Pierwsza wspólna norma (EN-ISO) kwalifikacji i certyfikacji personelu badań nieniszczących EN ISO czerwiec 2012

Transkrypt

1 Wstęp. Pierwsza wspólna norma (EN-ISO) kwalifikacji i certyfikacji personelu badań nieniszczących EN ISO czerwiec 2012 Marek Dobrowolski Warszawa Na poprzedniej konferencji KKBR 2011 przedstawiono główne zmiany, w stosunku do EN 473: 2008, zaproponowane w lutym 2011r, w końcowym projekcie wspólnej normy światowej i europejskiej pren ISO 9712 p.t.: Badania nieniszczące Kwalifikacja i certyfikacja personelu badań nieniszczących Zasady ogólne (ISO/DIS 9712:2011). Minął rok i pojawił się kolejny final draft tej normy, z lutego 2012 oraz ostateczna wersja z czerwca Różnice między tymi dwoma kolejnymi projektami (2011 i 2012) są dość znaczne i wynikły, przede wszystkim, z uporczywego konfliktu między ekspertami opracowującymi tę normę, na temat sposobów sprawdzania, w momencie odnawiania i recertyfikacji, że specjaliści 3-go stopnia nie utracili umiejętności praktycznego wykonywania badań. W wersji z 2011 r., umieszczono radykalne wymaganie dla pracodawcy, że powinien on zapewnić, że każdy pracownik 3. stopnia od którego, w ramach normalnych obowiązków, wymaga się operowania sprzętem badań nieniszczących i akceptowania aparatury i wyposażenia, posiadał ważną certyfikację 2. stopnia obejmującą praktyczne badania, które wykonuje w ramach swoich obowiązków. Była to w pewnym sensie cena za którą specjaliści ISO zgodzili się usunąć wymagania zawarte w ISO 9712:2005r., by recertyfikacja 3-go stopnia obejmowała obowiązkowo egzamin praktyczny 2-go stopnia (podobnie jak przy pierwszej certyfikacji). Takiego wymagania nie zawierała norma EN 473. W końcowym tekście normy EN ISO 9712 (czerwiec 2012 r.) wymaganie posiadania ważnego certyfikatu 2-go stopnia przez pracowników 3-go stopnia wykonujących badania zostało usunięte, gdyż takie było prawdopodobnie stanowisko ekspertów europejskich. Końcowy konsensus, którym jest omawiana norma z czerwca b.r., osiągnięto wprowadzając dodatkowe wymaganie, że przy obu wariantach recertryfikacji 3-go stopnia (to jest drogą egzaminu lub uzyskania wystarczającej ilości punktów), pracownik powinien przedstawić oczywiste dowody (documented evidence), akceptowalne dla jednostki certyfikującej, swej ciągłej kompetencji do praktycznego wykonywania badań, lub zdać egzamin praktyczny 2- go stopnia (bez opracowania instrukcji badań). W referacie przedstawiono również szereg innych zmian wprowadzonych w ostatnim czasie, zmian w stosunku do stosowanej w kraju normy EN 473:2008 i do poprzedniego projektu ISO 9712 z 2011r. 1

2 Strona tytułowa Podano, że obecna norma EN ISO 9712 zastępuje EN 473. Spis treści Występuje obecnie 14 rozdziałów. W stosunku do EN 473 i do poprzedniej wersji ISO 9712 : - dodano rozdz. 14 : okres przejściowy pomiędzy EN 473:2008, ISO 9712:2005 a niniejszą normą oraz - dodano nowy załącznik E: Inżynieria badań nieniszczących, który omówiono dalej. Przedmowa Są obecnie dwie przedmowy: Foreword i Introduction W Foreword przytoczone są następujące główne zmiany w stosunku do ISO 9712:2005: - uściślenie obowiązków jednostki certyfikującej, jednostki kwalifikującej i ośrodka egzaminacyjnego, - przeredagowanie rozdziału Szkolenie dla przejrzystości zapisu oraz zmiany wymaganych godzin szkolenia, - przeredagowanie rozdziału Praktyka dla przejrzystości zapisu, - wprowadzenie cyfrowych certyfikatów, - oraz inne zmiany o mniejszym znaczeniu o charakterze technicznym i redakcyjnym. W stosunku do poprzedniego final draft ISO 9712 z 2011 r. usunięto podział Badań Magnetycznych na Magnetyczno-Proszkowe (oznaczane jako MTP) i Metodę Wypływu Strumienia Magnetycznego (FLT), Zakres normy Dodano następujące metody badań: - termografię, - badanie wskaźnikami naprężeń. Dodano że: - certyfikat nie jest upoważnieniem do badań, - obowiązek szkolenia i egzaminowania stanowiskowego występuje tylko wtedy gdy wymagają tego przepisy. Wprowadzono Uwagę 3: norma jest elementem systemu oceny zgodności przez 3-cią stronę i nie ma bezpośredniego zastosowania do oceny zgodności przez 2-gą lub 1-szą stronę. Powołania normatywne W powołaniach normatywnych występuje obecnie jedynie norma ISO/IEC Ocena zgodności Wymagania ogólne dla jednostek certyfikujących personel. Inne dokumenty takie jak: CEN ISO/TR (wytyczne dla programów szkolenia), CEN TR 14748:2004 (metodologia kwalifikowania nowych metod badań nieniszczących), CEN/TS 15053:2005 (wymagania dla typowych wad i próbek egzaminacyjnych) przeniesiono z powołań normatywnych do bibliografii 2

3 Terminy i definicje Dodano dwa terminy: odnowienie (renewal) i recertyfikacja Metody i symbole Tablica 1: dodano termografię TT i badanie wskaźnikami naprężeń ST; Zrezygnowano z podziału badań magnetycznych na MPT- magnetyczno-proszkowe i FLTwypływ strumienia magnetycznego. Zasady ogólne zmieniono tytuł na ODPOWIEDZIALNOŚĆ Zmieniono redakcję i numerację tego rozdziału. Zmieniono treść i porządek podpunktów. Usunięto wymaganie dla jednosektorowej jednostki autoryzowanej, że powinna obejmować więcej niż 1 przedsiębiorstwo. Uzupełniono, że jeśli kandydat jest niezatrudniony lub zatrudnia sam siebie, to jego deklaracja we wniosku o certyfikację dotycząca wykształcenia, szkolenia i praktyki powinna być potwierdzona przez co najmniej jedną, niezależną stronę. Nie uwzględniono wniosku o odrzucenie tego uzupełnienia. Natomiast usunięto wymaganie dla pracodawcy, że powinien on zapewnić, że każdy pracownik 3. stopnia od którego, w ramach normalnych obowiązków, wymaga się operowania sprzętem badań nieniszczących i akceptowania aparatury i wyposażenia, posiadał ważną certyfikację 2. stopnia obejmującą praktyczne badania które wykonuje w ramach swoich obowiązków. Stopnie kwalifikacji Usunięto wymaganie dla pracodawcy i pracowników 3-ego stopnia opisane powyżej. Poza tym wprowadzono szereg drobniejszych zmian. Ubieganie się o certyfikację. Szkolenie. Całkowicie przeredagowano wymagania dotyczące szkolenia. Ważniejsze zmiany przedstawiono poniżej. Wymaganie całkowitej zgodności programów szkolenia z CEN ISO/TR zostało zastąpione wymaganiem, by zakres szkolenia był zgodny z wymaganiami jednostki certyfikującej. W tablicy 2 zmieniono następujące, minimalne czasy szkolenia: ET 2 i ET3 z 40 na 48 godz.; RT1 i RT3 z 72 na 40 godz.; UT1, UT3 odpowiednio z 64 na 40 i z 72 na 40 godz.; wprowadzono minimalne czasy szkolenia dla nowych metod ST i TT. Usunięto wymagania dot. szkolenia podstawowego 3. stopnia min. 80 godz.( Basic ) przy bezpośredniej certyfikacji na stopień 3. W takim przypadku wymagana jest suma godzin szkolenia przewidziana dla stopni 1, 2 i 3. Wprowadzono dodatkowe wymaganie, że ze względu na część C egzaminu podstawowego 3. stopnia, może być potrzebne dodatkowe szkolenie w innych metodach badania (poza metodą główną). 3

4 W tablicy 2 (na dole) wprowadzono uwagę, że podane w tablicy 2 godziny szkolenia RT nie obejmują szkolenia w ochronie przed promieniowaniem. Praktyka Całkowicie przeredagowanie wymagania dotyczące praktyki. Ważniejsze zmiany przedstawiono poniżej. W tablicy 3 zmieniono następujące, minimalne czasy praktyki: AT 1 i AT2 odpowiednio z 6 na 3 miesiące i z 12 na 9 miesięcy; LT 1 i LT2 odpowiednio z 2 na 3 miesiące i z 6 na 9 miesięcy. Wprowadzono minimalne czasy praktyki dla nowych metod ST i TT. Badania wzroku bez zmian Egzaminy kwalifikacyjne Do ważniejszych zmian należą: - usunięcie zalecenia, aby egzaminy na 3. stopień oceniane były przez dwu egzaminatorów. - usunięcie wymagania, że przedmioty dozwolone przez egzaminatora do używania na egzaminie powinny być przez niego dostarczone. - przedłużenie maksymalnego dopuszczalnego czasu pomiędzy pierwotnym egzaminem a egzaminem poprawkowym z 1-go roku do dwu lat. Poza tym wprowadzono szereg drobnych poprawek. Certyfikacja Wprowadzono cały nowy punkt : Certyfikaty cyfrowe, które mogą być wydawane zamiast lub równolegle z drukowanymi. Uzupełniono obowiązkową zawartość certyfikatu o zakres ograniczeń certyfikacji i/lub specjalne zastosowania, jeśli ma to zastosowanie. Recertyfikacja Przeredagowano cały punkt. Usunięto możliwość recertyfikacji poprzez audit jednostki certyfikującej w miejscu pracy operatorów wykonujących powtarzalne badania związane z produkcją masową. Dopuszczono 2 egzaminy poprawkowe recertyfikacyjne (był tylko jeden). Wprowadzono dodatkowe wymaganie dla recertyfikacji 3-go stopnia, o którym mowa we wstępie do niniejszego referatu (dokumentowanie umiejętności wykonywania badań praktycznych lub egzamin praktyczny 2-go stopnia). Dokumenty Wprowadzono wymaganie, by akta osoby niecertyfikowanej były przechowywane przez jednostkę certyfikującą 5 lat od daty złożenia wniosku przez kandydata. Uzupełniono listę obowiązkowo przechowywanych dokumentów o fotografię lub obraz cyfrowy z ostatnich 10 lat. 4

5 Zmieniono obowiązkowy okres przechowywania dokumentacji certyfikacyjnej z 10 lat na pełen cykl certyfikacji po ustaniu ważności certyfikacji. Okres przejściowy Usunięto fragment dopuszczający możliwość zawieszenia na 5 lat, od daty ukazania się normy, obowiązkowego szkolenia podanego w Tablicy 2 dla kandydatów 3. stopnia, którzy zdali już egzamin podstawowy 3. stopnia ( Basic ). Dodano wymaganie, że egzaminatorzy wyznaczeni dla nowych metod, powinni w ciągu 2 lat od daty wyznaczenia uzyskać certyfikację wg. wymagań recertyfikacyjnych (a więc np. drogą uzyskania odpowiedniej ilości punktów do recertyfikacji przypisek autora). Dodano punkt 14. Przechodzenie od EN 473:2008 i od ISO 9712:2005 do niniejszej Normy Międzynarodowej Punkt ten stanowi, że certyfikaty wydane przed publikacją omawianej normy są ważne do momentu odnowienia lub recertyfikacji, które powinny przebiegać zgodnie z nowa normą. Certyfikaty wydawane zgodnie z nową normą uważa się za całkowicie zgodne 473:2008 i ISO 9712:2005 Załącznik A 5 z EN Uzupełniono opis sektorów wyrobów. Zaznaczono, że odkuwki (f) nie należą do wyrobów przerabianych plastycznie (wp). Uzupełniono, że sektor przemysłowy badania przed- i eksploatacyjne urządzeń obiektów i konstrukcji obejmuje wytwarzanie. Wprowadzono całkiem nowy Załącznik E (informacyjny) Inżynieria Badań Nieniszczących Ze względu na to, że jest to całkowicie nowa część normy, przytoczono tutaj ten nowy Załącznik E w całości. Warto tutaj może zaznaczyć, że lista działań charakterystycznych dla dziedziny badań nieniszczących jest niejako uzupełnieniem Tablicy C1 podającej działania, za które otrzymuje się punkty do recertyfikacji. E1. Definicja ZAŁĄCZNIK E (informacyjny) Inżynieria badań nieniszczących (NDT) Inżynieria NDT obejmuje wszystkie działania związane z NDT, począwszy od projektowania urządzeń aż do odpowiedzialności za przygotowanie, wdrożenie i weryfikację NDT (w wytwarzaniu i eksploatacji) tych urządzeń, należących do instalacji przemysłowych i technicznych. E2. Nie wyczerpująca lista wszystkich rodzajów działań objętych załącznikiem Omawiane działania obejmują: a) na etapie projektowania, określenie wymagań, które powinny być brane pod uwagę i/lub weryfikacja możliwości wykonania badan przy wytwarzaniu i, jeśli znajduje zastosowanie, w czasie eksploatacji urządzeń;

6 b) dobór technik NDT do wdrożenia przy wytwarzaniu i/lub eksploatacji; c) porównanie specjalistycznych wymagań w różnych przepisach i normach; d) opracowanie i walidacja procedur NDT e) techniczna ocena dostawców badań nieniszczących; f) ocena technik NDT, zwłaszcza w ramach ekspertyz (doświadczeń); g) postępowanie z niezgodnościami (ocena techniczna); h) uzasadnienie zastosowanych praktyk NDT klientom i, jeśli znajduje zastosowanie, odpowiednim organom bezpieczeństwa technicznego; i) odpowiedzialność za obiekty badań nieniszczących; j) koordynacja i nadzór nad personelem NDT; k) kwalifikowanie walidacja technik NDT 1) ustalanie danych wejściowych włączając cele kontroli, 2) określanie potrzebnych próbek do badań otwartych i, jeśli potrzeba, zamkniętych, 3) wdrażanie praktycznych badań, 4) przygotowanie uzasadnień technicznych włączając, jeśli potrzeba, modelowanie, 5) przygotowanie lub walidacja procedur NDT 6) przygotowanie lub walidacja dokumentów kwalifikacyjnych l) ustalanie programów kontroli eksploatacyjnej dla instalacji przemysłowych lub określanie zasad celem ustalenia takich programów Załącznik ZA został zmieniony i występuje jedynie w wersji EN ISO Bibliografia Usunięto Dyrektywę 97/23/WE i wytyczne 6/13 Uzupełniono bibliografię o: Normę EN 473:2008 CEN/TR 14748:2004 (metodologia kwalifikowania nowych metod badań nieniszczących) CEN/TS 15053:2005 (wymagania dla typowych wad i próbek egzaminacyjnych). 6