Integrowana Ochrona w warunkach produkcyjnych ziemniaka w Polsce. Wojciech Nowacki Zakład Agronomii Ziemniaka IHAR-PIB Oddział w Jadwisinie

Transkrypt

1 Integrowana Ochrona w warunkach produkcyjnych ziemniaka w Polsce Wojciech Nowacki Zakład Agronomii Ziemniaka IHAR-PIB Oddział w Jadwisinie Śniadowo 12 lipca 2016

2 Ogólne zasady Integrowanej Ochrony Roślin w uprawie ziemniaka Zapobieganie występowaniu organizmów szkodliwych lub ograniczenie ich negatywnego wpływu na rośliny (profilaktyka) Monitorowanie ewentualnego występowania organizmów szkodliwych Zwalczanie organizmów szkodliwych ziemniaka z wykorzystaniem różnych metod stosowanych priorytetowo w następującej kolejności: biologicznych, fizycznych, agrotechnicznych i chemicznych

3 Metody profilaktyki stosowane w ochronie ziemniaka Dobór właściwego stanowiska (typ i stan agronomiczny gleby) oraz pola do uprawy ziemniaka, Rozbudowane płodozmiany (4-5 letnie rotacje) przerywające cykle rozwojowe wielu agrofagów w tym odpowiednie następstwo gatunków roślin utrzymujące żyzność i strukturę gleby, Zamiast glifosatu, staranna uprawa gleby (jesienna i wiosenna) niszcząca uciążliwe wieloletnie gatunki chwastów Stosowanie odmian odpornych lub tolerancyjnych na agrofagi ziemniaka (łączące wysoką wartość użytkową lub technologiczną) Zdrowy kwalifikowany materiał sadzeniakowy odpowiednio przygotowany do sadzenia (pobudzenie, podkiełkowanie)

4 c.d. Metody profilaktyki w integrowanej ochronie ziemniaka Umiejętne regulowanie kwasowości gleby w obrębie płodozmianu (wapnowanie tuż po zbiorze ziemniaków) Zrównoważone nawożenie mineralne uzupełniające do nawozów rolniczych dostosowane do wymagań odmian i kierunku produkcji Terminowa i optymalna agrotechnika sadzenia (głębokość, gęstość), pielęgnacji (rozstawa, wysokość i kształt redlin, mechaniczne niszczenie chwastów), nawadniania, ochrony roślin oraz zbioru Zapobieganie introdukcji organizmów szkodliwych do miejsc produkcji (profilaktyka w dostępie do miejsc produkcji) Ochrona i stwarzanie warunków sprzyjających występowaniu organizmów pożytecznych (miedze, śródpolne zadrzewienia) Stosowanie higieny fitosanitarnej w miejscach produkcji (czyszczenie i dezynfekcja)

5 Czynniki okresu wegetacji kształtujące plon i jakość bulw ziemniaka Czynniki agrotechniczne Przygotowanie sadzeniaków Obsada roślin Dolistne dokarmianie Nawadnianie Ochrona plantacji Przygotowanie do zbioru i zbiór Środowisko atmosferyczne Długość okresu wegetacji Rozkład opadów Nasłonecznienie Temperatura powietrza Odmiana Cechy morfologiczne bulw Cechy sensoryczne Skład chemiczny Odporność na czynniki patogeniczne i stresy Środowisko glebowe Miąższość i zwięzłość Skład granulometryczny Zasobność i dostępność skład. pokarmowych Wilgotność Temperatura Czynniki agrotechniczne Pożniwna i wiosenna uprawa roli Odkamienianie pola Nawożenie Termin sadzenia Rozstawa międzyrzędzi Pielęgnacja plantacji

6 Integrowana produkcja jest systemem gospodarowania w rolnictwie uwzględniającym najnowsze osiągnięcia nauki i techniki w zakresie ochrony otaczającego środowiska i rolniczego krajobrazu, którego celem jest uzyskiwanie produktów rolnych o najwyższej jakości, bezpiecznych dla zdrowia ludzi oraz zapewniającym konkurencyjność na rynku i ułatwiającym sprzedaż różnych płodów rolnych (w tym ziemniaków).

7 Warunki klimatyczne okresu wegetacji najczęściej rozstrzygają o sposobie i intensywności ochrony roślin ziemniaka

8 Faza rozwojowa roślin Optymalne warunki klimatyczne okresu wegetacji ziemniaka Skala BBCH Sadzenie 00 Od posadzenia do końca wschodów Od zakończenia wschodów do zawiązania pąków kwiatowych Okres kwitnienia Kumulacja plonu bulw Okres kalendarzow y dek/m-ce I dek. 04 I dek 05 I dek. 04 III dek 05 II dek. 05 III dek 06 II dek. 06 III dek 07 III dek. 06 III dek 08 Optymalna temperatura Temp. gleby 6-8 o C bez przymrozków Do 20 o C o niskiej amplitudzie dnia i nocy, bez przymrozków Średnia temp. dobowa ok. 20 o C, noc o C, Dzień o C Temp. dnia o C Temp. nocy o C Średnia temp. dobowa o C Dzień o C Noc o C Optymalne opady (mm/dekadę)/ Współczynnik Sielianinowa - K Niskie opady < 10 mm/dek. Umiarkowane opady ok. 15mm/dek. Opady mm/dek. Opady mm/dek. Duże nasłonecznienie Opady mm/dek. Duże nasłonecznienie Zamieranie roślin I dek. 08 III dek 09 Średnia temp. dobowa o C Opady ok mm/dek. Duże nasłonecznienie Zbiór 99 I dek. 09 I dek 10 Temp. gleby > 10 o C bez przymrozków Opady ok mm/dek.

9 Główne cechy klimatu Polski istotne w uprawie ziemniaka Dominacja klimatu kontynentalno-morskiego (przejściowego) sprzyja wdrażaniu integrowanej ochrony i IP ziemniaka Deficyt opadów średnio ok. 50 mm w sezonie wegetacyjnym oraz jego wadliwy rozkład determinują plonowanie i jakość zbiorów ziemniaka Istnieje generalnie korzystny w okresie wegetacji układ temperatury od posadzenia do zbioru (z wyjątkiem maja i października) Występujące ekstrema klimatyczne (ulewy, nawałnice) na które nie mamy wpływu, niszczą lub destabilizują plon

10 Potrzeby wodne roślin ziemniaka w okresie wegetacji [mm/dekadę] Odmiany kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień Wcześniejsze Póź- niejsze Poprawki zwiększające: termiczna wysokie temperatury powyżej średniej wieloletniej burzowa gwałtowne duże opady tracone wskutek spływów powierzchniowych i przesączy do wód gruntowych (retencja: mm)

11 Opady (mm) Poziom opadów w Polsce w okresie wegetacji (V-IX) w latach Lata badań

12 Opady w okresie wegetacji w Polsce (średnio w wieloleciu)

13 Rozkład opadów w sezonach wegetacji w latach badań w IHAR-PIB w Jadwisinie

14 KBW w dniu 10 czerwca 2016 r.

15 KBW w dniu 30 czerwca 2016

16 Skala suszy w rolnictwie wg zdjęć satelitarnych ASAP na koniec czerwca br. w Polsce

17 Wpływ prawidłowego nawadniania (optymalnego uwilgotnienia gleby) na plon i jakość ziemniaków Zwiększenie plonu ogólnego i handlowego w tym: - większe wyrównanie wielkości bulw - zwiększenie regularności kształtu bulw - zmniejszenie porażenia parchem zwykłym bulw - zmniejszenie ilości bulw z pustowatością miąższu - zmniejszenie spękań fizjologicznych bulw - zmniejszenie ryzyka wystąpienia rdzawej plamistości bulw Poprawa jakości użytkowej i technologicznej bulw w tym: - zmniejszenie zawartości azotanów i glikoalkaloidów - zmniejszenie zawartości cukrów redukujących - zwiększenie równomierności barwy produktów smażonych Obniżenie zawartości suchej masy bulw. Zwiększenie ryzyka porażenia plantacji zarazą ziemniaka. Poprawa wykorzystania potencjału nawozowego substancji organicznej (obornik, kompost, nawozy zielone, słoma).

18 Zasady nawadniania ziemniaków Optymalna wilgotność gleby: 67-70% polowej pojemności wodnej. Optymalna jednorazowa dawka: 20 mm. Optymalne rozpoczęcie nawadniania - odm. b. wczesne: III dek. maja - odm. wczesne: I-II dek. czerwca - odm. śr. wczesne: III dek. czerwca - odm. późniejsze: I dek. lipca Zakończenie nawadniania: zielono-żółta barwa łanu (2-3 tyg. przed planowanym zbiorem).

19 Intensywność stosowania chemicznych środków plonotwórczych w Polsce w uprawie ziemniaka na tle innych gatunków

20 Ranking gatunków roślin rolniczych, warzywnych i sadowniczych o największym zużyciu środków ochrony roślin w latach (dane GUS) l.p. Gatunek kg/ha s. a. 1 Jabłoń 10,479 2 Pomidor 9,697 3 Wiśnia 5,363 4 Grusza 4,484 5 Cebula 4,329 6 Ogórek 3,763 7 Burak cukrowy 2,760 8 Truskawka 2,495 9 Śliwa 2, Malina 2, Marchew 2, Rzepak oz. 1, Ziemniak 1, Porzeczka 1, Pszenica oz. 1, Kukurydza 1, Kapusta 1, Pszenżyto 0, Pszenica j. 0, Jęczmień 0,585 % udział w krajowym zużyciu s. a. 6,89 0,18 0,54 0,15 0,38 0,09 2,34 0,27 0,13 0,25 0,11 7,73 2,39 0,33 11,53 2,89 0,07 4,30 0,53 1,49 l.p

21 Ilość i struktura zużycia ś. o. r. w uprawie ziemniaka w 2012roku (dane GUS) Specyfikacja Jednostka Wartość Powierzchnia uprawy ziemniaka ogółem Powierzchnia uprawy chroniona chem. Udział pow. chronionej do ogólnej Całkowita masa stosowanej ś. o. r Średnie zużycie s. a. ś. o. r w tym: - preparaty grzybobójcze - preparaty chwastobójcze - preparaty owadobójcze - regulatory wzrostu - pozostałe ha ha % kg kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha ,855 1,533 0,284 0,026 0,005 0,007

22 Struktura intensywności ochrony plantacji ziemniaka w Polsce w 2015rok (dane GUS i szacunkowe dane autora) Specyfikacja Liczba gospoda rstw tys. szt. Powierzchnia tys. ha Zużycie ś. o. r. kg s. a./ha Powierzchnia uprawy ogółem Uprawy ziemniaka nie chroni. Uprawy ziemniaka chronione w tym: Ekstensywna ochrona Średnio intensywna ochrona Intensywna ochrona 409,7 310,0 99,7 50,0 47,0 2,7 292,5 47,0 245,5 90,8 95,0 59,7 1, ,130 0,300 2,150 4,940

23 Podstawowe elementy technologii uprawy ziemniaka w różnych systemach uprawy Elementy technologii uprawy Nawożenie mineralne NPK (kg/ha) Nawożenie obornikiem (t/ha) % gospodarstw stosujących obornik/międzyplony Odkamienianie (% pow.) % gospodarstw stosujących dolistne dokarmianie Systemy produkcji ziemniaka konwencjonalny ekstensywny intensywny zrównoważony IOR/IP ziemniaka ( ) wg zasobności gleby i wymagań odmian gnojowica < wskazane Wg monitoringu stanu odżyw. roślin

24 c.d. Podstawowe elementy technologii uprawy ziemniaka w różnych systemach gospodarowania Elementy technologii uprawy % gospodarstw zaprawiających sadzeniaki Częstotliwość wymiany sadzeniaków (% rocznie) Systemy produkcji Konwencjonalne ekstensywny intensywny zrównoważony IOR/IP ziemniaka Wskazane w przypadku wystąpieniu chorób < do 100 Rozstawa międzyrzędzi 55-62, ,

25 c.d. Podstawowe elementy technologii uprawy ziemniaka w różnych systemach gospodarowania Elementy technologii uprawy Metody kontroli zachwaszczenia (% udział) chemiczne mech.- chem. mechaniczne Systemy produkcji Konwencjonalne ekstensywny intensywny zrównoważone IOR/IP 0 zalecane zalecane Nawadnianie (% pow.) zalecane Liczba zabiegów przeciw chorobom grzybowym Liczba zabiegów zwalczających szkodniki (0-6)wg SWD Wg progów ekonomicznej szkodliwości

26 Najważniejsze kanony IOR i IP w uprawie ziemniaka (focus)

27 Najważniejsze agrofagi ziemniaka Choroby pochodzenia grzybowego (zaraza ziemniaka, alternarioza, rizoktonioza, sucha zgnilizna, parch srebrzysty, inne). Choroby bakteryjne (czarna nóżka, mokra zgnilizna, parch zwykły). Choroby wirusowe (PVY, PVS, PVM, PVX, PLRV). Szkodniki (stonka ziemniaczana, mszyce, szk. glebowe: rolnice, pędraki, drutowce oraz gryzonie i ssaki - dziki)

28 Organizmy kwarantannowe w uprawie ziemniaka Clavibacter michiganensis spp. sepedonicus (bakteria)- Bakterioza pierścieniowa ziemniaka Ralstonia solanacearum (bakteria) - Śluzak Synchytrium endobioticum (grzyb) - Rak ziemniaka Globodera rostochiensis (nicień) - Mątwik ziemniaczany Globodera pallida (nicień) - Mątwik agresywny Meloidogyne chitwoodi (wszystkie populacje) (nicień) Guzak amerykański Meloidogyne fallax (nicień) Guzak holenderski Ditylenchus destructor (nicień) - Niszczyk ziemniaczak Potato stolbur mycoplasm (wirus) Stołbur

29 Zaraza ziemniaka Alternarioza Czarna nóżka Parch zwykły Rizoktonioza Bakterioza pierścieniowa ziemniaka Choroby wirusowe Znaczenie profilaktyki w ograniczaniu występowania ważniejszych chorób ziemniaka Metoda profilaktyki Odporność genetyczna odmian Zdrowotność sadzeniaków Środowisko glebowe Zmianowanie Zabiegi agrotechniczne: Otoczenie plantacji (źródła infekcji - sterty odpadów, plantacje bez ochrony) Dezynfekcja miejsc produkcji Podkiełkowanie Termin i głębokość sadzenia Nawożenie Nawadnianie Termin i technika zbioru

30 Wykorzystanie postępu hodowlanego

31 ZASADY DOBORU ODMIAN W IOR i IP ZIEMNIAKÓW Odmiany zaakceptowane przez odbiorców na rynku Odmiany o najlepszych parametrach technologicznych i (lub) najładniejszym wyglądzie bulw Odmiany o największej odporności na choroby i szkodniki wg grup wczesności i kierunki użytkowania: - organizmy kwarantannowe, - zaraza ziemniaka, - choroby wirusowe, - choroby skórki bulw, - choroby przechowalnicze. Odmiany rekomendowane w systemie PDO: - dostosowane do warunków lokalnych, - o niskich wymaganiach glebowych i klimatycznych, - tolerancyjne na stresy środowiska.

32 Struktura udziałowa odmian w polskim nasiennictwie ziemniaka w latach (kwalifikacja polowa WIORIN) Specyfikacja Ogółem odmian ziemniaka w nasiennictwie w tym: - polskich odmian z KR - zagranicznych odmian z KR - zagranicznych odmian z katalogu CCA (UE)

33 Struktura udziałowa odmian ziemniaka w powierzchni nasiennej ziemniaka w Polsce w latach (kwalifikacja polowa) Specyfikacja % Ogółem powierzchnia nasienna ziemniaka (ha) 5243,2 5662,3 100 w tym: - pow. polskich odmian z KR 1627,4 1664,5 29,4 - pow. zagranicznych odmian z KR 1846,3 2206,7 39,0 - pow. zagranicznych odmian z katalogu CCA (UE) 1769,6 1810,2 31,6

34 Ziemniak Krajowy Rejestr Odmian (stan na r.) Grupa wczesności Bardzo wczesne Wczesne Średnio wczesne Średnio późne Późne Krajowe Zagraniczne do Irys, Denar, Lord Bila Cedron Irga Harpun Glada Kuba Rumpel Bryza Ikar, Pasja P. Bzura, Hinga Jasia, Skawa Gracja (-c) Oman Pasat Cekin, Tajfun Syrena Rudawa, Ślęza, Gandawa Inwestor Justa (-c) Miłek Owacja, Aruba, Cyprian Etola (-c) Michalina Finezja f-) Ametyst, Stasia Gawin (f-) Gustaw, Zenia Pokusa, Zagłoba Impresja Lawenda Tacja Gwiazda Ignacy, Bohun Magnolia Tonacja Szyper, Widawa Etiuda (-c) Jubilat Jurek, Oberon Boryna, Kaszub,Mieszko Bogatka, Laskara Malaga, Mazur Aldona, Lech Amarant Fresco Latona, Vineta Sante, Ditta Satina Fianna (f-) (f-) Impala, Krasa Rosalind, Lady Florina, Augusta (-c) Lady Claire (-c) Amora (f-) Innovator(f-) Folva Roxana Asterix (f-) Raja (f-) Ramos (f-) Victoria (f-) Jelly, Roko Arielle, Berber, Ingrid, Riviera Viviana Bellarosa, Ewelina, Carrera, Annabelle Altesse, Madeleine Lady Rosetta Courage (fc) Dali, Almera Zuzanna Orchestra, Sagitta, Otolia, Jurata (f-) Honorata (-c) VR 808 (-c) Lavinia (-c) Manitou Cecile Danuta Eurostar, Mondeo Kuras Objaśnienia: Bryza - odm. jadalna, Bzura - odm. skrobiowa, Courage - odm. głównie do przetwórstwa

35 Nowo zarejestrowane przez COBORU odmiany w 2016 roku Odmiana Hodowca użytkowanie Kolor miąższu/ skórki Lawenda Tacja Madelaine Tonacja Lady Rosetta Aldona Manitou Lech Amarant HZ Zamarte HZ Zamarte Agrico PMHZ Strzekęcin C.Meijer HZ Zamarte Agrico HZ Zamarte PMHZ Strzekęcin Jadalna, b. wczesna Jadalna, b.wczesna Jadalna, wczesna Jadalna, wczesna Przetw, wczesna Jadalna, śr. wczesna Jadalna, śr. wczesna Jadalna, śr. wczesna Skrobiowa, śr. póżna ż/czer. j ż/ż ż/ż jż/ż ż/czer. jż/ż ż/czer. jż/czer. b/j.fiolet Typ kulinarny B B B AB BC-C BC AB-B B-BC -

36 Odmiany ziemniaka KRO i CCA o największej pow. nasiennej w 2015 roku Odmiana KRO ha Odmiana CCA ha Innovator Vineta Denar Lady Rosetta Lord Tajfun Kuba (S) Glada (S) Lady Claire Zuzanna (S) Satina Skawa (S) VR 808 Jasia (S) Irga Jelly Bellarosa Riviera Inwestor (S) 547,0 437,4 190,5 180,9 174,9 172,9 112,9 98,9 96,5 94,5 94,7 93,2 91,4 77,6 72,3 72,3 72,9 64,1 57,7 Verdi Albatros Hermes Gala Ludmilla Omega Markies Lilly Saturna Taurus Agata Dominator Madelaine Smiths Comet Melody Pirol Fontane 158,6 117,0 113,7 90,5 81,6 78,5 74,5 68,0 53,7 50,5 36,7 35,5 35,5 31,9 29,4 26,4 26,4

37 Odmiany jadalne ziemniaka o białym lub kremowym miąższu Odmiana Hodowca Kolor miąższu Typ kulinarny Irys Laperla Catania Aruba Innovator Ludmilla Ametyst Etiuda Irga Jurata Evora Frisia Ivory Russet Jennifer Verdi Fianna Gustaw Flamenco Parella Sifra PMHZ Strzekęcino Solana Europlant HZ Zamarte HZPC Holandia Solana PMHZ Strzekęcino HZ Zamarte PMHZ Strzekęcino Europlant HZPC HZPC HZPC HZPC Solana Agrico PMHZ Strzekęcino HZPC HZPC HZPC b b kr kr kr kr kr kr kr kr b kr b kr kr kr kr b b kr B B B B B/BC BC BC C-CD B B-BC B BC/C B - BC BC BC - - AB

38 Charakterystyka odmian skrobiowych z KR Odmiana % skrobi Plon skrobi Cedron Boryna Glada Harpun Jubilat Kaszub Kuba Pasat Rumpel Szyper Zuzanna Danuta Widawa Mieszko 18,4 20,3 17,9 18,2 19,4 21,2 19,8 21,8 19,2 21,1 18,6 18,5 19,6 20,0 6,3 8,1 8,0 7,2 9,7 7,8 8,5 7,3 7,6 9,9 8,6 9,3 8,1 8,5 Odmiana % skrobi Plon skrobi Ikar Pasja P. Bzura Gandawa Hinga Inwestor Jasia Kuras Pokusa Rudawa Skawa Sonda Amarant 22,2 18,4 19,2 17,9 20,0 18,0 18,3 19,3 16,5 21,5 21,6 19,6 20,2 7,8 8,8 9,2 7,7 8,8 8,4 8,9 9,8 8,1 8,3 9,8 10,1 8,5

39 Charakterystyka odmian skrobiowych z katalogu CCA Odmiana Hodowca Zawartość skrobi (%) Eurostarch Omega Roberta Amado Eurobona Eurobravo Euroflora Eurogrande Euroking Euroluna Euroresa Eurotango Verdi Ramses Golf Energie Signum Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Solana Solana Solana Agrico Agrico 19,7 19,5 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 19,5 21,0 21,0 20,1 23,3

40 Poziom odporności odmian jadalnych ziemniaka na Ph. infestans RO COBORU Odporności odmian (w skali 1-9) 2 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 Arielle Courlan Impala Ingrid, Viviana Annabelle Bellarosa Lady Claire Rosalind Vineta, Irga Jutrzenka Orchestra Riviera Amora, Berber, Bohun, Bogatka, Denar, Fresco, Irys, Justa, Krasa, Lord, Miłek, Altesse, Augusta, Bila, Carrera, Ewelina, Gracja, Gwiazda, Hubal, Honorata, Ignacy, Innovator, Latona, Lavinia, Michalina, Oberon, Oman, Veronie, Almera, Asterix, Courage, Dali, Ditta, Elanda, Etiuda, Folva, Gawin, Marlen, Malaga, Meridian, Pirol, Promyk, Satina, Victoria, VR808, Aruba, Etola, Lady Florina, Laskara, Owacja, Bondeville, Cekin, Eurostar, Finezja, Ibis, Jurata, Jurek, Mazur, Magnolia, Mondeo, Otolia, Raja, Ramos, Roxana, Sagitta, Sante, Stasia, Bryza, Roko, Zenia, Cyprian, Agnes, Igor, Legenda, Tajfun, Tetyda, Cecile Fianna Gustaw Jelly Syrena Zagłoba Ametyst Polska; Niemcy; Holandia; inne

41 Poziom odporności odmian skrobiowych ziemniaka na Ph. infestans RO COBORU 2014 Poziom odporności odmian w skali , Cedron, Zuzanna Boryna, Danuta, Glada, Harpun, Jubilat, Kaszub, Kuba, Monsun, Pasat, Rumpel, Szyper, Pasja P., Ikar Gandawa, Hinga, Inwestor, Jasia, Pokusa, Rudawa, Skawa, Sonda, Bzura, Kuras,

42 Popularność uprawianych odmian ziemniaka w Polsce w 2015 według województw Województwa Liczba uprawianych odmian ogółem Najpopularniejsze odmiany (5) uprawiane w województwie * Dolnośląskie 88 Vineta, Denar, Lord, Tajfun, Jelly, Kujawsko-pomorskie 81 Denar, Vineta, Lord, Satina, Tajfun Lubelskie 70 Vineta, Bellarosa, Tajfun, Lord, Irys Lubuskie 32 Vineta, Denar,Satina, Tajfun, Lord Łódzkie 59 Tajfun, Lord, Irga, Denar, Bryza Małopolskie 13 Lord, Bellarosa, Tajfun, Vineta, Denar Mazowieckie 54 Irga, Lord, Tajfun, Vineta, Satina Opolskie 41 Vineta, Bellarosa, Lord, Jelly, Gala Podkarpackie 45 Tajfun, Denar, Jelly, Bellarosa, Lord Podlaskie 38 Irga, Bryza, Irys, Vineta Pomorskie 43 Vineta, Satina, Lord, Denar, Owacja Śląskie 21 Vineta, Bellarosa, Gala, Lord, Denar Świętokrzyskie 36 Bellarosa, Lord, Tajfun, Denar, Jelly, Warmińsko-mazurskie 14 Irga, Satina, Irys, Denar, Cekin Wielkopolskie 113 Vineta, Lord, Denar, Satina, Bryza Zachodniopomorskie 27 Vineta, Skawa, Lord, Denar, Bryza

43 Zagrożenia dla korzystania z postępu hodowlanego Nie zawsze dostępna obiektywna i konkretna informacja o wartości agrotechnicznej i użytkowej odmian ziemniaka na polskim rynku (odmiany z KR i katalogu CCA, odmiany rekomendowane w PDO) Posiadana odporność genotypów na agrofagi nie zawsze jest wystarczająca do wykorzystania w programie IOR i dodatnio skorelowana z wysoką wartością użytkową.

44 Zmianowanie a uprawa ziemniaka

45 Ziemniak w zmianowaniu optymalne stanowisko głęboka miąższość warstwy ornej > 25 cm duża zawartość próchnicy > 2% ph (5,5 6,5) wysoka zawartość podstawowych składników pokarmowych (P, K i Mg) pole odchwaszczone z uciążliwych chwastów rozłogowych pole odkamienione właściwy układ stosunków wodno-powietrznych Wskazane przedplony rośliny strączkowe, bobowate, mieszanki bobowatych z trawami zboża międzyplony roślin strączkowych lub innych roślin (gorczyca) zboża Niepolecane przedplony wieloletnie ugory i pastwiska, łubin, warzywa szczególnie z rodziny psiankowatych (pomidor) co najmniej 4-letnia rotacja w zmianowaniu uprawa na nawozach naturalnych (międzyplony) lub nawozach organicznych (rolniczych) po zbiorze przedplonu stosowanie rośliny wychwytującej (okrywowej)

46 Zagrożenia i rozwiązania dla stosowania zmianowania z udziałem ziemniaka Polaryzacja produkcji ziemniaka w kraju na 2 bieguny: a.) profesjonalna specjalizacja o wysokiej koncentracji skali uprawy (propozycja: wymiana pól pomiędzy rolnikami specjalizującymi się w uprawie różnych gatunków). b.) socjalna niskonakładowa małoobszarowa (propozycja: produkcja ekologiczna).

47 Nawożenie

48 Zasobność krajowych gleb i nawożenie Kwasowość ph b. kwaśne ph 4,5 kwaśne 4,6-5,5 l. kwaśne 5,6-6,5 obojętne 6,6-7,2 zasadowe pow. 7,2 % udział Wapnowanie konieczne potrzebne wskazane ograniczone zbędne % udział Zasobność K b. niska niska średnia wysoka b. wysoka % udział Zużycie nawozów NPK N P 2 O 5 K 2 O CaO Dawka (kg) 129,6 75,3 25,5 28,8 35,0

49 Możliwość obniżenia poziomu nawożenia mineralnego w IP i IOR ziemniaka Potrzeby pokarmowe ziemniaka Do wyprodukowania 1 tony bulw ziemniaka potrzeba ok. : - 5 kg N - 1,5 kg P 2 O 5-7 kg K 2 O - 2 kg CaO - 0,5 kg MgO - mikroelementy Możliwości redukcji zużycia nawozów mineralnych w uprawie ziemniaka stosowanie dobrze rozłożonych nawozów rolniczych (obornik, kompost, gnojowica, gnojówka) uprawa w płodozmianach roślin międzyplonowych, a szczególnie bobowatych na przyoranie przyorywanie słomy jako źródła substancji organicznej utrzymywanie optymalnego ph gleby (5-6) stosowanie preparatów aktywujących życie biologiczne gleby umiejętne stosowanie systemów nawadniających (niskie jednorazowe dawki) dostosowanie poziomu nawożenia mineralnego do: a) aktualnej zasobności gleby, b) indywidualnych wymagań odmiany, c) terminu zbioru bulw, d) kierunku użytkowania plonu stosowanie dolistnego dokarmiania w oparciu o stan odżywienia roślin w miarę możliwości stosowanie fertygacji (nawadnianie odżywianie)

50 Pielęgnacja plantacji w IO ziemniaka

51 Biologiczne i agrotechniczne metody ograniczające stosowanie środków ochrony roślin w IP ziemniaków Elementy konwencjonalnej technologii wymagające użycie ś.o.r. Kontrola zachwaszczenia (stosowanie herbicydów) Metody redukujące użycie środków ochrony roślin utrzymywanie właściwej kultury gleby w całym gospodarstwie stosowanie zespołu uprawek pożniwnych po sprzęcie przedplonu wielokrotne stosowanie mechanicznych metod odchwaszczania od posadzenia do zwarcia międzyrzędzi Profilowanie redlin o rozstawie co najmniej 75cm uwzględnianie progów ekonomicznej szkodliwości chwastów

52 Mechaniczna pielęgnacja do wschodów

53 Skutki wczesnego profilowania zwięzłej gleby

54 Następcze działanie niektórych herbicydów (Mustang, Lancet, Navigator, Galera, Majster i inne) stosowanych w zbożach, rzepaku, kukurydzy na r. ziemniaka

55 Integrowana ochrona w okresie zbioru i w przechowalnictwie ziemniaka

56 ZBIÓR Czynniki ograniczające uszkodzenia mechaniczne bulw zakamienienie pola (masa kamieni < 20% masy bulw) temperatura bulw (powyżej 10 o C) masa porostu (poniżej 2-4 t/ha) pełna dojrzałość bulw prędkość robocza zestawu zbierającego w zakresie 3-5 km/h w zależności od wilgotności gleby prawidłowa głębokość pracy zespołu kopiącego wysokość spadania bulw (poniżej 30 cm) stosowanie otulin i wykładzin na elementach roboczych przenośników niskie prędkości obwodowe zespołów roboczych maszyn

57 Biologiczne i agrotechniczne metody ograniczające stosowanie środków ochrony roślin w integrowanej produkcji (IP) ziemniaków Elementy konwencjonalnej technologii wymagające użycie ś.o.r. Ochrona przed gniciem bulw i przedwczesnym kiełkowaniem w okresie przechowywania (Ervinia sp,.fusarium sp.) Metody redukujące użycie środków ochrony roślin Unikanie w czasie zbioru uszkodzeń mechanicznych bulw do przechowywania przeznaczać tylko bulwy zdrowe i dojrzałe w I etapie przechowywania osuszyć bulwy i zagoić zranienia utrzymywanie niskich temperatur w miejscach długotrwałego przechowywania (2-4 o C-sadzeniaki, 4-6 Cjadalne) częste przewietrzanie składowanego materiału niedopuszczanie do zawilgocenia wierzchniej warstwy bulw dostosowanie długości okresu przechowywania do okresu naturalnego spoczynku odmian i tempa wzrostu kiełków obróbkę ziemniaków przeprowadzać w wyższych temperaturach niż składowanie ( 8-10 o C) uprawiać odmiany dobrze przechowujące się

58 Ekonomika, koszty, opłacalność produkcji ziemniaka

59 Lata 2002/ / / / / / / / / / / / / /16 Ceny za ziemniaki jadalne (zł/t) w zależności od miejsca ich sprzedaży w latach Gospodarstwo rolne Rynek hurtowy Miejsce sprzedaży Targowisko Do sklepu Detal Średnio % wzrost

60 Opłacalność uprawy ziemniaka przy różnych kierunkach jego użytkowania Wyszczególnienie Bezpośrednie koszty uprawy zł/ha Szacunkowy plon - /ha - całkowity -- handlowy - uboczny Wartość zbiorów zł/ha Dopłaty obszar., inne Koszt prod. 1 tony (zł) jadalne na wczesny zbiór Kierunek użytkowania zbiorów skrobiowe przetwórstwo spożywcze nasiennictwo Nadwyżka zł/ha W kalkulacji przyjęto poziom cen: - plon handlowy ziemniaka jadalnego i dla przetwórstwa spożywczego 500 zł/t - plon handlowy ziemniaków młodych 800 zł/t - plon handlowy ziemniaków skrobiowych zł/t - plon handlowy sadzeniaków kwalifikowanych 1300 zł/t - plon uboczny 150 zł/t

61 Dziękuję za uwagę! Wojciech Nowacki