Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
|
|
- Emilia Filipiak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Kołodziejczyk H. i inni: Ocena tkanki tłuszczowej i beztłuszczowej dziewcząt i chłopców z otyłością przed i po leczeniu dietetyczno-rehabilitacyjnym Vol. 10/2011 Nr 3(36) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena tkanki tłuszczowej i beztłuszczowej dziewcząt i chłopców z otyłością przed i po leczeniu dietetyczno-rehabilitacyjnym Estimation of the Fat and Lean Body Mass of Obese Girls and Boys Before and After Treatment with Diet and Rehabilitation 1 Honorata Kołodziejczyk, 2 Agnieszka Rudzka-Kocjan, 1 Henryk Rysiewski, 2 Mieczysław Szalecki 3 Janusz B. Książyk 1 Pracownia Antropologii Kliniki Pediatrii Instytutu Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa 2 Klinika Endokrynologii i Diabetologii Instytutu Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa 3 Klinika Pediatrii, Instytutu Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa Adres do korespondencji: Honorata Kołodziejczyk, Pracownia Antropologii Kliniki Pediatrii, Warszawa ul. Al. Dzieci Polskich 20, h.kolodziejczyk@czd.pl Słowa kluczowe: tkanka i bez, otyłość, dieta, rehabilitacja Key words: fat and lean body mass, tissue, obesity, diet, rehabilitation STRESZCZENIE/ABSTRACT Celem pracy jest ocena zawartości tkanki tłuszczowej i beztłuszczowej u dziewcząt i chłopców z otyłością, przed i po leczeniu dietetyczno-rehabilitacyjnym. Metody. Oprócz pomiaru masy ciała w badaniu zastosowano metodę antropometryczną wg wzoru Satindera oraz metodę impedancji bioelektrycznej aparatem MALTRON BF-905. Materiał. Badania wykonywano przed i po leczeniu dietetyczno-rehabilitacyjnym. Badaniami objęto 19 dziewcząt i 12 chłopców. Wyniki. Uzyskano istotne statystycznie różnice, zarówno w grupie chłopców, jak i dziewcząt. Większy ubytek tkanki tłuszczowej zaobserwowano u chłopców. Endokrynol. Ped. 10/2011;3(36): The aim of the study was to estimate the amount of fat mass and muscle tissue in obese girls and boys. The measurements were performed before and after dietary and rehabilitation treatment. Methods. Anthropometric methods according to Satinder equation and electric impedance methods using MALTRON BF-905 device were applied. Material. 19 girls and 12 boys were enrolled in the study. Their age was from 10.1 years to 17.9 years. Results. Statistically significant differences were noted both in boys and girls. More evident loss of adipose tissue was noted in boys. Pediatr. Endocrinol. 10/2011;2(35):
2 Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 10/2011;3(36):23-28 Wstęp Otyłość to choroba XXI wieku, która występuje w krajach uprzemysłowionych, jak i rozwijających się. Na przełomie lat 50. i 60. dwudziestego wieku otyłość występowała głównie u osób starszych. Ujawniała się szczególnie w Stanach Zjednoczonych oraz w krajach Europy Północnej. W ostatnich dziesięcioleciach częstość występowania otyłości znacznie się zwiększyła. Szczególnie niepokoi, że otyłość występuje częściej u coraz młodszych pacjentów. Nadwaga i otyłość to zaburzenie składu masy ciała, które zdefiniowane jest jako względny lub bezwzględny nadmiar tkanki tłuszczowej. Jest chorobą przewlekłą, uwarunkowaną zarówno przez czynniki środowiskowe (siedzący tryb życia połączony ze spożywaniem wysokokalorycznej żywności), jak i predyspozycje genetyczne. W zdecydowanej większości przypadków nie można jednak powiedzieć, że otyłość to choroba genetycznie uwarunkowana. S. Greenspan i współautorzy podają, że w ostatnich latach częstość występowania otyłości bardzo wzrosła, podczas gdy genotyp nie uległ zmianie. Podają także przykład Indian z plemienia Pima, u których otyłość występuje najczęściej na świecie, podczas gdy nie występuje ona u ich genetycznych kuzynów. Można zatem powiedzieć, że otyłość jest wynikiem nieprawidłowego oddziaływania gen środowisko [1]. Otyłość leży u podłoża rozwoju wielu chorób, jak cukrzyca typu 2, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, udar mózgu [2]. Prowadzi także do zmian zwyrodnieniowych układu kostno-stawowego i schorzeń nowotworowych [3]. Jest szczególnie niebezpieczna, kiedy występuje już u dzieci, gdyż niesie duże ryzyko wcześniejszego pojawienia się w wieku dorosłym chorób sercowo-naczyniowych [4]. Problemem otyłości, a zwłaszcza badaniem tkanki tłuszczowej i mięśniowej, zainteresowani byli już w latach 1863 i 1874 niemieccy anatomowie Bischoff i Wolkmann. Przeprowadzali oni głównie badania sekcyjne [5]. Postępy w ocenie metod składu ciała rozpoczęły się dopiero w latach , gdy ogłoszono prace Behnkego i współautorów dotyczące fizjologii nurkowania głębinowego. Do metod oceniających zawartość tłuszczu i mięśni zalicza się m.in. metodę antropometryczną z drugiej połowy XX wieku, polegającą na pomiarze grubości fałdów skórno-tłuszczowych i obwodzie ramienia, a także metody: densytometryczną, impedancji bioelektrycznej i podwójnej absorpcjometrii rentgenowskiej DXA [6]. Cel pracy Celem pracy jest ocena zawartości tkanki tłuszczowej oraz beztłuszczowej u dziewcząt i chłopców z otyłością przed i po leczeniu dietetyczno-rehabilitacyjnym, z wykorzystaniem dwóch różnych metod: antropometrycznej oraz impedancji bioelektrycznej. Materiał i metody Badaniami objęto 19 dziewcząt i 12 chłopców. W momencie rozpoczęcia leczenia średni wiek dziewcząt wynosił 13,9 lat (od 11,1 do 17,8 lat), średni wiek chłopców 13,1 lat (od 10,8 do 17,9 lat). U wszystkich wykonano badanie antropometryczne przed i po leczeniu dietetyczno-rehabilitacyjnym. Pobyt w oddziale endokrynologii dla pacjentów z otyłością trwał około czterech tygodni. Badania antropometryczne u dziewcząt i chłopców wykonywane były w odstępie od trzech do czterech tygodni. U wszystkich pacjentów stosowano dietę zbilansowaną (ok. 55% węglowodanów, 25 30% tłuszczów, 12 15% białek) o wartości kalorycznej ok kcal na dobę. Dzieci otrzymywały 5 posiłków dziennie (3 główne i 2 mniejsze), ostatni posiłek około godz Celem leczenia dietetycznego było takie ułożenie diety, aby była ona pełnowartościowa, pokrywała potrzeby dziecka oraz nie wywoływała uczucia głodu. W diecie, oprócz zmniejszenia kaloryczności posiłków, ograniczano spożycie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego oraz cukrów prostych. Stosowano dietę bogatą w świeże warzywa i wybrane owoce oraz zalecano unikania spożywania innych napojów poza niegazowaną wodą mineralną. U wszystkich dzieci monitorowano tempo ubytku masy ciała, aby nie doszło do zbyt szybkiej utraty wagi. Szczególnie w przypadku dzieci kilkunastoletnich ubytek masy ciała nie mógł być większy niż 1 kg na tydzień. Obok diety, drugim podstawowym elementem w leczeniu otyłości jest wzmożona aktywność fizyczna. Ułatwia ona utratę energii, odgrywa kluczową rolę w leczeniu takich zaburzeń metabolicznych, jak insulinooporność leżąca u podłoża rozwoju zespołu metabolicznego. U wszystkich dzieci stosowano rehabilitację ruchową. Zalecano, aby dzieci ćwiczyły 2 3 razy dziennie 24
3 Kołodziejczyk H. i inni: Ocena tkanki tłuszczowej i beztłuszczowej dziewcząt i chłopców z otyłością przed i po leczeniu dietetyczno-rehabilitacyjnym po minut. Rodzaj ćwiczeń był przez dziecko akceptowany. Dzieci ćwiczyły zarówno indywidualnie, jak i w grupach. Intensywność ćwiczeń była dobierana indywidualnie, w zależności od wydolności krążeniowo-oddechowej dziecka, jego sprawności i ewentualnych schorzeń współistniejących. Intensywność ćwiczeń stopniowo zwiększano. U dzieci ćwiczenia powinny być tak zaplanowane, aby uniknąć nadmiernego obciążenia kolan, bioder i kręgosłupa. W większości przypadków stosowano pływanie. Niektórzy ze starszych pacjentów w celu wzmocnienia motywacji do podjęcia terapii na początku i na końcu leczenia byli konsultowani psychologicznie. U pacjentów mierzono: wysokość ciała przy użyciu stadiometru firmy Holtain Limited (z dokładnością do 0,1 cm); masę ciała przy pomocy wagi elektronicznej (z dokładnością do 0,1 kg); obwód klatki piersiowej, ramienia i uda przy pomocy taśmy mierniczej (z dokładnością do 0,5 cm). Mierzono ponadto grubości trzech fałdów skórno-tłuszczowych przy użyciu fałdomierza Harpenden firmy Holtain Limited, z naciskiem 10 g/mm 2 (na brzuchu, pod łopatką i nad mięśniem trójgłowym ramienia). Procentową zawartość masy tłuszczowej i beztłuszczowej obliczono wg wzorów zaproponowanych przez B. Satindera i współautorów w roku Na gruncie IP CZD do praktyki antropologicznej wprowadziła je G. Łysoń-Wojciechowska [7]. Zgodnie z zaproponowanym wzorem zarówno masę tłuszczową (MAFA), jak i beztłuszczową (MAMA) pacjenta wyrażono w procentach masy tłuszczowej i beztłuszczowej grupy referencyjnej, którą stanowiły zdrowe dzieci warszawskie w tym samym wieku, co badana grupa [8]. MAFA = [obwód ramienia (cm)] 2 / 4 π; MAMA = [obwód ramienia (cm) π x gr. fałdu na ramieniu] 2 / 4 π Masę tłuszczową i beztłuszczową oszacowano także metodą impedancji bioelektrycznej. Pomiaru dokonywano aparatem MALTRON BF 905. Jest to prosta i nieinwazyjna metoda opierająca się na pomiarze oporu elektrycznego ciała. Mierząc całkowity opór ciała wyznacza się zawartość tłuszczu i wody. Beztłuszczową masę ciała cechuje wyższa przewodność elektryczna w porównaniu z masą tłuszczową, z tego względu, że zawiera ona więcej wody, a także elektrolitów. Pomiar zaczyna się od odpowiedniego przygotowania pacjenta, to jest przyklejenia elektrod na dłoni i stopie, a następnie wprowadzenia danych do aparatu celem wyliczenia parametrów składu ciała. Przez ciało pacjenta przepuszcza się prąd zmienny o bezpiecznym napięciu (12. V), stałym natężeniu (< 1mA) i częstotliwości 50. KHz. W ocenie istotności statystycznej różnic między odpowiednimi średnimi arytmetycznymi zastosowano parametryczny test t-studenta dla grup zależnych. Hipotezę zerową H 0 : M d = 0 zakwestionowano na korzyść hipotezy alternatywnej H 1 :M d <0, gdyż z góry wykluczono możliwość zwiększenia się ciężaru ciała po przeprowadzonej terapii [9]. Wyniki Średnia masa ciała chłopców przed leczeniem wynosiła 92,26 ± 7,6 kg, natomiast po leczeniu 86,53 ± 7,7 kg. Obliczona wartość t 0 = 3,271 jest większa od wartości krytycznej t 0,005 = 3,106 przy 11 stopniach swobody. W przypadku dziewcząt średnia masa ciała przed leczeniem wynosiła 81,42 ± 4,6 kg, zaś po leczeniu 76,68 ± 4,5 kg, a obliczona wartość t 0 = 4,112 jest tym bardziej większa od wartości t 0,005 = 2,878 przy 18 stopniach swobody. Przed rozpoczęciem leczenia dietetyczno-rehabilitacyjnego przy zastosowaniu metody antropometrycznej uzyskano u chłopców w masie tłuszczowej średnią równą 357,1 ± 26,6%. Po leczeniu średnia ta zmniejszyła się do 290,2 ± 19,1%. Chłopcy zachowali zatem w tym przypadku 81,2% pierwotnej masy tłuszczowej. W masie beztłuszczowej otrzymano odpowiednio: 161,1 ± 10,5% i 179,4 ± 11,5%. W przypadku dziewcząt w masie tłuszczowej uzyskano 271,50 ± 17,0% i 231,6 ± 13,6%, co wskazuje, że zachowały one nieco większy procent pierwotnej masy tłuszczowej (85,3%). W masie beztłuszczowej dziewcząt uzyskano zaś 151,8 ± 4,2 % i 169,3 ± 5,4%. Obserwowany wzrost odsetka masy beztłuszczowej jest przede wszystkim konsekwencją zmniejszenia się masy tłuszczowej i z tego względu tylko zmiany w jej poziomie potraktowano ze szczególną uwagą. Dla chłopców uzyskana wartość t-studenta = 2,979 jest większa od wartości krytycznej t 0,01 i 11 = 2,718. U dziewcząt wartość t-studenta = 3,519 jest większa od wartości krytycznej t 0,005 i 18 = 2,878. Oceniając odsetek masy tłuszczowej i beztłuszczowej metodą impedancji bioelektrycznej uzyskano u chłopców średnią równą 45,05 ± 2,0% przed leczeniem dietetyczno-rehabilitacyjnym w masie tłuszczowej i 38,84 ± 1,6% po leczeniu dietetyczno-rehabilitacyjnym. Chłopcy zachowali zatem 70,02% pierwotnej masy tłuszczowej. W masie beztłuszczowej średnia wynosiła odpowiednio 55,31 ± 2,0% i 60,42 ± 1,9%. W przypadku dziewcząt 25
4 Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 10/2011;3(36):23-28 Tabela I. i bez u dziewcząt i chłopców Table I. Fat and without fat mass in girls and boys Czas badania Technika pomiaru Rodzaj masy ciała w % Parametry statystyczne Dziewczęta n =19 Chłopcy n =12 Przed leczeniem dietetycznorehabilitacyjnym antropometryczna impedancji bez bez M 271,5 ± 17,0 357,1 ± 26,6 SD 74,4 92,0 M 151,8 ± 4,2 161,1 ± 10,5 SD 18,2 36,2 M 45,4 ± 1,3 45,0 ± 2,0 SD 5,5 7,1 M 54,5 ± 1,3 55,3 ± 2,0 SD 5,5 7,1 Po leczeniu dietetycznorehabilitacyjnym antropometryczna impedancji bez bez M 2316 ± 13,6 290,2 ± 19,1 SD 59,2 66,3 M 169,3 ± 5,4 179,4 ± 11,5 SD 23,5 39,8 M 41,5 ± 1,6 38,8 ± 1,6 SD 6,9 5,7 M 58,6 ± 1,5 60,4 ± 1,9 SD 6,7 6,5 Tabela II. ciała u dziewcząt i chłopców Table II. Body mass of girls and boys ciała w kg Czas badania Parametry statystyczne Dziewczęta n =19 Chłopcy N =12 Przed leczeniem dietetycznorehabilitacyjnym Po leczeniu dietetycznorehabilitacyjnym M 81,4 ± 4,6 92,2 ± 7,6 SD 20,5 22,4 M 76,6 ± 4,5 86,5 ± 7,7 SD 22,4 26,7 26
5 Kołodziejczyk H. i inni: Ocena tkanki tłuszczowej i beztłuszczowej dziewcząt i chłopców z otyłością przed i po leczeniu dietetyczno-rehabilitacyjnym otrzymano średnią w masie tłuszczowej równą odpowiednio 45,44 ± 1,3% i 41,47 ± 1,6%, co wskazuje, że dziewczęta zachowały nieco wyższy odsetek pierwotnej masy tłuszczowej (76,1%). W masie beztłuszczowej dziewczęta uzyskały odpowiednio 54,55 ± 1,3% i 58,62 ± 1,5%. Wartości testu t-studenta, oceniającego różnice w poziomie zawartości tkanki tłuszczowej przed i po leczeniu, zarówno w przypadku chłopców (t 0 = 2,489 > t 0,025 i 11 ), jak i dziewcząt (t 0 = 3,434 > t 0,005 i 18.), dowodzą, że spadek tej masy tłuszczowej był wysoce statystycznie znamienny. Wyniki odnoszące się do masy tłuszczowej i beztłuszczowej uzyskane z zastosowaniem metody impedancji bioelektrycznej tym bardziej uświadamiają, że wyższy odsetek masy beztłuszczowej po kuracji jest konsekwencją zmniejszenia się poziomu masy tłuszczowej (wyniki sumują się do 100%). Poziom masy beztłuszczowej, ocenianej w relacji do poziomu sprzed kuracji mierzonej metodą antropometryczną jest w pełni porównywalny (u chłopców 111,4% i 111,5% u dziewcząt). impedancji wykazała mniejszy przyrost masy beztłuszczowej. Był on jednak nieco większy u chłopów (109,2%) aniżeli u dziewcząt (107,5%). Zarówno u chłopców, jak i u dziewcząt zastosowane leczenie dietetyczno-rehabilitacyjne doprowadziło do obniżenie się tłuszczowej masy ciała i do zwiększenia się poziomu masy beztłuszczowej. Omówienie wyników i dyskusja W wyniku zastosowanego leczenia dietetyczno-rehabilitacyjnego, ocenianego poprzez porównanie bezwzględnej masy ciała i odsetka masy tłuszczowej omówionymi wcześniej metodami, uzyskano wyniki wskazujące na istotną statystycznie różnicę. Najmniejszy przyrost masy beztłuszczowej, jakkolwiek także znamienny statystycznie, zaobserwowano w przypadku chłopców po zastosowaniu metody antropometrycznej (test t-studenta = 2,186 > t 0,05 i 11 = 1,796). Zarówno u dziewcząt, jak i u chłopców zaobserwowano znaczne zmniejszenie się odsetka tkanki tłuszczowej. Większy ubytek tłuszczu w obydwu metodach zauważono u chłopców. O ile chłopcy po kuracji zachowali 81,26% pierwotnej tkanki tłuszczowej mierzonej metodą antropometryczną i 70,02% metodą impedancji o tyle w przypadku dziewcząt wartości te wyniosły odpowiednio 85,30% i 76,10%. Co do masy beztłuszczowej ocenianej metodą antropometryczną, to chłopcom przybyło jej 18,3%, zaś dziewczętom 17,56%. Zastosowanie metody impedancji wykazało nieco większy przyrost masy beztłuszczowej u chłopców (5,10%) aniżeli u dziewcząt (4,07%). Można zatem powiedzieć, że leczenie otyłości w warunkach szpitalnych metodami niefarmakologicznymi odpowiednia dieta i wysiłek fizyczny przyniosło zamierzony skutek. Dlatego też, oprócz profilaktyki, dla dzieci z nadwagą i otyłością należałoby organizować różnego rodzaju turnusy dietetyczno-rehabilitacyjne. Teoria połączona z praktyką mogłaby okazać się złotym środkiem na zmianę trybu życia. Podstawą w leczeniu otyłości jest trwała zmiana modelu żywienia i promocja aktywności fizycznej terapia rodzinna. Jak pokazują europejskie badania MONICA, kryterium otyłości spełnia zdecydowanie więcej kobiet (22%) niż mężczyzn (15%). Natomiast kryterium nadwagi dotyczy ponad połowy ludności Europy. Polskie badania POLMONICA BIS potwierdziły europejskie wyniki. Zatem można powiedzieć, że kobiety są bardziej podatne na rozwój otyłości [10]. Wynika to ze specyfiki funkcjonowania organizmu w okresie pokwitania, następnie w czasie ciąży, karmienia i menopauzy [11]. Od momentu zainteresowania składem ciała oraz możliwością jego oceny zaczęły się pojawiać różne metody służące do ich analizy. Coraz częściej korzysta się z metod, które nie wymagają zbyt wiele czasu, użycia drogiego sprzętu i są możliwe do zastosowania w badaniach populacyjnych. Taką metodą jest nieinwazyjna impedancja bioelektryczna jako bezpieczna, szybka i tania. BIA jest bardzo przydatna w badaniach stanu odżywienia oraz epidemiologicznych. Błędy eksperymentalne, jak i techniczne ocenia się na 2%, tj. mniej niż w innych metodach [12]. Co do metody antropometrycznej, najczęściej używanej w praktyce klinicznej, warto zauważyć, że wymaga ona jedynie zmierzenia grubości fałdu skórno-tłuszczowego oraz obwodu ramienia. Zaletą tej metody jest to, że wyniki otrzymywane są w krótkim czasie (ok. 10 minut), a także niski koszt. ta jednak opiera się na założeniu, że pod skórą zlokalizowana jest stała frakcja tkanki tłuszczowej. Dlatego też u pacjentów bardzo szczupłych i bardzo otyłych oszacowanie tkanki tłuszczowej może być obciążone dużym błędem [13]. Stosowanie tej metody może być użyteczne jedynie w monitorowaniu zmian tłuszczu podskórnego. Podsumowując możemy stwierdzić, że stosowanie obydwu metod oceniających skład ciała jest przydatne w praktyce klinicznej. Obydwie metody 27
6 Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 10/2011;3(36):23-28 wielokrotnie dostarczały istotnych informacji dotyczących stanu odżywienia dzieci i młodzieży [14]. Wnioski 1. Stwierdzono istotne statystycznie różnice w odsetku tkanki tłuszczowej i beztłuszczowej, obliczanej metodą wg wzoru antropometrycznego i impedancji bioelektrycznej. 2. W wyniku zastosowania leczenia dietetyczno-rehabilitacyjnego zaobserwowano istotne zmniejszenie się tkanki tłuszczowej, a wzrost tkanki beztłuszczowej. REFERENCES/PIŚMIENNICTWO [1] Hellerstein M.K., Parks E.J.: Otyłość i nadwaga. [w:] Endokrynologia ogólna i kliniczna. F.S. Greenspan, D.G. Gardner, Lublin 2004:1, [2] Suchecka Z.: Otyłość przyczyny i leczenie. Biul. Wydz. Farm. AMW, 2003:1. [3] Białkowska M., Przyczyny epidemii otyłości. [w:] Otyłość epidemia XX wieku. Warszawa 2006, 10. [4] Kocjan-Rudzka A., Czapnik-Szarras M., Książyk J.B. et al.: Ocena adipocytokin u dzieci z otyłością. Standardy Medyczne, 2007: 3/4, 288. [5] Malinowski A.: Metody oceny komponentów ciała. [w:] Podstawy antropometrii. A. Malinowski, W. Bożiłow, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Łódź 1997, [6] Majcher A., Rogozińska I., Rymkiewicz-Kluczyńska B.: Porównanie wyników zawartości procentowej tłuszczu uzyskanych trzema metodami: antropometryczną, impedancją bioelektryczną i densytometią (DXA) u dzieci otyłych. Endokrynologia Pediatryczna, 2004:3(8), [7] Łysoń-Wojciechowska G. et al.: Programy komputerowe w antropologii klinicznej. PTA, Warszawa 1992, [8] Kurniewicz-Witczakowa R., Mięsowicz I., Niedźwiecka Z. et al.: Rozwój fizyczny dzieci i młodzieży warszawskiej. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa [9] Jasicki B., Panek S., Sikora P. et al.: Zarys antropologii. PWN, Warszawa [10] Rywik S., Pajak A., Broda G.: Częstość występowania nadwagi i otyłości w wybranych populacjach Polski. POL-MONICA BIS projekt. Medycyna Metaboliczna, 2003:8, [11] Otyłość a cukrzyca. Problemy terapeutyczne. [12] Bolanowski M., Śliwka-Zadrożna B., Zatońska K.: Badanie składu ciała metody i możliwości zastosowania w zaburzeniach hormonalnych. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 1, 2005:1; [13] Płudowski P.: Analiza składu ciała przegląd metod i ich subiektywna ocena młodego badacza. Standardy Medyczne, 2007:3/4, [14] Boye R.K., Dimitriou T., Manz F. et al.: Anthropometric assessment of muscularity during growth: estimating fat-free mass with 2 skinfold-thickness measurements is superior to measuring midupper arm muscle area in healthy prepubertal children. American Journal of Clinical Nutrition, 2002:3,
DBAJMY O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ NASZYCH DZIECI
DBAJMY O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ NASZYCH DZIECI Nadwaga i otyłość ukształtowana w wieku dziecięcym niesie za sobą zwiększone ryzyko utrzymania się w wieku dojrzewania i po osiągnięciu dorosłości, co za tym idzie
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoSprawozdanie nr 7. Temat: Wpływ treningu na skład ciała i układ ruchu. Wydolność beztlenowa. I Wprowadzenie Wyjaśnij pojęcia: termogeneza
Imię i nazwisko. Data:.. Sprawozdanie nr 7 Temat: Wpływ treningu na skład ciała i układ ruchu. Wydolność beztlenowa I Wprowadzenie Wyjaśnij pojęcia: termogeneza szczupła masa ciała (LBM) I-1 Cel: Analiza
Bardziej szczegółowoBadanie ABC-one 2010 Miejscowe spalanie tłuszczu
Badanie ABC-one 2010 Miejscowe spalanie tłuszczu 1. Wprowadzenie Celem babania było sprawdzenie działania sprzętu Slim Belly oraz Slim Back&Legs na miejscowe spalanie tłuszczu oraz ocena skuteczności obydwu
Bardziej szczegółowoZbilansowana dieta DIY warsztaty z dietetykiem
Zbilansowana dieta DIY warsztaty z dietetykiem Cel diety? Redukcja masy ciała? Utrzymanie masy ciała? Przyrost masy ciała? Zwiększenie wydolności organizmu? Choroba? Ciąża? BMI BMI = waga [kg] / wzrost
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoSpis treści. Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości. Część II Etiologia i patogeneza otyłości
Spis treści Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości Rozdział 1. Wprowadzenie: problematyka otyłości w ujęciu historycznym i współczesnym..................................... 15 Problematyka
Bardziej szczegółowoAneks II. Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz ulotka dla pacjenta stanowią wynik procedury arbitrażowej.
Aneks II Zmiany dotyczące odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego oraz ulotki dla pacjenta przedstawione przez Europejską Agencję Leków (EMA) Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego
Bardziej szczegółowoZaburzenie równowagi energetycznej
Otyłość dzieci i młodzieży czy można jej zapobiec? Dr n. med. Andrea Horvath Dr n. med. Piotr Dziechciarz Klinika Pediatrii WUM Zaburzenie równowagi energetycznej wyrażonej nadmiernym odkładaniem tkanki
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Bardziej szczegółowoTelefon 1: Ulica: Kod pocztowy: Województwo: Miejsce: Kraj: Poland. 90,55 kg 184,0 cm 26,7 kg/m²
Wiek: Płeć: 29 lat 8 mies. mężczyzna Telefon 1: Ulica: Kod pocztowy: Województwo: Miejsce: Kraj: Poland Dane podstawowe Data: 13.04.23 Godzina: 10:53 90,55 kg 184,0 cm 26,7 kg/m² Płyn Pomiar całkowitej
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoOFERTA OD PAŹDZIERNIKA 2016 R. Nazwa testu Badanie wykonane w celu Wynik i zalecenia Cena
OFERTA OD PAŹDZIERNIKA 2016 R. Nazwa testu Badanie wykonane w celu Wynik i zalecenia Cena Blossom genetycznych: 13 predyspozycie do otyłości, genetyczne uwarunkowania efektu jo-jo, wykluczenia produktów,
Bardziej szczegółowoAkademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY Zagadnienia : 1.Bilans energetyczny - pojęcie 2.Komponenty masy ciała, 3.Regulacja metabolizmu
Bardziej szczegółowoOrganizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoTERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające
TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające dr hab. inż. Monika Bronkowska, prof. nadzw. UP Konferencja firm cateringowych - CATERING SZPITALNY
Bardziej szczegółowo50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 20-50% sięga
Bardziej szczegółowoTalerz zdrowia skuteczne
Talerz zdrowia skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania PSSE Chełm Kierownik Sekcji OZiPZ Alicja Bork PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Gwarancją właściwego rozwoju fizycznego, sprawności umysłu oraz dobrego zdrowia
Bardziej szczegółowoNATURALNA I BEZPIECZNA ŻYWNOŚĆ PODSTAWĄ NOWOCZESNEJ DIETY
NATURALNA I BEZPIECZNA ŻYWNOŚĆ PODSTAWĄ NOWOCZESNEJ DIETY KATEDRA I ZAKŁAD ZDROWIA PUBLICZNEGO Prof. dr hab. n med.dr h.c. Piotr Książek W zdrowym ciele zdrowy duch Decimus Junius Juvenalis Prawidłowe
Bardziej szczegółowoOśrodek Usług Pedagogicznych i Socjalnych Związek Nauczycielstwa Polskiego- Filia Gdańsk. Robert Niedźwiedź. Gdańsk 2012/2013 rok
Ośrodek Usług Pedagogicznych i Socjalnych Związek Nauczycielstwa Polskiego- Filia Gdańsk Robert Niedźwiedź Gdańsk 2012/2013 rok Nadwaga i otyłość z roku na rok w coraz większym stopniu dotykają dzieci
Bardziej szczegółowoOCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA
Katedra i Zakład Promocji Zdrowia Wydział Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum UMK OCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA I. WYWIAD WIEK.. PŁEĆ WYKSZTAŁCENIE. MIEJSCE ZAMIESZKANIA
Bardziej szczegółowoCzynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości OTYŁOŚĆ Choroba charakteryzująca się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę Wzrost efektywności terapii Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe
Bardziej szczegółowoOdżywianie osób starszych (konspekt)
Prof. dr hab. med. Tomasz Kostka Odżywianie osób starszych (konspekt) GŁÓWNE CZYNNIKI RYZYKA CHOROBY WIEŃCOWEJ (CHD) wg. Framingham Heart Study (Circulation, 1999, 100: 1481-1492) Palenie papierosów Nadciśnienie
Bardziej szczegółowoCUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska
CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CHARAKTERYSTYKA PACJENTA Wiek 82 lata Cukrzyca typu 2 leczona insuliną Choroba wieńcowa, stan
Bardziej szczegółowoBROSZURA ZDROWIA PACJENTA
BROSZURA ZDROWIA PACJENTA SPIS TREŚCI INFORMACJE DLA LEKARZA Program GACA SYSTEM został stworzony w celu prowadzenia terapii otyłości. Oparty jest na rzetelnej wiedzy na temat otyłości, mechanizmów patofizjologicznych,
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoSylabus z modułu. [24A] Dietetyka. Poznanie podstawowych składników zbilansowanej diety, określenie zasad zdrowego żywienia i odżywiania.
Sylabus z modułu [24A] Dietetyka 1. Ogólne informacje o module Nazwa modułu DIETETYKA Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status
Bardziej szczegółowoJawon Medical XC-356 interpretacja wyników. Wydruk dla osób dorosłych
Jawon Medical XC-356 interpretacja wyników Wydruk dla osób dorosłych Zakładka skład ciała pozwala na odniesienie poziomu wody, protein i minerałów, z których składa się ciało pacjenta, do norm. Wiersz
Bardziej szczegółowoDietetyk stacjonarny. biogo.pl
Dietetyk stacjonarny biogo.pl Konsultacje dietetyczne odbywają się w gabinecie znajdującym się przy ulicy Szewskiej 18 we Wrocławiu. W zależności od wybranego pakietu pacjent ma możliwość skorzystania
Bardziej szczegółowoSIEDEM PODSTAW DOBREJ DIETY
SIEDEM PODSTAW DOBREJ DIETY czyli kilka wskazówek na dobry początek zmian. Drogi Czytelniku, w tym e-booku znajdziesz siedem powodów braku sukcesu w Twoim dotychczasowym odchudzaniu. Wierzę, że tym razem
Bardziej szczegółowoPodstawy diety i wspomagania w sporcie - przedmiotowe zasady oceniania.
Podstawy diety i wspomagania w sporcie - przedmiotowe zasady oceniania. W czasie zajęć ocenie podlegają wyłącznie zaangażowanie i aktywność ucznia na zajęciach. Planowane są w semestrze: - 3 oceny z zadań
Bardziej szczegółowoKonsultacje dietetyczne. biogo.pl
Konsultacje dietetyczne biogo.pl Jesteś tu. Postawiłeś pierwszy kroczek w swojej drodze ku zdrowszemu odżywianiu. Przeprowadzamy konsultacje dietetyczne w zakresie: alergii i nietolerancji pokarmowych
Bardziej szczegółowoZałożenia Realizacji Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę! w latach 2012 2015 Założenia ogólne
Założenia Realizacji Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę! w latach 2012 2015 Założenia ogólne 1. Celem Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę! jest edukacja w zakresie trwałego
Bardziej szczegółowoKsięgarnia PWN: Aleksandra Łuszczyńska - Nadwaga i otyłość. Spis treści
Księgarnia PWN: Aleksandra Łuszczyńska - Nadwaga i otyłość Spis treści Od autorki.... 11 CZĘŚĆ I. Nadwaga i otyłość jako problem biopsychospołeczny. Zachowania prowadzące do zmiany wagi.... 13 ROZDZIAŁ
Bardziej szczegółowoPORADNICTWO DIETETYCZNE Wykład 2
PORADNICTWO DIETETYCZNE Wykład 2 Funkcje żywności Społeczne aspekty zaburzeń żywieniowych na przykładzie głodu pozornego, utajonego i otyłości Standardy postępowania dietetycznego z pacjentem otyłym Prowadzący:
Bardziej szczegółowoCzy zmniejszenie spożycia fruktozy może obniżyć ciśnienie tętnicze i poprawić elastyczność naczyń krwionośnych?
Czy zmniejszenie spożycia fruktozy może obniżyć ciśnienie tętnicze i poprawić elastyczność naczyń krwionośnych? Małgorzata Stańczyk 1, Daria Tomczyk 1, Justyna Topolska- Kusiak 2, Monika Grzelak 1, Piotr
Bardziej szczegółowoCiśnienie tętnicze klucz do zdrowego serca. ciśnienia tętniczego składa się z dwóch odczytów ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.
Świadomość naszego zdrowia to oprócz odczuwania dolegliwości, wiedza na temat podstawowych parametrów pozwalających ocenić, czy nasz organizm funkcjonuje prawidłowo. Zapoznaj się z nimi i regularnie kontroluj
Bardziej szczegółowoCzłowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu.
RUCH TO ZDROWIE Człowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu. P A M I Ę T A J Dobroczynny wpływ aktywności fizycznej na
Bardziej szczegółowoPOSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH
POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH CUKRZYCA.? cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynika
Bardziej szczegółowo10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Bardziej szczegółowoStandardy i normy do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży Doskonałe narzędzia czy pułapki diagnostyczne?
Standardy i normy do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży Doskonałe narzędzia czy pułapki diagnostyczne? Dr hab. n. med. Anna Oblacińska Zakład Zdrowia Dzieci i Młodzieży Instytut Matki i Dziecka
Bardziej szczegółowoparametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
Bardziej szczegółowoOPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA W ODNIESIENIU DO MODUŁÓW ŻYWIENIE W SPORCIE
Podstawy żywienia w sporcie Antropometria Pracownia dietetyczna I, II Fizjologia sportu Wybrane zagadnienia z metabolizmu wysiłku Diagnostyka laboratoryjna w sporcie Genetyka dietetyce i sporcie Żywienie
Bardziej szczegółowoIlość posiłków w ciągu dnia: Odstępy między posiłkami:
Co znaczy ZDROWO SIĘ ODŻYWIAĆ? Ilość posiłków w ciągu dnia: 4-5 Odstępy między posiłkami: regularne, co 3,5-4h ŚNIADANIE : max.2h od momentu wstania KOLACJA : min.3h przed snem Co znaczy ZDROWO SIĘ ODŻYWIAĆ?
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE
ZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE RACJONALNIE = ZDROWO Zdrowa dieta jest jednym z najważniejszych elementów umożliwiających optymalny wzrost, rozwój i zdrowie. Ma przez to wpływ na fizyczną i umysłową
Bardziej szczegółowoProfilaktyka otyłości w działaniach Ministra Zdrowia. Dagmara Korbasińska Wanda Szelachowska-Kluza Departament Matki i Dziecka
Profilaktyka otyłości w działaniach Ministra Zdrowia Dagmara Korbasińska Wanda Szelachowska-Kluza Departament Matki i Dziecka KIERUNKI DZIAŁAŃ tworzenie prawa realizacja programów polityki zdrowotnej współpraca
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 640 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 640 SECTIO D 2005 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im.jędrzeja Śniadeckiego, Gdańsk, Polska Jędrzej Śniadecki Academy
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gnieźnie Instytut Nauk o Zdrowiu Kierunek - Pielęgniarstwo
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Specjalność: Dietetyka Pielęgniarstwo Wymiar godzin: 45godzin Wykłady: 15godzin, Samokształcenie: 30godzin, Europejski System Transferu Punktów Karta opisu przedmiotu Kod: Rok
Bardziej szczegółowoSynergia aktywności fizycznej i odżywiania w rozwoju dzieci i młodzieży
Synergia aktywności fizycznej i odżywiania w rozwoju dzieci i młodzieży dr Dariusz Szymczuk Wprowadzenie organizm obciążony wysiłkiem fizycznym ma większe zapotrzebowanie na pożywienie organizm dobrze
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Zdrowia obowiązuje w roku akademickim 01/013 Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Profil: Praktyczny Forma studiów: Stacjonarne Kod
Bardziej szczegółowoWyzwanie na Odchudzanie
Wyzwanie na Odchudzanie Gratulacje! Dzisiejszy temat: DLACZEGO DIETY NIE DZIAŁAJĄ Statystyki otyłości i chorób w Polsce: 61,6% mężczyzn ma nadwagę lub otyłość. 50,3% kobiet ma nadwagę lub otyłość. Na przestrzeni
Bardziej szczegółowoGENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH
GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH Rodzaje testów Genodiet Test Genodiet składają się z 3 uzupełniających się modułów, stanowiących 3 kroki do poznania indywidualnych zasad zdrowia. Identyfikacja typu
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoWydział Lekarski, Zakład Higieny i Dietetyki UJCM. Zakład Higieny i Dietetyki. Podstawy żywienia człowieka
Załącznik nr 4 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Sylabus modułu kształcenia na studiach wyższych Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia Wydział Lekarski,
Bardziej szczegółowoW zdrowym ciele zdrowy duch
W zdrowym ciele zdrowy duch "Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu Wojciech Oczko-nadworny lekarz Stefana Batorego Można wyróżnić aktywność fizyczną podejmowaną: w czasie
Bardziej szczegółowoCzy stać nas na. złe. żywienie dzieci. Warszawa, 14 listopada 2012 roku
Warszawa, 14 listopada 2012 roku Czy stać nas na złe żywienie dzieci Stowarzyszenie Promocji Zdrowego Żywienia Dzieci Choroby cywilizacyjne to dziś jeden z najważniejszych problemów, jakie stoją przed
Bardziej szczegółowoKinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 718 722 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Zakład Higieny i Epidemiologii
Bardziej szczegółowoWPŁYW MASAŻU LIPOREDUKCYJNEGO U KOBIET Z II STOPNIEM CELLULITU NA ZMIANY OBWODÓW I SKŁADU CIAŁA ORAZ FAŁDÓW SKÓRNO-TŁUSZCZOWYCH
WPŁYW MASAŻU LIPOREDUKCYJNEGO U KOBIET Z II STOPNIEM CELLULITU NA ZMIANY OBWODÓW I SKŁADU CIAŁA ORAZ FAŁDÓW SKÓRNO-TŁUSZCZOWYCH Natalia Grabania, Maria Boryczko, Aleksandra Chmielewska, Joanna Chitryniewicz-Rostek
Bardziej szczegółowoKompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?
Bardziej szczegółowoNiedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU PIOTR TURMIŃSKI Porównanie skuteczności wybranych metod fizjoterapeutycznych w leczeniu skręceń stawu skokowego STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ
Bardziej szczegółowowww.instytutsanvita.pl
1 Kiedy skorzystać z pomocy dietetyka? Prowadzisz intensywny tryb życia i chcesz mieć pewność, że Twoja dieta pokrywa zwiększone zapotrzebowanie na niezbędne składniki Nie udaje Ci się skutecznie schudnąć
Bardziej szczegółowoTrzymaj się prosto! program profilaktyki wad postawy
Trzymaj się prosto! program profilaktyki wad postawy Przesłanki do realizacji programu: Wady postawy to coraz większy problem zdrowotny naszego społeczeństwa. W ostatnich latach znacząco wzrosła ilość
Bardziej szczegółowoGDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie)
1. Czym jest GDA? GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie) to wartości poziomu spożycia poszczególnych składników odżywczych w codziennej diecie zostały wyznaczone przez naukowców dla przeciętnego
Bardziej szczegółowoANTROPOMETRYCZNA OCENA STANU ODŻYWIENIA
POMIARY ANTROPOMETRYCZNE: ANTROPOMETRYCZNA OCENA STANU ODŻYWIENIA rozmiary i proporcje ciała zmienność czasowa masy ciała skład tkankowy ( beztłuszczowa, tłuszczowa masa ciała) rozmieszczenie tkanki tłuszczowej
Bardziej szczegółowoStreszczenie mgr Agnieszka Kotwica
Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica Słowa kluczowe: rehabilitacja uzdrowiskowa, dysfunkcje narządu ruchu, ból, jakość życia Zdrowie na podstawie definicji prezentowanej, przez WHO oznacza całkowity brak
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoOtyłość i choroby nerek. groźny problem XXI wieku
Otyłość i choroby nerek groźny problem XXI wieku Dr Lucyna Kozłowska SGGW, Wydział Nauk o śywieniu Człowieka i Konsumpcji Katedra Dietetyki e-mail: lucyna_kozlowska@sggw.pl Nadwaga + otyłość 25% 27% Nadwaga
Bardziej szczegółowo2011-03-17. Woda. Rola wody. Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia?
Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia? A. Jarosz Woda głównym składnikiem ciała i podstawowym składnikiem pożywienia stanowi 50 80 %masy ciała zasoby wodne organizmu muszą być stale
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 7
LUCYNA NAROJEK C iągłość i zmiana w postępowaniu dietetycznym w wybranych schorzeniach Wydawnictwo SGGW Spis treści Wstęp... 7 1. Dieta w cukrzycy... 9 Era przedinsulinowa... 9 Ograniczenie węglowodanów
Bardziej szczegółowo8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
Bardziej szczegółowoPrzedmowa. Zawartość. 1. Wprowadzenie Kompleksowe podejście do żywienia Koncepcja równowagi (bilansu)
140964 Zawartość Przedmowa 1. Wprowadzenie 1.1. Kompleksowe podejście do żywienia 1.2. Koncepcja równowagi (bilansu) 1.2.1. Model podaży i zapotrzebowania 1.2.2. Przekarmienie 1.2.3. Niedożywienie 1.2.4.
Bardziej szczegółowoIV SZKOŁA PTEiDD w Krakowie program naukowy
IV SZKOŁA PTEiDD w Krakowie program naukowy Czwartek 29.09.2016 "Postępy endokrynologii i diabetologii dziecięcej" 8.00-9.00 Rejestracja uczestników 9:00-11:00 Sesja 1 Co nowego w endokrynologii i diabetologii?
Bardziej szczegółowoOTYŁOŚĆ istotny problem zdrowotny
OTYŁOŚĆ istotny problem zdrowotny Barbara Zahorska-Markiewicz Prezes Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością OTYŁOŚĆ Co to jest? Konsekwencje dla zdrowia Epidemiologia Przyczyny epidemii Koszty Strategia
Bardziej szczegółowoSYTUACJA ZDROWOTNA DZIECI I MŁODZIEŻY W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM
SYTUACJA ZDROWOTNA DZIECI I MŁODZIEŻY W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM 2 LICZBA LUDNOŚCI W 2010 ROKU 2010 województwo łódzkie miasto Łódź liczba ludności ogółem 2552000 737098 0 19 r.ż. 504576 (19,7) 117839 (15,9)
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoAnalizator Składu Ciała JAWON MEDICAL IOI-353 z oprogramowaniem BodyPass i drukarką termiczną
Analizator Składu Ciała JAWON MEDICAL IOI-353 z oprogramowaniem BodyPass i drukarką termiczną Analizator składu Ciała IOI-353 ze względu na to, iż łączy w sobie zarówno cechy wysoko zaawansowanych urządzeń,
Bardziej szczegółowoAnaliza składu ciała? Nigdy nie była tak prosta!
Analiza składu ciała? Nigdy nie była tak prosta! Skład ciała - wprowadzenie Masa ciała człowieka jest sumą różnych elementów budowy takich jak tkanka tłuszczowa i beztłuszczowa masa ciała tzw. ciało szczupłe,
Bardziej szczegółowoOtyłość u dzieci w Polsce znaczenie problemu
Otyłość u dzieci w Polsce znaczenie problemu Czynniki ryzyka nadciśnienia, zespołu metabolicznego i powikłań narządowych dowody z EBM Otyłość grozi nagłą śmiercią. Hipokrates, w Dzieła zebrane, 460-377
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoRozklad zajęć dla studentów I roku studiów drugiego stopnia (stacjonarne i wieczorowe) O. F. - semestr letni w r. ak.2018/2019
Tydzień dydaktyczny termin I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XII XIV XV 18.02.19 22.02.19 25.02.19 01.03.19 Rozklad zajęć dla studentów I roku studiów drugiego stopnia (stacjonarne i wieczorowe) O.
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska
WYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015: zjednoczenie wysiłków społeczeństwa i administracji publicznej prowadzące do zmniejszenia nierówności i poprawy
Bardziej szczegółowoDieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością.
Dieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością. Jadłospis 14-dniowy Anna Piekarczyk Dieta nie jest dietą indywidualną
Bardziej szczegółowoAkademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Sportu Powszechnego Zakład: Fitness i Sportów siłowych Trening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy Osoby prowadzące przedmiot: 1. Aleksandra
Bardziej szczegółowoABC zdrowia dziecka. OPRACOWAŁA : Grażyna Lewińska LOGO
ABC zdrowia dziecka OPRACOWAŁA : Grażyna Lewińska SZKOLNE ABC Rok szkolny to czas kiedy nasze dzieci spędzają w szkole po kilka godzin dziennie. Aby mogły one jak najlepiej przyswajać wiedzę zarówno w
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoAnalizator Składu Ciała Jawon Medical X-CONTACT 357S
Analizator Składu Ciała Jawon Medical X-CONTACT 357S Analizator składu ciała Jawon Medical X-Contact 357S jest produktem medycznym o certyfikowanej dokładności pomiarów. Raport generowany przez urządzenie
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoTendencja przemian w otłuszczeniu ciała u dzieci i młodzieży Rzeszowa
Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 200, 2, 1 1 Anna Radochońska 1, Lidia Perenc 2 PRACE ORYGINALNE Tendencja przemian w otłuszczeniu ciała u dzieci i młodzieży Rzeszowa 1 Z Zakładu Anatomii
Bardziej szczegółowoOtyłość PORADNIK DLA PACJENTÓW PROGRAMU WSPARCIA DLA OSÓB Z OTYŁOŚCIĄ. Narodowy Program Zdrowia na lata
Otyłość PORADNIK DLA PACJENTÓW PROGRAMU WSPARCIA DLA OSÓB Z OTYŁOŚCIĄ Narodowy Program Zdrowia na lata 2016-2020 AUTORKA PORADNIKA: Adriana Dąbrowska mgr psycholog, psychodietetyk ? CO TO JEST OTYŁOŚĆ
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE
1. Ramowe treści kształcenia PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE L.p. DATA TEMAT ZAJĘĆ LICZBA GODZIN: FORMA ZALI- CZENIA PUNKTY ECTS 1. 2. 22.09.2012 23.09.2012 20.10.2012 21.10.2012 Żywienie
Bardziej szczegółowoOcena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007
W Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ABC medic Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Zielonej Górze w okresie od 04.05.2007-15.11.2007 została przeprowadzona ocena efektów klinicznych u pacjentów
Bardziej szczegółowoPROGRAM STAŻU SZKOLENIOWEGO DLA NAUCZYCIELI W ZAWODZIE DIETETYK
PROGRAM STAŻU SZKOLENIOWEGO DLA NAUCZYCIELI W ZAWODZIE DIETETYK Symbol cyfrowy 321 [11] Spis treści Wprowadzenie I. Założenia programowo-organizacyjne stażu. 1. Charakterystyka zawodu - DIETETYK. 2. Organizacja
Bardziej szczegółowoBrak dolegliwości świadczy o tym, że ciśnienie krwi na pewno jest w normie.
Codziennie miliony serc na całym świecie pompują krew zbyt mocno, narażając tętnice na groźne uszkodzenia. To zjawisko, nazywane nadciśnieniem tętniczym, jest najczęściej występującą chorobą układu krążenia.
Bardziej szczegółowo