AUTOREFERAT ( , bezpłatny urlop) Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej

Transkrypt

1 AUTOREFERAT 1. Imiona i nazwisko: Rafał Przemysław Borysławski 2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe: 2001 doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, stopień przyznany przez Uniwersytet Śląski na podstawie dysertacji The Old English Riddles and the Riddle-like Aspects of Old English Poetry. An Analysis, napisanej pod kierunkiem dra hab. prof. U.Ł. Andrzeja Wichra 1996 magister filologii angielskiej, stopień przyznany przez Uniwersytet Śląski na podstawie pracy The Violence of Anglo- Saxon Poetry. The Anglo-Saxon Poetry of Violence, napisanej pod kierunkiem dra Andrzeja Wichra. 3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych okres: nadal instytucja: Zakład Kultury i Literatury Brytyjskiej Instytut Kultur i Literatur Anglojęzycznych (poprzednia nazwa: Instytut Kultury i Literatury Brytyjskiej i Amerykańskiej) Uniwersytet Śląski stanowisko: adiunkt naukowo-dydaktyczny wymiar etatu: pełny etat okres: instytucja: stanowisko: wymiar etatu: ( , bezpłatny urlop) Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej adiunkt naukowo-dydaktyczny pełny etat okres: instytucja: Zakład Kultury i Literatury Brytyjskiej Instytut Kultury i Literatury Brytyjskiej i Amerykańskiej Uniwersytet Śląski stanowisko: asystent-doktorant wymiar etatu: 1/2 etatu 4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.). a) Tytuł osiągnięcia naukowego: Jednotematyczny cykl publikacji poświęcony literaturze i kulturze przednormańskiej Anglii, zatytułowany Staroangielskie paradygmaty egzystencjalne w świetle poezji gnomicznej okresu. Przedmiotowy cykl aktualnie składa się z siedemnastu publikacji (szesnastu od uzyskania stopnia doktora), w tym z jednej monografii autorskiej, sześciu artykułów w periodykach naukowych oraz dziesięciu rozdziałów w tomach zbiorowych.

2 Monografia autorska: 1. The Old English Riddles and the Riddlic Elements of Old English Poetry (Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, 2004), ss Książka zrecenzowana w Mediaevistik, 20 (2007), ss przez Ruth Wehlau, Department of English, Queen s University, Kingston, Kanada. Artykuły w periodykach naukowych (w odwrotnej chronologii): 2. Between oferhygd and wræclastas: Pride and Exile in the Speculative Afterlife of Christ and Satan w: Thise Stories Beren Witnesse. The Landscape of the Afterlife in Medieval and Post-Medieval Imagination. Medieval English Mirror 7 (2010). Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, ss The Riddle of Poetry: Literary Riddle and Modern Hermeneutics w: Þe Comoun Peplis Language. Medieval English Mirror 6 (2009). Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, ss Twist and turn: On the Visual Rhetoric of Old English Variation, w: Þe Laurer of Oure Englische Tonge. Medieval English Mirror 5 (2009) Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, ss Candida sanctarum sic floret gloria rerum: Aldhelm s Aenigmata as a Riddle of Interpretation w: The Journal of Medieval Latin 18 (2008) Toronto, ss Wordhordes cræft: Confusion and the Order of the Wor(l)d in Old English Gnomes w: The Propur Langage of Englische Men. Medieval English Mirror 4 (2007) Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, ss The Elements of Anglo-Saxon Wisdom Poetry in the Exeter Book Riddles, w: Studia Anglica Posnaniensia 38 (2002), Poznań: Wydawnictwo UAM, ss Rozdziały w tomach zbiorowych (w odwrotnej chronologii): 8. Frige mec frodum wordum: Charms and Riddles as Formulaic Speech in Old English Gnomic Poetry w: Colette Stévanovitch, Elise Louviot, Philippe Mahoux-Pauzin, Dominique Hascoët (red.), La formule dans la littérature et la civilisation de l'angleterre médiévale (Nancy: Presses Universitaires de Nancy, 2011), ss Exteriors of the Mind: The Natural World and Confusion in Anglo-Saxon Poetry w: Sonia Front, Katarzyna Nowak (red.), Interiors: Interiority/Exteriority in Literary and Cultural Discourse (Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2010), ss Slash and Burn? The Rhetoric of the Conquered City in Anglo-Saxon Didactic Verse w: Agnieszka Razmus, Magdalena Cieślak (red.), Images of the City (Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2009), ss Alfred Jewel and the Old English Solomon and Saturn Dialogues: Wisdom and Chaos in Old English Gnomes w: Piotr Dziedzic, Małgorzata Nitka (red.), Fire and Ice. The Dialectic of Order and Chaos (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2008), ss

3 12. Eaters of the Dead: Cannibalism in Anglo-Saxon Culture w: Wojciech H. Kalaga, Tadeusz Rachwał (red.), Spoiling the Cannibals Fun? Cannibalism and Cannibalisation in Culture and Elsewhere (Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, 2005), ss Sex, Food and Magic: Digestion and Fertility in the Exeter Book Riddles w: Wojciech H. Kalaga, Tadeusz Rachwał (red.), Feeding Culture: The Pleasures and Perils of Appetite (Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag 2005), ss Kenning and Variation: The Manifestations of the Riddlic Element in Old English Poetry w: Jadwiga Uchman, Andrzej Wicher (red.), British Drama Through the Ages and Medieval Literature (Łódź: Wydawnictwo Biblioteka, 2003), ss Say What I Am: Aldhelmian Riddle as the Language of Transformation w: Wojciech Kalaga, Tadeusz Rachwał (red.), (Trans)-Formations I. Identity and Property. Essays in Cultural Practice (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2002), ss The Agoraphobia of the Old English Exiles w: Wojciech Kalaga, Tadeusz Rachwał (red.), The Writing of Exile (Katowice: Śląsk, 2001), ss The Haunted Minds: The Obsession of Memories in Anglo-Saxon Elegiac Poetry w: Wojciech Kalaga, Tadeusz Rachwał (red.), Memory and Forgetfulness. Essays in Cultural Practice (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1999), ss b) Omówienie celu naukowego ww. cyklu i osiągniętych wyników. Cele naukowe cyklu: 1. Dokonanie analiz elementów poezji staroangielskiej jako form ekspresji wczesnośredniowiecznego światopoglądu chrześcijańskiego. 2. Wykazanie obecności i sposobów oddziaływania myśli neoplatońskiej na retorykę poezji staroangielskiej poprzez uwidocznienie w niej elementów teologii apofatycznej. 3. Przedstawienie staroangielskich zagadek poetyckich (i form pokrewnych) jako literackich manifestacji postrzegania łączności między słowem, tajemnicą stworzonego świata, a chrześcijańską koncepcją jego poznawalności. 4. Przebadanie współzależności pomiędzy poezją a sztuką staroangielską jako form uzewnętrznienia chrześcijańskich wizji kosmologiczno-egzystencjalnych. Osiągnięte wyniki: Ad. 1. W cyklu wykazuję, że różnorakie emanacje wczesnośredniowiecznego światopoglądu chrześcijańskiego w swojej istocie stanowią podstawową filozoficznoegzystencjalną warstwę dla prawie całej zachowanej staroangielskiej twórczości poetyckiej. Analiza elementów tego światopoglądu stanowi zatem integralną część niemal wszystkich pozycji cyklu, począwszy od wcześniejszych tekstów podejmujących tematykę pamięci, wygnania i upamiętniania w staroangielskich tekstach elegijno-gnomicznych, poprzez studia nad tekstami logocentrycznymi, traktującymi dzieło boskiego stworzenia oraz boskie zamierzenia jako księgę, do której ludzkość ma ograniczony jedynie dostęp, po wizje rzeczywistości jako istnienia w odwiecznym ruchu i mediacji pomiędzy opozycjami.

4 Podstawową wartością przenikającą poezję staroangielską wydaje się być więc świadomość konieczność zaakceptowania zmienności i niestałości ludzkiego świata zarówno w znaczeniu egzystencji człowieczej, ale też w znaczeniu rzeczywistości jako wymykającej się jednoznacznie ludzkim kategoriom poznawczym i kategoryzacjom. Jednakże konieczność akceptacji owej zmienności niesie ze sobą również pozytywne znaczenia, od najprostszej nadziei na odmianę nieprzychylności losu, po głęboko religijne i dialektyczne współistnienie ze światem w formie ciągłej intelektualnej i duchowej interakcji z nim, która nadaje ludzkiemu życiu kondycję zbliżoną do aktywnej modlitwy poprzez stałe próby odczytywania bożych znaków. Teksty, które podejmują próby rekonstrukcji światopoglądu wczesnośredniowiecznych anonimowych myślicieli angielskich to Between oferhygd and wræclastas: Pride and Exile in the Speculative Afterlife of Christ and Satan, rozważający chaos wygnania jako konsekwencję grzechu pychy; Exteriors of the Mind: The Natural World and Confusion in Anglo-Saxon Poetry, skupiający się na rozumieniu mądrości jako umiejętności zaakceptowania nieprzewidywalności świata; Slash and Burn? The Rhetoric of the Conquered City in Anglo-Saxon Didactic Verse, rozpatrujący dialektyczną relację pomiędzy toposem miasta boskiego a toposem miasta upadłego jako gnomiczne odzwierciedlenie boskiego porządku i człowieczego pojmowania tegoż porządku jako chaosu. Z kolei prace Eaters of the Dead: Cannibalism in Anglo-Saxon Culture, The Agoraphobia of the Old English Exiles i opublikowany przed uzyskaniem tytułu doktora tekst The Haunted Minds: The Obsession of Memories in Anglo-Saxon Elegiac Poetry podejmują zagadnienia ściślej wiążące się z egzystencją na poziomie człowieczego doświadczenia, stanowiącego ważną część tego, co można określić jako staroangielską kondycję poetycko-egzystencjalną zagadnienia dumy, pychy i godności, wygnania i podróży oraz pamięci, rozpamiętywania i obawy przed zapomnieniem. Ad. 2. Cykl dowodzi, że literatura przednormańskiej Anglii jest silnie zakorzeniona w chrześcijańskiej myśli neoplatońskiej, co objawia się w poetyckim obrazowaniu rzeczywistości kształtowanym pod wpływem wpływ myśli Boecjusza i tłumaczenia jego dzieła przypisywanego królowi Alfredowi Wielkiemu. Artykuły cyklu wskazują, iż obok filozofii św. Augustyna, wczesnochrześcijańska filozofia neoplatońska była rudymentem, na którym opierały się światopoglądowe uwarunkowania okresu, dokumentowane przez ówczesną twórczość literacką. Druga grupa prac bazuje zatem na wnioskach wypływających z opisanych powyżej tekstów poświęconych rekonstrukcji anglosaskiego postrzegania świata i stanowi ich filozoficzne rozwinięcie. Zwracam w nich uwagę na pokrewieństwa pomiędzy obrazowaniem świata w poezji staroangielskiej, a metaforyką obecną w dyskursie teologii zbliżonej do teologii apofatycznej szczególnie tej zawartej w dziele Pseudo-Dionizego Areopagity pt. Imiona boskie. Jakkolwiek trudno jest jednoznacznie określić bezpośredni wpływ tego mistyka na myśl staroangielską, w tej części cyklu wykazuję istnienie podobieństw między teologią apofatyczną a wizją rzeczywistości opartej na konieczności świadomej akceptacji niepoznawalności boskich zamierzeń i pogodzenia się z ludzkimi ograniczeniami. Te korelacje są zauważalne w staroangielskiej poezji gnomicznej. Otwarcie mówi ona o potrzebie poszukiwania mądrości, która powinna wypływać z dialogu z drugim człowiekiem i światem, ale poezja ta zarazem mocno zaznacza potrzebę zatrzymania się przed tym, czego poznać nie sposób, przed tajemnicą boskości i boskiego planu, rozgraniczając tym samym mądrość od wiedzy. Staroangielski konstrukt rzeczywistości jest zatem konstruktem, który paradoksalnie rozświetlany i definiowany jest przez to, co nieznane i niewidoczne.

5 Rozważania tych zagadnień przenikają większość tekstów cyklu, ale szczególnie obecne są w artykułach Wordhordes cræft: Confusion and the Order of the Wor(l)d in Old English Gnomes, Alfred Jewel and the Old English Solomon and Saturn Dialogues: Wisdom and Chaos in Old English Gnomes oraz Exteriors of the Mind: The Natural World and Confusion in Anglo-Saxon Poetry. Natomiast w artykule p.t. The Riddle of Poetry: Literary Riddle and Modern Hermeneutics fascynacja zagadką i tajemnicą obecna w poezji staroangielskiej stanowi punkt wyjścia do refleksji nad naturą poezji i metafory, która, w świetle hermeneutyki Paula Ricoeura, jest również próbą uchwycenia tego, co nieuchwytne i wyrażenia tego, co niewyrażalne, a zatem podążaniem tropami podobnymi do tych, które zawarte są w staroangielskiej poezji gnomicznej. Ad. 3. Kolejna grupa tekstów omawianego cyklu demonstruje, iż staroangielski światopogląd manifestuje się nie tylko w treściach, ale także w dominujących formach wyrazu artystycznego epoki. Dowodzę w nich, że upostaciowieniem apofatyczności jest forma zagadki poetyckiej forma charakterystyczna dla angielskiej poezji okresu przednormańskiego. Teksty tej grupy spinają ze sobą problematykę ekspresji badanych przeze mnie zagadnień światopoglądowych i kognitywnych z językiem poezji staroangielskiej. Teksty te koncentrują się na staroangielskiej zagadce poetyckiej jako typie literatury gnomicznej i sposobie artystycznej manifestacji wczesnochrześcijańskiej koncepcji poznania. Najbardziej rozbudowaną pozycją wśród nich jest moja monografia (oparta w znacznej mierze na tekście rozprawy doktorskiej), która ukazała się w roku 2004 pod tytułem The Old English Riddles and the Riddlic Elements of Old English Poetry. Teksty zaliczające się do tej grupy The Elements of Anglo-Saxon Wisdom Poetry in the Exeter Book Riddles, Kenning and Variation: The Manifestations of the Riddlic Element in Old English Poetry, Sex, Food and Magic: Digestion and Fertility in the Exeter Book Riddles, i Candida sanctarum sic floret gloria rerum: Aldhelm s Aenigmata as a Riddle of Interpretation publikowane w międzynarodowych czasopismach i wydanych za granicą zbiorach, stanowią rozszerzenia, bądź prolegomena do rozdziałów monografii. Tekst Frige mec frodum wordum: Charms and Riddles as Formulaic Speech in Old English Gnomic Poetry stanowi uzupełnienie zaproponowanego w książce wywodu. Prace te analizują funkcje i znaczenia zagadek w kulturze staroangielskiej i w szerszym kontekście wykazują zbieżności w sposobie formułowania opisu rzeczywistości pomiędzy zagadkami, staroangielskimi tekstami gnomicznymi, a myślą wczesnochrześcijańską. To z kolei prowadzi do analiz zagadek jako odzwierciedlenia logocentrycznie pojmowanej rzeczywistości. Jeśli bowiem dla staroangielskich elit intelektualnych świat był bożym tekstem, to jego natura bliższa była nieodgadywalnej w pełni i labilnej szaradzie stworzonej przez boskiego demiurga, niż księdze pełnej określonych znaczeń. Ad. 4. Rozważania, których wyniki i zestawienie ująłem powyżej umieściłem następnie w szerszym kontekście kultury staroangielskiej, skupiając się nie tylko na treści ówczesnych manuskryptów, ale i na znaczeniach kryjących się w ich stronie wizualnej, tj. w ornamentyce, iluminacjach i miniaturach np. Ewangeliarza z Lindisfarne. W tekstach pt. Twist and turn: On the Visual Rhetoric of Old English Variation i Exteriors of the Mind: The Natural World and Confusion in Anglo-Saxon Poetry znajduję paralele pomiędzy staroangielską, czy ściślej iryjsko-saską (Hiberno-Saxon) ornamentyką, a staroangielskimi tropami poetyckimi, takimi jak wariacja (variation), oraz zgodność pomiędzy wizją zmienności i nieuchwytności poznawczej świata a wrażeniem zmienności kształtów i ruchu, które wyłania się np. z tzw. stron kobiercowych (carpet pages) Ewangeliarza. Analogie pomiędzy warstwami tekstu, obrazu i teologii dowodzą spójnej wizji wzajemnie

6 przenikających się przedstawień rzeczywistości rzeczywistości nieredukowalnej do linearnych ciągów przyczynowo-skutkowych, której rozumienie łączy w sobie neoplatońską apofatykę z akceptacją nienazywalności świata. Rozważania całego cyklu prowadzą do wniosku, że poetyka zachowanej do dziś twórczości staroangielskiej pozwala ją określić jako zwróconą ku zagadnieniom gnomicznym, tj. ku mądrości, wiedzy, doświadczeniu, ich przekazywaniu i ich naturze. Pomimo to cykl poświęcony staroangielskiej poezji gnomicznej i egzystencjalnym paradygmatom, które się w niej manifestują pozostaje wciąż cyklem otwartym. Zamierzam w nim opublikować jeszcze inne teksty dotyczące z jednej strony odniesień i korelacji między chrześcijańską, a przedchrześcijańską kosmologią a z drugiej wykazujące ciągłość kulturową między średniowiecznymi a późniejszymi paradygmatami myślowymi (w przygotowaniu i w procesie recenzyjnym są teksty dotyczące staroangielskiej kosmologii oparte o zapisy runiczne i podnoszące motywy skarbu i kosztowności w znaczeniach powiązanych z mądrością oraz tekst dotyczący egzystencjalnego sensu tłumaczeń wierszowanych partii traktatu O pocieszeniu, jakie daje filozofia przypisywanych Alfredowi Wielkiemu). Wszystkie te publikacje, wraz z przedstawionymi powyżej, inspirowane są wyraźnie zaznaczającą się w literaturze staroangielskiej koncepcją tajemnicy świata, aenigma mundi, której niezgłębioność i konieczna akceptacja była źródłem fascynującej intelektualnej aktywności okresu oraz pomostem między czasami minionymi a współczesnością. 5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo-badawczych. a) Tytuł osiągnięcia naukowego: Cykl publikacji pt. Marginesy średniowiecza: transgresja, seksualność, potworność. Cykl ten, dotyczący kultury i literatury tzw. okresu średnioangielskiego (Middle English XI- XV w.), składa się z ośmiu publikacji, z których cztery wydane zostało jako artykuły w punktowanych periodykach naukowych, dwa ukazały się jako rozdziały wydanych za granicą książek, a jeden opublikowany został w Polsce. Jego spójność tematyczna wynika z zagadnień, które związane są z tym, co ogólnie można ująć jako kulturę marginaliów w średniowieczu, tj. z tymi obszarami średniowiecznego dyskursu, które łączyły sferę cielesności ze sferą transcendencji. Trzy główne motywy stanowią kanwę cyklu: problematyka kobiecości i jej ambiwalentne znaczenia w kulturze angielskich wieków średnich, problematyka transgresji i seksualności oraz wątki związane z rozumieniem potworności i aberracji w kulturze średniowiecznej. Motywy seksualności, odmienności i transgresji regularnie powracają w estetyce i w dyskursach krytycznych na przestrzeni ewolucji kultury zachodniej, stanowiąc swoisty łącznik pomiędzy przeszłością a współczesnością. Artykuły niniejszego cyklu otwierają przestrzeń dla rozważań nad kulturowym continuum zachodnich dyskursów odmiennościowych (otherness).

7 Artykuły w periodykach naukowych (w odwrotnej chronologii): 1. Sir Gawain and Saint Augustine: A Lesson in Inordinate Desire w: Zeszyty naukowodydaktyczne. Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Zabrzu 6 (2009) Zabrze, ss Sirith-na-Gig?: Dame Sirith and the Fabliau-Witch as Literary Analogues to the Sheela Figures w: To Make his Englissh Sweete upon his Tonge. Medieval English Mirror 6 (2007). Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, ss The Laughing Maiden: Feminine Wisdom in Chrétien de Troyes Le Conte du Graal w: Studia Anglica Posnaniensia, 41 (2005). Poznań, ss Po drugiej stronie ust: pornografia i polityczna (nie)poprawność w fabliaux, w: Er(r)go 11 (2005), ss Co(s)mic Space in Chaucer s Knight s Tale, w: For the Loue of Inglis Lede: Medieval English Mirror 1 (2004). Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, ss Rozdziały w tomach zbiorowych (w odwrotnej chronologii): 6. Hybridity, Surplus and Absence: Medieval Monsters and Contemporary Visual Arts w: Ewa Borkowska, Tomasz Burzyński (red.), The Surplus of Culture: Sense, Common-sense, Nonsense (Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2011), ss The Un-Mouth? Political Correctness and Pornography in the Fabliaux w: Wojciech Kalaga, Jacek Mydla, Katarzyna Ancuta (red.), Political Correctness: Mouth Wide Shut? (Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, 2009), ss A gardyn saw I ful of blosmy bowes...: The Commanding Love in La Dame à la licorne of the Musée de Cluny, w: Ewa Borkowska (red.), In the Space of Arts: Interdisciplinarity, Identity, (Post)Modernity (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2004), ss b) Omówienie celu naukowego ww. cyklu i osiągniętych wyników. Cele naukowe cyklu: 1. Analiza chwiejności kulturowych ról związanej z ambiwalencją postaci kobiet w literaturze średnioangielskiej i w średniowiecznej literaturze francuskiej. 2. W związku z powyższym, określenie funkcji aberracji i potworności w średniowiecznym dyskursie kulturowym oraz w sztuce współczesnej. Osiągnięte wyniki: Ad. 1. Z punktu widzenia metodologii, teksty analizujące ambiwalentność przedstawień kobiecości w literaturze średniowiecznej determinują myśl przewodnią cyklu. Otwiera go artykuł pt. A gardyn saw I ful of blosmy bowes...: The Commanding Love in La Dame à la licorne of the Musée de Cluny podejmujący próbę nowej interpretacji zbioru tapiserii Dama z jednorożcem. W tekście tym, odnosząc się do korespondencji sztuk (muzyka,

8 literatura, sztuki wizualne), eksponuję późnośredniowieczne rozumienie destrukcyjnej siły tzw. miłości dworskiej i prezentuję symbolikę owych gobelinów jako paradoksalne ostrzeżenie: postać kobiety zarówno pociąga jak i napomina patrzącego przed zagrożeniami płynącymi z pożądania. Pożądanie symbolizowane przez kobiecość emblemat cielesnej transgresji jest tematem artykułów, w których badam średniowieczne francuskie i angielskie fabliaux. Z jednej strony zajmuję się problematyką humoru i świata karnawału w rozumieniu Bachtinowskim, z drugiej strony wskazuję że to, co pozornie zdaje się być tylko śmieszne, w rzeczywistości stanowić może o kontroli nad dyskursem, o jego ironii i prowadzi do odczytań odbiegających od schematycznych. Taką właśnie lekturę średniowiecznego karnawału proponuję rozważając francuskie fabliaux jako swego rodzaju usankcjonowaną i pożyteczną pornografię w The Un-Mouth? Political Correctness and Pornography in the Fabliaux. Natomiast w tekście pt. Co(s)mic Space in Chaucer s Knight s Tale dowodzę iż Opowieść rycerza i Opowieść młynarza z Opowieści kanterberyjskich funkcjonują w zwierciadlanej relacji względem siebie. Innymi słowy, Chaucerowska dynamika formy wyrafinowanego romansu rycerskiego i pozornie nieskomplikowanego fabliau bazuje na zasadach Bachtinowskiego karnawału. Oddzielne interpretowanie obu opowieści prowadzi do diametralnie różnych wniosków niż (co, jak argumentuję, musiało być zamierzeniem Chaucera) odczytywanie ich jako całości. Co więcej, w fabliau Chaucera zawarte są treści, które interpretuję jako prowokujące refleksję odniesienia do polityki kościoła względem homoseksualizmu i do oskarżeń o czary. Kulturowe powiązania kobiecości i czarów analizuję z kolei w artykule pt. Sirith-na-Gig?: Dame Sirith and the Fabliau-Witch as Literary Analogues to the Sheela Figures w kontekście ich możliwych analogii do płaskorzeźb kobiecych maszkaronów (tzw. Sheela-na-gig), które do dziś są dla naukowców niejednoznaczne. Rozważam tu postać Dame Sirith której spryt budzi uśmiech, lecz jednocześnie respekt i obawę jako figurę zbliżoną do archetypu wiedźmy, czyli kobietę posiadającą władzę daną przez dostęp do sekretnej wiedzy. Artykuły tej części cyklu wskazują, że podobnie jak Dame Sirith również i inne postaci kobiet są źródłem ambiwalencji: katalizują jednocześnie odmienne reakcje od komizmu, poprzez niepokój transgresji, po chłód ironii. Taka analiza każe postrzegać skonwencjonalizowany świat średniowiecznych mężczyzn odmiennie niż zazwyczaj. Potencjał ironii, czy raczej potencjalna subwersywność, jako ważny element literackich konstruktów kobiecości w średniowieczu europejskim, jest z natury rzeczy również cechą francuskich i angielskich romansów arturiańskich. Literatura średnioangielska czerpała swe inspiracje z kultury i literatury francuskiej. Ten właśnie potencjał stał się obiektem moich badań nad gatunkiem fabliaux, które doprowadziły mnie do rozważań nad francuskim romansem arturiańskim Chrétiena de Troyes, twórcy wieloznacznej postaci śmiejącej się dziewczyny ukazującej się Percewalowi w Opowieści o Graalu. W artykule The Laughing Maiden: Feminine Wisdom in Chrétien de Troyes Le Conte du Graal wskazuję ważną funkcję, jaką ona i inne postaci kobiece pełnią w strukturze narracyjnej tego romansu. Pomimo, że kobiety są tam pozornie postaciami drugoplanowymi, okazują się one kluczowe dla przebiegu akcji i dla przemian bohatera, częstokroć posiadając wiedzę, która wyznacza nowy kierunek jego działania. Bohaterki opowieści faktycznie współkreują tutaj głównego protagonistę tego wpływowego w średniowieczu romansu arturiańskiego. Podobny model obserwuję u podłoża struktury narracyjnej angielskiego romansu arturiańskiego. W artykule Sir Gawain and Saint Augustine: A Lesson in Inordinate Desire wykazuję, że kluczem do zrozumienia bohatera jest postać kobiety, która jednocześnie daje i odbiera mu szansę na chrześcijańskie odkupienie winy. Podobnie zatem jak i w

9 tekście poprzednim, przedstawiam subwersywność postaci kobiecej w romansie, jako postaci anytetycznej wobec tych skonwencjonalizowanych w tradycji dworskiej, a przez to kwestionującej obowiązujące normy. Ad. 2. Cele, które zrealizowałem w artykułach wymienionych powyżej znajdują swoje uzupełnienie w tekstach podnoszących kwestie aberracji i potworności w dyskursach obecnych w średniowiecznych i współczesnych sztukach plastycznych. We wspomnianym wyżej artykule pt. Sirith-na-Gig?: Dame Sirith and the Fabliau-Witch as Literary Analogues to the Sheela Figures argumentuję, że ambiwalencja kobiecych postaci literackich i ich wymykanie się sztywno określonym rolom może znaleźć swoje odzwierciedlenie w średniowiecznych płaskorzeźbach typu Sheela-na-gig, których lokalizacje (np. zewnętrzne mury kościołów) jaskrawo kontrastują z groteskowo a czasem wręcz monstrualnie przedstawioną cielesnością. Artykuł proponuje wykorzystanie funkcjonujących w obiegu naukowym odczytań płaskorzeźb (których spektrum rozciąga się od funkcji magicznoapotropaicznych, matryfokalnych, groteskowych, aż po seksualne chimery) jako punktu wyjścia do interpretacji postaci kobiet pojawiających się w takich fabliaux jak angielska Dame Sirith. Analizę znaczeń przypisywanych średniowiecznym potwornościom przeprowadzam również w tekście zatytułowanym Hybridity, Surplus and Absence: Medieval Monsters and Contemporary Visual Arts, gdzie dokonuję zestawienia reprezentacji średniowiecznych monstrów ze współczesną brytyjską sztuką konceptualną. Potworność jako znak jest obecna i w dyskursie średniowiecznym, i współczesnym; zarówno w średniowieczu i współcześnie jest ona budowana i opisywana według tych samych zasad: hybrydyzmu, nadmiaru i absencji. Jej kulturowe role w przeszłości i we współczesności także okazują się podobne. Artykuł dowodzi ciągłości elementarnych motywów lękowych i ich funkcji podważania przyjętych porządków od średniowiecza do współczesności, ukazując tym samym uniwersalność figuracji tego, co zaburza zrozumiały paradygmat jako odrażającego, lecz także pociągającego monstrum.

10 Załącznik 5 Dane teleadresowe wnioskodawcy PEŁNY WYKAZ PRAC OPUBLIKOWANYCH I PRZYJĘTYCH DO DRUKU Monografie autorskie: 1 Artykuły w recenzowanych periodykach naukowych: 13 Z tego w periodykach znajdujących się w bazie ERIH: 9 Rozdziały w recenzowanych tomach zbiorowych: 16 Z tego w tomach opublikowanych zagranicą: 8 Recenzja: 1 1. PUBLIKACJE PRZED UZYSKANIEM STOPNIA DOKTORA Rozdziały w recenzowanych tomach zbiorowych (w odwrotnej chronologii): 1. Imperial Anglo-Saxonism: On the Organic Roots of the English Sense of Superiority in the Eighteenth and Nineteenth Centuries, w: Tadeusz Rachwał, Tadeusz Sławek (red.), Organs, Organisms, Organisations. Organic Form in 19th-Century Discourse (Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, 2000), ss The Haunted Minds: The Obsession of Memories in Anglo-Saxon Elegiac Poetry w: Wojciech Kalaga, Tadeusz Rachwał (red.), Memory and Forgetfulness. Essays in Cultural Practice (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1999), ss PUBLIKACJE PO UZYSKANIU STOPNIA DOKTORA Monografia autorska: 1. The Old English Riddles and the Riddlic Elements of Old English Poetry (Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, 2004), ss recenzja: Ruth Wehlau, Mediaevistik, 20 (2007), ss Artykuły w recenzowanych periodykach naukowych (w odwrotnej chronologii): 2. Between oferhygd and wræclastas: Pride and Exile in the Speculative Afterlife of Christ and Satan w: Thise Stories Beren Witnesse. The Landscape of the Afterlife in Medieval and Post-Medieval Imagination. Medival English Mirror 7 (2010). Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, ss (współautorstwo z Małgorzatą Borysławską) Between Two Crosses: Pagan-Christian Brigit as a Cultural and Ideological Retelling of the Irish Sovereignty Myth w: Studies in English Philology 3 (2010), Łódź, Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna, ss

11 Załącznik 5 Dane teleadresowe wnioskodawcy 4. The Riddle of Poetry: Literary Riddle and Modern Hermeneutics w: Þe Comoun Peplis Language. Medieval English Mirror 6 (2009). Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, ss Twist and turn: On the Visual Rhetoric of Old English Variation, w: Þe Laurer of Oure Englische Tonge. Medieval English Mirror 5 (2009) Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, ss Sir Gawain and Saint Augustine: A Lesson in Inordinate Desire w: Zeszyty naukowodydaktyczne. Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Zabrzu 6 (2009) Zabrze, ss Candida sanctarum sic floret gloria rerum: Aldhelm s Aenigmata as a Riddle of Interpretation w: The Journal of Medieval Latin 18 (2008) Toronto, ss Wordhordes cræft: Confusion and the Order of the Wor(l)d in Old English Gnomes w: The Propur Langage of Englische Men. Medieval English Mirror 4 (2007) Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, ss Sirith-na-Gig?: Dame Sirith and the Fabliau-Witch as Literary Analogues to the Sheela Figures w: To Make his Englissh Sweete upon his Tonge. Medieval English Mirror 6 (2007). Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, ss The Laughing Maiden: Feminine Wisdom in Chrétien de Troyes Le Conte du Graal w: Studia Anglica Posnaniensia, 41 (2005). Poznań, ss Po drugiej stronie ust: pornografia i polityczna (nie)poprawność w fabliaux, w: Er(r)go 11 (2005), ss Co(s)mic Space in Chaucer s Knight s Tale, w: For the Loue of Inglis Lede: Medieval English Mirror 1 (2004). Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, ss The Elements of Anglo-Saxon Wisdom Poetry in the Exeter Book Riddles, w: Studia Anglica Posnaniensia 38 (2002), Poznań: Wydawnictwo UAM, ss Ludyczność i magia w zagadkach staroangielskich w: Ekonomia i Humanistyka 2 (2002). Bielsko-Biała: WSEH, ss Rozdziały w recenzowanych tomach zbiorowych (w odwrotnej chronologii): 15. Hybridity, Surplus and Absence: Medieval Monsters and Contemporary Visual Arts w: Ewa Borkowska, Tomasz Burzyński (red.), The Surplus of Culture: Sense, Common-sense, Nonsense (Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2011), ss Frige mec frodum wordum: Charms and Riddles as Formulaic Speech in Old English Gnomic Poetry w: Colette Stévanovitch, Elise Louviot, Philippe Mahoux-Pauzin, Dominique Hascoët (red.), La formule dans la littérature et la civilisation de l'angleterre médiévale (Nancy: Presses Universitaires de Nancy, 2011), ss Exteriors of the Mind: The Natural World and Confusion in Anglo-Saxon Poetry w: Sonia Front, Katarzyna Nowak (red.), Interiors: Interiority/Exteriority in Literary and Cultural Discourse (Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2010), ss

12 Załącznik 5 Dane teleadresowe wnioskodawcy 18. (współautorstwo z Leszkiem Drongiem) Truth as an Ideological Camouflage: Two Case Studies of Blatant Perversions of Facts in Which Truth, a Higher Good, and Other Noble Abstractions Are Invoked to Justify Killing and Stealing w: Wojciech Kalaga, Marcin Mazurek, Marcin Sarnek (red.), Camouflage. Discourses of Deception, Transparency and Exposure (Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Lingwistycznej, 2010), ss Slash and Burn? The Rhetoric of the Conquered City in Anglo-Saxon Didactic Verse w: Agnieszka Razmus, Magdalena Cieślak (red.), Images of the City (Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2009), ss The Un-Mouth? Political Correctness and Pornography in the Fabliaux w: Wojciech Kalaga, Jacek Mydla, Katarzyna Ancuta (red.), Political Correctness: Mouth Wide Shut? (Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, 2009), ss Alfred Jewel and the Old English Solomon and Saturn Dialogues: Wisdom and Chaos in Old English Gnomes w: Piotr Dziedzic, Małgorzata Nitka (red.), Fire and Ice. The Dialectic of Order and Chaos (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2008), ss Eaters of the Dead: Cannibalism in Anglo-Saxon Culture w: Wojciech H. Kalaga, Tadeusz Rachwał (red.), Spoiling the Cannibals Fun? Cannibalism and Cannibalisation in Culture and Elsewhere (Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag, 2005), ss Sex, Food and Magic: Digestion and Fertility in the Exeter Book Riddles w: Wojciech H. Kalaga, Tadeusz Rachwał (red.), Feeding Culture: The Pleasures and Perils of Appetite (Frankfurt am Main Berlin Bern Bruxelles New York Oxford Wien: Peter Lang Verlag 2005), ss A gardyn saw I ful of blosmy bowes...: The Commanding Love in La Dame à la licorne of the Musée de Cluny, w: Ewa Borkowska (red.), In the Space of Arts: Interdisciplinarity, Identity, (Post)Modernity (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2004), ss Kenning and Variation: The Manifestations of the Riddlic Element in Old English Poetry w: Jadwiga Uchman, Andrzej Wicher (red.), British Drama Through the Ages and Medieval Literature (Łódź: Wydawnictwo Biblioteka, 2003), ss Say What I Am: Aldhelmian Riddle as the Language of Transformation w: Wojciech Kalaga, Tadeusz Rachwał (red.), (Trans)-Formations I. Identity and Property. Essays in Cultural Practice (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2002), ss The Agoraphobia of the Old English Exiles w: Wojciech Kalaga, Tadeusz Rachwał (red.), The Writing of Exile (Katowice: Śląsk, 2001), ss Recenzja: 28. Posmak niedosytu. Kultura jedzenia, jedzenie kultury w: Er(r)go 4 (2002), ss Publikacja w druku: 29. Reversed conspiracy in Kazuo Ishiguro s Never Let Me Go and When We Were Orphans w: Marcin Mazurek, Wojciech Kalaga, Marcin Sarnek (red.), Camouflage, Secrecy, and

13 Załącznik 5 Dane teleadresowe wnioskodawcy Exposure in Cultural and Literary Studies (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013). Nierecenzowana publikacja popularna: 1. Days of Code, scenariusz i rysunki: Andrew Park i Wojciech Madej; tekst: Rafał Borysławski (London Kraków: Konto Books, 2003), ss Książka ta jest artystycznym projektem typu artbook, przy którym współpracowałem z grafikami z Polski i Wielkiej Brytanii. Inspiracją dla książki jest sztuka średniowiecza oraz różnorodne formy literatury tego okresu. Głównym motywem opowieści graficznej Andrew Parka i Wojciecha Madeja, która tworzy spójną narrację wizualną i tekstową, jest poszukiwanie tożsamości misja rycerskiego bractwa. Artbook opatrzony jest tekstami mego autorstwa w języku angielskim, które opieram na takich gatunkach średniowiecznych jak wierszowany romans rycerski, kronika, tekst gnomiczny i zagadka poetycka. Książka została również kilkakrotnie zaprezentowana w formie widowiska typu światło i dźwięk, m. in. studentom Uniwersytetu Wileńskiego (2005) i studentom Uniwersytetu Śląskiego (2006, 2010).