PROJEKT SPRAWOZDANIA

Transkrypt

1 WSPÓLNE ZGROMADZENIE PARLAMENTARNE AKP-UE Dokument z posiedzenia ACP-EU/ /07/B/fin PROJEKT SPRAWOZDANIA Ograniczenie ubóstwa wśród drobnych rolników w krajach AKP, zwłaszcza w sektorze owocowym, warzywnym i upraw kwiatowych Komisja Rozwoju Gospodarczego, Finansów i Handlu Współsprawozdawcy: Carl Schlyter i Kilontji Mporogomyi (Tanzania) CZĘŚĆ B: UZASADNIENIE PR\ doc APP/ /B

2 UZASADNIENIE I. Sytuacja lokalnych producentów/rolników Rolnictwo zapewniające żywność, miejsca pracy i dochód stanowi podstawowe zajęcie większej części ludności krajów AKP. Jego udział w zatrudnieniu szacowany jest na 60% we wszystkich krajach AKP łącznie. Jedynie w krajach obszaru Karaibów zatrudnienie w rolnictwie nie przekracza 25%. W Afryce Zachodniej 60% ludności zamieszkuje obszary wiejskie i utrzymuje się z działalności rolniczej. 80% jej mieszkańców zatrudnionych jest w sektorze rolnictwa. Mimo że większość ludzi ubogich zamieszkuje obszary wiejskie, ten kluczowy sektor nie jest traktowany priorytetowo ani przez rządy krajowe, ani przez unijną politykę współpracy na rzecz rozwoju. Wręcz przeciwnie, drobni rolnicy w krajach AKP, którzy tradycyjnie zajmowali się produkcją żywności dla swojej wspólnoty, jak również dla miejscowej ludności miejskiej, są w coraz większym stopniu marginalizowani w wyniku przemian w polityce wewnętrznej i zewnętrznej. Zmniejszające się wsparcie krajowe: Wdrożenie programów dostosowania strukturalnego opracowanych w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych przez MFW i Bank Światowy w celu zrównoważenia bilansu płatniczego w krajach AKP doprowadziło do ograniczenia wsparcia dla drobnych rolników i sektora spożywczego, stworzyło zachęty dla wywozu produktów rolnych i przywozu taniej żywności. Wycofanie dopłat dla rolnictwa doprowadziło również do zachwiania bezpieczeństwa żywności. Według wyników badania przeprowadzonego przez sieć na rzecz reform gospodarczych i równouprawnienia w Afryce (Gender and Economic Reforms in Africa, GERA), dotyczącego wpływu liberalizacji gospodarki w Burkina Faso (1992 r.) i w Kenii (1994 r.), obecna sytuacja daje wiele powodów do obaw. Radykalne zmiany w rolnictwie, obejmujące likwidację kontroli cen czynników produkcyjnych stosowanych w rolnictwie i produktów rolnych, ograniczenie rządowego wsparcia dla usług doradztwa rolniczego i usług weterynaryjnych, zlikwidowanie podmiotów parapublicznych działających na rynku rolnym oraz otworzenie rynków krajowych na konkurencję z zewnątrz, przyczyniły się do osłabienia rolnictwa w tym regionie. Tani przywóz: Bardzo często dotowany przywóz prowadzi do obniżenia cen, po których drobni rolnicy sprzedawali swoje produkty. W związku z tym, że pakiet liberalizacyjny obejmuje znaczne obniżenie ceł przywozowych, ustalenia sieci GERA wskazują, że całkowity przywóz ryżu wzrósł w Burkina Faso z ton w 1996 r. do ton w 2000 r., zaś miejscowa produkcja ryżu niełuskanego zmniejszyła się ze ton w 1997 r. do ton w roku Według inicjatywy Niezależność żywnościowa, stworzonej przez Stowarzyszenie Obywateli Kameruńskich na rzecz Obrony Interesów Zbiorowych w Kamerunie, przywóz ryżu APP/ /B 2/5 PR\ doc

3 zaspokaja dziś 87% zapotrzebowania ludności i jest prowadzony na koszt miejscowych producentów. Wiele innych produktów, takich jak pomidory, cebula, pszenica, kukurydza, olej, owoce, jest również przywożonych w ogromnych ilościach, mimo że możliwa jest ich produkcja na miejscu. Wywóz mrożonego drobiu do Afryki Zachodniej to głośny przykład kryzysu, jaki dotyka lokalnych producentów w omawianych krajach. Paradoks tej polityki polega na tym, że dotowane produkty rolne są wywożone do krajów AKP, podczas gdy rządy tych krajów nie mają prawa wspierać lokalnych producentów. Uprawy przeznaczone na sprzedaż i nieuczciwe warunki handlu: Gospodarka oparta na uprawach przeznaczonych na sprzedaż postawiła kraje AKP w sytuacji, w której są one zmuszone produkować towary na rynek międzynarodowy i przywozić dotowane podstawowe artykuły żywnościowe z krajów zamożnych, aby zaspokoić lokalne zapotrzebowanie. Ceny artykułów spożywczych na światowym rynku są poza kontrolą rolników z krajów AKP i w ciągu ostatnich dziesięcioleci regularnie spadają. Wahania cen towarów doprowadziły od 1996 r. do 60% spadku światowych cen najważniejszych produktów rolnych, takich jak kukurydza, pszenica, soja, bawełna i ryż, oraz do poważnego pogorszenia się warunków w niektórych krajach najsłabiej rozwiniętych, z czego większość stanowią kraje afrykańskie. Ceny kawy, kakao, cukru i oleju palmowego również spadły o ponad 60%. Nawet w sektorze upraw tropikalnych, w którym kraje AKP mają absolutną przewagę, ich dochody z wywozu stale spadają. Mimo tego Unia Europejska nakłania kraje AKP do podpisania porozumienia w sprawie stworzenia obszaru wolnego handlu w ramach porozumienia o partnerstwie gospodarczym. Polityka ta jest niewłaściwa, zwłaszcza dla sektora rolnictwa, zważywszy na ogromne różnice pomiędzy tymi dwoma regionami w zakresie wydajności i konkurencyjności. Różnice te pogłębia dodatkowo znaczne wsparcie, jakie europejscy rolnicy otrzymują w ramach unijnej wspólnej polityki rolnej. II. Miejsce drobnych gospodarstw rolnych w krajowej rządowej strategii rozwoju i w ramach współpracy AKP-UE Krajowe programy indykatywne w krajach AKP: Drobni rolnicy w krajach rozwijających się są w coraz mniejszym stopniu zdolni do samodzielnego zaspokojenia swoich potrzeb i stałego utrzymania się z rolnictwa. Mimo tego strategia trwałego rozwoju rolnictwa nie stanowi priorytetu dla znacznej większości krajów AKP, ponieważ tylko 4 z 78 tych krajów nadały jej priorytetowe znacznie w ramach 9. EFR. Krajowe dokumenty strategiczne: W większości przypadków Komisja sporządza krajowe dokumenty strategiczne zgodnie z priorytetowym celem pomocy UE. Wiele krajów AKP uważa tę politykę za próbę naruszenia ich suwerenności. EFR a rolnictwo: Od 1990 r. EFR przeniósł swoje zainteresowanie z rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich na wsparcie dostosowań strukturalnych i sektora transportu. Połowa środków z 9. EFR przydzielona na krajowe programy indykatywne w krajach AKP na lata wydatkowana jest obecnie na program dostosowania strukturalnego (30,7%) oraz transport PR\ doc 3/5 APP/ /B

4 (21,4%), przy czym na rozwój obszarów wiejskich przeznacza się tylko 7% środków, a na działalność bezpośrednio związaną z rolnictwem 1,1%. W ramach 10. EFR 20 krajów uznało rolnictwo za dziedzinę priorytetową. Jeżeli realizowana obecnie polityka nie zmieni się, ani determinacja ONZ, dążącej do zmniejszenia do 2015 r. liczby ludności cierpiącej głód (800 milionów) o połowę, ani milenijne cele rozwoju nie przyniosą oczekiwanych rezultatów. Kluczowe sektory: W ramach 9. EFR wybrano tylko dwa kluczowe dla każdego kraju sektory, wśród których zabrakło rolnictwa. III. Przyszłe wyzwania dla drobnych gospodarstw rolnych Drobni rolnicy w krajach AKP borykają się z wieloma powiązanymi ze sobą przeszkodami utrudniającymi podejmowanie wyzwań: niszczącym wpływem HIV/AIDS, zmianami klimatu, migracją i liberalizacją handlu. Wpływ HIV/AIDS na ludność wiejską: Według szacunków FAO w 25 najbardziej dotkniętych tą chorobą krajach Afryki od 1985 r. 7 milionów osób zatrudnionych w rolnictwie zmarło z powodu AIDS, a kolejnych 16 milionów prawdopodobnie umrze w ciągu następnych dwudziestu lat. W dziesięciu najbardziej dotkniętych krajach afrykańskich przewidywane jest zmniejszenie się siły roboczej o 10-26%. Stanowi to bardzo poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego oraz rozwoju społeczno-gospodarczego Afryki, w której rolnictwo odgrywa istotną rolę. Zmiany klimatu: Według wniosków zawartych w Milenijnym sprawozdaniu oceniającym ekosystemy w około 60% (15 z 24) światowych ekosystemów, w tym w ekosystemach słodkowodnych, zasoby rybne są niszczone lub wykorzystywane w sposób naruszający równowagę, zaś największe straty w związku ze zniszczeniem tych ekosystemów ponosi ludność najuboższa. Dziedziny najbardziej narażone na skutki tych zniszczeń obejmują: środowisko wodne, rolnictwo, zdrowie ludzkie, różnorodność biologiczną, podniesienie się poziomu mórz i oceanów. Przewidywane są częstsze powodzie i susze prowadzące do problemu głodu i rozprzestrzeniającego się zaburzenia dobrobytu społeczno-gospodarczego w Afryce. Podniesienie się poziomu mórz i oceanów zagraża istnieniu wysp Pacyfiku. Migracja: Migracja stanowi obecnie główny temat debaty w wielu krajach Unii. Ze względu na niewielkie szanse na znalezienie pracy w rodzinnym kraju i bezrobocie wielu młodych, zdesperowanych mieszkańców Afryki ryzykuje życie, aby wyemigrować do Europy. Utrata siły roboczej, a zwłaszcza wykształconych specjalistów, odbija się niekorzystnie na rozwoju w krajach AKP. Emigracja personelu służby zdrowia jest przyczyną szczególnego zaniepokojenia losem Afryki, tymczasem kraje rozwinięte celowo rekrutują pracowników opieki medycznej w regionie, w którym są oni niezwykle potrzebni. Kolejnym skutkiem tej tendencji jest zatrudnianie w UE nielegalnych, niewykwalifikowanych imigrantów do pracy w sektorze upraw intensywnych, których nadwyżki są następnie wysyłane do krajów afrykańskich, co w efekcie przyczynia się do bezrobocia. Zamknięte koło wciąż się toczy przy dużej dozie cynizmu. Liberalizacja handlu: APP/ /B 4/5 PR\ doc

5 Obecne propozycje ze strony UE dotyczące wolnego handlu z krajami AKP w ramach umów o partnerstwie gospodarczym z Kotonu, prowadzące do liberalizacji handlu, w tym handlu produktami rolnymi, zahamują rozwój krajów AKP i uniemożliwią im wykarmienie własnej ludności oraz rozwój ich własnego przemysłu. IV. Perspektywy Rolnictwo jest w dalszym ciągu kluczowym czynnikiem pozwalającym zatrzymać postępujące zubożenie większej części ludności krajów AKP. Jeżeli 60% ubogiej ludności na świecie w 2025 r. będzie nadal zamieszkiwać obszary wiejskie, a cel w postaci zmniejszenia o połowę liczby osób niedożywionych nie zostanie osiągnięty do 2030, jasne jest, że ubodzy rolnicy będą wymagali ochrony i wsparcia w produkcji dużej części żywności potrzebnej im do życia, w sprzedaży nadwyżek na lokalnym rynku i pomocy w wykarmieniu miejscowej ludności w nadchodzących dziesięcioleciach. Wsparcie krajowe: Uznając kluczowe znaczenie rolnictwa dla zwalczania ubóstwa, przywódcy afrykańskich państw zobowiązali się do zwiększenia wsparcia budżetowego dla rolnictwa o 10% (deklaracja z Maputo). Komisja Gospodarcza ds. Afryki również wzywa do istotnego zwiększenia wsparcia dla drobnych gospodarstw rolnych. Budowanie lokalnych i regionalnych rynków: Konieczna jest transformacja strukturalna gospodarki krajów ubogich, tak aby ich struktury produkcyjne odeszły od gospodarki opartej na wywozie na rzecz wewnątrzregionalnej strategii trwałego rozwoju uwzględniającej rzeczywiste potrzeby ludności i zmierzającej do zmniejszenia ich zależności od krajów uprzemysłowionych oraz budowania krajowych i regionalnych rynków zbytu. Selektywne otwieranie rynku: Jest zdania, że kraje AKP powinny chronić swoje rolnictwo w celu zagwarantowania odpowiednich dochodów drobnym rolnikom, zwiększenia miejscowej produkcji, zapewnienia bezpieczeństwa żywności i selektywnego otwierania rynku, wzorując się na przykładzie Europy. PR\ doc 5/5 APP/ /B