Spis treści. Wstęp 13 CZĘŚĆ I CZŁOWIEK W SYSTEMIE RODZINY. Rozdział 1

Transkrypt

1 Spis treści Wstęp 13 Rozdział 1 CZĘŚĆ I CZŁOWIEK W SYSTEMIE RODZINY Rodzina w ujęciu systemowym (Waldemar Świętochowski) Podstawowe zasady teorii systemów Struktura systemu rodziny Granice w systemie rodziny Podsystemy Role i pozycje w rodzinie Procesy systemowe w rodzinie Indywiduacja Komunikacja Logika" systemu rodziny: homeostaza funkcjonalna Zadania rodziny w kolejnych fazach rozwojowych. Wspólnota i ciągłość W kierunku rodziny funkcjonalnej. Wskazówki praktyczne 44 Rozdział 2 Specyfika komunikacji interpersonalnej w rodzinie ujmowanej jako system (Barbara Harwas-Napierała) Modele komunikacji interpersonalnej Jednostronny model komunikacji Dwustronny model komunikacji Relacyjny model komunikacji Podstawowe uwarunkowania komunikacji w rodzinie Uwarunkowania podmiotowe Uwarunkowania pozapodmiotowe Rozwojowe zmiany komunikacji w systemie rodziny Komunikacja w podsystemie małżeńskim Zmiany rozwojowe komunikacji w podsystemie rodzicielskim Komunikacja w podsystemie rodzeństwa Warunki kształtowania prawidłowej komunikacji Kształtowanie umiejętności usprawniających komunikację rodzinną 69

2 6 Spis treści Rozdział 3 Narracje rodzinne (Elżbieta Dryll) Rodzina jako nisza semantyczna Geneza treści rodzinnych narracji Tradycja Przekaz międzypokoleniowy Historia życia rodziny nuklearnej Dlaczego ważne jest badanie narracji rodzinnych 92 Rozdział 4 Role i funkcje rodziny (Katarzyna Walęcka-Matyja) Współczesne ujęcie roli rodziny Kierunki przemian współczesnej rodziny a role i funkcje rodzinne Role w systemie rodziny Funkcje rodziny Psychospołeczne uwarunkowania funkcji rodziny 110 Rozdział 5 Modele funkcjonowania rodziny. Style wychowania (Hanna Liberska, Mirosława Matuszewska) Modele rodziny Klasyfikacja modeli funkcjonowania rodziny Styl wychowania Pojęcia podstawowe: wychowanie, styl wychowania Rodzaje stylów wychowania Modele funkcjonowania rodziny a style wychowania 138 Rozdział 6 Więzi małżeńskie i rodzinne w perspektywie teorii przywiązania (Mieczysław Plopa) Założenia i inspiracje teorii przywiązania Aspekt ewolucyjny Aspekt neuropsychologiczny Przywiązanie w okresie dzieciństwa Przywiązanie w okresie dorosłości Przywiązanie a relacje w bliskich związkach 157 Rozdział 7 Seksualność w związkach małżeńskich (Magdalena Grabowska) Pojęcie seksualności Aktywność seksualna małżonków i jej uwarunkowania Wiek małżonków Staż małżeństwa 175

3 V, Spis treści Relacje między małżonkami Problemy seksualne małżonków 180 Rozdział 8 Transmisja międzypokoleniowa - procesy zachodzące na styku pokoleń (Marzanna Farnicka, Hanna Liberska) Istota i mechanizmy transmisji międzypokoleniowej w rodzinie Naśladownictwo Modelowanie Identyfikacja Obszary transmisji międzypokoleniowej w rodzinie Transmisja międzypokoleniowa w różnych podejściach psychologicznych Transmisja międzypokoleniowa jako proces formowania rodziny - model Murraya Bowena Kierunki badań nad transmisją w rodzinie Wyzwania dla badań nad transmisją w rodzinie 198 Rozdział 9 Psychologia religijności/duchowości rodziny (Elżbieta Rydz) Religijność i duchowość - definicje Współczesne podejścia badawcze w psychologii religijności/duchowości rodziny Rozwój struktury i funkcji religijności Rozwój struktury i funkcji rodziny Rozwój religijności człowieka w kontekście cyklu życia rodzinnego w ujęciu Evelyn Duvall Religijność i duchowość w małżeństwie bez dzieci Rodziny wychowujące małe dzieci Rodziny z dziećmi w wieku przedszkolnym Rodziny z dziećmi w wieku szkolnym Rodziny z nastolatkami Rodziny jako instytucje wypuszczające dzieci w świat Starzejący się członkowie rodziny Perspektywy badań dotyczących religijności w rodzinie 218 Rozdział 10 Rozwój rodziny i rozwój w rodzinie (Hanna Liberska) Rozwój rodziny Rozwój w rodzinie Wyznaczniki rozwoju w systemie rodziny Miejsce rodziny wśród innych systemów Wymiary zmian w systemach społeczno-kulturowych Zmiany w strukturze systemu rodziny Rodzina jako kontekst rozwoju indywidualnego 235

4 8 Spis treści Rozdział 1 Część II ZRÓŻNICOWANE FORMY ŻYCIA RODZINNEGO Samotne rodzicielstwo {Sylwia Rydz) Specyfika roli kobiecej - matka i samotna matka Specyfika roli męskiej - ojciec i samotny ojciec Funkcjonowanie rodziny niepełnej Konsekwencje samotnego rodzicielstwa Migracja zarobkowa jako czasowe samotne rodzicielstwo Pomoc samotnym rodzicom 257 Rozdział 2 Związki kohabitacyjne {Iwona Janicka) Kohabitacja jako nowa forma życia pary Przyczyny kohabitacji Charakterystyka osób kohabitujących Przedślubna kohabitacja a małżeństwo Kohabitacja a rokowania odnośnie do trwałości związku Efekt selekcji Efekt kohabitacji Zaangażowanie w relację a trwałość związków intymnych Wybrane teorie zaangażowania Rola zaangażowania Zaangażowanie partnerów kohabitujących i poślubionych 279 Rozdział 3 Partnerzy kohabitujący jako rodzice (Iwona Janicka) Dzieci urodzone poza małżeństwem Rodziny kohabitacyjne Fazy rozwoju rodziny kohabitacyjnej Kohabitacja a zaangażowane rodzicielstwo Problem stabilności rodzin kohabitacyjnych Niestabilność kohabitacji a rodzicielstwo Niestabilność kohabitacji a dzieci Warunki życia rodzin kohabitacyjnych 301 Rozdział 4 Rodzina zrekonstruowana (Aleksandra Lewandowska-Walter) Definicje i statystyki Definicje Statystyki Rodzina zrekonstruowana jako system Małżeństwo powtórne jako podstawa rekonstrukcji rodziny Rodzicielstwo w rodzinie zrekonstruowanej 316

5 Spis treści Dziecko w rodzinie zrekonstruowanej Typy rodzin zrekonstruowanych Wskazówki do pracy psychoedukacyjnej i terapeutycznej 325 Rozdział 5 Rodzina adopcyjna {Alicja Kalus) Specyfika rodziny adopcyjnej Rodzina adopcyjna z perspektywy prawnej Rodzina adopcyjna z perspektywy medycznej Rodzina adopcyjna z perspektywy psychologicznej Etap małżeństwa bezdzietnego Doświadczenie straty w rodzinie adopcyjnej Decyzja o adopcji dziecka i proces adopcyjny Rodzina adopcyjna z dzieckiem w okresie wczesnego dzieciństwa Rodzina adopcyjna z dzieckiem w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym Rodzina z dorastającym nastolatkiem 350 Rozdział 6 Rodzina zastępcza (Alicja Kalus) Rodzina zastępcza z perspektywy prawnej Specyfika rodziny zastępczej Rodzinny dom dziecka jako rodzinna forma opieki zastępczej Perspektywa prawna 367 Rozdział 7 Kulturowa różnorodność rodziny (Jolanta Miluska) Status współczesnej rodziny Wartości kulturowe a interakcje w rodzinie Rodziny wielokulturowe Przyszłość rodziny w kontekście procesu zmiany społecznej 382 Część III ZDROWOTNE I SPOŁECZNE PROBLEMY W RODZINIE Rozdział 1 Choroba przewlekła w systemie rodziny (Waldemar Świętochowski) Trzy ujęcia choroby Choroba jako nienormatywny kryzys w rodzinie Rodzina wobec przewlekłej choroby Reakcje na poziomie zachowań Reakcje na poziomie procesów (ujęcie systemowe) Adaptacja do kryzysu: jak problemy pomagają w adaptacji 403

6 10 Spis treści 1.5. Dlaczego przewlekła choroba jest przewlekła 404 Rozdział 2 Trudności w realizacji planów prokreacyjnych i ich skutki dla rodziny (Eleonora Bielawska-Batorowicz) Trudności w realizacji planów prokreacyjnych i ich medyczne uwarunkowania Niepłodność - rodzaje, przyczyny, rozpowszechnienie Poronienia, martwe urodzenia i śmierć dziecka w okresie okołoporodowym - rozpowszechnienie, przyczyny Następstwa trudności w realizacji planów prokreacyjnych Diagnoza niepłodności i jej następstwa psychologiczne Straty ciąży i ich następstwa psychologiczne Przezwyciężanie trudności prokreacyjnych - na przykładzie niepłodności Techniki wspomaganego rozrodu w leczeniu niepłodności Rozwój dzieci urodzonych w wyniku zastosowania technik rozrodu wspomaganego Relacje w rodzinie powstałej w wyniku zastosowaniu technik rozrodu wspomaganego 433 Rozdział 3 Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym (Ewa Marat) Informowanie rodziców o zaburzeniach w rozwoju dziecka W jaki sposób należy przekazywać rodzicom diagnozę Modelowa procedura informowania o zaburzeniach dziecka Niepełnosprawność dziecka a zmiany w systemie rodzinnym Model żałoby i chronicznego smutku Stres rodzicielski Niepełnosprawność dziecka jako sytuacja kryzysowa Adaptacja rodziców do niepełnosprawności dziecka Zespół wypalania sił u rodziców dzieci niepełnosprawnych Rola wsparcia społecznego w procesie radzenia sobie przez rodziców dzieci niepełnosprawnych Społeczne, emocjonalne i adaptacyjne problemy doświadczane przez rodzeństwo dzieci z zaburzeniami rozwoju Pomoc dla rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi 456 Rozdział 4 Rozwód jako sytuacja kryzysowa w rodzinie (Magdalena Błażek) Kryzys rozwodowy - charakterystyka Przyczyny rozwodów Predyktory powodzenia i niepowodzenia związku 464

7 V, Spis treści Fazy procesu rozwodowego Funkcjonowanie psychologiczne dorosłych w sytuacji rozwodu z uwzględnieniem różnic płciowych Funkcjonowanie psychologiczne dzieci w sytuacji rozwodu rodziców Płeć dziecka a proces radzenia sobie z rozwodem rodziców Cechy indywidualne dziecka i wsparcie społeczne a radzenie sobie z rozwodem rodziców 480 Rozdział 5 Agresja i przemoc w rodzinie (Grażyna Poraj) Metody wychowawcze i postawy rodzicielskie sprzyjające agresji u dzieci i młodzieży System wartości i orientacja życiowa rodziców Nieprawidłowe stosunki uczuciowe między rodzicami a dziećmi Agresja między rodzeństwem Przemoc w małżeństwie, czyli dostarczanie dzieciom wzorów zachowań agresywnych Zapobieganie i kontrolowanie agresji Zapobieganie i redukowanie agresji u dzieci Zapobieganie i redukowanie agresji wśród rodzeństwa Zapobieganie i redukowanie przemocy w rodzinie (wobec dzieci i współmałżonka) 504 Rozdział 6 Rodzina a zachowanie antyspołeczne (Mieczysław Radochoński, Lidia Perenc, Anna Radochońska) Zachowania antyspołeczne i ich przyczyny Rodzina jako miejsce rozwoju zachowań antyspołecznych Rola czynników genetycznych Struktura rodziny Charakterystyczne cechy matki Charakterystyczne cechy dzieci Relacje w rodzinie Osadzenie rodzica w zakładzie karnym Mechanizm transmisji międzypokoleniowej a zachowania antyspołeczne Rozdział 1 Część IV TERAPIA RODZIN I TERAPEUTYCZNA ROLA RODZINY Współczesne nurty w terapii rodzin (Tadeusz Pietras) Historia terapii rodzin Zasady terapii rodzin Wskazania i przeciwwskazania do terapii rodzin 534

8 12 Spis treści Rozdział 2 Pozytywna psychologia rodziny - w teorii i praktyce {Bogusława Lachowska) Obszary psychologii rodziny Obszary psychologii pozytywnej Najważniejsze koncepcje i pojęcia psychologii pozytywnej Siły i cnoty charakteru Zainteresowanie pozytywnością na gruncie psychologii rodziny Koncepcja sił rodziny Pozytywna interwencja w rodzinę - interwencje skoncentrowane na siłach rodziny Prężność rodziny 554 Literatura 566 Indeks nazwisk 650 Indeks rzeczowy 669 O Autorach 674 -