Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
|
|
- Seweryna Olejniczak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Golec J. i inni: Jakość kości u dzieci łódzkich w wieku szkolnym określona na podstawie parqametrów badania ultradźwiękowego Vol. 12/2013 Nr 2(43) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Jakość kości u dzieci łódzkich w wieku szkolnym określona na podstawie parametrów badania ultradźwiękowego Bone quality in school-aged children from Lodz based on parameters of ultrasound examination Joanna Golec, Ewa Rychłowska, Elżbieta Woźniak, Jolanta Karalus, Danuta Chlebna-Sokół Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości, I Katedra Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Adres do korespondencji: Joanna Golec, ul. Sporna 36/50, Łódź, tel , fax , propedeutyka@usk4.umed.lodz.pl Słowa kluczowe: jakość kości, badanie ultradźwiękowe kości, dzieci Key words: bone quality, ultrasound examination of the bones, children Praca częściowo finansowana z grantu Narodowego Centrum Nauki numer grantu oraz z funduszy działalności statutowej Kliniki Nr 503/ / STRESZCZENIE/ABSTRACT Wprowadzenie i cel pracy. Obiektywna ocena struktury i jakości kości u dzieci jest trudna ze względu na zwiększanie się wymiarów szkieletu w okresie przyspieszonego wzrastania i dojrzewania. Rozwój masy kostnej i kształtowanie się dojrzałej tkanki kostnej zależą od czynników genetycznych jak i środowiskowych, takich jak: dieta, aktywność fizyczna czy oddziaływanie chorób przewlekłych. Na większość z wymienionych czynników środowiskowych można więc wpływać poprzez działania profilaktyczne. Stąd podejmowane są badania u dzieci mające na celu ocenę jakości kości oraz jej uwarunkowań. Materiał i metody. Do badań włączono 155 zdrowych dzieci w wieku lat mieszkających w Łodzi. U każdego dziecka przeprowadzono badanie ankietowe metodą bezpośrednią oraz badanie lekarskie i badanie ultradźwiękowe kości. Wyniki. Dzieci podzielono na 2 podgrupy: I z prawidłowymi parametrami badania ultradźwiękowego kości oraz II z obniżonymi wartościami tych parametrów. Wykazano, że dzieci z podgrupy II charakteryzowały się młodszym wiekiem i niższą wysokością ciała. Natomiast nie było takiej zależności w przypadku masy ciała. Stwierdzono też wyższą częstość występowania złamań i dolegliwości bólowych kości u dzieci z obniżonymi wskaźnikami badania ultradźwiękowego kości w porównaniu z dziećmi z prawidłową jakością kości. Wnioski. 1. Badanie ultradźwiękowe okazało się przydatnym testem w wykrywaniu obniżonej jakości kości u dzieci w wieku szkolnym. 2. Spośród wskaźników rozwoju somatycznego wysokość ciała wykazuje największy wpływ na kształtowanie się parametrów określających jakość kości. 3. Rozpoznanie obniżonych wartości parametrów badania ultradźwiękowego kości u prawie połowy badanych dzieci stanowi ważny argument na rzecz upowszechnienia tego rodzaju badań w okresie pokwitania. 4. Gorsza jakość kości w okresie intensywnego wzrastania, która może przyczynić się do wystąpienia chorób metabolicznych kości w dalszych latach życia, jest istotnym wskazaniem do podjęcia odpowiednich działań prewencyjnych już we wczesnym dzieciństwie. Endokrynol. Ped. 12/2013;2(43):
2 Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 12/2013;2(43):33-40 Introduction and purpose. An objective assessment of the structure and quality of the bone in children is difficult due to the increase in size during the period of accelerated skeletal growth and maturation. Bone development and formation of mature bone tissue depend on genetic factors as well as environmental issues such as diet, physical activity and the impact of chronic diseases. For most of these environmental factors can be so influenced by preventive measures in childhood, hence the research is undertaken in children to assess bone quality and its determinants. Material and methods. The study included 155 healthy children aged years living in Lodz. In each child, physical examination, ultrasound bone examination and questionnaire were carried out. Results. Children were divided into 2 groups: I: with normal bone ultrasound parameters and subgroup II: the discounted values of these parameters has been shown that children from group II were characterized by a younger age and lower body height. However, there was no dependence of the body weight. It was also a higher incidence of fractures, and the presence of bone pain in children with reduced rates of bone ultrasound exam compared with children with normal bone quality. Conclusions. 1 Ultrasound has proved to be a useful test in detecting impaired bone quality in children of school age. 2. Among the indicators of the development of somatic body height has the greatest impact on the parameters that determine the quality of the bone. 3 Recognition of the value of reduced bone ultrasound parameters in almost half of the children is an important argument for this kind of research at puberty. 4 Worse quality of bone in the period of intensive growth, which can lead to metabolic bone diseases in later years of life, is an important indication to take appropriate preventive measures in early childhood. Pediatr. Endocrinol. 12/2013;2(43): Wstęp Struktura i jakość kości są bardzo trudne do obiektywnej oceny u dzieci ze względu na zwiększanie się wymiarów szkieletu w okresie przyspieszonego wzrastania i dojrzewania. Zmiany te wiążą się z przyrostem masy kostnej, zwłaszcza minerału, ale także z dojrzewaniem i różnicowaniem się struktury tkanki kostnej, które zależą zarówno od czynników genetycznych, jak też od czynników środowiskowych, takich jak: dieta, aktywność fizyczna czy oddziaływanie chorób przewlekłych. Na większość z wymienionych czynników środowiskowych można więc wpływać poprzez działania profilaktyczne. Stąd podejmowane są badania u dzieci mające na celu ocenę jakości kości oraz jej uwarunkowań. Badania obrazowe zajmują szczególne miejsce w rozpoznawaniu zaburzeń metabolicznych kośćca. W świetle aktualnej wiedzy medycznej badanie densytometryczne uznawane jest za złoty standard w rozpoznawaniu osteoporozy i niskiej masy kostnej u dorosłych i u dzieci. Uzyskane w tym badaniu pomiary gęstości mineralnej kości nie mogą być odnoszone do wartości szczytowej masy kostnej u młodych dorosłych (wskaźnik T-score), lecz do średniej masy kostnej dla danego wieku i płci, i są na ogół przedstawiane jako wartość znormalizowana w liczbie odchyleń standardowych (wskaźnik Z-score). Inną, stosowaną już od wielu lat, metodą badania jest ilościowa metoda ultradźwiękowa (Quantitative Ultrasound QUS). Należy podkreślić, iż w przeciwieństwie do metody densytometrycznej nie naraża ona pacjenta na promieniowanie jonizujące, jest stosunkowo tania i łatwa do wykonania, a aparat może być przenoszony. Badanie to, jak uważa się powszechnie, pozwala na ocenę jakości kośćca poprzez pomiar prędkości rozchodzenia się wiązki ultradźwiękowej (SOS speed of sound) w warstwie korowej kości. Pomiar ten odzwierciedla cechy ilościowe tkanki kostnej, takie jak: mineralizacja, elastyczność, mikrostruktura kośćca oraz grubość warstwy korowej [1 3]. Parametr SOS tego badania potwierdza zatem fizyczne właściwości kości, czyli moduł sprężystości Younga i wytrzymałość na ściskanie, co jest zależne od gęstości mineralnej i elastyczności kości korowej oraz jej mikroarchitektury [4, 5]. Pomiary mogą być wykonywane w różnych obwodowych odcinkach szkieletu, a uzyskane wyniki badań są odnoszone do bazy referencyjnej dla dziewcząt i chłopców rasy kaukaskiej. Badanie to wydaje się idealne do przesiewowej, wstępnej oceny masy kostnej. Badane dzieci i metody badań W latach 2011 i 2012 do badań włączono 155 dzieci w wieku lat mieszkających w Łodzi, uznanych za zdrowe. Badanie ultradźwiękowe kości przeprowadzono u 80 z nich, w tym 42 dziewcząt i 38 chłopców. Kwalifikacja dzieci do uczestnictwa w badaniu odbywała się w szkołach podstawowych i gimnazjach, po uzyskaniu zgody pisemnej od rodziców/ opiekunów dziecka. U każdego dziecka przeprowadzono badanie ankietowe metodą bezpośrednią oraz badanie lekarskie i badanie ultradźwiękowe kości. Badanie ankietowe uwzględniało wywiad dotyczący suplementacji witaminy D, czasu 34
3 Golec J. i inni: Jakość kości u dzieci łódzkich w wieku szkolnym określona na podstawie parqametrów badania ultradźwiękowego przebywania na świeżym powietrzu, przebytych złamań kości, dolegliwości bólowych ze strony układu ruchu oraz podstawowych informacji na temat dotychczasowego rozwoju i stanu zdrowia. Dla potrzeb niniejszej pracy wykorzystano informacje co do liczby przebytych złamań oraz występowania dolegliwości bólowych kości, natomiast pozostałe informacje będą omówione w odrębnej publikacji. U każdego dziecka przeprowadzono badanie lekarskie z uwzględnieniem stanu narządu ruchu oraz obecności wadliwej postawy ciała. Wykonano też pomiary masy i wysokości ciała oraz wyliczono wskaźnik masy ciała (BMI Body Mass Index). Uzyskane wyniki porównano z normami dla dzieci (siatki centylowe), opracowanymi na podstawie badania OLAF dla zdrowych dzieci w wieku 7 18 lat [6]. Za prawidłowe uznawano wartości pomiędzy 5 a 95 centylem dla masy ciała i wskaźnika BMI, natomiast dla wysokości ciała w zakresie centyla. Przeprowadzono także badanie ultradźwiękowe kości długich (kość piszczelowa prawa i lewa oraz kość promieniowa prawa i lewa) za pomocą aparatu Sunlight Omnisense 7000P. W badaniu tym wykorzystuje się pomiar prędkości rozchodzenia się fali ultradźwiękowej (speed of sound SOS) wzdłuż osi długiej kości, który odzwierciedla w ogólnym znaczeniu jakość kośćca. Częstotliwość fali ultradźwiękowej emitowanej przez aparat wynosi średnio 1,25 MHz (zakres 0,7 1,8 MHz). Sunlight Ominisense charakteryzuje duża dokładność pomiarów (0,2 0,5% w zależności od miejsca pomiaru), a miejsca pomiaru są ściśle zdefiniowane (kość piszczelowa, promieniowa). Średnia z kilku (najczęściej trzech) pomiarów prędkości jest porównywana z komputerową bazą referencyjną, na tej podstawie wyliczany jest wskaźnik Z-score (zdefiniowany jako liczba odchyleń standardowych wykonanych pomiarów od średniej dla płci i wieku). Wskaźnik Z-score poniżej -1,0 świadczy o obniżonej jakości kości, a Z-score -2,0 i poniżej o niskiej masie kostnej, ale ostateczne rozpoznanie wymaga potwierdzenia badaniem DXA. Analizę statystyczną przeprowadzono z wykorzystaniem programu komputerowego STATI- STICAPL v.10. Posłużono się miarami statystyki opisowej, takimi jak średnia arytmetyczna (X), odchylenie standardowe (SD). W opracowaniu zastosowano metody nieparametrycznej analizy statystycznej w postaci testów U Manna-Whitneya oraz Kruskala-Wallisa, odpowiednio dla dwustanowych oraz liczniejszych grup. Różnice między grupami, jak też obecność korelacji, uznawano za istotne statystycznie przy p<0,05. Wyniki Charakterystykę badanej grupy dzieci, w tym niektóre informacje z badania ankietowego oraz średnie wartości podstawowych pomiarów rozwoju somatycznego chłopców i dziewcząt, przedstawiono w tabeli I. Średnie wartości parametrów ocenianych na podstawie badania ultradźwiękowego kości (promieniowych i piszczelowych) zostały zawarte w tabeli II. Przedstawione w tabeli wartości średnie sugerują dominowanie obniżonych parametrów ultradźwiękowych kości, jednak ocena indywidualna wykazała, że u ponad połowy dzieci mieściły się one w normie. Biorąc pod uwagę wyniki badania ultradźwiękowego (QUS) dzieci podzielono na dwie podgrupy: I z prawidłowymi parametrami badania ultradźwiękowego kości (n= 41 tj. 51,25%) oraz II z ob- Tabela I. Charakterystyka badanej grupy dzieci uwzględniająca średnie wartości podstawowych pomiarów rozwoju somatycznego oraz niektóre dane ankietowe Table I. Characteristics of the study group of children including the average values of the basic measurements of somatic development and some questionnaire data Dziewczynki (n=42) Wiek (lata) Masa ciała (kg) Wysokość ciała (cm) Wskaźnik BMI Wadą postawy Liczba dzieci z: Złamaniami kości Bólami kości 11,48 42,27 148,39 18, Chłopcy (n=38) 12,31 50,01 159,72 19, Razem (n= 80) 11,88 45,72 153,50 18,
4 Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 12/2013;2(43):33-40 Tabela II. Wartości średnie wskaźnika Z-score dla poszczególnych kości w grupach dziewcząt i chłopców oraz łącznie u wszystkich dzieci Table II. The average values of Z-scores for each bone in the groups of girls and boys, and together in all children Wskaźnik Z-score badania ultradźwiękowego Piszczelowa P Piszczelowa L Promieniowa P Promieniowa L Dziewczynki n=42-0,66-1,02-0,73-1,48 Chłopcy n=38-1,74-1,21-1,28-1,21 Razem n=80-1,17-1,33-0,98-1,34 niżonymi (Z-score poniżej 1) wartościami tych parametrów (n=39, tj. 48,75%). Ocena podstawowych wskaźników rozwoju somatycznego (masy, wysokości, BMI), przy zastosowaniu siatek centylowych, wykazała, że niedobory wysokości i masy ciała, jak również niskie wartości wskaźnika BMI dotyczą około 20% badanej populacji (tabela III). Nie wykazano różnic istotnych statystycznie w zakresie parametrów badania ultradźwiękowego kości (średnia z 4 pomiarów) pomiędzy dziećmi z prawidłowym rozwojem somatycznym (10 90 centyl dla wszystkich wskaźników) jak też tymi z niedoborem lub nadmiarem masy i wysokości ciała. Analiza korelacji, jakiej dokonano w całej grupie dzieci, nie wykazała istotnych statystycznie za- Tabela III. Liczba i (procent) dzieci (dziewcząt i chłopców) w poszczególnych przedziałach centylowych wysokości, masy ciała i wskaźnika BMI oraz średnie wartości wskaźnika Z-score (z 4 pomiarów kości) Table III. Number (and percentage) of children (girls and boys) in individual compartments percentile in height, weight and BMI, and average values of Z-scores (from 4 measurements of the bones) WYSOKOŚĆ CIAŁA Dziewczęta (n= 42) Chłopcy (n=38) <10 centyla centyl >90 centyla 7 (16,6%) -2,21 29 (69%) -0,55 6 (14,2%) -1,44 4 (10,5%) -1,51 30 (78,9%) -1,12 4 (10,5%) -1,57 MASA CIAŁA Dziewczęta (n=42) Chłopcy (n=38) <15 centyla centyl 9 (21,4%) -0,36 23 (54,7%) -1,08 >85 centyla 10 (23,8%) -1,28 6 (15,7%) -1,41 24 (63,1%) -1,53 8 (21%) -1,25 WSKAŹNIK BMI Dziewczęta (n=42) Chłopcy (n=38) <15centyla centyl >85 centyla 9 (21,4%) -0,63 24 (57,1%) -0,76 9 (21,4%) -1,88 8 (21%) -0,97 23 (60,5%) -1,80 7 (18,4%) -0,65 * p nieistotne statystycznie dla wartości Z-score QUS w zakresie wszystkich wskaźników rozwoju pomiędzy grupami dzieci będących w różnych zakresach centylowych 36
5 Golec J. i inni: Jakość kości u dzieci łódzkich w wieku szkolnym określona na podstawie parqametrów badania ultradźwiękowego leżności pomiędzy parametrami badania ultradźwiękowego kości a liczbą złamań kości i ich dolegliwościami bólowymi (informacje z badania ankietowego), a także obecnością wadliwej postawy ciała, nie było również korelacji ze wskaźnikami rozwoju. Dopiero wyodrębnienie podgrup uwzględniających parametry QUS pozwoliło na wykazanie istotnej zależności od wieku i wysokości ciała. A mianowicie dzieci z obniżoną jakością kości były młodsze (ryc. 1) i niższe (ryc. 2). Jakość kości nie zależała natomiast od masy ciała (ryc. 3). Należy podkreślić, że w podgrupach stwierdzono też wyższą częstość występowania złamań u dzieci z obniżonymi wskaźnikami badania ultradźwiękowego kości w porównaniu z dziećmi z prawidłową jakością kości (46,3% vs. 28,2%). Podobnie częściej dzieci z nieprawidłowym wynikiem badania ultradźwiękowego zgłaszały dolegliwości bólowe kości, zwłaszcza kończyn dolnych (podudzia i stopy) (36,5% w podgrupie II vs 20,5% w podgrupie I). Ze względu na brak istotności współczynniki korelacji nie zostały zamieszczone w pracy. Dyskusja Badanie ultradźwiękowe kości jest coraz częściej stosowane w populacji wieku rozwojowego, ponieważ jest badaniem bezpiecznym i nieinwazyjnym, a jednocześnie wyniki dobrze odzwierciedlają strukturę kości i jej jakość. Metoda ta jest z reguły polecana do badań przesiewowych [7, 8], co również zostało wykorzystane w naszym badaniu. Wyniki badań wykazały obniżenie parametrów ultradźwiękowych kości u połowy (uznanych za zdrowe) dzieci 48% dzieci miało obniżony wskaźnik Z-score (poniżej -1,0) co najmniej w dwu lokalizacjach. Wskazywać to może na intensywne zmiany w układzie kostnym w okresie pokwitania (9 15 lat), kiedy to dynamicznym przyrostom masy Ryc. 1. Wskaźnik Z-score parametrów badania ultradźwiękowego kości (średnie z 4 pomiarów kości) w odniesieniu do wieku dzieci w podgrupie I i II Fig. 1. Z-score of bone ultrasound parameters (average of 4 measurements of bone) in relation to the age of the children in the subgroup I and II 37
6 Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 12/2013;2(43):33-40 Ryc. 2. Wskaźnik Z-score parametrów badania ultradźwiękowego kości (średnie z 4 pomiarów kości) w odniesieniu do wysokości ciała dzieci w podgrupie I i II Fig. 2. Z-score of bone ultrasound parameters (average of 4 measurements of bone) in relation to the amount of children s bodies in a subgroup I and II Ryc. 3. Wskaźnik Z-score parametrów badania ultradźwiękowego kości (średnie z 4 pomiarów kości) w odniesieniu do masy ciała dzieci w podgrupie I i II Fig. 3. Z-score of bone ultrasound parameters (average of 4 measurements of bone) in relation to body weight of children in the subgroup I and II 38
7 Golec J. i inni: Jakość kości u dzieci łódzkich w wieku szkolnym określona na podstawie parqametrów badania ultradźwiękowego i wysokości ciała towarzyszy zwiększanie się masy kostnej [9]. Jednocześnie w tym czasie, częściej aniżeli w innych okresach rozwojowych, mogą występować zaburzenia. Gorsza jakość kości z czasem może doprowadzić do obniżenia się gęstości mineralnej i uzyskania niższej niż biologicznie zaprogramowana wartości szczytowej masy kostnej [10]. Niska szczytowa masa kostna uważana jest za czynnik ryzyka rozwoju osteoporozy i złamań kości. Otrzymane wyniki potwierdzają konieczność prowadzenia badań przesiewowych układu kostnego u dzieci zdrowych w okresie pokwitania i odpowiedniego postępowania profilaktycznego celem uzyskania jak najwyższej optymalnej szczytowej masy kostnej, co zabezpieczy przed rozwojem osteoporozy w późniejszym wieku. Mimo że nie stwierdzono istotnych statystycznie zależności pomiędzy niektórymi wskaźnikami antropometrycznymi (masa ciała, wskaźnik BMI) a parametrami badania ultradźwiękowego w ogólnej ocenie całej grupy, to przy uwzględnieniu obniżonych wartości tych parametrów (podgrupa II) wykazano, że wysokość ciała koreluje ze wskaźnikami jakości kości. Oznacza to, że u dzieci niższych występowała gorsza jakość kości. Spostrzeżenia co do wpływu wysokości ciała są zgodne z wynikami niektórych autorów [11, 12]. Stwierdzono także, że niższe wartości Z-score są obserwowane u dzieci młodszych w porównaniu ze starszymi, a zatem dzieci przed skokiem pokwitaniowym osiągały niższe parametry badania ultradźwiękowego aniżeli te, u których wystąpił już intensywny przyrost wysokości ciała. Wyniki te są zbieżne z uzyskanymi przez innych badaczy [13 17], odnotowujących zwiększanie się wartości bezwzględnych wszystkich analizowanych parametrów ultradźwiękowych wraz ze wzrostem masy i wysokości ciała zarówno u chłopców, jak i dziewcząt. Większość autorów wskazuje na masę ciała jako najważniejszy czynnik modyfikujący gęstość mineralną kości i jej jakość [18, 19]. Na takie zależności zwracają uwagę m.in. Kolmaga i wsp., którzy stwierdzają, że u 1/3 badanych dzieci z zaburzeniami odżywienia częściej aniżeli u tych z prawidłową masą ciała występuje obniżenie parametrów badania ultradźwiękowego kości [20]. W niniejszej pracy nie udało się wykazać istotnej statystycznie zależności pomiędzy parametrami badania ultradźwiękowego kości a niedoborem czy nadmiarem masy ciała, co może wynikać z faktu, że w naszych obserwacjach zaburzenia w zakresie masy ciała nie były zbyt duże. W populacji wieku rozwojowego postępowanie profilaktyczne jest skierowane zarówno na ochronę przed skutkami chorób, jak też na zwiększanie zdolności organizmu do obrony przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi. Dzieci w okresie pokwitania są narażone na liczne urazy w związku z aktywnością ruchową zorganizowaną (zajęcia WF, dodatkowe zajęcia sportowe), ale także z uwagi na naturalną potrzebę ruchu. Obniżenie jakości kości, w tym jej wytrzymałości i sprężystości, skutkuje złamaniami kości, co mogłyby potwierdzić wyniki przeprowadzonych przez nas badań, które dowiodły, że u dzieci z obniżonymi parametrami badania ultradźwiękowego kości częściej występują złamania. Mussa i wsp. przeprowadzili badanie ultradźwiękowe kości w grupie 1700 dzieci, wykazując, że badanie ultradźwiękowe jest dobrym testem do oceny ryzyka złamań kości, gdyż wskaźniki tego badania były istotnie niższe u dzieci ze złamaniami w porównaniu z dziećmi bez złamań [21]. Wszystkie dzieci, u których wykryto nieprawidłowości w badaniu przedmiotowym, zaburzenia jakości kości w badaniu ultradźwiękowym czy wielokrotne złamania kości, zostały objęte stałą opieką wysokospecjalistycznej poradni leczenia osteoporozy i chorób kości u dzieci. Podsumowując, badanie ultradźwiękowe kości jako bezpieczna i nieinwazyjna metoda może być pomocne w wykrywaniu zaburzeń metabolizmu kostnego w populacji wieku rozwojowego. Ocena struktury i jakości kości w okresie pokwitania metodą ultradźwiękową wykazała nieprawidłowości u prawie połowy z badanych dzieci w wieku lat uznanych za zdrowe. Wykazano także, iż aktywność fosfatazy zasadowej koreluje pozytywnie z jakością kości ocenianą w przesiewowym badaniu ultradźwiękowym. Ten parametr mógłby być wykorzystany do wczesnego wykrywania zaburzeń procesów metabolicznych kości w okresie pokwitania. Obniżenie parametrów badania ultradźwiękowego kości może prowadzić do zwiększonego ryzyka złamań i dolegliwości bólowych ze strony układu kostnego. Wnioski 1. Badanie ultradźwiękowe okazało się przydatnym testem w wykrywaniu obniżonej jakości kości u dzieci w wieku szkolnym. 2. Spośród wskaźników rozwoju somatycznego wysokość ciała wykazuje największy wpływ na kształtowanie się parametrów określających jakość kości. 3. Rozpoznanie obniżonych wartości parametrów badania ultradźwiękowego kości u prawie po- 39
8 Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 12/2013;2(43):33-40 łowy badanych dzieci stanowi ważny argument na rzecz upowszechnienia tego rodzaju badań w okresie pokwitania. 4. Gorsza jakość kości w okresie intensywnego wzrastania, która może przyczynić się do wystąpienia chorób metabolicznych kości w dalszych latach życia, jest istotnym wskazaniem do podjęcia odpowiednich działań prewencyjnych już we wczesnym dzieciństwie. PIŚMIENNICTWO/REFERENCES [1] Czech-Kowalska J., Dobrzańska A., Kornacka K. et al.: Ilościowe badanie ultradźwiękowe kości piszczelowej u noworodków donoszonych i wcześniaków. Pediatr. Pol., 2002:77(12), [2] McDevitt H., Tomlinson C., White M.P. et al.: Quantitative ultrasound assessment of bone in preterm and term neonates. Arch. Dis. Child. Fetal. Neonatal. Ed., 2005:90(4), [3] Nemet D., Dolfin T., Wolach B. et al.: Quantitative ultrasound measurements of bone speed of sound in premature infants. Eur. J. Pediatr., 2001:160(12), [4] Fewtrell M.S., Loh K.L., Chomtho S. et al.: Quantitative ultrasound (QUS): a useful tool for monitoring bone health in preterm infants? Acta Paediatr., 2008:97(12), [5] Chlebna-Sokół D.: Zdrowe kości. Uwarunkowania rozwoju masy kostnej u dzieci łódzkich w wieku szkolnym. Łódź [6] Kułaga Z., Różdżyńska A., Palczewska I. et al.: Siatki centylowe wysokości, masy ciała i wskaźnika masy ciała dzieci i młodzieży w Polsce wyniki badania OLAF. Standardy Medyczne/Pediatria, 2010:7, [7] Baroncelli G.I., Federico G., Bertelloni S. et al.: Assessment of bone quality by quantitative ultrasound of proximal phalanges of the hand and fracture rate in children and adolescents with bone and mineral disorders. Pediatr. Res., 2003:54(1), [8] Barzel U.S., Massey L.K.: Excess dietary protein can adversely affect bone. J. Nutr.,1998:128(6), [9] Bergh J.P., Noordam C., Ozyilmaz A. et al.: Calcaneal ultrasound imaging in healthy children and adolescents: relation of the ultrasound parameters BUA and SOS to age, body weight, height, foot dimensions and pubertal stage. Osteoporos Int., 2000:11(11), [10] Pluskiewicz W., Gawlik R.: Zapobieganie osteoporozie w okresie dojrzewania przed uzyskaniem szczytowej masy kostnej. Post. Osteoartrol., 1994: 6, [11] Moretto de Oliveria M.R., Cristiane da Silva C., Kurokawa C.S. et al.: Bone mineral density in healthy female adolescents according to age, bone age and pubertal breast stage. Open Orthop J., 2011:5, [12] Baroncelli G.I., Federico G., Vignolo M. et al.: Cross-sectional reference data for phalangeal quantitative ultrasound from early childhood to young-adulthood according to gender, age, skeletal growth, and pubertal development. Bone., 2006:39(1), [13] Hans D., Schott A.M., Arlot M.E. et al.: Influence of anthropometric parameters on ultrasound measurements of Os calcis. Osteoporos Int., 1995:5(5), [14] Lonzer M.D., Imrie R., Rogers D. et al.: Effects of heredity, age, weight, puberty, activity, and calcium intake on bone mineral density in children. Clin. Pediatr. (Phila)., 1996:35(4), [15] Małecka-Tendera E., Matusik P., Franek E. et al.: Zależność gęstości mineralnej kręgosłupa lędźwiowego od wieku, wzrostu i masy ciała dziewcząt w okresie dojrzewania. Endokrynol. Ped., 2002:1, [16] Papierkowski A., Trębacz H., Blacha J. et al.: Ultradźwiękowa ocena kości piętowych zdrowych dzieci w wieku szkolnym. Przegl. Pediatr, 1998:3, [17] Sabatier J.P., Guaydier-Souquičres G., Laroche D. et al.: Bone mineral acquisition during adolescence and early adulthood: a study in 574 healthy females years of age. Osteoporos Int., 1996:6(2), [18] Hasselstrřm H., Karlsson K.M., Hansen S.E. et al.: Sex differences in bone size and bone mineral density exist before puberty. The Copenhagen School Child Intervention Study (CoSCIS). Calcif Tissue Int., 2006:79(1), [19] Yilmaz D., Ersoy B., Bilgin E. et al.: Bone mineral density in girls and boys at different pubertal stages: relation with gonadal steroids, bone formation markers, and growth parameters. J. Bone. Miner. Metab., 2005:23(6), [20] Kolmaga A., Zimna-Walendzik E., Rusinska A. et al.: Zaburzenia stanu odżywienia dzieci kończących szkołę podstawową w Łodzi a jakość kości. Część I. Ocena parametrów antropometrycznych, subiektywnej aktywności fizycznej i stanu uzębienia. Hygiea Public Health, 2011:46(1), [21] Mussa A., Porta F., Baldassarre G. et al.: Phalangeal quantitative ultrasound in 1,719 children and adolescents with bone disorders. Osteoporos Int., 2012:23(7),
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoZakład Higieny Żywienia i Epidemiologii Katedry Higieny i Epidemiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 2/
64 Hygeia Public Health 2011, 46(1): 64-70 Zaburzenia stanu odżywienia dzieci kończących szkołę podstawową w Łodzi a jakość kości. Część I. Ocena parametrów antropometrycznych, subiektywnej aktywności
Bardziej szczegółowoSTUDIA I MONOGRAFIE NR 22. Spis treści
STUDIA I MONOGRAFIE NR 22 Spis treści I Wprowadzenie II Materia³ i metody badañ 1 Ogólna charakterystyka próby 2 Badania antropometryczne 3 Próby sprawnoœci motorycznej 4 Ocena postawy cia³a 5 Metody opracowania
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoSpodziewany efekt kliniczny wpływu wit. K na kość
Rola witaminy K2 w prewencji utraty masy kostnej i ryzyka złamań i w zaburzeniach mikroarchitektury Ewa Sewerynek, Michał Stuss Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoStandardy i normy do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży Doskonałe narzędzia czy pułapki diagnostyczne?
Standardy i normy do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży Doskonałe narzędzia czy pułapki diagnostyczne? Dr hab. n. med. Anna Oblacińska Zakład Zdrowia Dzieci i Młodzieży Instytut Matki i Dziecka
Bardziej szczegółowoAlicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 20 2003 ALICJA DROHOMIRECKA KATARZYNA KOTARSKA SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH ZE STARGARDU SZCZECIŃSKIEGO
Bardziej szczegółowoObrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych
Lekarz Daria Dziechcińska-Połetek Obrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: Dr hab. n. med. Ewa Kluczewska, prof. nadzw.
Bardziej szczegółowoZMIANY MIĘDZYPOKOLENIOWE WYBRANYCH CECH STUDENTEK PEDAGOGIKI UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO W LATACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Małgorzata Roślak, Henryk Stolarczyk Uniwersytet Łódzki, Łódź ZMIANY MIĘDZYPOKOLENIOWE WYBRANYCH CECH STUDENTEK PEDAGOGIKI UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 3/2004 Nr 1(6) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Otyłość, nadwaga i niedobór masy ciała u dzieci śląskich w wieku 7-9 lat Obesity, overweight and thinness in Silesian children 7-9
Bardziej szczegółowoRyszard Asienkiewicz, Józef Tatarczuk, Artur Wandycz Normy wskaźnika wagowo-wzrostowego populacji dzieci i młodzieży Ziemi Lubuskiej
Ryszard Asienkiewicz, Józef Tatarczuk, Artur Wandycz Normy wskaźnika wagowo-wzrostowego populacji dzieci i młodzieży Ziemi Lubuskiej Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 2 23 JERZY EIDER BEATA BURYTA RAFAŁ BURYTA ROZWÓJ FIZYCZNY DZIECI Z WADAMI POSTAWY I UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM NA TLE
Bardziej szczegółowoSTRATYFIKACJA SPOŁECZNA RODZICÓW A POZIOM ROZWOJU FIZYCZNEGO I MOTORYCZNEGO ICH DZIECI
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Ryszard Asienkiewicz Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra STRATYFIKACJA SPOŁECZNA RODZICÓW A POZIOM ROZWOJU FIZYCZNEGO I MOTORYCZNEGO ICH DZIECI
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 6/2007 r 4(21) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Częstość występowania nadwagi i otyłości u dzieci w wieku 7-9 lat województwa mazowieckiego Analysis of nutritional status 7-9 years
Bardziej szczegółowoOSTEOPOROZA. bez tajemnic. Ulotka informacyjna.
OSTEOPOROZA bez tajemnic Ulotka informacyjna www.wygrajmyzdrowie.pl Osteoporoza uznana została przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za jedną z głównych chorób cywilizacyjnych. Narażona jest na nią
Bardziej szczegółowolek. Magdalena Bosak-Prus Ocena profilu oreksyny A i greliny u dzieci niskorosłych.
lek. Magdalena Bosak-Prus Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 we Wrocławiu, Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, młodszy asystent Ocena profilu oreksyny A i greliny
Bardziej szczegółowoZasady wdroŝenia absolutnego ryzyka złamaz. amań w algorytmach diagnostyczno-leczniczych
Zasady wdroŝenia absolutnego ryzyka złamaz amań w algorytmach diagnostyczno-leczniczych Dr hab. med. Jerzy Przedlacki XVII Wielodyscyplinarne Forum Osteoporotyczne Warszawa-Mi Międzylesie, 20.05.2006 Algorytm
Bardziej szczegółowoZadania szkoły w świetle wielodekadowych zmian kondycji fizycznej
Zadania szkoły w świetle wielodekadowych zmian kondycji fizycznej dzieci i młodzieży woj. mazowieckiego Janusz Dobosz Zakład Teorii Wychowania Fizycznego i Korektywy Akademia Wychowania Fizycznego Józefa
Bardziej szczegółowoPracownia auksologiczna
Pracownia auksologiczna A. Rusińska Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2012 Rozwój biologiczny składa się z nieodwracalnych procesów wzrastania różnicowania
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 1/2002 Nr 1 Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Zależność gęstości mineralnej kręgosłupa lędźwiowego od wieku, wzrostu i masy ciała u dziewcząt w okresie dojrzewania orrelation of
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 130 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 130 SECTIO D 2005 Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach Academy of Physical Education in Katowice MAŁGORZATA GRABARA
Bardziej szczegółowoTrendy w rozwoju fizycznym u dzieci i młodzieży z Rzeszowa w dwudziestopięcioleciu 1978 2004
Wydawnictwo UR 2009 ISSN 1730-3524 Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2009, 3, 239 250 Anna Radochońska 1, Lidia Perenc 2 Trendy w rozwoju fizycznym u dzieci i młodzieży z Rzeszowa w
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 162 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LI, SUPPL. IV, 162 SECTIO D 2004 Instytut Kultury Fizycznej, Uniwersytet Szczeciński Kriszkoviecas Eugenijus Uniwersytet Wileński, Litwa.
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoZwiązki cech somatycznych z wybranymi zdolnościami motorycznymi chłopców w wieku lat
PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Seria: Kultura Fizyczna 00, z. VIII Inga Kordel Związki cech somatycznych z wybranymi zdolnościami motorycznymi chłopców w wieku 1 lat Streszczenie
Bardziej szczegółowoOCENA ROZWOJU BIOLOGICZNEGO DZIECI I MŁODZIEŻY Z IWIEŃCA, KAMIENIA I SIWICY (BIAŁORUŚ)
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Joanna Rodziewicz-Gruhn Akademia im. Jana Długosza, Częstochowa OCENA ROZWOJU BIOLOGICZNEGO DZIECI I MŁODZIEŻY Z IWIEŃCA, KAMIENIA I SIWICY (BIAŁORUŚ)
Bardziej szczegółowoZaburzenie równowagi energetycznej
Otyłość dzieci i młodzieży czy można jej zapobiec? Dr n. med. Andrea Horvath Dr n. med. Piotr Dziechciarz Klinika Pediatrii WUM Zaburzenie równowagi energetycznej wyrażonej nadmiernym odkładaniem tkanki
Bardziej szczegółowoI STANU ODŻYWIENIA U POLSKICH 13-LATKÓW W PIERWSZEJ DEKADZIE XXI WIEKU 1
PRZEGL EPIDEMIOL 2010; 64: 565-570 Zdrowie publiczne Maria Jodkowska, Anna Oblacińska, Izabela Tabak, Krystyna Mikiel-Kostyra WYSTĘPOWANIE ZABURZEŃ WZRASTANIA I STANU ODŻYWIENIA U POLSKICH 13-LATKÓW W
Bardziej szczegółowoBADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI
14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy
Bardziej szczegółowoWrocławskich Gimnazjów i Szkół Podstawowych
Sprawozdanie z badań przesiewowych realizowanych w latach 2015-2018 wśród uczniów klas pierwszych gimnazjów i klas czwartych szkół podstawowych Wrocławskich Gimnazjów i Szkół Podstawowych w ramach Ogólnopolskiego
Bardziej szczegółowoZapytanie ofertowe. Zamawiający:
Zapytanie ofertowe Zamawiający: Wrocławskie Centrum Zdrowia SP ZOZ,Sekcja do Spraw Programów Zdrowotnych i Promocji Zdrowia, 53-208 Wrocław, ul.podróżnicza 26/28, tel.71/335-29- 69/60, fax 71 / 335-29-69/68
Bardziej szczegółowoJoanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia
Joanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna 7, 89-93 2007
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowolek. Wojciech Mańkowski Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. med. Edward Wylęgała
lek. Wojciech Mańkowski Zastosowanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP) przy kwalifikacji pacjentów do zabiegu przeszczepu drążącego rogówki i operacji zaćmy Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 58 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 58 SECTIO D 2004 Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Katedra Antropologii Academy of Physical Education, Krakow,
Bardziej szczegółowoCharakterystyka wskaźnika smukłości dzieci i młodzieży w wieku lat uprawiających różne dyscypliny sportu w województwie lubuskim
ROZDZIAŁ XIV 1 Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Biologiczny University of Zielona Góra, Faculty of Biological Sciences 2 Gimnazjum nr1 w Zielonej Górze Gymnasium No.1 in Zielona Góra 3 Uniwersytet Zielonogórski,
Bardziej szczegółowoSWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny. Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu. Karolina Horodyska
SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu Karolina Horodyska Warunki skutecznego promowania zdrowej diety i aktywności fizycznej: dobre praktyki w interwencjach psychospołecznych
Bardziej szczegółowoLek. med. Arkadiusz Soski. Streszczenie
Lek. med. Arkadiusz Soski Streszczenie Wstęp Rozwojową dysplazję stawu biodrowego (DDH developmental dysplasia of the hip) uznaje się za najczęstszą wadę u noworodków i niemowląt. Wada ta powstać może
Bardziej szczegółowoAN TRO PO MO TO RY KA
NR 54 2011 AN TRO PO MO TO RY KA WARTOŚCI CENTYLOWE WYSOKOŚCI I MASY CIAŁA ORAZ WSKAŹNIKA MASY CIAŁA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU 6 18 LAT Z GDAŃSKA Z UWZGLĘDNIENIEM PROBLEMU DEFINIOWANIA NADWAGI I NIEDOBORU
Bardziej szczegółowoAkademia Morska w Szczecinie. Wydział Mechaniczny
Akademia Morska w Szczecinie Wydział Mechaniczny ROZPRAWA DOKTORSKA mgr inż. Marcin Kołodziejski Analiza metody obsługiwania zarządzanego niezawodnością pędników azymutalnych platformy pływającej Promotor:
Bardziej szczegółowoAnna Majcher, Ewelina Witkowska-Sędek, Joanna Bielecka-Jasiocha, Beata Pyrżak
IMiD, Wydawnictwo Aluna Medycyna Wieku Rozwojowego, 2012, XVI, 2 Anna Majcher, Ewelina Witkowska-Sędek, Joanna Bielecka-Jasiocha, Beata Pyrżak Klinika Pediatrii i Endokrynologii, Warszawski Uniwersytet
Bardziej szczegółowoROZWÓJ FIZYCZNY I SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIEWCZĄT W II ETAPIE EDUKACYJNYM
ROZWÓJ FIZYCZNY I SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIEWCZĄT W II ETAPIE EDUKACYJNYM Przez pojęcie rozwoju fizycznego rozumiemy kompleks morfo-funkcjonalnych właściwości organizmu, stanowiących miarę jego fizycznych
Bardziej szczegółowoNOWORODKI KASZUBSKIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA
S ł u p s k i e r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Ewa Wójtowicz Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Gdańsk NOWORODI ASZUBSIE OGÓLNA CHARATERYSTYA WSTĘ Rozwój fizyczny określany jest jako ciąg przeobrażeń,
Bardziej szczegółowoUrszula Coupland. Zaburzenia neurologiczne u dzieci wertykalnie zakażonych HIV. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Urszula Coupland Zaburzenia neurologiczne u dzieci wertykalnie zakażonych HIV Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoBadania przesiewowe w rozpoznawaniu osteoporozy
Badania przesiewowe w rozpoznawaniu osteoporozy Informacja dla pacjenta Czy powinniśmy wykonywać badania przesiewowe w kierunku osteoporozy? Badania przesiewowe Informacja dla pacjenta Czy powinniśmy wykonywać
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Słowa kluczowe: Wstęp Cel pracy
STRESZCZENIE Słowa kluczowe: Noworodek urodzony przedwcześnie, granulocyt obojętnochłonny, molekuły adhezji komórkowej CD11a, CD11b, CD11c, CD18, CD54, CD62L, wczesne zakażenie, posocznica. Wstęp W ostatnich
Bardziej szczegółowoUniwersytet Medyczny w Łodzi. Wydział Lekarski. Jarosław Woźniak. Rozprawa doktorska
Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wydział Lekarski Jarosław Woźniak Rozprawa doktorska Ocena funkcji stawu skokowego po leczeniu operacyjnym złamań kostek goleni z uszkodzeniem więzozrostu piszczelowo-strzałkowego
Bardziej szczegółowoSprawozdanie z wyników badań prowadzonych w ramach programu. Szkoła Podstawowa NR 79 w Gdańsku
Sprawozdanie z wyników badań prowadzonych w ramach programu Szkoła Podstawowa NR 79 w Gdańsku 2012 Ośrodek Promocji Zdrowia i Sprawności Dziecka 80-397 Gdańsk ul. Kołobrzeska 61 tel. 058 553 43 11 fax.058
Bardziej szczegółowoAkademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Sportu Powszechnego Zakład: Fitness i Sportów siłowych Trening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy Osoby prowadzące przedmiot: 1. Aleksandra
Bardziej szczegółowoPorównanie badañ ultradÿwiêkowych z jednoenergetyczn¹ absorpcjometri¹ rentgenowsk¹ w diagnostyce osteoporozy
Porównanie badañ ultradÿwiêkowych z jednoenergetyczn¹ absorpcjometri¹ rentgenowsk¹ w diagnostyce osteoporozy Ultrasound examinations in comparison with single X-ray absorptiometry in the diagnostics of
Bardziej szczegółowoRelacje wagowo-długościowe polskich noworodków oceniane pomiarami urodzeniowymi
Artykuł oryginalny Original Paper Zeszyty Naukowe WSKFiT 9:-1, 2014 www.wskfit.pl/zeszyty_naukowe.html Relacje wagowo-długościowe polskich noworodków oceniane pomiarami urodzeniowymi Weight-length relations
Bardziej szczegółowoProgresja przewlekłej choroby nerek u dzieci z wadami układu moczowego
Progresja przewlekłej choroby nerek u dzieci z wadami układu moczowego Danuta Zwolińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Poland VII Zjazd PTNFD,Łódź,24-26.05.,
Bardziej szczegółowoWstęp. Patologie przyczepów ścięgnistych, więzadłowych i powięzi są określane mianem entezopatii.
1. STRESZCZENIE Wstęp. Patologie przyczepów ścięgnistych, więzadłowych i powięzi są określane mianem entezopatii. Szczególnym rodzajem entezopatii, uważanym za objaw predylekcyjny i charakterystyczny jednej
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 424 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 424 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 22 2005 JUSTYNA WESOŁOWSKA BUDOWA SOMATYCZNA A UTRZYMANIE RYTMU BIEGU PRZEZ PŁOTKI NIETRENUJĄCYCH DZIEWCZĄT ZE SZKÓŁ
Bardziej szczegółowoEpidemiologia urazów kończyny górnej u dzieci i młodzieży
Epidemiologia urazów kończyny górnej u dzieci i młodzieży Sławomir Snela, Grzegorz Inglot Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Dzieci i Młodzieży Kliniczny Szpital Wojewódzki nr 2 w Rzeszowie
Bardziej szczegółowoWitamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego
Witamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego Agnieszka Szlagatys-Sidorkiewicz Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Gdański Uniwersytet Medyczny Witamina D w chorobach
Bardziej szczegółowoRelacje wagowo-wzrostowe i stosowanie wskaźnika BMI u dzieci i młodzieży
e-wydawnictwo Narodowego Centrum Badania Kondycji Fizycznej j Relacje wagowo-wzrostowe i stosowanie wskaźnika u dzieci i młodzieży Romuald Stupnicki Wyższa Szkoła Kultury Fizycznej i Turystyki w Pruszkowie
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 640 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 640 SECTIO D 2005 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im.jędrzeja Śniadeckiego, Gdańsk, Polska Jędrzej Śniadecki Academy
Bardziej szczegółowoWYSTĘPOWANIE NADWAGI I OTYŁOŚCI WŚRÓD DZIECI W WIEKU OD 10 DO 13 LAT W MIEŚCIE I GMINIE OSTRZESZÓW
NAUKI INŻYNIERSKIE I TECHNOLOGIE 3(14) 2014 ENGINEERING SCIENCES AND TECHNOLOGIES ISSN 2080-5985 Marta Witkowska, Tomasz Lesiów Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu e-mail: tomasz.lesiow@ue.wroc.pl WYSTĘPOWANIE
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Halaba Z. i inni Ocena stanu szkieletu u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 przy użyciu ilościowej metody ultradźwiękowej paliczków dłoni. Badanie pilotażowe Vol. 7/2008 Nr 3(24) Endokrynologia Pediatryczna
Bardziej szczegółowoUrbanizacja jako czynnik różnicujący wysokość i masę ciała dzieci
Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2006, 3, 188 192 Maria Zadarko-Domaradzka, Edward Tlałka Urbanizacja jako czynnik różnicujący wysokość i masę ciała dzieci PRACE ORYGINALNE Z Zakładu
Bardziej szczegółowoFundacja Sportowo-Edukacyjna Infinity. OPRACOWANE WYNIKÓW WROCŁAWSKIEGO TESTU SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ (Przedszkola z programu Ministerstwa Sportu)
Fundacja Sportowo-Edukacyjna Infinity OPRACOWANE WYNIKÓW WROCŁAWSKIEGO TESTU SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ (Przedszkola z programu Ministerstwa Sportu) Opracowali: dr inż. Krzysztof Przednowek mgr inż. Łukasz Wójcik
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Zachurzok-Buczyńska A. i inni Wzrost i masa ciała w pierwszych trzech latach życia dzieci... Vol. 2/2003 Nr 1(2) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Wzrost i masa ciała w pierwszych trzech
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 11/2012 Nr 2(39) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Stan zaopatrzenia w witaminę D noworodków urodzonych przedwcześnie oraz urodzonych o czasie The Supply of Vitamin D in Pre-Term
Bardziej szczegółowoTHE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS WITH PAIN IN LUMBOSACRAL SPINE AND AN ASSESSMENT OF THEIR ANALGESIC EFFECTIVENESS
NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE ZABIEGI FIZYKALNE U PACJENTÓW Z DOLEGLIWOŚCIAMI BÓLOWYMI ODCINKA L-S KRĘGOSŁUPA WRAZ Z OCENĄ ICH SKUTECZNOŚCI W DZIAŁANIU PRZECIWBÓLOWYM THE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS
Bardziej szczegółowoKinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
Bardziej szczegółowoCzy zmniejszenie spożycia fruktozy może obniżyć ciśnienie tętnicze i poprawić elastyczność naczyń krwionośnych?
Czy zmniejszenie spożycia fruktozy może obniżyć ciśnienie tętnicze i poprawić elastyczność naczyń krwionośnych? Małgorzata Stańczyk 1, Daria Tomczyk 1, Justyna Topolska- Kusiak 2, Monika Grzelak 1, Piotr
Bardziej szczegółowolek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej
lek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr
Bardziej szczegółowoCZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA POSZCZEGÓLNYCH TYPÓW SKOLIOZ U DZIEWCZĄT I CHŁOPCÓW NA PRZESTRZENI OSTATNICH PIĘĆDZIESIĘCIU LAT
Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji w Poznaniu Nr 3 2007 Magdalena Rusin, Grażyna Szypuła, Jadwiga Nabielska, Ewa Kowalska, Grażyna Kępys Bielski Ośrodek Gimnastyki Korekcyjno-Kompensacyjnej
Bardziej szczegółowoMetody stosowane w praktyce pediatrycznej do oceny stopnia odżywienia dzieci
P R A C A O R Y G I N A L N A ISSN 1734 3321 Paweł Matusik, Ewa Małecka-Tendera, Aleksandra Nowak Katedra i Klinika Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Smyczyńska J.: Wskaźniki auksologiczne przydatne w diagnostyce dzieci z niedoborem wzrostu i w monitorowaniu skuteczności ich leczenia Vol. 12/2013 Nr 2(43) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Bardziej szczegółowoSkeletal Status at Diagnosis in Children with Hematologic Malignancy Pilot Study*
original papers Adv Clin Exp Med 2010, 19, 4, 531 535 ISSN 1230-025X Copyright by Wroclaw Medical University Elżbieta Jakubowska-Pietkiewicz 1, Anna Szczepaniak-Kubat 1, Beata Zalewska-Szewczyk 2, Danuta
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 2/2003 Nr 3(4) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena wybranych parametrów przemiany lipidowej u dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki w trakcie leczenia hormonem wzrostu
Bardziej szczegółowoO badaniach Grzegorza Nowickiego stratyfikacji rozwoju fizycznego dziecka wiejskiego
PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Kultura Fizyczna 2015, t. XIV, nr 2, s. 207 218 http://dx.doi.org/10.16926/kf.2015.14.27 Andrzej MALINOWSKI * Stanisław NOWAK ** O badaniach Grzegorza
Bardziej szczegółowoZaburzenia stanu odżywienia dzieci kończących szkołę podstawową w Łodzi a jakość kości ocena spożycia energii i wybranych składników pokarmowych
652 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 652-656 Zaburzenia stanu odżywienia dzieci kończących szkołę podstawową w Łodzi a jakość kości ocena spożycia energii i wybranych składników pokarmowych Disorders of
Bardziej szczegółowoPiotr Socha. Interdyscyplinarna szkoła zimowa, 2014
Piotr Socha Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Interdyscyplinarna szkoła zimowa, 2014 Zdjęcie Holenderki Zima 1944/45 2414 urodzonych w
Bardziej szczegółowoPomiary urodzeń według płci noworodka i województwa.podział na miasto i wieś.
Pomiary urodzeń według płci noworodka i województwa.podział na miasto i wieś. Województwo Urodzenia według płci noworodka i województwa. ; Rok 2008; POLSKA Ogółem Miasta Wieś Pozamałżeńskie- Miasta Pozamałżeńskie-
Bardziej szczegółowoPoziom rozwoju morfofunkcjonalnego gimnazjalistów w świetle zróżnicowanej aktywności fizycznej
ROZDZIAŁ I ZDROWIE DOBROSTAN 4/2013 DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO Katedra Wychowania Fizycznego, Uniwersytet Zielonogórski Department of Physical Education, University of Zielona Góra RYSZARD ASIENKIEWICZ
Bardziej szczegółowoOsteoporoza. (skrypt z najważniejszymi informacjami dla studentów nieobecnych na wykładzie)
1 Osteoporoza (skrypt z najważniejszymi informacjami dla studentów nieobecnych na wykładzie) 1. Osteoporoza jest chorobą metaboliczną kości, charakteryzująca się zmniejszoną mineralną gęstością kości,
Bardziej szczegółowow kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Bardziej szczegółowoAnaliza wskaźnika BMI wybranej grupy dzieci w wieku 4 i 6 lat zamieszkałych na terenie miasta Cieszyn
Prace oryginalne Analiza wskaźnika wybranej grupy dzieci w wieku 4 i 6 lat zamieszkałych na terenie miasta Cieszyn Analysis of of the selected group of children aged 4 and 6 years living in the city of
Bardziej szczegółowoTelefon 1: Ulica: Kod pocztowy: Województwo: Miejsce: Kraj: Poland. 90,55 kg 184,0 cm 26,7 kg/m²
Wiek: Płeć: 29 lat 8 mies. mężczyzna Telefon 1: Ulica: Kod pocztowy: Województwo: Miejsce: Kraj: Poland Dane podstawowe Data: 13.04.23 Godzina: 10:53 90,55 kg 184,0 cm 26,7 kg/m² Płyn Pomiar całkowitej
Bardziej szczegółowoOcena wskaźników wagowo-wzrostowych dzieci krakowskich w wieku 6-14 lat
336 Probl Hig Epidemiol 2007, 88(3): 336-342 Ocena wskaźników wagowo-wzrostowych dzieci krakowskich w wieku 6-14 lat The evaluation of body mass and body weight proportion in children aged 6-14 EMILIA
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 610 614 Anna Harton, Joanna Myszkowska-Ryciak OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE Katedra Dietetyki Wydziału
Bardziej szczegółowoDBAJMY O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ NASZYCH DZIECI
DBAJMY O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ NASZYCH DZIECI Nadwaga i otyłość ukształtowana w wieku dziecięcym niesie za sobą zwiększone ryzyko utrzymania się w wieku dojrzewania i po osiągnięciu dorosłości, co za tym idzie
Bardziej szczegółowoAKTUALNE TRENDY UCZNIÓW W GIMNAZJUM W ŚWIETLE BADAŃ HBSC. Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka
AKTUALNE TRENDY OTYŁOŚCI I AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ UCZNIÓW W GIMNAZJUM W ŚWIETLE BADAŃ HBSC Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka Informacja o badaniach HBSC Sieć HBSC obejmuje 43 kraje/regiony Europy i Ameryki
Bardziej szczegółowoCracow University of Economics Poland. Overview. Sources of Real GDP per Capita Growth: Polish Regional-Macroeconomic Dimensions 2000-2005
Cracow University of Economics Sources of Real GDP per Capita Growth: Polish Regional-Macroeconomic Dimensions 2000-2005 - Key Note Speech - Presented by: Dr. David Clowes The Growth Research Unit CE Europe
Bardziej szczegółowoSiatki centylowe dla oceny wzrastania i stanu odżywienia polskich dzieci i młodzieży od urodzenia do 18 roku życia
prace oryginalne Siatki centylowe dla oceny wzrastania i stanu odżywienia polskich dzieci i młodzieży od urodzenia do 18 roku życia Percentile charts for growth and nutritional status assessment in Polish
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Noczyńska A. i inni: Wpływ urodzeniowej masy ciała oraz masy ciała rodziców na występowanie nadwagi i otyłości u ich dzieci Vol. 13/2014 Nr 1(46) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Wpływ
Bardziej szczegółowoDensitometric test in differential diagnosis of short stature children *
Przegląd Antropologiczny Anthropological Review Vol 62, pp. 49 55 (1999) Densitometric test in differential diagnosis of short stature children * Grażyna Łysoń-Wojciechowska 1, Tomasz Romer 1, Waldemar
Bardziej szczegółowoNoworodki SGA w oddziale intensywnej terapii grupa ryzyka przewlekłych zaburzeń wzrastania.
Noworodki SGA w oddziale intensywnej terapii grupa ryzyka przewlekłych zaburzeń wzrastania. M. Kęsiak, A. Stolarczyk, T. Talar, B. Cyranowicz, E. Gulczyńska Klinika Neonatologii ICZMP, kierownik kliniki
Bardziej szczegółowoFundacja Sportowo-Edukacyjna Infinity
Fundacja Sportowo-Edukacyjna Infinity OPRACOWANE WYNIKÓW WROCŁAWSKIEGO TESTU SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ (Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego) Opracowali: dr inż. Krzysztof Przednowek mgr inż. Łukasz
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoRaport Pomiaru Sprawności Fizycznej Kadr Makroregionalnych PZPC. Międzynarodowym Testem Sprawności Fizycznej
Raport Pomiaru Sprawności Fizycznej Kadr Makroregionalnych PZPC Międzynarodowym Testem Sprawności Fizycznej W dniach 06.09.2014-11.09.2014r podczas konsultacji Kadr Makroregionalnych Polskiego Związku
Bardziej szczegółowoStan odżywienia 5-letnich dzieci miasta Bielsko Biała w oparciu o krakowskie siatki centylowe i siatki centylowe WHO
Waksmańska Artykuły W oryginalne i wsp. Stan odżywienia / original 5-letnich papers dzieci miasta Bielsko-Biała w oparciu o... 727 Stan odżywienia 5-letnich dzieci miasta Bielsko Biała w oparciu o i Nutritional
Bardziej szczegółowoCZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA NADWAGI I OTYŁOŚCI U DZIECI I MŁODZIEŻY WIEJSKIEJ Z KASZUB W LATACH 2006-2008
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 9 2012 CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA NADWAGI I OTYŁOŚCI U DZIECI I MŁODZIEŻY WIEJSKIEJ Z KASZUB W LATACH 2006-2008 PREVALENCE OF OVERWEIGHT AND OBESITY IN VILLAGE
Bardziej szczegółowoSYSTEMU DO REEDUKACJI CHODU TRZECIEJ GENERACJI NA PARAMETRY CZASOWO-PRZESTRZENNE CHODU
Aktualne Problemy Biomechaniki, nr 8/2014 21 Paulina GALAS, Katedra i Zabrze Krzysztof, Roman BEDNORZ, Justyna OPATOWICZ, Jakub MALISZEWSKI, PHU Technomex, Gliwice Emila CZEPUL, Centrum Fizjoterapii "FIZJOFIT"
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 299 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 299 SECTIO D 2003 Zakład Antropologii Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie Department of Anthropology University
Bardziej szczegółowo