Badanie preferencji konsumenckich cech jakościowych miodów naturalnych

Transkrypt

1 Zeszyty Naukowe nr 653 Akademii Ekonomicznej w Krakowie 24 Katedra Towaroznawstwa Ogólnego i Zarządzania Jakością Badanie preferencji konsumenckich cech jakościowych miodów naturalnych 1. Wstęp W gospodarce rynkowej dla konsumenta stanowi problem wybór towaru spośród wielu podobnego typu, jakie są do jego dyspozycji. Tradycyjna forma sprzedaży w małych sklepach, gdzie konsument miał bezpośredni kontakt ze sprzedawcą, powoli zanika. Pojawiają się hipermarkety, gdzie konsument ma bezpośredni dostęp do półek i bardzo szerokiego asortymentu towaru. Wybierając towar, konsument nie może praktycznie zasięgnąć porady sprzedawcy i kieruje się różnorodnymi czynnikami, które składają się na pojęcie preferencji konsumenckiej [2, 4, 5]. Konsument mając do dyspozycji liczne towary podobnego typu, kieruje się głównie (pomijając doświadczenie własne) tymi parametrami, które może ocenić za pomocą zmysłów, a przede wszystkim za pomocą zmysłu wzroku. Barwa jest więc tym parametrem, który w dużym stopniu decyduje o zakupie artykułu. Należy zaznaczyć, że konsument może oceniać nie tylko barwę samego produktu, ale też barwę opakowania i jego elementy graficzne. Atrakcyjne kolorystycznie opakowanie może być tym elementem, który wywoła u konsumenta chęć posiadania produktu. Miód naturalny jest produktem, który zajmuje ważne miejsce w jadłospisie człowieka. Jego właściwości człowiek poznał i wykorzystywał od najdawniejszych czasów. W starożytnym Egipcie pszczoły stanowiły symbol godności królewskiej, a miód i wosk służyły Asyryjczykom i Egipcjanom do balsamowania zwłok. Pol-

2 14 ska ma szczególnie duże tradycje produkcji oraz wykorzystywaniu miodu naturalnego do wyrobu innych artykułów spożywczych [1,3]. 2. Materia doêwiadczalny i metody badaƒ Celem badań było określenie preferencji konsumenckich cech jakościowych miodów naturalnych, czyli tych cech, które konsument może określić podczas dokonywania zakupu. Materiałem doświadczalnym w badaniach własnych były miody naturalne. Są to produkty, które kierowane są do sprzedaży w stanie praktycznie nieprzetworzonym. Przyjmując stałość składu chemicznego głównych składników miodów naturalnych, można założyć, że parametrem różnicującym te produkty jest ich barwa, która zmienia się od jasnożółtej w wypadku miodów akacjowych do ciemnobrązowej lub czarnej w wypadku miodów spadziowych. Badania konsumenckie przeprowadzono w formie ankiet w lipcu i sierpniu 1998 r. w miastach byłych województw: kieleckiego, krakowskiego, krośnieńskiego, nowosądeckiego, przemyskiego, rzeszowskiego i tarnowskiego 1. Ankietowani dobierani byli w sposób losowy bez uprzedniego wyróżniania segmentów rynku. Na ankiety odpowiedziało łącznie 88 osób (tabela 1). Tabela 1. Struktura liczbowa ankiet według województw Województwo Liczba ankiet Kieleckie 15 Krakowskie 257 Krośnieńskie 17 Nowosądeckie 13 Przemyskie 12 Rzeszowskie 12 Tarnowskie 14 Razem 88 Spośród 88 respondentów 85 osób zadeklarowało, że nie spożywają miodów. Ta grupa respondentów nie była uwzględniana w dalszej analizie. W badaniach ankietowych przyjęto następujące kryteria segmentacji: płeć, wiek, wykształcenie, status zawodowy, miejsce zamieszkania, liczba osób w rodzinie, średnie miesięczne dochody netto na jedną osobę w rodzinie. 1 Badania ankietowe przeprowadzono przed wprowadzeniem nowego podziału administracyjnego Polski, dlatego w dalszej analizie zachowano ten podział.

3 Badanie preferencji konsumenckich 15 Tabela 2. Charakterystyka respondentów Segmenty Łącznie Respondenci spożywający miód Respondenci nie spożywający miodu liczebność % liczebność % liczebność % Łącznie Płeć Wiek Wykształcenie Liczba osób w gospodarstwie domowym Miejsce zamieszkania Status zawodowy Kobiety , , ,2 Mężczyźni 47 46, , ,8 Do 2 lat , , , lat , , ,9 Powyżej 4 lat 272 3, , ,9 Poniżej średniego 88 9,8 76 9,6 1 11,8 Średnie , , ,4 Wyższe , , , , , , , , 22 24, , , , , , ,9 Powyżej ,1 58 8,3 5 5,9 Brak odpowiedzi 93 1,6 85 1,7 8 9,4 Wieś , , ,7 Miasto do 1 tys. mieszkańców , , ,1 Miasto pow. 1 tys. mieszkańców , , ,2 Uczeń (student) , , 31 36,5 Pracujący , ,5 43 5,6 Nie pracujący 95 1,8 84 1, ,9

4 16 cd. tabeli Do 2 zł 65 7,4 58 7,3 7 8, zł 4 45, , 34 4, Dochody netto 51 8 zł , , ,1 Powyżej 8 zł , ,5 2 23,5 Brak odpowiedzi 15 1,7 14 1,8 1 1,2 Krakowskie , , ,3 Kieleckie 15 11, , ,9 Krośnieńskie 17 12,2 9 11,3 17 2, Województwo Nowosądeckie 13 11, ,2 6 7,1 Przemyskie 12 11, ,3 4 4,7 Rzeszowskie 12 11,6 83 1, ,4 Tarnowskie 14 11, ,9 9 1,6

5 Badanie preferencji konsumenckich 17 Charakterystykę respondentów zestawiono w tabeli 2. W analizie uwzględniono odpowiedzi osób deklarujących spożywanie miodu naturalnego. Rozkład odpowiedzi osób ankietowanych (łącznie 795 respondentów) na kolejne pytania ankiety przedstawiono na rys Wyniki badań Na podstawie ogólnej analizy danych ankietowych stwierdzono, że miody naturalne nie są często spożywane. Częstość spożywania miodów naturalnych ankietowani deklarowali następująco (rys. 1): sporadycznie 5,6% ankietowanych, jeden raz na tydzień 23,4% ankietowanych, jeden raz na miesiąc 17,36% ankietowanych, codziennie 9,18% ankietowanych codziennie 1 jeden raz na tydzieƒ 2 jeden raz na miesiàc 3 sporadycznie Rys. 1. Częstość spożywania miodu naturalnego Ankietowani określili również ilość spożywanego na miesiąc miodu naturalnego. Wskazania w odniesieniu do miesięcznego spożycia kształtowały się następująco (rys. 2): mniej niż 25 g 77,73% ankietowanych, 25 g 5 g 19,25% ankietowanych, powyżej 5 g 3,2% ankietowanych.

6 mniej ni 25 g, 1 25 g do 5 g, 2 powy ej 5 g Rys. 2. Ilość spożywanego miesięcznie miodu naturalnego W odniesieniu do miejsca zakupu miodu naturalnego ankietowani wyróżnili zdecydowanie dwa miejsca zakupu (rys. 3): producent (pszczelarz) 47,92% ankietowanych, sklep 44,15% ankietowanych. 7,93% konsumentów określiło pochodzenie miodu z innego źródła. Najczęściej były to własne pasieki ankietowanych sklep, 1 producent (pszczelarz), 2 inne êród o Rys. 3. Miejsce zakupu miodu naturalnego

7 Badanie preferencji konsumenckich 19 Do najważniejszych cech, którymi konsumenci kierują się podczas zakupu miodu naturalnego należą (rys. 4): odmiana 32,17% ankietowanych, konsystencja 29,43% ankietowanych, barwa 14,9% ankietowanych, przyzwyczajenie 9,23% ankietowanych. 15,8% ankietowanych stwierdziło, że nie kieruje się żadną z wyżej wymienionych cech podczas zakupu miodu barwa konsystencja odmiana przyzwyczajenie brak Rys. 4. Czynniki decydujące o zakupie miodu naturalnego Analizując dane dotyczące preferencji poszczególnych odmian miodu, stwierdzono, że do najczęściej kupowanych miodów należą (rys. 5): miód ze spadzi iglastej 2,26% ankietowanych, miód lipowy 18,89% ankietowanych, miód wielokwiatowy 14,41% ankietowanych, miód nektarowo-spadziowy 1,% ankietowanych, miód ze spadzi liściastej 8,89% ankietowanych, miód akacjowy 7,93% ankietowanych, miód spadziowo-nektarowy 4,64% ankietowanych, miód gryczany 3,2% ankietowanych, miód wrzosowy 1,44% ankietowanych, miód rzepakowy 1,28% ankietowanych. 8,73% ankietowanych nie wykazało preferencji odnośnie do odmiany miodów naturalnych.

8 akacjowy gryczany lipowy rzepakowy wielokwiatowy wrzosowy inne spadê iglasta spadê liêciasta nektarowo-spadziowe spadziowo-nektarowe adne Rys. 5. Preferencje odmian miodu naturalnego Spośród parametrów sensorycznych ankietowani na pierwszym miejscu wymieniają takie parametry, jak (rys. 6): smakowitość 57,78% ankietowanych, konsystencję 21,4% ankietowanych, barwę 13,6% ankietowanych, zapach 7,58% ankietowanych I miejsce II miejsce III miejsce IV miejsce barwa konsystencja smakowitoêç zapach Rys. 6. Ważkość parametrów sensorycznych miodu naturalnego w opinii konsumentów

9 Badanie preferencji konsumenckich 21 Kolejność parametrów sensorycznych najmniej ważnych, czyli plasowanych na czwartym miejscu kształtuje się następująco: barwa 38,95% ankietowanych, zapach 29,54% ankietowanych, konsystencja 24,5% ankietowanych, smakowitość 7,46% ankietowanych. Nie stwierdzono wyraźnych preferencji ze względu na barwę miodów. Badania wykazały, że (rys. 7): miody ciemne preferuje 37,58% ankietowanych, miody jasne preferuje 36,57% ankietowanych, 25,85% ankietowanych nie wykazało w tym aspekcie preferencji barwy miodów miody jasne, 1 miody ciemne, 2 brak preferencji barwy Rys. 7. Preferencje barwy miodu naturalnego według konsumentów Odnośnie do preferencji konsystencji miodu naturalnego ankietowani wyróżnili (rys. 8): miody płynne 78,21% ankietowanych, miody skrystalizowane 9,82% ankietowanych, 11,97% ankietowanych nie przywiązuje wagi do konsystencji miodu naturalnego. Do najważniejszych właściwości zdrowotnych miodu naturalnego w opinii konsumentów należą (rys. 9): wartość lecznicza 65,5% ankietowanych, wartość odżywcza 24,84% ankietowanych,

10 22 wartość orzeźwiająca 6,15% ankietowanych, wartość kaloryczna 3,51% ankietowanych miody p ynne, 1 miody skrystalizowane, 2 nie przywiàzuj wagi Rys. 8. Preferencje konsystencji miodu naturalnego według konsumentów wartoêç kaloryczna wartoêç lecznicza wartoêç od ywcza wartoêç orzeêwiajàca Rys. 9. Konsumencka struktura właściwości zdrowotnych miodu naturalnego Konsumenci poproszeni o podanie przykładów miodów jasnych i ciemnych nie udzielili w większości poprawnych odpowiedzi. Wraz ze wzrostem liczby wskazań rosła liczba wskazań błędnych i malała liczba wskazań prawidłowych

11 Badanie preferencji konsumenckich 23 (rys. 1). Podobny charakter miało pytanie o znajomość składników miodu naturalnego (rys. 11): 38,91% ankietowanych nie wymieniło żadnego składnika miodu naturalnego, 22,56% ankietowanych wymieniło dwa składniki, 21,16% ankietowanych wymieniło jeden składnik, 11,8% ankietowanych wymieniło trzy składniki. 1 8 % odpowiedzi Liczba wskazaƒ wskazania bezb dne wskazania b dne Rys. 1. Bezbłędne i zawierające błędy wskazania miodów naturalnych jasnych i ciemnych Sk adniki miodu Rys. 11. Liczba składników miodu naturalnego wymienionych przez konsumentów

12 24 W miodach naturalnych najczęściej występowały, według ankietowanych, wady (rys. 12): konsystencji 3,79% ankietowanych, smaku 26,53% ankietowanych, zapachu 15,27% ankietowanych, barwy 9,39% ankietowanych. 18,2% ankietowanych stwierdziło, że w nabywanych przez nich miodach wady nie występowały wady smaku wady zapachu wady barwy wady konsystencji brak wad Rys. 12. Występowanie wad miodu naturalnego w opinii konsumentów Składniki miodów podawane przez respondentów przedstawiono w tabeli 3. Składniki wymieniane przez respondentów, które nie są składnikiem miodu naturalnego, wyróżniono pochyłą czcionką. Tabela 3. Liczebność wskazań składników miodów naturalnych według ankietowanych Lp. Składnik Liczebność Lp. Składnik Liczebność 1 Cukry Związki zapachowe 7 2 Nektar Mleczko pszczele 6 3 Woda 95 2 Garbniki 5 4 Pyłek kwiatowy Kit pszczeli 5 5 Glukoza Estry 4 6 Witaminy 6 23 Kwasy organiczne 3 7 Enzymy Karmel 3 8 Fruktoza Propolis 3

13 Badanie preferencji konsumenckich 25 Lp. Składnik Liczebność Lp. Składnik Liczebność 9 Olejki eteryczne Kwasy mineralne 2 1 Sole mineralne Biostymulatory 2 11 Sacharoza Tłuszcze 2 12 Mikroelementy Mejoza 1 13 Spadź 14 3 Żelazo 1 14 Woski Fosfor 1 15 Inhibina 1 32 Cząstki owoców 1 16 Białka 9 33 Substancje odpornościowe 1 17 Barwniki 8 Ważnym elementem związanym z każdym produktem jest opakowanie oraz zakres umieszczonych na nim informacji. Za najbardziej istotną cechę opakowania jednostkowego miodu naturalnego ankietowani wymienili (rys. 13): etykietę 43,28%, rodzaj opakowania 31,96%, zabezpieczenie przed wcześniejszym otwarciem 18,4%, pojemność opakowania 6,72% zabezpieczenie etykieta rodzaj opakowania pojemnoêç opakowania Rys. 13. Istotność cech opakowania jednostkowego miodu naturalnego w opinii konsumentów Z kolei do najistotniejszych informacji zawartych na opakowaniu ankietowani zaliczyli (rys. 14):

14 26 datę produkcji 4,8%, datę zbioru 22,47%, adres producenta 16,11%, wartość kaloryczną 5,74%, masę netto 3,62%, kod paskowy,37% data produkcji data zbioru kod paskowy masa netto adres producenta wartoêç kaloryczna adna z powy szych Rys. 14. Istotność zakresu informacji na opakowaniu jednostkowym miodu naturalnego w opinii konsumentów 11,61% ankietowanych nie przywiązywało wagi do informacji zawartych na opakowaniu miodu. W praktyce na opakowaniu jednostkowym nie umieszcza się informacji o dacie zbioru miodu, mimo to wielu ankietowanych na tę właśnie informację wskazywało jako istotną na opakowaniu miodów. Jest to sygnał o potrzebie zwiększenia zakresu informacji oczekiwanych przez konsumenta. 4. Wnioski 1. Na podstawie badań stwierdzono, że w Polsce spożywa się mało i rzadko miody naturalne. 2. Najczęściej preferowanymi przez konsumentów odmianami są miody ze spadzi iglastej, miody lipowe oraz miody wielkokwiatowe. 3. Smakowitość jest najważniejszą dla konsumentów cechą sensoryczną miodów naturalnych. 4. Etykieta jest najbardziej istotną cechą opakowania jednostkowego miodu naturalnego.

15 Badanie preferencji konsumenckich Spośród informacji zawartych na etykiecie najistotniejszą dla konsumentów są data produkcji oraz data zbioru. Literatura [1] Gala J., Miód i produkty pszczele w profilaktyce i leczeniu, Intermedlex, Kraków [2] Garbarski L., Zachowania nabywców, PWE, Warszawa [3] Kołożyn-Krajewska D., Sikora T., Towaroznawstwo żywności, WSiP, Warszawa 23. [4] Kotler P., Marketing, Gebethner i Ska, Warszawa [5] Podstawy marketingu, pod red. J. Altkorna, Instytut Marketingu, Kraków Consumer Preferences Regarding Quality Factors of Natural Honeys In the paper the results of the research into consumer preferences regarding natural varietal honeys are presented. On the basis of questionnaire surveys the frequency and volume of natural honey consumption, purchase place and factors deciding the purchase, preferences regarding the variety, colour and consistency of honeys, and the knowledge of the components of natural honeys have been determined. The significance of packaging characteristics and the scope of information given on the unit package of natural honey is presented as well.