(19)PL (11) (13)B1 (12) OPIS PATENTOWY PL B1

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (2 1) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: (19)PL (11) (13)B1 (51) IntCl7 A01N 43/647 A01N 43/653 (54) Środek grzybobójczy (30) Pierwszeństwo: FR, (73) Uprawniony z patentu: RHONE-POULENC AGROCHIMIE, Lion, FR (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 02/98 (72) Twórcy wynalazku: Carole Aubert, Lion, FR Patrice Duvert, Lion, FR (45) o udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 05/04 (74) Pełnomocnik: Jakobsche Agnieszka, PATPOL Spółka z 0.0. (57) 1. Środek grzybobójczy, znamienny tym, że zawiera bromukonazol (B) oraz inny triazol (A), wybrany spośród tebukonazolu i epoksykonazolu, przy czym stosunek wa gowy (B/A) wynosi 0,1-20, a korzystnie 0,5-10. PL B1

2 Środek grzybobójczy Zastrzeżenia patentowe 1.Środek grzybobójczy, znamienny tym, że zawiera bromukonazol (B) oraz inny tria zol (A), wybrany spośród tebukonazolu i epoksykonazolu, przy czym stosunek wagowy (B/A) wynosi , a korzystnie 0, Środek grzybobójczy według zastrz. 1, znamienny tym, że triazol (A) stanowi tebu konazol, że stosunek wagowy (B/A) wynosi 0,5-5, a korzystnie Środek grzybobójczy według zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, że zawiera 0,05-95% mieszaniny bromukonazolu i triazolu (A). * * * Wynalazek dotyczy środka grzybobójczego na podstawie 2 związków typu triazolu, znajdującego zastosowanie do zwalczania grzybów atakujących uprawy oraz do zapobiegania atakowaniu upraw przez grzyby. Środek ten oparty jest na bromukonazolu i innym związku typu triazolu. Znana jest skuteczność bromukonazolu w zwalczaniu łamliwości źdźbła zbóż. Choroba ta, spowodowana grzybem Pseudoce-cosporella herpotrichoides, powoduje znaczne szkody, zwłaszcza zbóż ozimych. Natomiast skuteczność bromukonazolu w zwalczaniu niektórych innych chorób zbóż, a szczególnie rdzy brunatnej (choroba wywołana grzybem Puccinia recondita) i septoriozy (choroby wywołanej grzybem Septoria tritici) jest niewystarczająca, zwłaszcza gdy substancję czynną stosuje się w stadium zwanym ostatnie traktowanie dolistne. Termin ten oznacza traktowanie agrochemiczne prowadzone w stadium odpowiadającym rozwojowi ostatniego liścia na łodydze. Szczególnie trwałość działania bromukonazolu powinna zostać ulepszona. Terminem trwałość działania określa się okres, w którym produkt agrochemiczny, po jego zastosowaniu, jest skuteczny. Z Pesticide Manual, 10 wydanie, autorstwa Clive Tomlina, wydanego przez British Crop Protection Council i Royal Society of Chemistry, wiadomo, że pewne triazole, takie jak tebukonazol, są skuteczne w zwalczaniu rdzy i septorioz zbóż. Jednakże, zawsze jest pożądane zwiększenie tej skuteczności, zwłaszcza przez zmniejszenie dawki tebukonazolu, koniecznej do zwalczania tej choroby lub też przez zwiększenie możliwości wyboru oferowanego rolnikowi tak, aby mógł on znaleźć najkorzystniejsze rozwiązanie dla swego indywidualnego problemu. Celem wynalazku było więc dostarczenie nowej kompozycji grzybobójczej, która pozwoliłaby na rozwiązanie powyższego problemu. Dalszym celem wynalazku było zaproponowanie nowej kompozycji grzybobójczej, zawierającej bromukonazol, użytecznej do zwalczania rdzy brunatnej i/lub septorioz zbóż, i/lub chorób kłosa(fusariozy), zwłaszcza pszenicy. Dalszym celem wynalazku było zaproponowanie nowej kompozycji grzybobójczej, zawierającej bromukonazol o zwiększonej trwałości działania. Wszystkie te cele osiągnięto całkowicie łub częściowo, dzięki środkowi grzybobójczemu według wynalazku. Środek grzybobójczy według wynalazku zawiera bromukonazol (B) oraz inny triazol (A), wybrany spośród tebukonazolu i epoksykonazolu, przy czym stosunek wagowy B/A wynosi 0,1-20, a korzystnie 0,5-10. Bromukonazol i triazol (A), określone powyżej, są substancjami czynnymi dobrze znanymi fachowcom. Są one opisane w publikacji: Pesticide Manual, 10 wydanie, autorstwa Clive Tomlina, wydanego przez British Crop Protection Council. Środek według wynalazku jest korzystny ze względu na szerokie spektrum aktywności i na niskie dawki substancji czynnych, które trzeba stosować, przy czym ta ostatnia cecha ma szczególne znaczenie z dobrze zrozumiałych względów ekologicznych. Środek według wynalazku

3 wykazuje bardzo wyraźne działanie synergiczne. Efekt synergiczny został szczególnie potwierdzony w testach prowadzonych metodą Tammesa opisaną w Isoboles, a graphic representation of synergism in pesticides, Netherland Journal of Plant Pathology, 70 (1964), str Korzystnie, środek według wynalazku jako triazol A zawiera tebukonazol. W tym przypadku, stosunek wagowy B/A wynosi korzystnie 0,5-5, a zwłaszcza 1-3. Środek według wynalazku zawiera zwykle 0,05-95% mieszaniny bromukonazolu i triazolu A. Środek według wynalazku może być stężony, czyli może być produktem handlowym zawierającym dwie substancje czynne. Może być to również środek rozcieńczony, gotowy do opryskiwania danej uprawy. W tym ostatnim przypadku rozcieńczanie wodą można prowadzić albo wychodząc ze stężonego handlowego środka, zawierającego dwie substancje czynne (mieszaninę taką nazywa się mieszaniną gotową do użytku czyli ready mix w języku angielskim) albo też za pomocą mieszaniny zrobionej na poczekaniu (zwanej po angielsku tank mix ) dwóch handlowych stężonych kompozycji, z których każda zawiera substancję czynną. Środek według wynalazku może ponadto zawierać wszelkie zwykłe dodatki i adiuwanty stowane w środkach fitosanitarnych, zwłaszcza nośniki, środki powierzchniowo czynne, środki wspomagające przyleganie oraz płynięcie. Terminem nośnik określa się w niniejszym opisie substancję organiczną lub nieorganiczną, naturalną lub syntetyczną, z którą są połączone substancje czynne dla ułatwienia stosowania ich na rośliny. Nośnik taki na ogół jest substancją obojętną, dopuszczalną w rolnictwie, zwłaszcza w zastosowaniu do traktowanej rośliny. Nośniki mogą być stałe (gliny, naturalne lub syntetyczne krzemiany, krzemionka, żywice, woski, nawozy sztuczne itp.) lub ciekłe (woda, alkohole, ketony, frakcje ropy naftowej, węglowodory aromatyczne lub parafinowe, chlorowane węglowodory, upłynnione gazy itp.). Jako środki powierzchniowo czynne można stosować środki emulgujące, dyspergujące lub zwilżające, typu jonowego lub niejonowego. Można tu wymienić np. sole kwasów poliakrylowych, lignosulfonowych, fenolosulfonowych lub naftalenosulfonowych, polikondensaty tlenku etylenu z alkoholami tłuszczowymi, kwasami tłuszczowymi lub aminami tłuszczowymi, podstawione fenole (zwłaszcza alkilofenole lub arylofenole), sole estrów kwasów suifobursztynowych, pochodne tauryny (zwłaszcza alkilotauryniany), estry fosforowe polioksyetylenowanych alkoholi lub fenoli. Obecność co najmniej jednego środka powierzchniowo czynnego jest pożądana dla ułatwienia dyspersji substancji czynnych w wodzie i dla ułatwienia ich stosowania na rośliny. Środek według wynalazku może zawierać również wszelkie inne składniki takie jak np. koloidy ochronne, środki ułatwiające adhezję, zagęszczające, tiksotropowe, ułatwiające penetrację, stabilizujące, maskujące, pigmenty, barwniki, polimery. W ogólności, środek według wynalazku może zawierać wszelkie stałe i ciekłe dodatki, odpowiednie do stosowania przy sporządzaniu produktów fitosanitarnych. Środek według wynalazku może być w postaci stałej, zżelowanej lub ciekłej, a w tym ostatnim przypadku w postaci roztworów, zawiesin, emulsji lub emulgujących się koncentratów. Korzystne są ciekłe środki, tak ze względu na łatwość ich stosowania jak i ze względu na łatwość ich produkcji. Jako postaci stałe można wymienić proszki do opylania lub do dyspergowania (o zawartości substancji czynnych nawet do 100%), proszki zawiesinowe i granulki do rozsypywania na sucho oraz granulki dyspergujące się lub rozpuszczalne. Proszki zawiesinowe(lub proszki do opylania) oraz dyspergujące się granulki zwykle zawierają 20-95% substancji czynnych z dodatkiem stałego nośnika, 0-5% środka zwilżającego, 3-10% środka dyspergującego i, w miarę potrzeby, 0-10% jednego lub więcej stabilizatora i/lub innych dodatków, jak pigmenty, barwniki, środki ułatwiające penetrację, adhezję, środki przeciwzbrylające, barwiące itp. Zrozumiałe jest, że niektóre z tych środków, takie jak proszki zawiesinowe lub dyspergujące się granulki są przeznaczone do sporządzania ciekłych kompozycji wchodzących w zakres wynalazku. Jako ciekłe środki można wymienić roztwory, zwłaszcza koncentraty rozpuszczalne w wodzie. koncentraty emulgujące się, emulsje, stężone zawiesiny, aerozole, pasty. Rozpuszczalne lub

4 emulgujące się koncentraty zawierają najczęściej 10-80% substancji czynnych, a emulsje lub roztwory gotowe do użytku - 0,01-20% substancji czynnych. Poza rozpuszczalnikiem, emulgujące się koncentraty mogą zawierać, o ile potrzeba, 2-20% odpowiednich dodatków, takich jak stabilizatory, środki powierzchniowo czynne, środki ułatwiające penetrację, inhibitory korozji, barwniki lub środki ułatwiające adhezję opisane powyżej. Z koncentratów tych można uzyskać przez rozcieńczanie wodą emulsje o dowolnym stężeniu, nadające się szczególnie do stosowania na napowietrzne części traktowanych roślin. Jak już wspomniano, wodne dyspersje i emulsje, np. kompozycje sporządzone przez rozcieńczanie wodą proszku zawiesinowego lub emulgującego się koncentratu według wynalazku wchodzą w zakres wynalazku. Emulsje mogą być typu woda-w-oleju lub olej-w-wodzie i mogą mieć gęstą konsystencję typu majonezu. Stężone zawiesiny, nadające się też do rozpylania, stanowią stabilne, ciekłe produkty, nie ulegające zagęszczaniu i nie tworzące osadu przy składowaniu; zawierają one zwykle 10-75% substancji czynnych, 0-15% środków powierzchniowo czynnych, 0,1-10% środków tiksotropowych, 0-10% odpowiednich dodatków, jak pigmenty, inhibitory korozji, środki przeciwpienne, ułatwiające penetrację i adhezję oraz, jako nośnik, wodę lub ciecz organiczną, w której substancje czynne są mało lub wcale nie rozpuszczalne: pewne stałe substancje organiczne lub sole mineralne mogą być rozpuszczone w nośniku dla zapobiegania osiadaniu lub jako środki przeciwżelujące dla wody. Środek według wynalazku wytwarza się sposobami znanymi jako takie. Tak więc, aby otrzymać proszki do opylania lub proszki zawiesinowe miesza się dokładnie substancje czynne w odpowiednich mieszalnikach z dodatkowymi substancjami i kruszy się je w młynach lub w innych kruszarkach. W ten sposób otrzymuje się proszki do opylania, które korzystnie są zwilżalne i korzystnie przeprowadza się je w zawiesiny; można je przeprowadzać w zawiesiny w wodzie, w dowolnym pożądanym stężeniu. Zawiesiny takie są bardzo korzystne w zastosowaniu, zwłaszcza na części napowietrzne roślin. Zamiast proszków zawiesinowych, można wytwarzać pasty lub stężone zawiesiny. Warunki i sposoby wytwarzania i stosowania tych past są podobne do tych, które stosuje się przy proszkach zawiesinowych lub do opylania, jedynie część operacji kruszenia prowadzi się w środowisku ciekłym. Dyspergujące się granulki wytwarza się zwykle przez aglomerację, wytłaczanie lub prasowanie, w odpowiednich urządzeniach do granulowania, kompozycji typu proszku zawiesinowego. Granulki do rozsypywania na sucho wytwarza się zwykle przez nasycanie granulowanego nośnika roztworem lub emulsją substancji czynnych. Środek według wynalazku stosuje się do zwalczania lub zapobiegania zaatakowaniu upraw przez grzyby, a mianowicie stosuje się na części napowietrzne upraw taką dawkę środka według wynalazku wyżej opisanego, aby dawka bromukonazolu wynosiła g/ha, korzystnie g/ha, a dawka triazolu A wynosiła g/ha, a korzystnie g/ha. Dawki te są funkcją rodzaju choroby, stadium rozwoju traktowanej rośliny, stopnia zakażenia i warunków klimatycznych. Jeżeli, zgodnie z korzystną postacią wynalazku, związek A stanowi tebukonazol, to dawka tebukonazolu wynosi g/ha, a korzystnie g/ha. Zakażenia grzybicze są głównie spowodowane przez septoriozy (Septoria tritici, Septo ri a nodorum), rdze (Puccinia striiformis, Puccinia recondita) i fusariozy kłosa (Fusarium culmorum, Microdochium nivale). Uprawami szczególnie podatnymi na traktowanie według wynalazku są zboża, zwłaszcza jęczmień, pszenica, żyto, pszenżyto, a najkorzystniej pszenica. Poniższe przykłady bliżej ilustrują, bez ograniczania zakresu wynalazku, korzystne właściwości środków według wynalazku. Na załączonych figurach dawkę każdej pojedynczej substancji czynnej, konieczną do zwalczania fitopatogenicznego grzyba na wskazanym poziomie, porównano z odpowiednią dawką 2 substancji czynnych, zastosowanych w mieszaninie. Skuteczne dawki pojedynczych substancji czynnych oznaczono na osi odciętych i na osi rzędnych oraz przeprowadzono linię prostą przecinającą te 2 osie i łączącą te 2 dawki.

5 Jeżeli chodzi o 2 substancje czynne w mieszaninie, dawka mieszaniny w danym stosunku jest oznaczona punktem. Przykład I Test przeprowadzony w cieplarni z zastosowaniem kompozycji zawierającej bromukonazol i tebukonazol na Puccinia recondita, który wywołuje rdzę brunatną pszenicy: Zastosowano środek zawierający bromukonazol, w postaci stężonej zawiesiny o stężeniu 200 g/l albo środek zawierający tebukonazol w postaci emulgującego się koncentratu o stężeniu 250 g/l albo też środek według wynalazku, otrzymany przez zmieszanie powyższych 2 środków. W przypadku mieszanin substancji czynnych stosunek wagowy bromukonazol/tebu lonazol wynosił: 1; 1,5; 2; 2,5; 3. Pszenicę (odmiany Talent) hodowano w pojemnikach. Rośliny 14-dniowe, co odpowiada stadium Zadoksa 11, traktowano przez opylanie każdym z wyżej wymienionych środków. Skala Zadoksa opisana jest w artykule opublikowanym w Phytiatrie phytopharmacie 1977,26, str , pod tytułem Un code decimal pour les stades de croissance des cereales, Zadoks J.C., Chang T.T., Konzak C.F. 24 godziny po traktowaniu zakażono każdą roślinę przez opylanie, stosując wodną zawiesinę zarodników ( zarodników/ml) Puccinia recondita. Po zakażeniu sadzonki pszenicy umieszczono w inkubatorze w temperaturze 20 C i przy 100% wilgotności względnej na 24 godz., po czym przeniesiono je do cieplarni o temperaturze 18 C i wilgotności względnej 70%. 12 dni po zakażeniu przeprowadzono obliczenie procentu zakażonej powierzchni liści. Przez porównanie z kontrolną sadzonką pszenicy, która nie została potraktowana substancją czynną, ale którą zakażono Puccinia recondita, obliczono procent zniszczenia fitopatogenicz nego grzyba. Uzyskane wyniki oznaczono w postaci punktów, odpowiadających 80% zniszczenia pasożyta i umieszczono na wykresie Tammesa, który podaje na osi odciętych dawki tebukonazo lu wyrażone w g/ha i na osi rzędnych dawki bromukonazolu również w g/ha. Otrzymano wykres przedstawiony na fig. 1, z którego wynika, że dodatek dawki tebu konazolu poniżej 28 g/ha (co odpowiada dawce tebukonazolu samego, koniecznej do uzyskania 80% zniszczenia pasożyta) pozwala, w sposób całkowicie nieoczekiwany, obniżyć dawkę bromukonazolu konieczną do 80% zniszczenia pasożyta do poziomu znacznie poniżej 337 g/ha (co odpowiada dawce bromukonazolu samego, koniecznej do uzyskania tego samego procentu zniszczenia, na poziomie 80%). Otrzymany rozkład punktów wskazuje więc na efekt dwustronny, nazywany w języku angielskim w wyżej wspomnianej metodzie Tammesa two sided effect. Rozkład ten odpowiada izoboli typu III, według powyższej metody (str. 75 wyżej podanej publikacji), która stanowi cechę charakterystyczną synergizmu. P r z y k ł ad II Test przeprowadzony w cieplarni z zastosowaniem mieszanki zawierającej bromukonazol i epoksykonazol na Septoria tritici, który wywołuje septoriozę pszenicy: Zastosowano środek zawierający bromukonazol, w postaci stężonej zawiesiny o stężeniu 200 g/l albo środek zawierający epoksykonazol w postaci stężonej zawiesiny o stężeniu 125 g/l albo też środek według wynalazku, otrzymany przez zmieszanie powyższych 2 środków. W przypadku mieszanin substancji czynnych stosunek wagowy bromukonazol/epoksykonazol wynosił: 1; 3; 4; 5; 6. Pszenicę (odmiany Darius) hodowano w pojemnikach. Rośliny 14-dniowe, co odpowiada stadium Zadoksa 11, traktowano przez opylanie każdym z wyżej wymienionych środków. 24 godziny po traktowaniu zakażono każdą roślinę przez opylanie, stosując wodną zawiesinę zarodników ( zarodników/ml) Septoria tritici. Po zakażeniu sadzonki pszenicy umieszczono w inkubatorze w temperaturze 18 C i przy 100% wilgotności względnej na 4 dni, po czym przeniesiono je do cieplarni o temperaturze 18 C i wilgotności względnej 90%.

6 dni po zakażeniu przeprowadzono obliczenie procentu zakażonej powierzchni liści. Przez porównanie z kontrolną sadzonką pszenicy, która nie została potraktowana substancją czynną, ale którą zakażono Septoria tritici, obliczono procent zniszczenia fitopatogenicznego grzyba. Uzyskane wyniki oznaczono w postaci punktów, odpowiadających 50% zniszczenia pasożyta i umieszczono na wykresie Tammesa, który podaje na osi odciętych dawki epoksyko nazolu wyrażone w g/ha i na osi rzędnych dawki bromukonazolu również w g/ha. Otrzymano wykres przedstawiony na fig. 2, z którego wynika, że dodatek dawki epoksykonazolu poniżej 7 g/ha (co odpowiada dawce epoksykonazolu samego, koniecznej do uzyskania 50% zniszczenia pasożyta) pozwala, w sposób całkowicie nieoczekiwany, obniżyć dawkę bromukonazolu konieczną do 50% zniszczenia pasożyta do poziomu znacznie poniżej 101 g/ha (co odpowiada dawce bromukonazolu samego, koniecznej do uzyskania tego samego procentu zniszczenia, na poziomie 50%). Otrzymany rozkład punktów, zwłaszcza odpowiadający stosunkom 3, 4, 5 i 6 wskazuje więc na efekt dwustronny, charakterystyczny dla synergizmu. Poniższe przykłady III-V ilustrują, bez ograniczania zakresu wynalazku, środek według wynalazku. Określenie substancja czynna w poniższych przykładach oznacza mieszaninę bromukonazolu z tebukonazolem lub z epoksykonazolem w jednym ze stosunków wagowych, wymienionych w przykładach I lub II. Przykład III Sporządzono emulgujący się koncentrat o następującym składzie: Substancja czynna Alkaliczny sulfonian dodecylobenzenu Oksyetylenowany nonylofenol o 10 cząsteczkach tlenku etylenu Cyklohehsanon Rozpuszczalnik aromatyczny 400 g/l 24 g/l 16 g/l 200 g/l uzupełnienie do 1 litra Przykład IV Sporządzono emulgujący się koncentrat o następującym składzie: Substancja czynna 250 g Epoksydowany olej roślinny 25 g Mieszanina alkiloarylosulfonianu, eteru poliglikolowego i alkoholu tłuszczowego 100 g Dimetyloformamid 50 g Ksylen 575 g. Przykład V Sporządzono stężoną zawiesinę o następującym składzie: Substancja czynna 500 g Polioksyetylenowany fosforan tristyrylofenolu 50 g Polioksyetylenowany alkilofenol 50 g Polikarboksylan sodowy 20 g Glikol etylenowy 50 g Olej organopolisiloksanowy (przeciwpienny) 1 g Polisacharyd 1,5 g Woda 316,5 g.

7 Fig. 2

8 Fig. 1