Spis treści WPROWADZENIE KOBIETY A PROCES DECYZYJNY...7

Transkrypt

1 Spis treści WPROWADZENIE KOBIETY A PROCES DECYZYJNY Przeszkody, przed którymi stają kobiety podczas ubiegania się o wysokie stanowiska : Przeszkody w duŝych przedsiębiorstwach [QA9.3] : Przeszkody na wyŝszych szczeblach administracji publicznej [QA9.2] : Przeszkody w partiach politycznych [QA9.1] : Przeszkody w małych i średnich przedsiębiorstwach [QA9.4] : Przeszkody w organizacjach społecznych [QA9.5] Środki mające na celu zapewnienie kobietom dostępu do wysokich stanowisk w przedsiębiorstwach i na wyŝszych szczeblach administracji publicznej [QA10] Powody, dla których kobiety nie są w wystarczającym stopniu obecne w polityce [QA11] Rozwiązania, które przyczyniłyby się do zwiększonego udziału kobiet w polityce [QA12] Powody niebrania udziału w wyborach [QA13] NIERÓWNOŚCI MIĘDZY KOBIETAMI I MĘśCZYZNAMI Powody niepewnej sytuacji kobiet w Unii Europejskiej [QA8] Rozwiązania na rzecz zmniejszenia róŝnicy w wysokości wynagrodzeń [QA1] Rozwiązania umoŝliwiające godzenie Ŝycia prywatnego z Ŝyciem zawodowym [QA7] URLOP MACIERZYŃSKI I URLOP OJCOWSKI Negatywny wpływ urlopu macierzyńskiego na karierę kobiety [QA2] Propozycja wprowadzenia 20-tygodniowego, pełnopłatnego urlopu macierzyńskiego we wszystkich państwach członkowskich [QA3] Preferowane rozwiązanie w zakresie urlopu macierzyńskiego [QA4] Preferowane rozwiązanie w zakresie urlopu ojcowskiego [QA5 i QA6] PRZEMOC WOBEC KOBIET Rozszerzenie zakresu obowiązywania zakazu zbliŝania się do ofiary na wszystkie 27 państw członkowskich [QA14] Rozwiązania w zakresie eliminacji przemocy wobec kobiet [QA15] PODSUMOWANIE

2 ZAŁĄCZNIKI Uwagi techniczne Kwestionariusz Tabele - 2 -

3 WPROWADZENIE Od chwili utworzenia Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej w poszczególnych europejskich traktatach stale umieszczano zasadę równości kobiet i męŝczyzn na wysokim miejscu na liście celów i priorytetów Unii Europejskiej 1.JuŜ w 1957 r. w traktacie rzymskim zawarta została zasada, zgodnie z którą kobiety powinny otrzymywać takie samo wynagrodzenie za taką samą pracę. Następnie w 1997 r. na mocy traktatu amsterdamskiego uczyniono z zasady równouprawnienia płci cel i podstawową zasadę Wspólnoty oraz podjęto działania na rzecz walki z wszelkimi formami dyskryminacji oraz na rzecz promowania równych szans i równego traktowania w dziedzinie zatrudnienia i rynku pracy. I wreszcie w 2009 r. w traktacie lizbońskim wzmocniona została zasada równości płci za sprawą wpisania jej na listę wartości i celów Unii Europejskiej. Jednak pomimo tego, Ŝe prawie 60% wszystkich dyplomów uniwersyteckich w UE zostało wydanych w 2008 r. kobietom, kobiety stanowią obecnie jedynie 45% osób aktywnych na rynku pracy i zarabiają średnio 17% mniej niŝ męŝczyźni. 17% kobiet znajduje się takŝe w niepewnej sytuacji Ŝyciowej. Ponadto od 12% do 15% z nich kaŝdego dnia pada ofiarą przemocy domowej. W tym właśnie kontekście, a takŝe w celu podkreślenia setnej rocznicy pierwszych obchodów Międzynarodowego Dnia Kobiet (przypadającej 8 marca 2011 r.), Parlament Europejski zlecił TNS Opinion & Social przeprowadzenie badania Eurobarometru w 27 państwach członkowskich Unii Europejskiej w celu poznania poglądów ogółu Europejczyków na temat róŝnych sposobów walki z dyskryminacją ze względu na płeć w Unii Europejskiej. Niniejsze sprawozdanie składa się z czterech głównych części, których struktura przedstawia się następująco: - Na początku znajduje się analiza przeszkód, przed którymi stają kobiety aspirujące do wysokich stanowisk w miejscu pracy, polityce czy organizacjach społecznych. Analiza tych przeszkód opiera się na zbadaniu pozycji kobiet w procesie decyzyjnym. - Następnie omówione zostaną powody, które mogą stanowić wyjaśnienie niepewnej sytuacji, w której znajdują się kobiety, a takŝe typy nierówności, której doświadczają one w miejscu pracy

4 - W dalszej części sprawozdania przedstawione zostaną doświadczenia i oczekiwania Europejek i Europejczyków dotyczące urlopu macierzyńskiego i ojcowskiego. - W ostatniej części znajduje się analiza ewentualnych sposobów walki z przemocą wobec kobiet. Niniejsze badanie Eurobarometru zostało zlecone przez Dyrekcję Generalną ds. Komunikacji Parlamentu Europejskiego. Badanie zostało przeprowadzone przez TNS Opinion & Social w dniach 9 lutego 6 marca 2011 r. zaledwie kilka dni przed obchodzonym 8 marca Międzynarodowym Dniem Kobiet. Ankieterzy z ośrodków TNS Opinion & Social przeprowadzili wywiady bezpośrednie z Europejczykami w wieku 15 lat lub więcej (ankieterzy zadawali pytania w domach respondentów). Metodologia wykorzystana w niniejszym badaniu jest zgodna z metodologią stosowaną w standardowych badaniach Eurobarometru zlecanych przez Dyrekcję Generalną ds. Komunikacji Parlamentu Europejskiego (Dział Badania Opinii Publicznej). Uwagi techniczne dotyczące metodologii badania przeprowadzonego przez ośrodki TNS Opinion & Social stanowią załącznik do niniejszego sprawozdania. Określono w nich metodę przeprowadzania wywiadów oraz przedziały ufności. Badanie obejmuje 27 państw członkowskich i jest częścią 75.1 edycji Eurobarometru. W badaniu zawarte zostały nowe pytania. Analiza ogólna i analizy społeczno-demograficzne oparte są na wynikach badania w 27 państwach członkowskich UE, tzn. na uśrednionych wynikach uzyskanych w tych krajach. Średnia ta jest waŝona, aby odzwierciedlić rzeczywistą populację kaŝdego państwa członkowskiego. Dodano takŝe krótkie komentarze dotyczące róŝnic w udzielanych odpowiedziach z uwzględnieniem szeregu cech społeczno-demograficznych respondentów (płeć, wiek itp.), a takŝe innych wskaźników, takich jak stosunek respondentów do Unii Europejskiej oraz ich poglądy polityczne. Strona internetowa badań Eurobarometru zleconych przez Parlament Europejski znajduje się pod następującym adresem: Korzystając z okazji, pragniemy podziękować wszystkim respondentom z całej Unii Europejskiej, którzy poświęcili swój czas na uczestnictwo w przedstawionym badaniu. Bez ich aktywnego udziału badanie to nie doszłoby do skutku

5 STRESZCZENIE Wyniki niniejszego badania pozwalają na lepsze zrozumienie tego, w jaki sposób europejska opinia publiczna postrzega dyskryminację, której mogą doświadczyć kobiety w Unii Europejskiej: - Większość Europejczyków uwaŝa, Ŝe kobiety mają znacznie utrudniony dostęp do wysokich stanowisk zarówno w duŝych przedsiębiorstwach (76%), na wyŝszych szczeblach administracji publicznej (70%), w partiach politycznych (69%), w MŚP (59%), jak i w organizacjach społecznych (49%). - Niemniej jednak Europejczycy opowiadają się raczej za systemem zachęt niŝ środkami przymusowymi w celu zapewnienia kobietom dostępu do wysokich stanowisk w przedsiębiorstwach i na wyŝszych szczeblach administracji publicznej. o Czterech na dziesięciu respondentów (44%) wolałoby bowiem, aby przedsiębiorstwa i organy administracji publicznej były zachęcane do podejmowania działań na rzecz równości kobiet i męŝczyzn. - Zdaniem Europejczyków za brak wystarczającej obecności kobiet w polityce odpowiedzialnych jest kilka czynników: o po pierwsze (35%) dominacja męŝczyzn w środowisku politycznym i to, Ŝe nie cenią oni wystarczająco umiejętności kobiet, o po drugie (21%) głęboko zakorzenione stereotypy. - Europejczycy uwaŝają, Ŝe zwiększenie liczby kobiet obecnych w Ŝyciu politycznym moŝna osiągnąć poprzez szkolenia, a takŝe przez środki uaktywniające, takie jak nakładanie obowiązku stosowania parytetów: o Wprowadzenie szkoleń i środków wspierających mających na celu zachęcenie kobiet do uczestnictwa w Ŝyciu politycznym było najczęściej wymienianym rozwiązaniem (30%). o Jedna czwarta respondentów (25%) wskazywała na opcję w postaci parytetów na listach wyborczych przygotowywanych przez partie polityczne z okazji kaŝdych wyborów. o Mniej niŝ jeden respondent na pięciu (19%) opowiadał się za narzuceniem prawnego obowiązku stosowania parytetów podczas wyborów

6 - Wśród powodów braku uczestnictwa w wyborach europejskich wymieniano trzy główne kwestie: brak zaufania Europejczyków do przedstawicieli politycznych, poczucie niedoinformowania w zakresie tematów europejskich oraz poczucie, Ŝe ich głos nie jest w stanie niczego zmienić. - Zdaniem Europejczyków za niepewną sytuację kobiet odpowiedzialnych jest kilka czynników, a głównie wymieniane były następujące: sama sytuacja niepewnego zatrudnienia, wzrost liczby rodzin z jednym rodzicem oraz przerwy w karierze lub praca w niepełnym wymiarze czasu pracy ze względu na obowiązki rodzinne. - Za najskuteczniejszy sposób zmniejszania róŝnic w wysokości wynagrodzeń uwaŝa się stosowanie zachęt na rzecz lepszej równowagi pomiędzy liczbą kobiet i męŝczyzn we wszystkich rodzajach miejsc pracy (29%). - Za najskuteczniejszy sposób lepszego godzenia Ŝycia prywatnego z zawodowym uznaje się łatwiejszy dostęp do usług opieki nad dziećmi poza domem (37%). - Blisko sześciu na dziesięciu Europejczyków (58%) podziela pogląd, Ŝe urlop macierzyński ma negatywny wpływ na karierę kobiety. 78% respondentów uwaŝa jednak, Ŝe dobrym pomysłem byłoby wydłuŝenie pełnopłatnego urlopu macierzyńskiego do 20 tygodni w całej UE. - Ponad dwie trzecie (71%) respondentów z krajów, w których nie istnieje moŝliwość skorzystania z urlopu ojcowskiego, wzięłoby taki urlop, gdyby spodziewało się dziecka i gdyby w ich krajach przysługiwało im takie prawo. - W odniesieniu do przemocy wobec kobiet prawie dziewięciu na dziesięciu (89%) respondentów uwaŝa, Ŝe wydany w jednym państwie członkowskim zakaz zbliŝania się przestępcy do ofiary powinien być respektowany we wszystkich 27 państwach członkowskich. - W celu wyeliminowania przemocy wobec kobiet Europejczycy opowiadają się za następującymi środkami: o Lepsza wymiana najlepszych praktyk w zakresie pomocy ofiarom pomiędzy organami ścigania w poszczególnych państwach członkowskich (39%). o Ogólnoeuropejski bezpłatny numer telefonu, pod który mogłyby dzwonić kobiety poszukujące pomocy i porady (26%). o Europejskie kampanie informacyjne mające na celu uwraŝliwienie społeczeństwa na tę kwestię (19%)

7 1. KOBIETY A PROCES DECYZYJNY 1.1 Przeszkody, przed którymi stają kobiety podczas ubiegania się o wysokie stanowiska Większość Europejczyków uwaŝa, Ŝe na ścieŝce kariery kobiety stoją przeszkody Mimo Ŝe w 2008 r. kobiety uzyskały prawie 60% wszystkich wydanych dyplomów uniwersyteckich w UE, to w dalszym ciągu kobiety na wysokich stanowiskach stanowią mniejszość w przewaŝającej części obszarów rynku pracy. Większość Europejczyków uwaŝa, Ŝe w pięciu analizowanych sektorach kobiety mające takie same kwalifikacje i umiejętności jak męŝczyźni napotykają znaczne trudności w dostępie do wysokich stanowisk. Przeszkody te wydają się największe w duŝych przedsiębiorstwach (76%), na wyŝszych szczeblach administracji publicznej (70%) oraz w partiach politycznych (69%). Wyraźnie mniejsza liczba respondentów ma poczucie, Ŝe kobiety napotykają znaczące przeszkody w dostępie do wysokich stanowisk w MŚP (59%) i organizacjach społecznych (49%)

8 1.1.1: Przeszkody w duŝych przedsiębiorstwach [QA9.3] Europejczycy są zdania, Ŝe kobiety najczęściej napotykają znaczne trudności w rozwoju kariery zawodowej w duŝych przedsiębiorstwach. Więcej niŝ trzech na czterech respondentów (76%) podziela ten pogląd, a niewiele więcej niŝ trzy osoby na dziesięć uwaŝają, Ŝe przeszkody te są bardzo znaczące (31%). Bezwzględna większość respondentów zgadza się z tą opinią w 26 z 27 państw członkowskich UE

9 RóŜnice w poszczególnych państwach członkowskich Wstępna analiza uwzględniająca grupy krajów ukazuje róŝnice opinii w państwach będących członkami UE przed 2004 r. 2 i państwach, które przystąpiły do UE w latach 2004 i : istnieje znacząca róŝnica 12 punktów procentowych pomiędzy odpowiedziami respondentów z pierwszej (78%) i drugiej (66%) grupy krajów. Respondenci z krajów naleŝących do UE przed 2004 r. zdają się wykazywać duŝo głębsze przekonanie, Ŝe kobiety mają znacznie utrudniony dostęp do wysokich stanowisk w duŝych przedsiębiorstwach. Istnieje ponadto róŝnica dziewięciu punktów procentowych pomiędzy odpowiedziami respondentów w krajach strefy euro i w krajach spoza tej strefy: 79% respondentów z pierwszej grupy wymieniło znaczące przeszkody, podczas gdy w drugiej grupie odpowiedź taką wskazało 70% badanych. RóŜnice w odpowiedziach udzielanych w poszczególnych krajach są dość znaczne, czego przykładem jest róŝnica 40 punktów procentowych dla łącznej liczby wskazań odpowiedzi znaczące w poszczególnych państwach członkowskich. - Respondenci ze Szwecji (87%), Niemiec (83%), Francji (81%) i Austrii (80%) najczęściej opisywali przeszkody jako znaczące. - Najmniejsza liczba respondentów uznała te przeszkody za znaczące na Łotwie, która jest jedynym krajem, w którym opinie rozłoŝyły się równomiernie: 47% badanych uwaŝa, Ŝe przed kobietami stoją znaczące przeszkody, a 47% jest przeciwnego zdania. Respondenci w Rumunii i na Litwie (53% w kaŝdym z krajów) oraz w Estonii (54%) takŝe najrzadziej określali te przeszkody jako znaczące. 2 Następujące państwa były członkami UE przed majem 2004 r.: Belgia, Dania, Niemcy, Grecja, Hiszpania, Francja, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Holandia, Austria, Portugalia, Finlandia, Szwecja i Wielka Brytania. W niniejszym badaniu państwa te będą nazywane państwami naleŝącymi do UE przed 2004 r. 3 Kraje, które dołączyły do UE w maju 2004 r. i w styczniu 2007 r. to Bułgaria, Czechy, Estonia, Cypr, Litwa, Łotwa, Węgry, Malta, Polska, Rumunia, Słowenia i Słowacja. W niniejszym badaniu państwa te będą nazywane państwami, które przystąpiły do UE w latach 2004 i

10 Analiza społeczno-demograficzna - Kobiety (78%) częściej niŝ męŝczyźni uwaŝają, Ŝe na ścieŝce ich kariery w duŝych przedsiębiorstwach stoją znaczące przeszkody (pogląd ten podziela 72% męŝczyzn). - Respondenci w grupie wiekowej lat równieŝ częściej wyraŝają pogląd, Ŝe przed kobietami stoją znaczące przeszkody (78% w porównaniu z 72% w grupie wiekowej lat). - Ogólnie rzecz ujmując, respondenci z najbardziej uprzywilejowanych kategorii społeczno-zawodowych wydają się najczęściej podzielać ten pogląd: o o Elementem wyróŝniającym jest wiek, w którym respondenci ukończyli naukę: 79% badanych, którzy kontynuowali naukę powyŝej 19 roku Ŝycia, podziela ten pogląd, podczas gdy w grupie osób, które zakończyły naukę w wieku 15 lat lub wcześniej, opinię taką wyraziło 72% respondentów. Osoby na stanowiskach kierowniczych (81%) oraz osoby zajmujące się domem (78%) równieŝ częściej niŝ bezrobotni (72%) i pracownicy fizyczni (75%) podzielają ten pogląd. - Pogląd ten jest takŝe bardziej rozpowszechniony wśród respondentów mających poglądy lewicowe (80% w porównaniu z 76% badanych wyraŝających sympatie centrowe lub prawicowe). - Wreszcie 79% respondentów, którzy uwaŝają, Ŝe urlop macierzyński ma negatywny wpływ na karierę kobiety, stwierdziło, Ŝe kobietom jest trudno zdobywać wysokie stanowiska w duŝych przedsiębiorstwach (podczas gdy w grupie, która uwaŝa, Ŝe urlop macierzyński nie ma negatywnego wpływu, opinię taką wyraziło 71% badanych). Pomimo powyŝszych róŝnic zdecydowana większość respondentów we wszystkich kategoriach uwaŝa, Ŝe kobiety mają znacznie utrudniony dostęp do wysokich stanowisk w duŝych przedsiębiorstwach

11 QA9.3 In 2008, almost 60% of the university degrees in the EU were obtained by women. However, they are still in the minority in responsible positions in most areas of the world of work. Given equal qualifications and skills, do you think that the obstacles facing women in reaching positions of responsibility are very significant, fairly significant, not very significant or not at all significant in each of the following areas? Big companies Total 'Significant' Total 'Not significant' DK EU27 76% 19% 5% Sex Male 72% 23% 5% Female 78% 16% 6% Age % 21% 7% % 21% 4% % 18% 4% % 18% 7% Education (End of) 15-72% 20% 8% % 19% 5% % 18% 3% Still studying 72% 22% 6% Respondent occupation scale Self-employed 76% 20% 4% Managers 81% 17% 2% Other white collars 76% 21% 3% Manual workers 75% 20% 5% House persons 78% 15% 7% Unemployed 72% 22% 6% Retired 74% 18% 8% Students 72% 22% 6% Left-Right scale (1-4) Left 80% 17% 3% (5-6) Centre 76% 19% 5% (7-10) Right 76% 20% 4% Maternity leave has a negative impact Agree 79% 17% 4% Disagree 71% 23% 6%

12 1.1.2: Przeszkody na wyŝszych szczeblach administracji publicznej [QA9.2] Siedmiu na dziesięciu respondentów uwaŝa, Ŝe kobiety napotykają znaczne przeszkody w dostępie do wysokich stanowisk takŝe na wyŝszych szczeblach administracji publicznej. Znacząca mniejszość respondentów twierdzi nawet, Ŝe przeszkody te są bardzo znaczące (23%). Mniej niŝ jedna czwarta respondentów (24%) wyraziło opinię przeciwną, a 6% badanych nie miało w tej kwestii zdania

13 RóŜnice w poszczególnych państwach członkowskich Bezwzględna większość respondentów w większości państw członkowskich (25 na 27) uwaŝa, Ŝe kobiety napotykają znaczące przeszkody, kiedy ubiegają się o wysokie stanowiska. Istnieją pewne róŝnice w odniesieniu do siły tego poglądu, czego przykładem jest róŝnica 35 punktów procentowych dla łącznej liczby wskazań odpowiedzi znaczące w poszczególnych krajach. - Najbardziej stanowczy są respondenci w Grecji (81%), Austrii (78%), na Cyprze (76%), w Belgii i Włoszech (75% w kaŝdym z krajów). - Odpowiedzi respondentów w Estonii (50% i 41% wyraŝających przeciwny pogląd) oraz na Litwie rozkładają się w sposób duŝo bardziej równomierny (48% i 42%). - Jedynie na Łotwie pogląd ten podziela względna mniejszość badanych (46% podczas gdy 48% respondentów nie uwaŝa, Ŝe przeszkody te są znaczne). Analiza społeczno-demograficzna Analiza społeczno-demograficzna wyników ukazuje pewne róŝnice we wskazaniach w poszczególnych kategoriach respondentów: - Kobiety (73%) częściej niŝ męŝczyźni (66%) uwaŝają, Ŝe napotykają znaczące trudności w zdobywaniu wysokich stanowisk na wyŝszych szczeblach administracji publicznej. - Pogląd ten wyraŝa takŝe 75% osób zajmujących się domem (podczas gdy zarówno w grupie osób zajmujących stanowiska kierownicze, jak i w grupie emerytów opinię tę podziela 68% badanych). - Wreszcie 73% respondentów, którzy uwaŝają, Ŝe urlop macierzyński ma negatywny wpływ na karierę kobiety, wyraŝa takŝe pogląd, Ŝe kobietom jest bardzo trudno zdobywać wysokie stanowiska na wyŝszych szczeblach administracji publicznej (podczas gdy w grupie, która uwaŝa, Ŝe urlop macierzyński nie ma negatywnego wpływu, opinię taką wyraziło 66% badanych)

14 QA9.2 In 2008, almost 60% of the university degrees in the EU were obtained by women. However, they are still in the minority in responsible positions in most areas of the world of work. Given equal qualifications and skills, do you think that the obstacles facing women in reaching positions of responsibility are very significant, fairly significant, not very significant or not at all significant in each of the following areas? Senior levels of public administration Total 'Significant' Total 'Not significant' DK EU27 70% 24% 6% Sex Male 66% 28% 6% Female 73% 20% 7% Respondent occupation scale Self-employed 73% 23% 4% Managers 68% 29% 3% Other white collars 70% 26% 4% Manual workers 71% 24% 5% House persons 75% 18% 7% Unemployed 69% 24% 7% Retired 68% 24% 8% Students 66% 24% 10% Left-Right scale (1-4) Left 72% 24% 4% (5-6) Centre 71% 24% 5% (7-10) Right 68% 27% 5% Maternity leave has a negative impact Agree 73% 22% 5% Disagree 66% 28% 6%

15 1.1.3: Przeszkody w partiach politycznych [QA9.1] Ponad dwie trzecie respondentów (69%) stwierdziło, Ŝe przeszkody te są znaczące wewnątrz partii politycznych. 23% badanych zakwalifikowało te przeszkody jako bardzo znaczące, podczas gdy jedna czwarta respondentów (25%) wyraziła pogląd przeciwny, a 6% nie miało w tej kwestii zdania

16 RóŜnice w poszczególnych państwach członkowskich W przedmiotowej kwestii istnieje powszechna zgodność poglądów. Bezwzględna większość respondentów w 24 z 27 państw członkowskich podziela pogląd, Ŝe kobiety ogólnie mają znacznie utrudniony dostęp do wysokich stanowisk. Istnieje jednak róŝnica rzędu 38 punktów procentowych pomiędzy krajami, w których respondenci są najbardziej przekonani o istnieniu takich przeszkód, a tymi, w których badani są najmniej przekonani w tej kwestii. - Pogląd ten podziela przynajmniej trzy czwarte respondentów na Cyprze (82%), w Belgii i Szwecji (76% w kaŝdym z krajów), Francji oraz Grecji (75% w kaŝdym z krajów). - Z kolei na Łotwie i Litwie względna mniejszość uwaŝa, Ŝe przeszkody te nie są znaczące (pogląd ten podziela odpowiednio 50% i 47% badanych w tych krajach). W trzecim państwie bałtyckim, Estonii, opinie są bardziej zróŝnicowane, gdyŝ 41% respondentów uwaŝa, Ŝe przeszkody te nie są znaczące, a 48% jest zdania, Ŝe są. Analiza społeczno-demograficzna - Rzeczą dość logiczną jest, Ŝe kobiety częściej niŝ męŝczyźni uwaŝają, Ŝe trudności, które napotykają one na ścieŝce kariery w partiach politycznych, są znaczące (pogląd ten wyraŝa 72% kobiet i 65% męŝczyzn). - Tego samego zdania jest 73% osób zajmujących się domem (z których większość stanowią kobiety) oraz 71% zatrudnionych i prowadzących działalność na własny rachunek, ale w grupie osób na stanowiskach kierowniczych odpowiedzi takiej udzieliło 65% badanych. - Wreszcie istnieje róŝnica sześciu punktów procentowych w zakresie wskazań odpowiedzi znaczące przeszkody pomiędzy respondentami, którzy uwaŝają, Ŝe urlop macierzyński ma negatywny wpływ na karierę kobiety (72%), a tymi, którzy nie podzielają tej opinii (66%)

17 QA9.1 In 2008, almost 60% of the university degrees in the EU were obtained by women. However, they are still in the minority in responsible positions in most areas of the world of work. Given equal qualifications and skills, do you think that the obstacles facing women in reaching positions of responsibility are very significant, fairly significant, not very significant or not at all significant in each of the following areas? Political parties Total 'Significant' Total 'Not significant' Don't know EU27 69% 25% 6% Gender Male 65% 29% 6% Female 72% 22% 6% Respondent occupation scale Self- employed 71% 25% 4% Managers 65% 32% 3% Other white collars 71% 25% 4% Manual workers 70% 25% 5% House persons 73% 18% 9% Unemployed 69% 24% 7% Retired 68% 24% 8% Students 65% 26% 9% Left-Right scale (1-4) Left 71% 25% 4% (5-6) Centre 70% 25% 5% (7-10) Right 67% 28% 5% Self-positioning on the social scale Low (1-4) 68% 24% 8% Medium (5-6) 71% 24% 5% High (7-10) 68% 28% 4% Maternity leave has a negative impact Agree 72% 24% 4% Disagree 66% 28% 6%

18 1.1.4: Przeszkody w małych i średnich przedsiębiorstwach [QA9.4] Zdaniem Europejczyków sektor MŚP wydaje się nieco bardziej przyjazny dla kobiet pragnących zrobić karierę. Niemniej jednak bezwzględna większość respondentów (59%) ciągle uwaŝa, Ŝe kobiety mają utrudniony dostęp do wysokich stanowisk w MŚP, a 17% badanych twierdzi, Ŝe przeszkody te są bardzo znaczące. 33% badanych wyraziło opinię przeciwną, a 8% badanych nie udzieliło Ŝadnej odpowiedzi. Większość respondentów w 22 z 27 państw członkowskich uwaŝa, Ŝe kobiety napotykają znaczące trudności

19 RóŜnice w poszczególnych państwach członkowskich Podobnie jak w przypadku duŝych przedsiębiorstw opinie na temat kariery kobiety w MŚP róŝnią się w krajach naleŝących do UE przed 2004 r. i w krajach, które przystąpiły do UE w latach 2004 i % respondentów z krajów naleŝących do UE przed 2004 r. uwaŝa, Ŝe kobiety napotykają znaczące trudności w tych przedsiębiorstwach, podczas gdy w grupie krajów, które przystąpiły do UE w latach 2004 i 2007 pogląd ten podziela jedynie 51% badanych. Podobnie istnieje róŝnica dziewięciu punktów procentowych pomiędzy wskazaniami respondentów ze strefy euro (62%) a wskazaniami badanych spoza tej strefy (53%). RóŜnice w odpowiedziach udzielanych w poszczególnych krajach są dość widoczne, czego przykładem jest róŝnica 37 punktów procentowych dla łącznej liczby wskazań odpowiedzi znaczące. - Respondenci na Słowacji (69%), we Włoszech i Czechach (68% w kaŝdym z krajów) oraz w Belgii i Austrii (67% w kaŝdym z krajów) najczęściej wyraŝają pogląd, Ŝe kobiety napotykają znaczące trudności na ścieŝce kariery w MŚP. - Opinię, Ŝe kobiety napotykają znaczące trudności, najrzadziej wyraŝali respondenci w państwach bałtyckich, na Litwie (32%), Łotwie i w Estonii (33% w kaŝdym z krajów). Osoby zgadzające się z tą opinią były w mniejszości takŝe w Słowenii (39%) oraz Bułgarii (43%), podczas gdy odpowiedzi badanych na Węgrzech rozkładały się równomiernie: 47% badanych uwaŝa, Ŝe przed kobietami stoją znaczące przeszkody, a 46% jest przeciwnego zdania. Analiza społeczno-demograficzna - Podobnie jak w przypadku partii politycznych, wyŝszych szczebli administracji publicznej oraz duŝych przedsiębiorstw kobiety częściej niŝ męŝczyźni uwaŝają, Ŝe napotykają trudności na ścieŝce kariery w MŚP. RóŜnica we wskazaniach respondentów obu płci wynosi pięć punktów procentowych: 61% kobiet wskazało znaczące przeszkody, a w grupie męŝczyzn odpowiedź taką wybrało 56% badanych. - Pogląd, Ŝe kobiety napotykają znaczące trudności, jest najbardziej rozpowszechniony wśród respondentów z grupy wiekowej lat (62%, a w grupie wiekowej lat pogląd ten wyraziło 53% badanych)

20 - Pogląd ten wyraŝają takŝe częściej osoby zajmujące się domem (64%) oraz osoby na stanowiskach kierowniczych (63%) niŝ osoby bezrobotne (56%), pracownicy fizyczni i emeryci (58% badanych w kaŝdej z grup). - Istnieje w tej kwestii róŝnica dziewięciu punktów procentowych pomiędzy wskazaniami respondentów, którzy uwaŝają, Ŝe urlop macierzyński ma negatywny wpływ na karierę kobiety (63%), a tymi, którzy nie podzielają tego poglądu (54%). QA9.4 In 2008, almost 60% of the university degrees in the EU were obtained by women. However, they are still in the minority in responsible positions in most areas of the world of work. Given equal qualifications and skills, do you think that the obstacles facing women in reaching positions of responsibility are very significant, fairly significant, not very significant or not at all significant in each of the following areas? SMEs Total 'Significant' Total 'Not significant' DK EU27 59% 33% 8% Sex Male 56% 36% 8% Female 61% 30% 9% Age % 36% 11% % 35% 7% % 31% 7% % 30% 10% Respondent occupation scale Self-employed 60% 35% 5% Managers 63% 33% 4% Other white collars 60% 34% 6% Manual workers 58% 34% 8% House persons 64% 25% 11% Unemployed 56% 35% 9% Retired 58% 31% 11% Students 51% 39% 10% Maternity leave has a negative impact Agree 63% 30% 7% Disagree 54% 37% 9%

21 1.1.5: Przeszkody w organizacjach społecznych [QA9.5] Europejczycy uwaŝają, Ŝe kobiety napotykają najmniej przeszkód na ścieŝce kariery w organizacjach społecznych. Zaledwie niecała połowa respondentów (49%) uwaŝa, Ŝe kobiety napotykają trudności na ścieŝce kariery (w tym 14% badanych określiło te przeszkody jako bardzo znaczące), podczas gdy 42% było przeciwnego zdania. Blisko jedna na dziesięć badanych osób (9%) nie wyraziła Ŝadnej opinii w tej kwestii

22 RóŜnice w poszczególnych państwach członkowskich Istnieją istotne róŝnice w odpowiedziach respondentów w poszczególnych krajach Unii Europejskiej. W 13 państwach członkowskich większość respondentów uwaŝa, Ŝe kobiety napotykają znaczące trudności zawodowe w organizacjach społecznych, podczas gdy przeciwny pogląd przewaŝa w 14 pozostałych państwach członkowskich. W tej kwestii wystąpiła największa róŝnica opinii w państwach członkowskich, która wyniosła 46 punktów procentowych pomiędzy wskazaniami respondentów w krajach, które są najbardziej i najmniej przekonane o tym, Ŝe przeszkody te są znaczące. - Pogląd, Ŝe kobiety napotykają takie trudności na ścieŝce kariery, był najczęściej wyraŝany przez badanych na Cyprze (69%), w Hiszpanii, Włoszech i Wielkiej Brytanii (61% w kaŝdym z krajów). - Jednak respondenci z Estonii (23%), Litwy (25%) i Łotwy (28%) najrzadziej wyraŝali opinię, Ŝe takie trudności istnieją w organizacjach społecznych. Analiza społeczno-demograficzna - Po raz kolejny kobiety nieco częściej niŝ męŝczyźni uwaŝają, Ŝe napotykają one znaczące przeszkody na ścieŝce kariery w organizacjach społecznych (51%, podczas gdy wśród męŝczyzn pogląd ten podziela 47% badanych). - 51% respondentów w grupie wiekowej lat zgadza się z tą opinią (w grupie wiekowej lat pogląd ten podziela 47% badanych). - Respondenci z najmniej uprzywilejowanych kategorii częściej wyraŝają pogląd, Ŝe kobiety napotykają znaczące trudności: o o o Istnieje istotna róŝnica rzędu 10 punktów procentowych pomiędzy wskazaniami tych, którzy zakończyli edukację w wieku 15 lat lub wcześniej a najbardziej wykształconymi respondentami: 53% respondentów z pierwszej grupy uwaŝa, Ŝe kobiety mają utrudniony dostęp do wysokich stanowisk w organizacjach społecznych, podczas gdy w drugiej grupie odpowiedź taką wskazało 43% badanych. Podobnie osoby zajmujące się domem (56%) oraz bezrobotni (52%) są zdania, Ŝe kobiety napotykają przeszkody na ścieŝce kariery w organizacjach społecznych, a w grupie osób zajmujących stanowiska kierownicze pogląd ten podziela 44% badanych. Pogląd ten wyraŝa takŝe 50% respondentów, którzy sytuują siebie samych na szczycie drabiny społecznej, a w grupie osób

23 sytuujących siebie samych na dole tej drabiny pogląd ten podziela 46% badanych. - Wreszcie 52% respondentów, którzy uwaŝają, Ŝe urlop macierzyński ma negatywny wpływ na karierę kobiety, jest zdania, Ŝe kobiety ogólnie napotykają znaczące trudności w organizacjach społecznych, a w grupie osób, które uwaŝają, Ŝe urlop macierzyński nie ma negatywnego wpływu, opinię taką podziela 45% badanych

24 QA9.5 In 2008, almost 60% of the university degrees in the EU were obtained by women. However, they are still in the minority in responsible positions in most areas of the world of work. Given equal qualifications and skills, do you think that the obstacles facing women in reaching positions of responsibility are very significant, fairly significant, not very significant or not at all significant in each of the following areas? Community organisations Total 'Significant' Total 'Not significant' DK EU27 49% 42% 9% Sex Male 47% 45% 8% Female 51% 39% 10% Age % 42% 9% % 46% 7% % 42% 7% % 40% 11% Education (End of) 15-53% 34% 13% % 40% 8% % 51% 6% Still studying 47% 44% 9% Respondent occupation scale Self-employed 50% 43% 7% Managers 44% 52% 4% Other white collars 49% 44% 7% Manual workers 50% 42% 8% House persons 56% 31% 13% Unemployed 52% 39% 9% Retired 47% 41% 12% Students 47% 44% 9% Self-positioning on the social staircase Low (1-4) 46% 42% 12% Medium (5-6) 50% 42% 8% High (7-10) 50% 43% 7% Maternity leave has a negative impact Agree 52% 41% 7% Disagree 45% 45% 10%

25 1.2 Środki mające na celu zapewnienie kobietom dostępu do wysokich stanowisk w przedsiębiorstwach i na wyŝszych szczeblach administracji publicznej [QA10] Europejczycy przedkładają zachęty nad środki przymusowe Jak zostało to wyŝej ukazane, większość Europejczyków uwaŝa, Ŝe w przedsiębiorstwach i na wyŝszych szczeblach administracji publicznej nie istnieją obecnie warunki sprzyjające zajmowaniu przez kobiety wysokich stanowisk. Wyzwaniem na dzień dzisiejszy jest w związku z tym promowanie skutecznych środków umoŝliwiających kobietom rozwój ich kariery. Respondentom przedstawiono trzy środki i poproszono ich o wskazanie tego, który ich zdaniem byłby najbardziej skutecznym instrumentem na rzecz osiągnięcia tego celu: dwa ze wspomnianych środków miały charakter zachęt, podczas gdy trzeci środek był bardziej przymusowy. Względna większość respondentów (44%) wolałaby, aby zachęcać przedsiębiorstwa i organy administracji publicznej do podejmowania działań sprzyjających równości kobiet i męŝczyzn ( kodeks dobrych praktyk ) oraz do walki ze stereotypami. Drugim najbardziej popularnym środkiem wskazanym przez 30% badanych było promowanie szkoleń i środków wspierających mających na celu zachęcenie kobiet do zajmowania bardziej odpowiedzialnych stanowisk w przedsiębiorstwach i na wyŝszych szczeblach administracji publicznej. Trzeci środek, prawne nakładanie obowiązku stosowania parytetów w zarządach przedsiębiorstwach i w innych organach decyzyjnych, wskazała jedynie mniej niŝ jedna osoba na pięć (19%)

26 RóŜnice w poszczególnych państwach członkowskich Odpowiedzi wskazane w tym pytaniu są dość zbliŝone we wszystkich 27 państwach członkowskich. Istnieje jednak róŝnica siedmiu punktów procentowych pomiędzy wskazaniami badanych z krajów strefy euro a tymi z pozostałych krajów dotyczącymi środka o najbardziej przymusowym charakterze: 21% respondentów z pierwszej grupy poparłoby stosowanie parytetów w zarządach i innych organach decyzyjnych, podczas gdy w grupie badanych z krajów spoza strefy euro środek ten wskazało 14% osób. - Najbardziej popularny środek, czyli zachęcanie przedsiębiorstw i organów administracji publicznej do podejmowania działań sprzyjających równości kobiet i męŝczyzn (44%), był najczęściej wskazywany w Hiszpanii (52%), Portugalii (50%), Słowenii (49%), na Węgrzech, w Rumunii, Wielkiej Brytanii i Włoszech (48%). Ogólnie środek ten był wskazywany na pierwszym miejscu w 21 krajach. Najmniej wskazań tej odpowiedzi zarejestrowano w Niemczech, Estonii, na Łotwie i Litwie (35% w kaŝdym z krajów). - Drugi środek, czyli promowanie szkoleń i środków wspierających mających na celu zachęcanie kobiet do zajmowania bardziej odpowiedzialnych stanowisk (30%), najczęściej wskazywany był na Łotwie (46%), w Estonii (45%) i Finlandii (44%). Środek ten uzyskał największą liczbę wskazań w ośmiu krajach, a na pierwszym miejscu wraz z zachęcaniem przedsiębiorstw i organów administracji publicznej do wdraŝania działań na rzecz równości płci uplasował się w Luksemburgu (40% badanych wskazało kaŝdy ze środków) oraz Szwecji (41%). Rzadziej jednak był on wskazywany we Włoszech i Portugalii (23% w kaŝdym z krajów), Rumunii (26%), Polsce i Hiszpanii (28% w kaŝdym z krajów). - Trzecia opcja, czyli nakładanie prawnego obowiązku stosowania parytetów (19%), wskazywana była głównie przez respondentów w Niemczech (28%), Austrii (25%), Włoszech (23%) i Francji (22%), a duŝo rzadziej wybierali ją badani na Łotwie (9%), w Wielkiej Brytanii i Estonii (11% w kaŝdym z krajów), a takŝe na Malcie i Litwie (12% w kaŝdym z krajów)

27 QA10 Which of the following measures do you think would be most effective in ensuring women s access to positions of responsibility in enterprises and high levels of public administration? Encourage enterprises and public administrations to take measures to foster equality between women and men ( code of good practice ) and to fight against stereotypes Encourage training and support measures to encourage women to take more responsibilities in enterprises and at high levels of public administration Impose quotas by law for boards of directors in enterprise and other decision-making bodies EU27 44% 30% 19% BE 45% 34% 17% BG 41% 33% 19% CZ 43% 36% 17% DK 43% 40% 13% DE 35% 30% 28% EE 35% 45% 11% IE 37% 39% 13% EL 46% 31% 20% ES 52% 28% 14% FR 43% 30% 22% IT 48% 23% 23% CY 43% 36% 18% LV 35% 46% 9% LT 35% 39% 12% LU 40% 40% 17% HU 48% 31% 15% MT 39% 40% 12% NL 41% 34% 13% AT 40% 29% 25% PL 44% 28% 16% PT 50% 23% 20% RO 48% 26% 16% SI 49% 29% 14% SK 44% 35% 16% FI 36% 44% 16% SE 41% 41% 16% UK 48% 34% 11% Highest percentage per country Highest percentage by item Lowest percentage per country Lowest percentage by item

28 Analiza społeczno-demograficzna - Warto zauwaŝyć, Ŝe poglądy kobiet i męŝczyzn są w tej kwestii bardzo zbliŝone. - Zmienna, jaką jest wiek respondentów, ma stosunkowo niewielki wpływ na udzielane odpowiedzi. Jedyny wyjątek to to, Ŝe respondenci w wieku 55 lat lub więcej rzadziej (41% w porównaniu z 44% badanych w grupie wiekowej lat i 46% badanych w grupach wiekowych lat i lat) opowiadali się za zachęcaniem przedsiębiorstw i organów administracji publicznej do podejmowania działań promujących równość płci. - Wiek zakończenia edukacji przez respondentów wpływa na wskazania dotyczące zachęcania przedsiębiorstw i organów administracji publicznej do podejmowania działań na rzecz równości kobiet i męŝczyzn. 46% najbardziej wykształconych respondentów wskazało tę opcję, podczas gdy w grupie osób, które zakończyły edukację w wieku 15 lat lub wcześniej, środek ten wskazało 41% badanych. - Wykonywany zawód ma jedynie nieznaczny wpływ na udzielane odpowiedzi, ale warto zauwaŝyć, Ŝe osoby zajmujące stanowiska kierownicze częściej wskazują na zachęcanie przedsiębiorstw i organów administracji publicznej do podejmowania działań (48%, podczas gdy w grupie emerytów odpowiedź tę wskazuje 41% badanych, a w grupie osób zajmujących się domem 44% respondentów), a osoby zajmujące się domem nieco częściej wybierają obowiązek stosowania parytetów w zarządach (20%, podczas gdy w grupie bezrobotnych odpowiedź tę wybiera 17% badanych). Ogólnie róŝnice we wskazaniach w poszczególnych krajach są zdecydowanie bardziej widoczne niŝ róŝnice pomiędzy wskazaniami respondentów z róŝnych kategorii społeczno-demograficznych

29 QA10 Which of the following measures do you think would be most effective in ensuring women s access to positions of responsibility in enterprises and high levels of public administration? Encourage enterprises and public administrations to take measures to foster equality between women and men ( code of good practice ) and to fight against stereotypes Encourage training and support measures to encourage women to take more responsibilities in enterprises and at high levels of public administration Impose quotas by law for boards of directors in enterprise and other decision-making bodies EU27 44% 30% 19% Sex Male 44% 31% 18% Female 44% 29% 20% Age % 31% 18% % 30% 18% % 29% 19% % 31% 19% Education (End of) 15-41% 28% 20% % 30% 18% % 31% 18% Still studying 44% 31% 19% Respondent occupation scale Self-employed 46% 29% 18% Managers 48% 30% 18% Other white collars 47% 29% 19% Manual workers 45% 29% 20% House persons 44% 29% 19% Unemployed 45% 31% 17% Retired 41% 32% 18% Students 44% 31% 19% Left-Right scale (1-4) Left 46% 28% 21% (5-6) Centre 44% 33% 18% (7-10) Right 43% 34% 17%

30 1.3 Powody, dla których kobiety nie są w wystarczającym stopniu obecne w polityce [QA11] Niedoceniane umiejętności i głęboko zakorzenione stereotypy są przyczyną trudności, które napotykają kobiety podejmujące działalność polityczną Zapytano Europejczyków o ich opinie dotyczące powodów niewystarczającej obecności kobiet w polityce. W pierwszej kolejności poproszono ich o wskazanie głównego powodu na liście zawierającej siedem przyczyn. Następnie poproszono ich o wymienienie innych powodów (mogli wedle uznania wskazać większą liczbę powodów), które ich zdaniem takŝe przyczyniają się do takiego stanu rzeczy. Najczęściej wymienianym powodem było to, Ŝe środowisko polityczne jest zdominowane przez męŝczyzn, którzy nie cenią wystarczająco umiejętności kobiet. Powód ten wymieniła ponad jedna trzecia respondentów (35%). Drugim powodem wymienionym przez jedną osobę na pięć (21%) jest istnienie głęboko zakorzenionych stereotypów. Trzecim najczęściej wymienianym powodem (13%) jest to, Ŝe kobiety nie są zainteresowane tym typem kariery lub nie rozwaŝają tego typu kariery jako priorytetowej moŝliwości

31 Cztery pozostałe powody zostały wymienione przez 10% lub mniej respondentów: - Środki na rzecz zachęcania do stosowania parytetów w polityce są nieskuteczne (10%). - Kobiety są bardziej zainteresowane Ŝyciem publicznym na szczeblu lokalnym niŝ na szczeblu krajowym czy europejskim (6%). - Kobiety zbyt często umieszczane są na niekorzystnych miejscach na listach wyborczych (6%). - Media zwracają mniej uwagi na kobiety niŝ na męŝczyzn podczas kampanii wyborczych (4%). Po uwzględnieniu wszystkich odpowiedzi (pytanie QA11T), to znaczy łącznej liczby wskazań, ranking ulega niewielkiej zmianie w porównaniu z rankingiem uwzględniającym jedynie pierwsze wskazanie. Pierwszy i drugi powód pozostają na tych samych miejscach w rankingu: środowisko polityczne jest zdominowane przez męŝczyzn, którzy nie cenią wystarczająco umiejętności kobiet 59% respondentów, istnienie głęboko zakorzenionych stereotypów 40% badanych. Z kolei na trzecim miejscu pośród najczęściej wymienianych powodów znalazła się w tym ujęciu odpowiedź środki na rzecz zachęcania do stosowania parytetów w polityce są nieskuteczne (28%), podczas gdy odpowiedź kobiety nie są zainteresowane tym typem kariery (26%) uplasowała się w tym zestawieniu na czwartym miejscu. Pozostałe powody wskazywane były przez mniej niŝ 25% badanych: kobiety zbyt często umieszczane są na niekorzystnych miejscach na listach wyborczych (22%), kobiety są bardziej zainteresowane Ŝyciem publicznym na szczeblu lokalnym niŝ na szczeblu krajowym czy europejskim (20%) oraz media zwracają mniej uwagi na kobiety niŝ na męŝczyzn podczas kampanii wyborczych (15%)

32 RóŜnice w poszczególnych państwach członkowskich Analiza wyników w poszczególnych państwach członkowskich ukazuje pewne róŝnice w sile natęŝenia przekonań, ale potwierdza to, Ŝe dla zdecydowanej większości respondentów głównym powodem niewystarczającego uczestnictwa kobiet w Ŝyciu politycznym jest zdominowanie środowiska politycznego przez męŝczyzn, którzy nie cenią wystarczająco umiejętności kobiet. PoniŜej znajdują się najczęściej wymieniane powody: - Respondenci na Cyprze (68%) najczęściej wymieniali powód, Ŝe środowisko polityczne jest zdominowane przez męŝczyzn, którzy nie cenią wystarczająco umiejętności kobiet (59%), a podobne poglądy wyraŝali badani w Niemczech (67%), Austrii (66%), Włoszech (65%) i Grecji (64%). Powód ten był najrzadziej wymieniany przez respondentów w Danii (42%), Estonii i na Malcie (47% w kaŝdym z krajów). Odpowiedź ta uzyskała największą liczbę wskazań w 26 państwach członkowskich (jedynym wyjątkiem była Hiszpania). Jeśli chodzi o odpowiedź wskazywaną na pierwszym miejscu, to powód ten był wskazywany jako pierwszy w 27 państwach członkowskich UE. - Istnienie głęboko zakorzenionych stereotypów (40%) było najczęściej wymienianym powodem w Hiszpanii (57%), gdzie było to takŝe pierwsze wskazanie badanych, w Grecji (52%) oraz Szwecji (50%), ale duŝo rzadziej wymieniali ten powód respondenci na Malcie (21%) i w Estonii (26%). - Nieskuteczność środków na rzecz zachęcania do stosowania parytetów w polityce (28%) była najczęściej wymienianym powodem w Austrii (53%), Grecji (45%) i Irlandii (44%), a najrzadziej wskazywali go respondenci na Łotwie (13%), w Luksemburgu (16%), Polsce i na Litwie (18% w kaŝdym z krajów). - Czwarty powód, czyli małe zainteresowanie kobiet tym typem kariery (26%), był najczęściej wymieniany przez badanych na Łotwie (41%), Słowacji (38%) i w Czechach (37%). Najrzadziej wskazywali tę odpowiedź respondenci w Szwecji (17%) i Hiszpanii (18%). - Analiza odpowiedzi wskazanych przez mniej niŝ jedną czwartą Europejczyków ukazuje, Ŝe respondenci na Cyprze częściej niŝ wynosi średnia europejska wymieniali następujące powody: kobiety zbyt często umieszczane są na niekorzystnych miejscach na listach wyborczych powód ten wskazało 37% badanych na Cyprze, podczas gdy średnia europejska wynosi 22% oraz media zwracają mniej uwagi na kobiety niŝ na męŝczyzn podczas kampanii wyborczych powód ten wskazało 30% badanych Cypryjczyków, podczas gdy średnia europejska wyniosła 15%

33 - Jedna osoba na pięć twierdzi, Ŝe niewystarczające uczestnictwo kobiet w polityce moŝna wytłumaczyć tym, Ŝe kobiety nie są zainteresowane tym typem kariery lub nie rozwaŝają tego typu kariery jako priorytetowej moŝliwości powód ten był najczęściej wskazywany na Łotwie (41%)

34 QA11T Reasons why women are under-represented in politics The political world is dominated by men who do not value the skills of women enough The existence of persistent stereotypes The measures to encourage parity between women and men in politics are ineffective Women have little interest in this type of career/ do not give priority to this type of career Women are too often placed in disadvantageous positions on electoral lists Women get more interested in local public life than national and European public life The media pay less attention to women than to men during election campaigns EU27 59% 40% 28% 26% 22% 20% 15% BE 58% 27% 27% 33% 27% 28% 13% BG 55% 39% 29% 29% 25% 18% 15% CZ 54% 41% 26% 37% 25% 27% 18% DK 42% 39% 24% 36% 13% 32% 10% DE 67% 37% 28% 30% 19% 29% 17% EE 47% 26% 18% 35% 22% 26% 15% IE 59% 36% 44% 36% 12% 25% 19% EL 64% 52% 45% 31% 24% 16% 16% ES 55% 57% 28% 18% 24% 11% 19% FR 59% 41% 23% 19% 34% 27% 15% IT 65% 39% 41% 23% 23% 13% 14% CY 68% 49% 29% 35% 37% 28% 30% LV 50% 44% 13% 41% 19% 18% 12% LT 57% 39% 18% 35% 17% 14% 13% LU 54% 27% 16% 36% 23% 24% 11% HU 62% 27% 34% 34% 23% 19% 12% MT 47% 21% 34% 34% 13% 26% 21% NL 50% 36% 20% 36% 17% 18% 10% AT 66% 38% 53% 34% 22% 27% 29% PL 59% 43% 18% 30% 21% 19% 13% PT 59% 28% 30% 34% 17% 17% 13% RO 62% 31% 37% 36% 28% 21% 21% SI 56% 49% 33% 33% 26% 21% 21% SK 52% 38% 28% 38% 18% 27% 16% FI 53% 42% 29% 31% 11% 26% 9% SE 62% 50% 37% 17% 18% 21% 14% UK 51% 38% 22% 22% 15% 16% 13% Highest percentage per country Highest percentage by item Lowest percentage per country Lowest percentage by item

35 Analiza społeczno-demograficzna Analiza społeczno-demograficzna wyników moŝe rzucić dodatkowe światło na powody, dla których kobiety nie biorą w wystarczającym stopniu udziału w Ŝyciu politycznym. W tym celu dokonamy analizy łącznej liczby wskazań powodów wymienionych przez respondentów. - Po pierwsze kobiety nieco częściej niŝ męŝczyźni (odpowiednio 61% i 57%) wskazują, Ŝe środowisko polityczne jest zdominowane przez męŝczyzn, którzy nie cenią wystarczająco ich umiejętności. Z drugiej strony kobiety nieco rzadziej (25%) niŝ męŝczyźni (28%) twierdzą, Ŝe nie są zainteresowane tym typem kariery lub nie rozwaŝają jej jako priorytetowej moŝliwości. W przypadku wszystkich pozostałych sugerowanych powodów nie ma właściwie róŝnic pomiędzy wskazaniami kobiet i męŝczyzn. - Wiek respondentów ma niewielki wpływ na udzielane odpowiedzi. Jedynym wyjątkiem są odpowiedzi badanych w grupie wiekowej 55 lat lub więcej, którzy zdecydowanie rzadziej wymieniają istnienie głęboko zakorzenionych stereotypów (35%, podczas gdy w grupach wiekowych lat i lat odpowiedź taką wskazało 44% respondentów). - Poziom wykształcenia takŝe wpłynął na zróŝnicowanie odpowiedzi, choć róŝnice te są istotne tylko w odniesieniu do kwestii istnienia głęboko zakorzenionych stereotypów. Powód ten został wskazany przez 46% badanych, którzy najdłuŝej kontynuowali naukę (w przeciwieństwie do 35% respondentów, którzy zakończyli edukację w wieku 15 lat lub wcześniej). Mniej zdecydowani w tej kwestii byli respondenci, którzy kontynuowali naukę powyŝej 20 roku Ŝycia i którzy nieco częściej uwaŝali, Ŝe środki na rzecz zachęcania do stosowania parytetów w polityce są nieskuteczne (odpowiednio 29% i 26%) oraz Ŝe kobiety nie są zainteresowane tym typem kariery lub nie rozwaŝają tego typu kariery jako priorytetowej moŝliwości (28%, podczas gdy wśród osób pozostających najkrócej w systemie edukacji odpowiedź tę wskazało 24% badanych). - Odpowiedzi udzielane na to pytanie zdają się wykazywać korelację z wykonywanym zawodem. Osoby prowadzące działalność na własny rachunek (47%) oraz osoby zajmujące stanowiska kierownicze (46%) najczęściej wymieniały istnienie głęboko zakorzenionych stereotypów w polityce (podczas gdy odpowiedź tę wskazało 39% osób zajmujących się domem i bezrobotnych oraz jedynie 33% respondentów będących na emeryturze). Z kolei osoby prowadzące działalność na własny rachunek duŝo rzadziej niŝ osoby na stanowiskach kierowniczych twierdzą, Ŝe kobiety są bardziej zainteresowane lokalnym Ŝyciem publicznym niŝ Ŝyciem

36 publicznym na szczeblu krajowym czy europejskim (odpowiednio 16% i 24%). Poczucie, Ŝe media zwracają mniejszą uwagę na kobiety niŝ na męŝczyzn podczas kampanii wyborczych, wydaje się być bardziej powszechne pośród osób zajmujących się domem (19%, podczas gdy odpowiedź tę wskazało 12% osób na stanowiskach kierowniczych, 13% osób zatrudnionych oraz 15% osób prowadzących działalność na własny rachunek). - Wreszcie im częściej respondenci uwaŝają, Ŝe kobiety napotykają znaczące przeszkody w polityce, tym częściej wyraŝają oni pogląd, Ŝe środowisko polityczne jest zdominowane przez męŝczyzn, którzy nie cenią wystarczająco umiejętności kobiet (odpowiednio 63% i 51%), lub wskazują na istnienie głęboko zakorzenionych stereotypów (44%, podczas gdy w grupie osób, które uwaŝają, Ŝe przeszkody te nie są znaczące, odpowiedzi takiej udziela 34% badanych). Natomiast respondenci ci rzadziej (odpowiednio 23% i 35%) uwaŝają, Ŝe niewystarczający udział kobiet w Ŝyciu politycznym wynika z tego, Ŝe kobiety nie są zainteresowane tym typem kariery lub Ŝe wolą one koncentrować się na lokalnym Ŝyciu publicznym (odpowiednio 19% i 25%)

37 QA11T - Reasons why women are under-represented in politics The political world is dominated by men who do not value the skills of women enough The existence of persistent stereotypes The measures to encourage parity between women and men in politics are ineffective Women have little interest in this type of career/ do not give priority to this type of career Women are too often placed in disadvantageous positions on electoral lists Women get more interested in local public life than national and European public life The media pay less attention to women than to men during election campaigns EU27 59% 40% 28% 26% 22% 20% 15% Sex Male 57% 40% 28% 28% 21% 21% 14% Female 61% 41% 28% 25% 23% 20% 16% Age % 44% 25% 24% 22% 17% 18% % 44% 29% 28% 20% 19% 14% % 42% 30% 26% 21% 20% 14% % 35% 28% 27% 25% 22% 16% Education (End of) 15-59% 35% 26% 24% 23% 19% 16% % 38% 30% 27% 23% 21% 16% % 46% 29% 28% 22% 21% 12% Still studying 60% 47% 24% 25% 19% 17% 18% Respondent occupation scale Self-employed 60% 47% 32% 26% 22% 16% 15% Managers 59% 46% 30% 27% 19% 24% 12% Other white collars 60% 42% 33% 28% 20% 21% 13% Manual workers 60% 40% 28% 27% 21% 21% 15% House persons 61% 39% 27% 24% 24% 18% 19% Unemployed 58% 39% 29% 26% 23% 16% 16% Retired 57% 33% 26% 27% 24% 22% 15% Students 60% 47% 24% 25% 19% 17% 18% Left-Right scale (1-4) Left 61% 45% 31% 25% 24% 19% 15% (5-6) Centre 61% 39% 28% 27% 22% 22% 16% (7-10) Right 55% 38% 30% 29% 21% 23% 15% Obstacles facing women in political parties Signi-ficant 63% 44% 30% 23% 24% 19% 16% Not signi-ficant 51% 34% 26% 35% 19% 25% 14%

38 1.4 Rozwiązania, które przyczyniłyby się do zwiększonego udziału kobiet w polityce [QA12] Preferowane rozwiązanie to szkolenia i środki wspierające w celu zachęcania kobiet do uczestnictwa w polityce Zapytani o sposoby rozwiązania problemu niewystarczającego udziału kobiet w Ŝyciu politycznym Europejczycy po raz kolejny potwierdzili, Ŝe skłaniają się bardziej ku zachętom niŝ środkom przymusowym, jak zdarzyło się to juŝ w przypadku odpowiedzi na pytanie dotyczące dostępu kobiet do wysokich stanowisk w duŝych przedsiębiorstwach i na wyŝszych szczeblach administracji publicznej. Najczęściej wskazywanym rozwiązaniem było wdraŝanie szkoleń i środków wspierających mających na celu zachęcenie kobiet do uczestnictwa w Ŝyciu politycznym (30%). Jedna czwarta respondentów (25%) wskazała następnie na parytety na listach wyborczych przygotowywane przez partie polityczne z okazji kaŝdych wyborów. Mniej niŝ jeden respondent na pięciu (19%) opowiadał się za narzuconym prawnie obowiązkiem stosowania parytetów podczas wyborów. Wreszcie 17% badanych wyraziło poparcie dla wprowadzenia systemu zachęt/kar finansowych dla partii politycznych w celu egzekwowania utrzymywania równowagi w zakresie liczby kobiet i męŝczyzn

39 RóŜnice w poszczególnych państwach członkowskich Wprawdzie Europejczycy z zasady zgadzają się co do tego, Ŝe kobiety napotykają znaczące przeszkody w polityce, to analiza odpowiedzi udzielanych przez respondentów w poszczególnych krajach ukazuje dość widoczne róŝnice pomiędzy 27 państwami członkowskimi w odniesieniu do ewentualnych rozwiązań tej kwestii. Analiza z uwzględnieniem grup krajów takŝe ukazuje pewne róŝnice. Po pierwsze, najczęściej wskazywane rozwiązanie na szczeblu europejskim (30%), czyli wdraŝanie szkoleń i środków wspierających mających na celu zachęcenie kobiet do uczestnictwa w Ŝyciu politycznym, cieszy się największym poparciem wśród respondentów z krajów spoza strefy euro (36%, podczas gdy w krajach strefy euro poparcie kształtuje się na poziomie 27%) oraz wśród badanych z krajów naleŝących do UE przed 2004 r. (31%, podczas gdy w krajach, które przystąpiły do UE w latach 2004 i 2007, poparcie wynosi 26%). Respondenci z krajów strefy euro jednak nieco częściej wskazują na rozwiązania o bardziej przymusowym charakterze. Stosowanie parytetów na listach wyborczych wskazało 27% respondentów w krajach strefy euro (podczas gdy w krajach spoza tej strefy odpowiedzi takiej udzieliło 22% badanych); ponadto nakładanie obowiązku stosowania parytetów wymieniło 20% respondentów w krajach strefy euro (podczas gdy w krajach spoza tej strefy rozwiązanie takie poparło 16% badanych). Czasem dość wyraźnie zaznaczają się róŝnice pomiędzy wskazaniami w poszczególnych państwach członkowskich: - Najczęściej wskazywana odpowiedź, czyli wdraŝanie szkoleń i środków wspierających (30%), które jest równieŝ rozwiązaniem w największej mierze opierającym się na środkach zachęcających, postrzegane jest jako najskuteczniejszy środek w 16 z 27 państw członkowskich, a najwięcej wskazań zarejestrowano w Danii (53%), Szwecji (52%), Holandii i na Malcie (50% w kaŝdym z krajów), w Wielkiej Brytanii (48%) oraz Luksemburgu (47%), a rozwiązanie to cieszy się zdecydowanie mniejszą popularnością wśród respondentów w Portugalii (15%), Włoszech (17%), Austrii oraz Bułgarii (19% w kaŝdym z krajów). Największa róŝnica (pomiędzy Danią a Portugalią) w liczbie wskazań tej odpowiedzi zarejestrowana w państwach członkowskich wynosi zatem 38 punktów procentowych. - Parytety na listach wyborczych przygotowywane przez partie polityczne z okazji kaŝdych wyborów (25%) postrzegane są jako najskuteczniejsze rozwiązanie w dziewięciu krajach. Szczególnie mocne poparcie dla tego rozwiązania wyraŝają respondenci w Bułgarii (37%), Grecji (35%), Rumunii (34%), Czechach, na Cyprze i Litwie (33% w kaŝdym z krajów). Najrzadziej wskazywali to rozwiązanie badani w Irlandii (10%), na Malcie (13%) i w Wielkiej Brytanii (14%). Istnieje róŝnica 27 punktów

40 procentowych pomiędzy krajami, w których respondenci są najbardziej przekonani o skuteczności tego rozwiązania, a tymi, w których badani są co do tego najmniej przekonani. - Prawne nakładanie obowiązku stosowania parytetów podczas wyborów (19%) środek o bardziej przymusowym charakterze cieszy się poparciem respondentów zwłaszcza w Portugalii (34%), Austrii (30%), gdzie jest takŝe uwaŝany za rozwiązanie najskuteczniejsze, oraz w Grecji (27%). Środek ten był jednak wskazywany przez mniej niŝ jedną osobę na dziesięć w krajach leŝących w północnej części UE: w Holandii (5%), Szwecji (7%) i Danii (9%). - Czwarty środek, który takŝe ma charakter przymusowy, czyli wprowadzenie systemu zachęt/kar finansowych dla partii politycznych w celu egzekwowania utrzymywania równowagi w zakresie liczby kobiet i męŝczyzn (17%), cieszy się poparciem respondentów głównie we Włoszech (25%), Portugalii (24%), Austrii i Czechach (22% w kaŝdym z krajów). Środek ten był jednak wskazywany jedynie przez 6% respondentów w Holandii i przez 7% badanych w Danii, na Cyprze, Litwie i w Szwecji

41 QA12 According to you, which of the following would be the most effective measure to encourage better political representation of women? Putting in place training and support measures to encourage women to take part in political life Parity on the electoral lists drawn up by political parties at every election Impose quotas by law during elections Introducing a system of financial incentives/ penalties for political parties to make them respect a balance between women and men EU27 30% 25% 19% 17% ZONE EURO 27% 20% 18% 27% NON EURO 22% 16% 16% 36% PRE % 19% 17% 31% POST-2004/07 27% 20% 18% 26% BE 32% 27% 23% 14% BG 19% 37% 22% 16% CZ 23% 33% 18% 22% DK 53% 25% 9% 7% DE 25% 27% 24% 15% EE 41% 31% 10% 9% IE 43% 10% 15% 21% EL 25% 35% 27% 10% ES 31% 25% 16% 18% FR 29% 28% 17% 19% IT 17% 29% 24% 25% CY 40% 33% 19% 7% LV 40% 28% 13% 8% LT 34% 33% 14% 7% LU 47% 22% 14% 9% HU 25% 27% 23% 19% MT 50% 13% 11% 17% NL 50% 29% 5% 6% AT 19% 24% 30% 22% PL 28% 19% 21% 19% PT 15% 17% 34% 24% RO 23% 34% 16% 18% SI 29% 31% 21% 12% SK 25% 28% 20% 21% FI 44% 20% 13% 18% SE 52% 31% 7% 7% UK 48% 14% 12% 14% Highest percentage per country Highest percentage by item Lowest percentage per country Lowest percentage by item

42 Analiza społeczno-demograficzna RóŜnice natury społeczno-demograficznej dotyczące tej kwestii są jedynie nieznaczne, ale moŝna zauwaŝyć, Ŝe: - Kobiety nieco częściej niŝ męŝczyźni (odpowiednio 19% i 15%) opowiadają się za wprowadzeniem systemu kar/zachęt finansowych. Natomiast męŝczyźni nieco częściej niŝ kobiety (odpowiednio 27% i 24%) opowiadają się za stosowaniem parytetów na listach wyborczych przygotowywanych przez partie polityczne z okazji kaŝdych wyborów. - Poziom wykształcenia wydaje się nie mieć wpływu na udzielane odpowiedzi z wyjątkiem najczęściej wskazywanego rozwiązania ( wdraŝanie szkoleń i środków wspierających mających na celu zachęcenie kobiet do uczestnictwa w Ŝyciu politycznym, 30%), które cieszyło się większym poparciem najbardziej wykształconych respondentów (34%, podczas gdy w grupie osób, które zakończyły edukację w wieku 15 lat lub wcześniej rozwiązanie to wskazało 25% badanych). - Podobnie wykonywany zawód nie przekładał się na znaczące róŝnice wskazań z wyjątkiem środka dotyczącego wdraŝania szkoleń i środków wspierających, który częściej wymieniany był przez osoby na stanowiskach kierowniczych (36%, podczas gdy wśród osób prowadzących działalność na własny rachunek odpowiedź tę wskazało 27% badanych, a w grupie pracowników fizycznych 29% respondentów). - Wreszcie respondenci, którzy uwaŝają, Ŝe kobiety napotykają znaczące trudności w partiach politycznych, najrzadziej wyraŝali poparcie dla rozwiązania w postaci szkoleń i środków wspierających mających na celu zachęcenie kobiet do uczestnictwa w polityce (29%, podczas gdy w grupie osób, które uwaŝają, Ŝe przeszkody te nie są znaczące, odpowiedź tę wskazało 35% badanych). Natomiast w duŝo większej mierze popierają oni środki o bardziej przymusowym charakterze: 20% z nich wskazało nakładanie obowiązku stosowania parytetów (podczas gdy w grupie osób, które nie uwaŝają tych przeszkód za znaczące, odpowiedź tę wskazało 16% badanych), a 27% (w porównaniu z 23%) wskazało na parytety na listach wyborczych

43 QA12 According to you, which of the following would be the most effective measure to encourage better political representation of women? Putting in place training and support measures to encourage women to take part in political life Parity on the electoral lists drawn up by political parties at every election Impose quotas by law during elections Introducing a system of financial incentives/ penalties for political parties to make them respect a balance between women and men EU27 30% 25% 19% 17% Sex Male 30% 27% 18% 15% Female 30% 24% 19% 19% Education (End of) 15-25% 26% 20% 17% % 25% 19% 19% % 28% 17% 15% Still studying 34% 24% 17% 18% Respondent occupation scale Self-employed 27% 29% 20% 17% Managers 36% 25% 18% 14% Other white collars 29% 28% 19% 19% Manual workers 29% 26% 19% 18% House persons 30% 23% 20% 17% Unemployed 30% 23% 19% 18% Retired 29% 26% 19% 16% Students 34% 24% 17% 18% Obstacles facing women in political parties Significant 29% 27% 20% 18% Not significant 35% 23% 16% 16%

44 - 44 -

45 1.5 Powody niebrania udziału w wyborach [QA13] Brak zaufania do przedstawicieli politycznych jest głównym powodem zniechęcającym Europejczyków do brania udziału w głosowaniu W związku z niewystarczającym uczestnictwem kobiet w Ŝyciu politycznym respondentom zadano pytanie dotyczące głównych powodów, które mogłyby ich skłonić do niewzięcia udziału w głosowaniu podczas następnych wyborów na szczeblu lokalnym, krajowym lub europejskim. QA13 What are the main reasons which would discourage you from voting at next local / national / European elections? (MULTIPLE ANSWERS POSSIBLE) European National Local You have no confidence in local / national / european political representatives 29% 34% 40% You feel ill-informed about the local / national / european issues 12% 16% 22% Your vote has no impact/ voting changes nothing 18% 17% 19% You are not interested in local / national / european politics 12% 14% 19% Your main concerns are not enough taken into account at local / national / european elections 17% 20% 22% Other (SPONTANEOUS) 8% 9% 9% DK 9% 11% 10% W odniesieniu do wszystkich typów wyborów na szczeblu lokalnym, krajowym czy europejskim Europejczycy jako główny powód nieuczestniczenia w głosowaniu wskazywali brak zaufania do przedstawicieli politycznych. 29% respondentów twierdzi, Ŝe nie ma zaufania do swoich europejskich przedstawicieli politycznych; 40% badanych nie ma zaufania do przedstawicieli krajowych, a 34% z nich nie ufa przedstawicielom regionalnym

46 Wynika z tego, Ŝe respondenci w duŝo większej mierze nie ufają swoim krajowym i lokalnym przedstawicielom politycznym niŝ przedstawicielom na szczeblu europejskim. Drugim najczęściej wymienianym powodem niegłosowania w wyborach europejskich jest brak informacji na temat kwestii europejskich (22%). Respondenci twierdzą takŝe, Ŝe ich interesy nie są w wystarczającym stopniu uwzględniane podczas wyborów na szczeblu lokalnym (22%) i krajowym (20%). Trzecim najczęściej wymienianym przez respondentów powodem jest przekonanie, Ŝe ich głos nie ma Ŝadnego wpływu lub Ŝe głosowanie niczego nie zmieni: w przypadku wyborów europejskich odpowiedź taką wskazało 19% badanych (na równi z brakiem zainteresowania polityką europejską), w przypadku wyborów krajowych 18%, a w odniesieniu do wyborów lokalnych 17% respondentów. Pozostałe powody, z których kaŝdy wymieniany był przez mniej niŝ 18% Europejczyków, to ich brak zainteresowania polityką oraz poczucie niedoinformowania w kwestiach dotyczących polityki lokalnej i krajowej. Wskazanie głosowanie jest obowiązkowe odnosi się jedynie do Grecji, Belgii i Luksemburga, które są trzema krajami, w których głosowanie rzeczywiście jest obowiązkowe

47 RóŜnice w poszczególnych państwach członkowskich Analizując w pierwszej kolejności wybory europejskie, moŝna stwierdzić raczej niewielkie róŝnice w udzielanych odpowiedziach w poszczególnych państwach członkowskich. Pierwszym wartym odnotowania faktem jest istotna róŝnica 10 punktów procentowych pomiędzy odpowiedziami respondentów w krajach strefy euro (33%) i w krajach poza tą strefą (23%) w odniesieniu do zaufania do europejskich przedstawicieli politycznych; istnieje w tej kwestii takŝe róŝnica pięciu punków procentowych pomiędzy wskazaniami badanych w krajach, które przystąpiły do UE w latach 2004 i 2007 (25%), i w krajach naleŝących do UE przed 2004 r. (30%). Poza tym istnieje róŝnica pięciu punktów procentowych pomiędzy odpowiedziami badanych w krajach naleŝących do UE przed 2004 r. (18%) i w krajach, które przystąpiły do UE w latach 2004 i 2007 (23%) w odniesieniu do dwóch kwestii: braku zainteresowania polityką europejską i poczucia, Ŝe głosowanie nie ma Ŝadnego wpływu. Istnieje takŝe róŝnica czterech punktów procentowych pomiędzy wskazaniami respondentów z tych dwóch grup krajów dotyczących odpowiedzi Pana/Pani zasadnicze interesy nie są w wystarczającym stopniu uwzględniane w wyborach europejskich (w krajach naleŝących do UE przed 2004 r. odpowiedź tę wskazało 16% badanych, a w krajach, które przystąpiły do UE w latach 2004 i 2007, pogląd taki wyraziło 20% respondentów). Szczegółowa analiza wyników w poszczególnych krajach ukazuje szereg róŝnic: - Brak zaufania do europejskich przedstawicieli politycznych (29%) był powodem wymienianym głównie w Hiszpanii (47%), Austrii (45%), Grecji (41%), Portugalii (38%) i Niemczech (36%), a duŝo rzadziej odpowiedź taką wskazywali respondenci na Malcie (10%), w Estonii (13%) i Luksemburgu (14%). - Poczucie bycia niedostatecznie poinformowanym o kwestiach europejskich (22%) było powodem najczęściej wymienianym przez badanych w Szwecji (34%), Austrii (33%) i Danii (32%). Powód ten najrzadziej wskazywali respondenci w Estonii (15%) i na Łotwie (16%). - Poczucie, Ŝe głosowanie nie zmieni niczego (19%) jest szczególnie rozpowszechnione w Bułgarii i Słowenii (33% w kaŝdym z krajów) oraz w Austrii i Rumunii (29%), a jest zdecydowanie mniej powszechne w Szwecji (11%), Danii (12%) oraz na Malcie i w Portugalii (13% w kaŝdym z krajów)

48 - Respondenci w Czechach (29%), Rumunii i Słowenii (26% w kaŝdym z krajów) najczęściej wymieniają brak zainteresowania polityką europejską (19%). Najrzadziej wskazywali ten powód badani w Grecji (7%) i Szwecji (9%). - Respondenci w Austrii (33%) i Rumunii (25%) najczęściej mają poczucie, Ŝe ich interesy nie są w wystarczającym stopniu uwzględniane w wyborach europejskich (17%), podczas gdy powód ten był najrzadziej wymieniany przez badanych w Luksemburgu (7%), na Malcie i w Wielkiej Brytanii (8%). QA13c What are the main reasons which would discourage you from voting at next European elections? You have no confidence in European political representatives You feel ill-informed about the European issues You are not interested in European politics Your vote has no impact/ voting changes nothing Your main concerns are not enough taken into account at European elections EU27 29% 22% 19% 19% 17% ZONE EURO 33% 23% 17% 19% 18% NON EURO 23% 22% 22% 19% 15% PRE % 23% 18% 18% 16% POST-2004/07 25% 21% 23% 23% 20% BE 22% 25% 24% 27% 19% BG 19% 21% 16% 33% 16% CZ 25% 18% 29% 27% 23% DK 17% 32% 16% 12% 10% DE 36% 22% 16% 25% 21% EE 13% 15% 14% 22% 14% IE 16% 20% 18% 17% 15% EL 41% 17% 7% 26% 15% ES 47% 26% 20% 16% 15% FR 23% 26% 17% 16% 15% IT 35% 18% 17% 15% 20% CY 24% 24% 16% 21% 14% LV 20% 16% 13% 24% 12% LT 22% 22% 20% 28% 14% LU 14% 17% 12% 16% 7% HU 21% 27% 14% 24% 21% MT 10% 18% 12% 13% 8% NL 16% 25% 15% 19% 12% AT 45% 33% 23% 29% 33% PL 25% 21% 24% 15% 18% PT 38% 24% 22% 13% 20% RO 32% 18% 26% 29% 25% SI 25% 30% 26% 33% 13% SK 23% 28% 18% 23% 19% FI 32% 12% 11% 20% 21% SE 17% 34% 9% 11% 16% UK 20% 21% 22% 16% 8% Highest percentage per country Highest percentage by item Lowest percentage per country Lowest percentage by item

49 Przechodząc do wyników dotyczących wyborów krajowych, w pierwszej kolejności odnotowujemy istnienie pewnych róŝnic pomiędzy odpowiedziami w poszczególnych grupach krajów. Istnieje róŝnica siedmiu punktów procentowych pomiędzy odpowiedziami respondentów w krajach strefy euro (43%) a odpowiedziami badanych w pozostałych krajach (36%) dotyczących wskazania nie ma Pan/Pani zaufania do krajowych przedstawicieli politycznych. Istnieje takŝe róŝnica pięciu punktów procentowych pomiędzy odpowiedziami respondentów w krajach naleŝących do UE przed 2004 r. (11%) i w krajach, które przystąpiły do UE w latach 2004 i 2007 (16%), dotyczącymi wskazania nie jest Pan/Pani zainteresowany(-a) krajową polityką. Istnieją takŝe istotne róŝnice wskazań w poszczególnych państwach członkowskich: - Brak zaufania do krajowych przedstawicieli politycznych (40%) był powodem wymienianym przez więcej niŝ połowę badanych w Hiszpanii (59%), Rumunii (54%) i Portugalii (51%), a zdecydowanie rzadziej wybierali tę odpowiedź badani w Luksemburgu (16%) i na Malcie (18%). - To, Ŝe zasadnicze interesy respondentów nie są w wystarczającym stopniu uwzględniane w wyborach krajowych (20%), postrzegane jest jako waŝny powód nieuczestniczenia w głosowaniu przez badanych w Austrii (34%), na Węgrzech (29%) i w Szwecji (26%). Z kolei powód ten ma zdecydowanie mniejsze znaczenie dla badanych na Łotwie i w Luksemburgu (10%) oraz w Wielkiej Brytanii (12%). - Poczucie, Ŝe głosowanie nie zmieni niczego (18%), ma szczególne znaczenie dla badanych w Belgii (31%) (gdzie od czasu ostatnich wyborów w czerwcu 2010 r. urzęduje tymczasowa administracja federalna w oczekiwaniu na utworzenie nowego rządu), Słowenii (29%), na Litwie (27%) oraz w Bułgarii, Niemczech i na Łotwie (25% w kaŝdym z krajów). Poczucie to podziela jedynie 6% respondentów w Szwecji i 10% badanych na Malcie i w Danii. - Brak zainteresowania polityką krajową (12%) najczęściej wymieniany był przez respondentów w Rumunii i Czechach (20% w kaŝdym z krajów), a powód ten zdaje się nie mieć większego znaczenia dla badanych w Szwecji (4%) lub w Holandii, Danii i Grecji (6% w kaŝdym z krajów). - Respondenci w Austrii (24%), na Węgrzech i w Słowacji (17% w kaŝdym z krajów) najczęściej wyraŝają pogląd, Ŝe nie są dostatecznie

50 poinformowani na temat polityki krajowej, podczas gdy badani w Bułgarii, Estonii, Grecji i na Łotwie (7% w kaŝdym z krajów) najrzadziej podzielali ten pogląd. QA13b What are the main reasons which would discourage you from voting at next national elections? You have no confidence in national political representatives Your main concerns are not enough taken into account at national elections Your vote has no impact/ voting changes nothing You are not interested in national politics You feel ill-informed about the national issues EU27 40% 20% 18% 12% 12% ZONE EURO 43% 20% 18% 12% 12% NON EURO 36% 19% 17% 13% 11% PRE % 19% 17% 11% 11% POST-2004/07 42% 23% 19% 16% 12% BE 32% 21% 31% 18% 13% BG 44% 19% 25% 10% 7% CZ 46% 19% 23% 20% 12% DK 26% 16% 10% 6% 15% DE 40% 23% 25% 9% 13% EE 26% 17% 22% 9% 7% IE 25% 17% 18% 11% 10% EL 50% 13% 24% 6% 7% ES 59% 17% 14% 16% 15% FR 38% 18% 16% 10% 10% IT 46% 24% 13% 12% 10% CY 43% 17% 21% 9% 11% LV 31% 10% 25% 8% 7% LT 38% 17% 27% 14% 14% LU 16% 10% 13% 10% 12% HU 30% 29% 21% 11% 17% MT 18% 13% 10% 10% 8% NL 23% 18% 17% 6% 11% AT 46% 34% 24% 18% 24% PL 37% 25% 13% 16% 11% PT 51% 24% 14% 16% 15% RO 54% 23% 24% 20% 14% SI 46% 15% 29% 16% 11% SK 41% 17% 16% 15% 17% FI 32% 21% 20% 11% 12% SE 25% 26% 6% 4% 16% UK 31% 12% 16% 10% 9% Highest percentage per country Highest percentage by item Lowest percentage per country Lowest percentage by item

51 RóŜnice w poszczególnych państwach członkowskich W przypadku wyborów lokalnych istnieje szereg róŝnic dotyczących wskazań w poszczególnych grupach krajów, które róŝnią się od róŝnic zaobserwowanych w odniesieniu do wyborów europejskich i krajowych: respondenci w krajach strefy euro w mniejszym stopniu ufają swoim lokalnym przedstawicielom politycznym (36%, podczas gdy w krajach spoza strefy euro zaufanie takie deklaruje 31% badanych). Ponadto mieszkańcy krajów, które przystąpiły do UE w latach 2004 i 2007, nieco częściej odpowiadają, Ŝe nie są zainteresowani polityką lokalną (18%, podczas gdy w krajach naleŝących do UE przed 2004 r. taki brak zainteresowania deklaruje 14% badanych). Po raz kolejny róŝnice w poszczególnych krajach są dość wyraźne: - Najczęściej wymieniany powód, czyli nie ma Pan/Pani zaufania do lokalnych przedstawicieli politycznych (34%), wskazywali najczęściej respondenci w południowych krajach UE w Hiszpanii (53%), Portugalii (47%), Grecji (46%), Włoszech i Rumunii (42% w kaŝdym z krajów) a rzadziej podawali go badani w Luksemburgu (16%) lub w Danii i na Malcie (19% w kaŝdym z krajów). - To, Ŝe zasadnicze interesy respondentów nie są w wystarczającym stopniu uwzględniane w wyborach lokalnych (22%), postrzegane jest jako waŝny powód nieuczestniczenia w głosowaniu przez badanych w Austrii (37%), na Węgrzech (31%), w Polsce (30%) i w Rumunii (27%). Fakt ten ma jednak duŝo mniejsze znaczenie dla badanych w Luksemburgu (9%), na Łotwie (11%) i w Wielkiej Brytanii (12%). - Wskazanie Pana/Pani głos nie ma Ŝadnego wpływu, głosowanie nie zmienia niczego (17%) najczęściej zaznaczane było przez badanych w Belgii (28%), na Litwie i w Słowenii (27% w kaŝdym z krajów), a duŝo rzadziej wybierali tę odpowiedź respondenci w Szwecji (5%) i Polsce (10%). - Fakt bycia niedostatecznie poinformowanym o kwestiach polityki lokalnej (16%) najczęściej wymieniany był przez badanych w Austrii (26%), Danii (25%), Holandii (24%) oraz Szwecji (22%), a najrzadziej wybierali tę odpowiedź respondenci w Grecji (7%), Estonii i na Łotwie (8%) oraz w Bułgarii (9%). - Ostatni powód, czyli brak zainteresowania polityką lokalną (14%), wymieniany był najczęściej przez badanych w Rumunii (23%), Czechach (21%) oraz Austrii (19%), a zdecydowanie duŝo rzadziej wybierali tę odpowiedź respondenci w Grecji (7%), Szwecji (8%) i na Cyprze (9%)

52 QA13a What are the main reasons which would discourage you from voting at next local elections? You have no confidence in local political representatives Your main concerns are not enough taken into account at local elections Your vote has no impact/ voting changes nothing You feel ill-informed about the local issues You are not interested in local politics EU27 34% 22% 17% 16% 14% ZONE EURO 36% 22% 17% 16% 14% NON EURO 31% 21% 16% 15% 15% PRE % 20% 17% 16% 14% POST-2004/07 34% 26% 17% 15% 18% BE 26% 22% 28% 16% 18% BG 39% 21% 21% 9% 12% CZ 31% 23% 20% 17% 21% DK 19% 17% 10% 25% 13% DE 32% 25% 24% 17% 14% EE 23% 17% 22% 8% 10% IE 24% 16% 15% 14% 14% EL 46% 20% 18% 7% 7% ES 53% 18% 14% 17% 14% FR 25% 19% 17% 19% 12% IT 42% 25% 12% 11% 15% CY 38% 18% 23% 10% 9% LV 29% 11% 23% 8% 10% LT 41% 19% 27% 16% 14% LU 16% 9% 11% 17% 12% HU 26% 31% 22% 15% 13% MT 19% 14% 12% 10% 18% NL 20% 15% 13% 24% 12% AT 36% 37% 21% 26% 19% PL 31% 30% 10% 17% 17% PT 47% 23% 13% 18% 17% RO 42% 27% 23% 13% 23% SI 31% 18% 27% 15% 17% SK 34% 19% 16% 18% 15% FI 26% 24% 18% 14% 15% SE 29% 23% 5% 22% 8% UK 27% 12% 16% 14% 13% Highest percentage per country Highest percentage by item Lowest percentage per country Lowest percentage by item

53 Analiza społeczno-demograficzna - Odpowiedzi udzielane na to pytanie przez kobiety i męŝczyzn są dość zbliŝone. Jedyną niewielką róŝnicą jest mniejsze zaufanie męŝczyzn do przedstawicieli politycznych. Odnosi się to do lokalnych przedstawicieli politycznych (odpowiednio 36% i 33%), krajowych przedstawicieli politycznych (42% i 39%) oraz europejskich przedstawicieli politycznych (31% i 28%). - Z kolei wiek respondentów jest czynnikiem przekładającym się na większe róŝnice, zwłaszcza w przypadku najmłodszych respondentów (w wieku lat), którzy przyznają, Ŝe nie interesują się polityką zarówno na szczeblu lokalnym (24%, podczas gdy w grupie wiekowej 55 lat lub więcej taki brak zainteresowania deklaruje 10% badanych), krajowym (22%, podczas gdy w grupie wiekowej 55 lat lub więcej taki brak zainteresowania deklaruje 9% badanych), jak i europejskim (26%, podczas gdy w najstarszej grupie wiekowej taki brak zainteresowania deklaruje 16% badanych). Najmłodsi respondenci takŝe częściej (19%, na równi z respondentami w grupie wiekowej lat) uwaŝają, Ŝe są niedostatecznie poinformowani w kwestiach polityki lokalnej (podczas gdy w grupie wiekowej 55 lat lub więcej pogląd taki podziela 13% badanych), w kwestiach polityki krajowej (15%, podczas gdy w grupie wiekowej 40 lat lub więcej pogląd taki podziela 10% badanych) czy w kwestiach polityki europejskiej (24%, podczas gdy w najstarszej grupie wiekowej pogląd taki podziela 20% badanych). Respondenci w grupie wiekowej lat mają najmniej zaufania do swoich lokalnych przedstawicieli politycznych (36%, podczas gdy w grupie wiekowej lat taki brak zaufania deklaruje 31% badanych) i europejskich przedstawicieli politycznych (32%, podczas gdy w grupie wiekowej lat taki brak zaufania deklaruje 24% badanych), a z kolei respondenci w grupie wiekowej lat mają najmniejsze zaufanie do swoich krajowych przedstawicieli politycznych (44%, podczas gdy w grupie lat taki brak zaufania deklaruje 37% badanych). Respondenci w grupie wiekowej lat najczęściej takŝe uwaŝają, Ŝe ich interesy nie są w wystarczającym stopniu uwzględniane w wyborach lokalnych (23%, podczas gdy w grupie wiekowej lat pogląd taki podziela 20% badanych). - Odpowiedzi udzielone na to pytania wykazują korelację z poziomem wykształcenia respondentów. Respondenci, którzy zakończyli edukację w wieku 15 lat lub wcześniej najczęściej deklarują brak zaufania do swoich lokalnych przedstawicieli politycznych (38%, podczas gdy w grupie

54 najbardziej wykształconych osób brak zaufania zadeklarowało 32% badanych), krajowych przedstawicieli politycznych (odpowiednio 42% i 40%) oraz do europejskich przedstawicieli politycznych (odpowiednio 32% i 28%). - Wykonywany przez respondentów zawód takŝe jest czynnikiem wyróŝniającym. Osoby bezrobotne najczęściej twierdzą, Ŝe nie interesuje ich lokalna polityka (20%, podczas gdy w grupie osób prowadzących działalność na własny rachunek taki brak zainteresowania deklaruje 9% badanych), krajowa polityka (18%, podczas gdy wśród osób zajmujących stanowiska kierownicze taki brak zainteresowania wyraziło 7% badanych) oraz europejska polityka (26%, podczas gdy wśród osób zajmujących stanowiska kierownicze taki brak zainteresowania wyraziło 12% badanych). - Podobnie respondenci, którzy regularnie mają trudności z płaceniem rachunków, częściej wyraŝają brak zaufania do swoich lokalnych przedstawicieli politycznych (39%, podczas gdy w grupie osób, które prawie nigdy nie mają takich problemów, taki brak zaufania deklaruje 32% badanych). Osoby te takŝe częściej uwaŝają, Ŝe głosowanie nie zmienia niczego zarówno na szczeblu lokalnym (21%, podczas gdy w grupie osób, które prawie nigdy nie mają problemów z opłacaniem rachunków, pogląd ten podziela 16% badanych), krajowym (odpowiednio 22% i 17%), jak i europejskim (odpowiednio 23% i 18%). PoniŜsza tabela ilustruje wspomniane róŝnice poglądów dotyczące powodów, które mogłyby zniechęcić respondentów do udziału w głosowaniu w wyborach europejskich

55 QA13c What are the main reasons which would discourage you from voting at next European elections? (MULTIPLE ANSWERS POSSIBLE) You are not interested in European politics You have no confidence in European political representatives Your main concerns are not enough taken into account at European elections You feel ill-informed about the European issues Your vote has no impact/ voting changes nothing EU27 19% 29% 17% 22% 19% Sex Male 18% 31% 18% 22% 18% Female 19% 28% 16% 23% 20% Age % 24% 16% 24% 18% % 30% 18% 25% 19% % 32% 17% 22% 19% % 28% 16% 20% 20% Education (End of) 15-20% 32% 15% 21% 20% % 30% 17% 23% 21% % 28% 18% 23% 16% Still studying 23% 22% 16% 23% 15% Respondent occupation scale Self-employed 13% 33% 17% 23% 19% Managers 12% 29% 18% 24% 15% Other white collars 17% 31% 19% 22% 20% Manual workers 22% 32% 17% 23% 20% House persons 23% 30% 14% 23% 21% Unemployed 26% 30% 19% 23% 22% Retired 16% 27% 16% 20% 19% Students 23% 22% 16% 23% 15%

56 2. NIERÓWNOŚCI MIĘDZY KOBIETAMI I MĘśCZYZNAMI 2.1 Powody niepewnej sytuacji kobiet w Unii Europejskiej [QA8] Mnogość powodów wyjaśniających niepewną sytuację kobiet W czasie, gdy 17% kobiet znajduje się w niepewnej sytuacji, warto zapytać Europejczyków o powody, które ich zdaniem leŝą u podstaw tego stanu rzeczy. W związku z tym poproszono respondentów o wskazanie maksymalnie dwóch z pięciu proponowanych powodów. Zdaniem Europejczyków istnieją dwa główne powody, z których kaŝdy wskazało 34% badanych, leŝące u podstaw niepewnej sytuacji kobiet w UE: z jednej strony jest to wzrost liczby rodzin z jednym rodzicem, zwłaszcza matek samotnie wychowujących dzieci, a z drugiej strony jest to niepewny charakter samego zatrudnienia kobiet (praca sezonowa lub tymczasowa). Niewiele mniejszą liczbę wskazań uzyskały następujące odpowiedzi: przerwy w karierze lub praca w niepełnym wymiarze czasu pracy ze względu na zobowiązania rodzinne oraz wpływ tych czynników na wysokość świadczenia emerytalnego (blisko jedna trzecia wskazań, 31%), róŝnica w wysokości wynagrodzenia kobiet i męŝczyzn (odpowiedź taką wskazała niewiele ponad jedna czwarta badanych, 26%) oraz wymuszanie pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy (powód ten wskazała jedna piąta respondentów, 20%). śaden powód nie wybija się zatem zasadniczo spośród pozostałych