Gustaw Klimt 1905 Klinika Endokrynologii Ginekologicznej WUM

Transkrypt

1 Gustaw Klimt 1905 Klinika Endokrynologii Ginekologicznej WUM

2 } Ostatnie krwawienie miesiączkowe, po której następuje 12 miesięczna przerwa w krwawieniach z macicy i nie stwierdza się patologicznych przyczyn tego stanu } Średni wiek w Polsce 51 lat

3 Średni wiek menopauzy 51 rż Przedwczesna niewydolność jajników <40 Wczesna menopauza Menopauza 45-55

4 Wallace WH Kelsey TV 2010 PloS ONE 5 e8772 PMID DOI

5 } Spadek stężenia estrogenów i progesteronu } Niewielki spadek testosteronu (produkcja komórek zrębu jajnika i konwersja z androgenów nadnerczowych) } Dominujący estrogen przed menopauzą estradiol } Dominujący estrogen po menopauzie estron (w tkance tłuszczowej aromatyzacja androstendionu) } FSH, LH } estradiolu, } testosteron, androstendion,

6 Perimenopauza 4-5 lat przed 1 rok po 50 premenopauza postmenopauza

7 Reprodukcyjne lata perimenopauza postmenoapuza wczesne środkowe późne wczesna późna wczesna późna Cykl m różny regularny 1-2/brak/rok >3brak/rok brak E2 pg/ml T pg/ml FSH IU/l <10 (2-4d.c) >10 >100 LH IU/l <10 (2-4d.c.) >10 >100 Hot flushes 10% 40% 65% 50% 10-15% Grady D N Engl J Med. 2006, 355;

8 } 7183 kobiety lat (Polska) } Średni wiek menopauzy 51,25rż (śr długość życia ) 2007 } Czynniki wpływające na wiek menopauzy 50% genetyczne Później menopauza Wyższe wykształcenie (0.9r) Antykoncepcja hormonalna (o 0.7r) Wielodzietność (z każdym kolejnym dzieckiem później) Poczucie dobrego zdrowia Wcześniej menopauza menarche <14 rż (o 0.3r) Cykle krótsze <28 dni (o 0.8r) Bezdzietność (o 0.7r) Palenie papierosów (o 1.2r) niezależnie od ilości wypalanych papierosów Palenie papierosów w wywiadzie (o 0.7r) Kaczmarek Maria 2007 Maturitas 57;

9 } W innych pracach Wiek menarche sprzeczne doniesienia Alkohol sprzeczne doniesienia (niektóre badania sugerują, że umiarkowane ilości opóźniają natomiast duże ilości przyspieszają menopauzę) Rodność sprzeczne doniesienia DTA większość prac potwierdza opóźnienie wieku menopauzy nawet do roku BMI większość prac że bez wpływu, niektóre, że u otyłych menopauza wcześniej Status socjalno-ekonomiczny sprzeczne doniesienia (wyższy ew. opóźnia menopauzę) We wszystkich pracach palenie papierosów przyspiesza menopauzę (nawet o 2 lata)

10 } 4-5 lat przed i 1 rok po menopauzie } Skrócenie, wydłużenie cykli } wypadanie 1-2 miesiączek/rok } Przedłużające się, krwotoczne miesiączki } Acykliczne krwawienia z dróg rodnych } Konieczność weryfikacji histo-patologicznej w przypadku meno- lub metrorrhagia, acyklicznych krwawień

11 MyFunnyWorldWorld.net

12

13 objawy waga Uderzenia gorąca 4 Nadmierne poty 1 Bezsenność 2 Nadmierna nerwowość 2 Obniżony nastrój 1 Zawroty głowy 1 Zmęczenie 1 Bóle stawów i mięśni 1 Bóle głowy 1 Zaburzenia rytmu serca 1 Parestezje 2 Nasilenie każdego objawu Lekkie x1 Średnie x2 Ciężkie x3 Podsumowanie punktów: Minimalne 1-14 Średnie Poważne Ciężkie W niektórych modyfikacjach oddzielnie jeszcze mrowienie, dodatkowo spadek libido, suchość pochwy

14 objawy Kołatania serca Napięcie lub nerwowość Problemy ze snem Nagłe ekscytacje Ataki paniki Zaburzenia koncentracji Zmęczenie, brak energii Spadek zainteresowania Nastrój depresyjny Napady płaczliwości Drażliwość objawy Napięcie głowy lub ciała Bóle głowy Bóle mięśni i stawów Zaburzenia czucia w dłoniach lub stopach Mrowienia Problemy z oddychaniem Uderzenia gorąca Poty nocne Spadek libido Zawroty głowy, omdlenia brak, lekkie, średnie, ciężkie

15 } Wczesne Objawy naczynioruchowe 65-80% Uderzenia gorąca Poty nocne Kołatania serca Neurologiczno/psychiczne 88% Nerwowość Labilność emocjonalna Uczucie zmęczenia Zaburzenia koncentracji i zapamiętywania Bezsenność Parestezje/mrowienia

16 Późne } Metaboliczne Dyslipidemia Estrogeny naturalne korzystnie wpływają na profil lipidowy i czynność śródbłonka Insulinooporność/ otyłość brzuszna Nasilają się po menopauzie, HTM zmniejsza insulinooporność i DM typ 2 Osteopenia/osteoporoza Pierwszy rok menopauzy utrata 1-2% BMD Choroby sercowo-naczyniowe U kobiet 10 lat później niż u mężczyzn; co przypisuje się ochronnej roli estrogenów } Zanikowe Atrofia urogenitalna (genitourinary syndrome) Zmiany tkanki łącznej, skóry, śluzówek Zmarszczki głębokie Wypadanie włosów Zespół suchego oka Zmiany zwyrodnieniowe stawów

17 } Najbardziej charakterystyczny objaw } Z ang.: hot flushes; potocznie tzw.: wary Superstarsi.pl } Uczucie nagłego ciepła rozchodzącego się od klatki piersiowej w kierunku twarzy, z towarzyszącym zaczerwienieniem twarzy, dreszczami, zlewnymi potami, uczuciem kołatania serca i trudnościami koncentracji } % kobiet } U 85-90% ustępują w ciągu 5 lat po menopauzie; w innych opracowaniach że średnio utrzymują się 7 lat } Częstotliwość bardzo różna (raz na tydzień kilkanaście razy w ciągu dnia); średni czas trwania uderzenia 4 min } Częściej po chirurgicznej menopauzie, u Afroamerykanek częściej niż u Azjatek, u otyłych

18 } Nadczynność tarczycy } Nadciśnienie tętnicze } Cukrzyca } Nerwica } Pheochromocytoma } Guzy neuroendokrynne } Białaczka

19 >50% kobiet po menopauzie (może być niedoszacowane) } Suchość w pochwie } Świąd, pieczenie, podrażnienie } Nieprawidłowa wydzielina } Bolesne współżycie (dyspareunia) } Zaburzenie życia seksualnego } Parcie na mocz } Konieczność oddawania moczu w nocy } Nietrzymanie moczu } Częstsze zakażenia układu moczowego

20 } Przedwczesna niewydolność jajników } POI premature ovarian insufficiency } <40rż } 1% kobiet przed 40 rż } 0.1% przed 30 rż } 0.01% przed 20 rż } Kiedyś POF premature ovarian failure } Przedwczesna menopauza

21 } U kobiety <40 rż } 4 miesiące oligo/amenorrhoea } FSH>25 IU/l; co najmniej 2x w odstępie 4 tyg

22 } Idiopatyczny POI } Genetyczne (10%) Z Turnera (45XO) Fragile X pre-mutation (FMR1) Inne: FOXL2, NR5A1, BMP15, FSHR. } Współtowarzyszące choroby autoimmunologiczne (20%) Ch Addisona APS 1 i 2 (zespoły współwystępowania chorób autoimmunologicznych prowadzących najczęściej do niewydolności gruczołów dokrewnych) Ch Hashimoto Inne: DM typ 1, celiakia, miastenia, SLE, bielactwo, RZS, ch Crohn a.. } Zaburzenia metaboliczne (rzadkie) galaktozemia } Infekcyjne (przypuszczalne) Świnka, HIV, gruźlica, malaria, shigelioza, ospa, CMV } Jatrogenne

23 } FSH, estradiol } Różnicowanie: TSH, HCG, PRL } Kariotyp } Premutacja FMR1 } Przeciwciała przeciwtarczycowe (atpo) } Przeciwciała nadnerczowe (przeciw 21- hydroxylazie)

24 } Chemioterapia Szczególnie leczenie lekami alkilujacymi, istotna dawka kumulacyjna } Radioterapia Zależy od dawki kumulacyjnej i pola naświetlania } Obustronne usunięcie przydatków } Inne operacje zwiększające ryzyko POI Jednostronne wycięcie przydatków Histerektomia Embolizacja tętnic macicznych Wyłuszczanie torbieli endometrialnych

25 } Po przebytym leczeniu nowotworu w dzieciństwie 15% POI 8% niechirurgiczne przyczyny Najwyższe ryzyko po chłoniaku Hodgkin a } Spontaniczny POI Szansa na ciążę ok 4% } Objawy menopauzalne Największe w chirurgicznej menopauzie Są u pacjentek z POI w wieku rozrodczym Jeśli przed dojrzewaniem (z Turnera, galaktozemia) brak objawów menopauzalnych

26 } Pacjenci w wieku przed- i reprodukcyjnym z rozpoznaną chorobą nowotworową powinni otrzymać informację na temat wpływu leczenia na płodność i możliwościami prób zabezpieczenia możliwości prokreacyjnych } Leczenie chirurgiczne oszczędzające (np. w border line tumors) } Modyfikacje chemioterapii } Transpozycja jajników, osłony, podczas radioterapii } Zabezpieczenie nasienia w banku nasienia przed leczeniem } Kriokonserwacja oocytów lub zarodków } Kriokonserwacja tkanki jajnikowej (ok. 100 dzieci urodzonych po tej procedurze) } Analogi GnRh } } Konsorcja zajmujące się onkofertility (np. FERTILPROTEKT, Oncofertility Poland

27 Dziękuję za uwagę