Morfologia komórki apoptotycznej

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Morfologia komórki apoptotycznej"

Transkrypt

1 Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii Kultury tkankowe i komórkowe roślin i zwierząt Morfologia komórki apoptotycznej 1.Wstęp PrzeŜycie wielokomórkowego organizmu zaleŝy nie tylko od namnaŝania się i róŝnicowania odpowiedniej liczby komórek, ale takŝe od ich obumierania. Utrzymanie równowagi pomiędzy powstawaniem nowych, a eliminacją niepotrzebnych komórek jest niezwykle istotne dla funkcjonowania organizmu. Samobójcza śmierć komórki jako naturalny element Ŝycia długo pozostawała tajemnicą. O tym, Ŝe kaŝda komórka organizmu jest zaprogramowana tak, aby popełnić samobójstwo po otrzymaniu odpowiednich sygnałów, przekonano się dopiero na początku lat siedemdziesiątych. Wtedy teŝ po raz pierwszy uŝyto terminu apoptoza (w języku greckim oznacza on opadanie liści z drzew lub płatków kwiatów). Apoptoza jako śmierć czynna, wymagająca w swym przebiegu syntezy RNA i białek, jest alternatywną formą śmierci w stosunku do martwicy (nekrozy), która jest śmiercią przypadkową bierną. Apoptoza zwana teŝ fizjologiczną lub programowaną śmiercią komórki, występuje podczas całego rozwoju organizmu. Za jej pomocą organizm pozbywa się nadmiaru niepotrzebnych komórek, a takŝe eliminuje zainfekowane, uszkodzone lub zmutowane komórki. Ostatecznie zatem o liczbie komórek w organizmie decyduje równowaga pomiędzy ich proliferacją i śmiercią, regulowana przede wszystkim przez gospodarkę hormonalną ustroju, dostępność czynników wzrostowych oraz substancji odŝywczych. Apoptoza leŝy u podstaw procesu nowotworzenia. Obecnie uwaŝa się, Ŝe powstawanie i rozwój nowotworu to nie tylko wynik nagromadzenia się mutacji w poszczególnych klasach genów komórki. Równie istotnym czynnikiem w tych procesach jest równieŝ zdolność komórek nowotworowych do wyłączenia mechanizmu samozniszczenia. MoŜe to prowadzić do nieprawidłowego zwiększenia Ŝywotności komórek, wydłuŝania ich Ŝycia, utrwalania juŝ zaistniałych mutacji, zakłóceń w przebiegu cyklu komórkowego oraz wystąpienia oporności komórek na działanie cytostatyków. Ograniczenie zjawiska apoptozy prowadzi równieŝ do powstania szeregu złośliwych chorób proliferacyjnych oraz autoagresji układu odpornościowego [Arends M. J., 1991]. 2. Zmiany w morfologii komórki umierającej na drodze apoptozy Komórki umierające w wyniku apoptozy wykazują szereg charakterystycznych, morfologicznych zmian. Komórka apoptotyczna z reguły oddziela się od pozostałych. Na skutek utraty wewnątrzkomórkowej wody i elektrolitów dochodzi do jej obkurczenia, zmiany kształtu, wielkości oraz zagęszczenia cytoplazmy. Powierzchnia takiej komórki ulega charakterystycznemu pofałdowaniu. Jednocześnie dochodzi do zmian w chromatynie jądrowej. Ulega ona zagęszczeniu i początkowo gromadzi się w pobliŝu błony jądrowej. Następnie wypełnia ona całe jądro, które staje się pyknotyczne. Organella są gęsto upakowane w cytoplazmie i nie wykazują znaczących zmian morfologicznych. Cechą

2 charakterystyczną dla apoptozy jest równieŝ fragmentacja jądra komórkowego oraz powstawanie tzw. ciałek apoptotycznych w późniejszych stadiach tego procesu. W przypadku apoptozy zawartość komórki nie wydostaje się na zewnątrz i nie dochodzi do powstania odczynów zapalnych. Dzieje się tak dzięki tworzeniu się nierozpuszczalnej osłony stabilizującej integralność całej komórki apoptotycznej, a w późniejszym etapie równieŝ ciałek apoptotycznych. Jest to efekt tworzenia się dodatkowych wiązań pomiędzy białkami błonowymi. W warunkach fizjologicznych, komórki podlegające apoptozie są fagocytowane przez makrofagi lub sąsiadujące komórki. W hodowli zaś, wobec braku komórek fagocytujących, komórki apoptotyczne ulegają wtórnej martwicy [Sikora E., 1994]. Rys. 1. Zmiany morfologiczne zachodzące w komórce apoptotycznej. A - kondensacja chromatyny, której towarzyszy obkurczenie komórki i zagęszczenie cytoplazmy; B - fragmentacja jądra komórkowego; C fagocytoza [na podstawie - zmienione]. 3. Zmiany biochemiczne zachodzące w komórce umierającej na drodze apoptozy Zmiany zachodzące w błonie plazmatycznej komórki podczas procesu apoptozy Cechą charakterystyczną procesu apoptozy są zmiany zachodzące w budowie błony komórkowej. Dochodzi wówczas do zaburzenia asymetrii w rozmieszczeniu fosfolipidów błonowych. W normalnej komórce na powierzchni błony przewaŝają fosfolipidy obojętne, do których zalicza się: sfingomielinę i fosfatydylocholinę. W warstwie wewnętrznej zaś dominują fosfolipidy anionowe, takie jak fosfatydyloseryna. W komórkach apoptotycznych fosfatydyloseryna jest eksponowana w zewnętrznej warstwie błony komórkowej. Zjawisko to wykorzystuje się do znakowania komórek apoptotycznych za pośrednictwem aneksyny V, która ma zdolność do preferencyjnego wiązania się z ujemnie naładowanymi fosfolipidami, takimi jak fosfatydyloseryna [DarŜynkiewicz Z. i wsp., 1996].

3 Rys. 2. Zmiany zachodzące w budowie błony komórkowej we wczesnych fazach apoptozy [DarŜynkiewicz Z. i wsp., zmienione]. Zmiany w funkcjonowaniu mitochondriów Apoptoza jest ściśle kontrolowana na poziomie mitochondriów. Jednym z kluczowych parametrów, określających zaburzenie funkcji tych organelli podczas apoptozy, jest spadek potencjału elektrochemicznego ( Ψm) na wewnętrznej błonie mitochondrialnej. Następuje on przed pojawieniem się fragmentacji DNA i charakterystycznych dla apoptozy zmian w morfologii komórki. Spadek potencjału Ψm poniŝej krytycznej wartości tzw. potencjału bramkującego, sprzyja otwieraniu tzw. megakanałów mitochondrialnych, co nieodwracalnie prowadzi do apoptozy. W wyniku otwarcia tychŝe megakanałów dochodzi do uwolnienia z przestrzeni międzybłonowej mitochondriów do cytoplazmy szeregu białek apoptogennych, takich jak cytochrom c, czynnik indukujący apoptozę (AIF) oraz prokaspazy 2, 3 i 9 [Green D. i Reed J. C., 1998]. Fragmentacja DNA Kolejnym, charakterystycznym znacznikiem procesu apoptozy jest degradacja DNA, przebiegająca w kilku następujących po sobie etapach. W pierwszym z nich powstają duŝe fragmenty DNA (HMW, ang. high molecular DNA), osiągające wielkość od 300 do 50 tysięcy par zasad. W kolejnym etapie, DNA moŝe ulec fragmentacji do krótkich odcinków, będących wielokrotnością około 200 par zasad. Stosując technikę elektroforezy w Ŝelu agarozowym moŝna rozdzielić DNA podegradowane na mono- i oligonukleosomy. Fragmenty te układają się na elektroforegramie w charakterystyczną drabinkę. Do fragmentacji DNA dochodzi w wyniku aktywacji specyficznych endonukleaz, takich jak DFF40/CAD oraz endonukleaza G, czy lizosomalna DNaza II [Peitsch M. C. i wsp., 1994]. Aktywacja specyficznych enzymów proteolitycznych kaspaz Kaspazy to specyficzna klasa enzymów będących protezami cysteinowymi, które przecinają łańcuch polipeptydowy na reszcie argininy w określonej sekwencji aminokwasowej. Enzymy te syntetyzowane są w postaci nieaktywnego zymogenu, a ich funkcje fizjologiczne w normalnej komórce nie są znane. Zostały one podzielone na dwie grupy: kaspazy inicjatorowe i kaspazy egzekutorowe. W początkowej fazie apoptozy aktywowane są kaspazy inicjatorowe, a dopiero później kaspazy egzekutorowe, których substratami są róŝne białka komórkowe (np. PARP, kinaza DNA PK, topoizomeraza II, aktyna, gelsolina, lamina B) [Grądzka I., 2000].

4 4. Wykonanie ćwiczenia Zadaniem studentów będzie przygotowanie dwóch róŝnych preparatów komórkowych, pozwalających zaobserwować zmiany w morfologii komórek (w szczególności jądra komórkowego), wynikających z uruchomienia apoptozy w tychŝe komórkach. Barwienie róŝnicowe komórek z zastosowaniem jodku propidyny oraz di octanu fluoresceiny Jednym z podstawowych testów wykorzystywanych do odróŝnienia komórek martwych od Ŝywych jest tzw. barwienie róŝnicowe za pomocą dwóch barwników fluorescencyjnych, takich jak jodek propidyny (PI) oraz dioctan fluoresceiny (FDA). Dioctan fluoresceiny jest nie polarną i nie fluoryzującą pochodną fluoresceiny, która posiada zdolność do przenika przez błonę komórkową. Po wniknięciu do komórki, FDA jest hydrolizowany przez wewnątrzkomórkowe esterazy do fluoresceiny związku wykazującego właściwości fluoryzujące. Komórki Ŝywe, przejawiające duŝą aktywność esteraz, kumulują znaczne ilości fluoresceiny, co w konsekwencji powadzi do otrzymania intensywnej fluorescencji zielonej. Komórki apoptotyczne i martwe, cechujące się mniejszą aktywnością esteraz oraz słabiej zachowaną integralnością błony komórkowej, słabiej akumulują produkt hydrolizy FDA, co oznacza mniejsze wartości zielonej fluorescencji tychŝe komórek [Dębowska R. i inni, 2007]. Jodek propidyny, ze względu na posiadany ładunek elektryczny, nie przenika przez nieuszkodzoną błonę komórek Ŝywych i wczesnoapoptotycznych. Barwi on jednak na czerwono komórki z uszkodzoną błoną cytoplazmatyczną, a więc nekrotyczne lub znajdujące się w późnych fazach apoptozy. W celu wykonania tej części ćwiczenia naleŝy do 1 ml dostarczonej przez prowadzącego zawiesiny komórek (2 x 10 6 komórek) dodać 2 µl roztworu dioctanu fluoresceiny (roztwór FDA w acetonie o stęŝeniu 1 mg/ml), a następnie barwić całość przez 15 minut w temperaturze 37 C. W dalszej kolejności naleŝy dodać do zawiesiny komórek 20 µl roztworu jodku propidyny (roztwór PI w wodzie o stęŝeniu 1 mg/ml) i po upływie około 1 minuty przygotować preparat mikroskopowy. Przygotowany w ten sposób preparat oglądamy w mikroskopie fluorescencyjnym przy wzbudzeniu światłem niebieskim. Barwienie utrwalonego preparatu komórkowego Podstawowym i najprostszym sposobem identyfikacji procesu apoptozy jest zbadanie zmian w morfologii jąder komórkowych przy uŝyciu barwnika fluorescencyjnego DAPI, który silnie wiąŝe się do DNA (dwuniciowego) na zasadzie interkalacji. Utrwalone za pomocą etanolu komórki, ekstrahujemy w buforze fosforanowym z dodatkiem kwasu cytrynowego w celu usunięcia z komórek umierających na drodze apoptozy pofragmentowanego DNA (fragmenty DNA znajdujące się w cytoplazmie mogą przeszkadzać w odróŝnieniu komórek normalnych od apoptotycznych). Następnie komórki barwimy fluorochromem DAPI (wybarwia jądro komórkowe) oraz barwnikiem barwiącym białka w tym przypadku sulforodaminą 101 (wybarwia przede wszystkim cytoplazmę). W celu wykonania tej części ćwiczenia naleŝy do 1 ml zawiesiny komórek (1 x 10 6 komórek) dodać 5 ml 70%, zimnego etanolu i inkubować w lodzie przez 30 minut. Następnie całość wirować w następujących warunkach: 4 C/5 min./1000 rpm. Po wirowaniu zawiesić komórki w 5 ml roztworu soli fizjologicznej (PBS) i ponownie odwirować w podanych

5 powyŝej warunkach. Nadsącz odrzucić, a osad komórek zawiesić w 1 ml PBS u z dodatkiem 1 ml buforu fosforanowego z dodatkiem kwasu cytrynowego (bufor otrzymujemy poprzez zmieszanie 60 µl 0,1 M kwasu cytrynowego i 1440 µl 0,2 M fosforanu sodu Na 2 HPO 4 ). Ekstrahować w temperaturze pokojowej przez 5 minut. W dalszej kolejności zawiesinę komórek naleŝy zwirować i osad zawiesić w 1 ml buforu barwiącego, w skład którego wchodzą: 10 mm bufor PIPES (ph 6,8), 100 mm NaCl, 2 mm MgCl 2, 0,1% Triton X-100, 1 µg DAPI, 20 µg sulforodamina 101. Całość barwić przez 5 minut w temperaturze pokojowej. Tak przygotowany preparat odwirować przy pomocy cytowirówki (CytoFuge 2) (4 min./700 rpm) w celu osadzenia komórek na szkiełku podstawowym, a następnie prowadzić obserwacje w mikroskopie fluorescencyjnym przy wzbudzeniu światłem UV. 4. Opracowanie wyników Sprawozdanie z wykonania ćwiczenia powinno zawierać: - zwięzły opis jego przebiegu wraz z wyjaśnieniem zasad postępowania, - opisać róŝnice w morfologii komórek normalnych i apoptotycznych po zastosowaniu róŝnych metod barwienia, - napisać, która z zastosowanych podczas ćwiczenia metod barwienia bardziej nadaje się do odróŝnienia komórek normalnych od komórek apoptotycznych (wybór uzasadnić). 5. Literatura 1. Arends M.J., Wyllie A.H.: Apoptosis: mechanism and roles in pathology, Int. Rev. Exp. Path. 1991; 32: , 2. Sikora E.: Mechanizmy śmierci programowanej komórek (apoptozy), Post. Bioch. 1994; 40 (3): , 3. DarŜynkiewicz Z., Gorczyca W., Ardelt B., Halicka D., Juan G., Traganos F.: Cytometria apoptozy i martwicy, Central European J. Immunol. 1996; 21: , 4. Green D., Reed JC.: Mitochondria and apoptosis, Science 1998; 281: , 5. Peitsch MC., Mannherz HG., Tscgopp J.: The apoptosis endonukleases: cleaning up after cell death?, Trends Cell Biol. 1994; 4: 37-41, 6. Dębowska R., Bazela K., Eris I.: Apoptoza i ochronne działanie kwasu foliowego, Dermatologia estetyczna 2007; 9 (2):

Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii. Biologia komórki nowotworowej: Ćwiczenie B

Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii. Biologia komórki nowotworowej: Ćwiczenie B Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii Biologia komórki nowotworowej: Ćwiczenie B Badanie zmian w budowie błony cytoplazmatycznej komórek wybranych linii nowotworowych

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Fizjologia człowieka Wykład 2, część A CZYNNIKI WZROSTU CYTOKINY 2 1 Przykłady czynników wzrostu pobudzających proliferację: PDGF - cz.wzrostu z płytek krwi działa na proliferację i migrację fibroblastów,

Bardziej szczegółowo

Technika fluorescencyjnego oznaczania aktywności enzymów. Wstęp:

Technika fluorescencyjnego oznaczania aktywności enzymów. Wstęp: Technika fluorescencyjnego oznaczania aktywności enzymów Wstęp: Wśród technik biologii molekularnej jedną z najczęściej stosowanych jest technika fluorescencyjna. Stosując technikę fluorescencyjną można

Bardziej szczegółowo

Temat ćwiczenia: Techniki stosowane w badaniach toksyczności in vitro

Temat ćwiczenia: Techniki stosowane w badaniach toksyczności in vitro Temat ćwiczenia: Techniki stosowane w badaniach toksyczności in vitro Miarą aktywności cytotoksycznej badanej substancji jest określenie stężenia hamującego, IC 50 (ang. inhibitory concentration), dla

Bardziej szczegółowo

Oznaczanie aktywności cytotoksycznej chemoterapeutyków wobec komórek nowotworowych

Oznaczanie aktywności cytotoksycznej chemoterapeutyków wobec komórek nowotworowych Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii Kultury tkankowe i komórkowe roślin i zwierząt Oznaczanie aktywności cytotoksycznej chemoterapeutyków wobec komórek nowotworowych

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA KOMÓRKI. Testy witalności komórek

BIOLOGIA KOMÓRKI. Testy witalności komórek BIOLOGIA KOMÓRKI Testy witalności komórek WSTĘP Każda komórka jest układem termodynamicznie otwartym wymieniającym ze swym otoczeniem materię i energię. Wymiana ta odbywa się poprzez błonę komórkową, której

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA KOMÓRKI. Podstawy mikroskopii fluorescencyjnej -1 Barwienia przyżyciowe organelli komórkowych

BIOLOGIA KOMÓRKI. Podstawy mikroskopii fluorescencyjnej -1 Barwienia przyżyciowe organelli komórkowych BIOLOGIA KOMÓRKI Podstawy mikroskopii fluorescencyjnej -1 Barwienia przyżyciowe organelli komórkowych Wstęp Komórka eukariotyczna posiada zdolność przeprowadzenia bardzo dużej liczby procesów biochemicznych

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA KOMÓRKI. Mikroskopia fluorescencyjna -2 Przyżyciowe barwienia organelli wewnątrzkomórkowych

BIOLOGIA KOMÓRKI. Mikroskopia fluorescencyjna -2 Przyżyciowe barwienia organelli wewnątrzkomórkowych BIOLOGIA KOMÓRKI Mikroskopia fluorescencyjna -2 Przyżyciowe barwienia organelli Wstęp Komórki eukariotyczne, w odróżnieniu od komórek prokariotycznych (bakterie, archeony) posiadają wysoce skomplikowaną

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA KOMÓRKI. Mikroskopia fluorescencyjna -2 Przyżyciowe barwienia organelli wewnątrzkomórkowych

BIOLOGIA KOMÓRKI. Mikroskopia fluorescencyjna -2 Przyżyciowe barwienia organelli wewnątrzkomórkowych BIOLOGIA KOMÓRKI Mikroskopia fluorescencyjna -2 Przyżyciowe barwienia organelli Wstęp Komórki eukariotyczne, w odróżnieniu od komórek prokariotycznych (bakterie, archeony) posiadają wysoce skomplikowaną

Bardziej szczegółowo

Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii. Metody przeżyciowego barwienia i obserwacji komórek

Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii. Metody przeżyciowego barwienia i obserwacji komórek Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii Biologia komórki Metody przeżyciowego barwienia i obserwacji komórek WSTĘP Postęp w syntezie chemicznej fluorochromów a zwłaszcza

Bardziej szczegółowo

Badanie dynamiki białek jądrowych w żywych komórkach metodą mikroskopii konfokalnej

Badanie dynamiki białek jądrowych w żywych komórkach metodą mikroskopii konfokalnej Badanie dynamiki białek jądrowych w żywych komórkach metodą mikroskopii konfokalnej PRAKTIKUM Z BIOLOGII KOMÓRKI () ćwiczenie prowadzone we współpracy z Pracownią Biofizyki Komórki Badanie dynamiki białek

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 5 MECHANIZMY PROMUJĄCE WZROST ROŚLIN

ĆWICZENIE 5 MECHANIZMY PROMUJĄCE WZROST ROŚLIN ĆWICZENIE 5 MECHANIZMY PROMUJĄCE WZROST ROŚLIN CZĘŚĆ TEORETYCZNA Mechanizmy promujące wzrost rośli (PGP) Metody badań PGP CZĘŚĆ PRAKTYCZNA 1. Mechanizmy promujące wzrost roślin. Odczyt. a) Wytwarzanie

Bardziej szczegółowo

Techniki oznaczania aktywności cytotoksycznej związków chemioterapeutycznych in vitro

Techniki oznaczania aktywności cytotoksycznej związków chemioterapeutycznych in vitro Fizjologiczne techniki badań Techniki oznaczania aktywności cytotoksycznej związków chemioterapeutycznych in vitro Wstęp: Oznaczanie cytotoksyczności związków chemioterapeutycznych wobec komórek w hodowlach

Bardziej szczegółowo

Indukcja apoptozy w komórkach białaczek ludzkich MOLT4 i HL60 przez acyloksytriazoloakrydony nową grupę związków o właściwościach przeciwnowotworowych

Indukcja apoptozy w komórkach białaczek ludzkich MOLT4 i HL60 przez acyloksytriazoloakrydony nową grupę związków o właściwościach przeciwnowotworowych Indukcja apoptozy w komórkach białaczek ludzkich MOLT4 i HL60 przez acyloksytriazoloakrydony nową grupę związków o właściwościach przeciwnowotworowych Induction of apoptosis of human leukemia MOLT4 and

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA KOMÓRKI. Analiza żywotności komórek w warunkach in vitro

BIOLOGIA KOMÓRKI. Analiza żywotności komórek w warunkach in vitro BIOLOGIA KOMÓRKI Analiza żywotności komórek w warunkach in vitro Wstęp Każda komórka jest układem termodynamicznie otwartym wymieniającym ze swym otoczeniem materię i energię. Wymiana ta odbywa się poprzez

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie do cytometrii przepływowej: metody znakowania komórek

Wprowadzenie do cytometrii przepływowej: metody znakowania komórek Fakultet: Cytometria zastosowanie w badaniach biologicznych Wprowadzenie do cytometrii przepływowej: metody znakowania komórek Nadzieja Drela Zakład Immunologii WB UW ndrela@biol.uw.edu.pl Przygotowanie

Bardziej szczegółowo

Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii. Metody przeżyciowego barwienia i obserwacji komórek

Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii. Metody przeżyciowego barwienia i obserwacji komórek Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii Biologia komórki Metody przeżyciowego barwienia i obserwacji komórek WSTĘP Postęp w syntezie chemicznej fluorochromów a zwłaszcza

Bardziej szczegółowo

Metody badania ekspresji genów

Metody badania ekspresji genów Metody badania ekspresji genów dr Katarzyna Knapczyk-Stwora Warunki wstępne: Proszę zapoznać się z tematem Metody badania ekspresji genów zamieszczonym w skrypcie pod reakcją A. Lityńskiej i M. Lewandowskiego

Bardziej szczegółowo

Endogenous Transcription Occurs at the 1-Cell Stage in the Mouse Embryo

Endogenous Transcription Occurs at the 1-Cell Stage in the Mouse Embryo Endogenous Transcription Occurs at the 1-Cell Stage in the Mouse Embryo Christine Bouniol, Eric Nguyen, Pascale Debey 1995r Opracowała: Magdalena Barbachowska Wstęp: U większości gatunków zwierząt początek

Bardziej szczegółowo

Zakład Biologii Molekularnej Materiały do ćwiczeń z przedmiotu: BIOLOGIA MOLEKULARNA

Zakład Biologii Molekularnej Materiały do ćwiczeń z przedmiotu: BIOLOGIA MOLEKULARNA Zakład Biologii Molekularnej Materiały do ćwiczeń z przedmiotu: BIOLOGIA MOLEKULARNA Zakład Biologii Molekularnej Wydział Farmaceutyczny, WUM ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa IZOLACJA DNA Z HODOWLI KOMÓRKOWEJ.

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA KOMÓRKI DLA BIOCHEMIKÓW. Podstawy mikroskopii fluorescencyjnej -1 Barwienia przyŝyciowe organelli komórkowych

BIOLOGIA KOMÓRKI DLA BIOCHEMIKÓW. Podstawy mikroskopii fluorescencyjnej -1 Barwienia przyŝyciowe organelli komórkowych BIOLOGIA KOMÓRKI DLA BIOCHEMIKÓW Podstawy mikroskopii fluorescencyjnej -1 Barwienia przyŝyciowe organelli komórkowych Wstęp Komórka eukariotyczna posiada zdolność przeprowadzenia bardzo duŝej liczby procesów

Bardziej szczegółowo

Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii. Izolacja mitochondriów z komórek eukariotycznych

Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii. Izolacja mitochondriów z komórek eukariotycznych Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii Biochemia - laboratorium Izolacja mitochondriów z komórek eukariotycznych Ćwiczenie i instrukcję przygotował: dr inż. Andrzej

Bardziej szczegółowo

Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii. Biologia komórki nowotworowej: Ćwiczenie E

Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii. Biologia komórki nowotworowej: Ćwiczenie E Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii WSTĘP Biologia komórki nowotworowej: Ćwiczenie E Autofagia w komórkach nowotworowych obserwacje mikroskopowe obecności tzw.

Bardziej szczegółowo

Eukariota - błony wewnątrzkomórkowe. Błony wewnętrzne stanowiące granice poszczególnych. przedziałów komórki i otaczające organelle komórkowe

Eukariota - błony wewnątrzkomórkowe. Błony wewnętrzne stanowiące granice poszczególnych. przedziałów komórki i otaczające organelle komórkowe Błona komórkowa (błona plazmatyczna, plazmolema) Występuje u wszystkich organizmów żywych (zarówno eukariota, jak i prokariota) Stanowią naturalną barierę między wnętrzem komórki a środowiskiem zewnętrznym

Bardziej szczegółowo

Analiza dystrybucji komórek nowotworowych w cyklu życiowym z wykorzystaniem cytometrii przepływowej

Analiza dystrybucji komórek nowotworowych w cyklu życiowym z wykorzystaniem cytometrii przepływowej Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii Biologia komórki nowotworowej: Ćwiczenie A Analiza dystrybucji komórek nowotworowych w cyklu życiowym z wykorzystaniem cytometrii

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA Z LABORATORIUM W ZAKŁADZIE BIOFIZYKI. Ćwiczenie 3 ANALIZA TRANSPORTU SUBSTANCJI NISKOCZĄSTECZKOWYCH PRZEZ

POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA Z LABORATORIUM W ZAKŁADZIE BIOFIZYKI. Ćwiczenie 3 ANALIZA TRANSPORTU SUBSTANCJI NISKOCZĄSTECZKOWYCH PRZEZ POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA Z LABORATORIUM W ZAKŁADZIE BIOFIZYKI Ćwiczenie 3 ANALIZA TRANSPORTU SUBSTANCJI NISKOCZĄSTECZKOWYCH PRZEZ BŁONĘ KOMÓRKOWĄ I. WSTĘP TEORETYCZNY Każda komórka, zarówno roślinna,

Bardziej szczegółowo

Temat: Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu utrwalenie wiadomości.

Temat: Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu utrwalenie wiadomości. SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII DLA KLASY I GIMNAZJUM Temat: Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu utrwalenie wiadomości. Cele: Utrwalenie pojęć związanych z budową komórki;

Bardziej szczegółowo

Nauczanie na kierunku biotechnologia umiejętności pracy w laboratorium na przykładzie badań przeżywalności komórek w hodowli in vitro

Nauczanie na kierunku biotechnologia umiejętności pracy w laboratorium na przykładzie badań przeżywalności komórek w hodowli in vitro Anna KOZIOROWSKA, Lena MAJCHROWICZ Uniwersytet Rzeszowski, Polska Nauczanie na kierunku biotechnologia umiejętności pracy w laboratorium na przykładzie badań przeżywalności komórek w hodowli in vitro Wstęp

Bardziej szczegółowo

Prezentuje: Magdalena Jasińska

Prezentuje: Magdalena Jasińska Prezentuje: Magdalena Jasińska W którym momencie w rozwoju embrionalnym myszy rozpoczyna się endogenna transkrypcja? Hipoteza I: Endogenna transkrypcja rozpoczyna się w embrionach będących w stadium 2-komórkowym

Bardziej szczegółowo

Separacja komórek w gradiencie gęstości PRAKTIKUM Z BIOLOGII KOMÓRKI (BT 231)

Separacja komórek w gradiencie gęstości PRAKTIKUM Z BIOLOGII KOMÓRKI (BT 231) Separacja komórek w gradiencie gęstości PRAKTIKUM Z BIOLOGII KOMÓRKI () Separacja komórek Separacja komórek w gradiencie gęstości W wielu dziedzinach nauk przyrodniczych istnieje potrzeba stosowania określonej

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA KOMÓRKI KOMÓRKI EUKARIOTYCZNE W MIKROSKOPIE ŚWIETLNYM JASNEGO POLA I KONTRASTOWO- FAZOWYM; BARWIENIA CYTOCHEMICZNE KOMÓREK

BIOLOGIA KOMÓRKI KOMÓRKI EUKARIOTYCZNE W MIKROSKOPIE ŚWIETLNYM JASNEGO POLA I KONTRASTOWO- FAZOWYM; BARWIENIA CYTOCHEMICZNE KOMÓREK BIOLOGIA KOMÓRKI KOMÓRKI EUKARIOTYCZNE W MIKROSKOPIE ŚWIETLNYM JASNEGO POLA I KONTRASTOWO- FAZOWYM; BARWIENIA CYTOCHEMICZNE KOMÓREK KOMÓRKI EUKARIOTYCZNE W MIKROSKOPIE ŚWIETLNYM JASNEGO POLA I KONTRASTOWO-FAZOWYM;

Bardziej szczegółowo

OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011

OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK

Bardziej szczegółowo

Właściwości błony komórkowej

Właściwości błony komórkowej Właściwości błony komórkowej płynność asymetria selektywna przepuszczalność Transport przez błony Cząsteczki < 150Da Błony - selektywnie przepuszczalne RóŜnice składu jonowego między wnętrzem komórki ssaka

Bardziej szczegółowo

Fizjologia nauka o czynności żywego organizmu

Fizjologia nauka o czynności żywego organizmu nauka o czynności żywego organizmu Stanowi zbiór praw, jakim podlega cały organizm oraz poszczególne jego układy, narządy, tkanki i komórki prawa rządzące żywym organizmem są wykrywane doświadczalnie określają

Bardziej szczegółowo

Z47 BADANIA WŁAŚCIWOŚCI ELEKTROFIZJOLOGICZNYCH BŁON KOMÓRKOWYCH

Z47 BADANIA WŁAŚCIWOŚCI ELEKTROFIZJOLOGICZNYCH BŁON KOMÓRKOWYCH Z47 BADANIA WŁAŚCIWOŚCI ELEKTROFIZJOLOGICZNYCH BŁON KOMÓRKOWYCH I. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z podstawową wiedzą na temat pomiarów elektrofizjologicznych żywych komórek metodą Patch

Bardziej szczegółowo

(węglowodanów i tłuszczów) Podstawowym produktem (nośnikiem energii) - ATP

(węglowodanów i tłuszczów) Podstawowym produktem (nośnikiem energii) - ATP śycie - wymaga nakładu energii źródłem - promienie świetlne - wykorzystywane do fotosyntezy - magazynowanie energii w wiązaniach chemicznych Wszystkie organizmy (a zwierzęce wyłącznie) pozyskują energię

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie do cytometrii przepływowej: metody znakowania komórek

Wprowadzenie do cytometrii przepływowej: metody znakowania komórek Fakultet: Cytometria zastosowanie w badaniach biologicznych Wprowadzenie do cytometrii przepływowej: metody znakowania komórek Nadzieja Drela Zakład Immunologii WB UW ndrela@biol.uw.edu.pl Przygotowanie

Bardziej szczegółowo

Komórka eukariotyczna

Komórka eukariotyczna Komórka eukariotyczna http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=plik:hela_cells_stained_with_hoechst_33258.jpg cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma W cytoplazmie odbywa się: cała przemiana materii,

Bardziej szczegółowo

błona zewnętrzna błona wewnętrzna (tworzy grzebienie lamelarne lub tubularne) przestrzeń międzybłonowa macierz Błona wewnętrzna: Macierz:

błona zewnętrzna błona wewnętrzna (tworzy grzebienie lamelarne lub tubularne) przestrzeń międzybłonowa macierz Błona wewnętrzna: Macierz: Mitochondria KOMÓRKA Cz. III błona zewnętrzna błona wewnętrzna (tworzy grzebienie lamelarne lub tubularne) przestrzeń międzybłonowa macierz Błona wewnętrzna: Błona zewnętrzna: białka/lipidy 1:1 poryny

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU CYTOFIZJOLOGIA/SYLABUS

KARTA PRZEDMIOTU CYTOFIZJOLOGIA/SYLABUS KARTA PRZEDMIOTU CYTOFIZJOLOGIA/SYLABUS Wydział Kierunek studiów Jednostka organizacyjna prowadząca kierunek Poziom kształcenia Forma studiów Profil kształcenia Jednostka organizacyjna prowadząca przedmiot

Bardziej szczegółowo

Making the impossible possible: the metamorphosis of Polish Biology Olympiad

Making the impossible possible: the metamorphosis of Polish Biology Olympiad Making the impossible possible: the metamorphosis of Polish Biology Olympiad Takao Ishikawa Faculty of Biology, University of Warsaw, Poland Performance of Polish students at IBO Gold Silver Bronze Merit

Bardziej szczegółowo

TEST Z CYTOLOGII GRUPA II

TEST Z CYTOLOGII GRUPA II TEST Z CYTOLOGII GRUPA II Zad. 1 (4p.) Rysunek przedstawia schemat budowy pewnej struktury komórkowej. a/ podaj jej nazwę i określ funkcję w komórce, b/ nazwij elementy oznaczone cyframi 2 i 5 oraz określ

Bardziej szczegółowo

Właściwości błony komórkowej

Właściwości błony komórkowej Właściwości błony komórkowej płynność asymetria selektywna przepuszczalność Glikokaliks glikokaliks cytoplazma jądro błona komórkowa Mikrografia elektronowa powierzchni limfocytu ludzkiego (wybarwienie

Bardziej szczegółowo

Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl

Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg

Bardziej szczegółowo

Transport przez błony

Transport przez błony Transport przez błony Transport bierny Nie wymaga nakładu energii Transport aktywny Wymaga nakładu energii Dyfuzja prosta Dyfuzja ułatwiona Przenośniki Kanały jonowe Transport przez pory w błonie jądrowej

Bardziej szczegółowo

Do moich badań wybrałam przede wszystkim linię kostniakomięsaka 143B ze względu na jej wysoki potencjał przerzutowania. Do wykonania pracy

Do moich badań wybrałam przede wszystkim linię kostniakomięsaka 143B ze względu na jej wysoki potencjał przerzutowania. Do wykonania pracy Streszczenie Choroby nowotworowe stanowią bardzo ważny problem zdrowotny na świecie. Dlatego, medycyna dąży do znalezienia nowych skutecznych leków, ale również rozwiązań do walki z nowotworami. Głównym

Bardziej szczegółowo

Techniki histologiczne barwienie

Techniki histologiczne barwienie Struktury histologiczne są optycznie obiektami fazowymi nie zmieniają ani amplitudy fali światła (obiekty nie są ciemniejsze ani jaśniejsze), ani jej długości (barwa), a jedynie powodują załamanie światła

Bardziej szczegółowo

EKSTRAHOWANIE KWASÓW NUKLEINOWYCH JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI? JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI?

EKSTRAHOWANIE KWASÓW NUKLEINOWYCH JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI? JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI? EKSTRAHOWANIE KWASÓW NUKLEINOWYCH Wytrącanie etanolem Rozpuszczenie kwasu nukleinowego w fazie wodnej (met. fenol/chloroform) Wiązanie ze złożem krzemionkowym za pomocą substancji chaotropowych: jodek

Bardziej szczegółowo

Dr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany

Dr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany 1 2 3 Drożdże są najprostszymi Eukariontami 4 Eucaryota Procaryota 5 6 Informacja genetyczna dla każdej komórki drożdży jest identyczna A zatem każda komórka koduje w DNA wszystkie swoje substancje 7 Przy

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY BIOLOGII KOMÓRKI. Bankowanie komórek i ocena ich żywotności

PODSTAWY BIOLOGII KOMÓRKI. Bankowanie komórek i ocena ich żywotności PODSTAWY BIOLOGII KOMÓRKI Wstęp Jedną z rutynowych metod laboratoryjnych stosowanych we współczesnej biologii jest długotrwałe przechowywanie żywych komórek w obniżonej temperaturze. Metoda ta jest szczególnie

Bardziej szczegółowo

Spis treści CYKL KOMÓRKOWY

Spis treści CYKL KOMÓRKOWY Spis treści 1 CYKL KOMÓRKOWY 1.1 Faza M 1.2 Faza G1 (część interfazy) 1.3 Faza S (część interfazy) 1.4 Faza G2 (część interfazy) 1.5 Faza G0 2 MITOZA (podział pośredni) 2.1 Profaza 2.2 Metafaza 2.3 Anafaza

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE NR 3 BADANIE MIKROBIOLOGICZNEGO UTLENIENIA AMONIAKU DO AZOTYNÓW ZA POMOCĄ BAKTERII NITROSOMONAS sp.

ĆWICZENIE NR 3 BADANIE MIKROBIOLOGICZNEGO UTLENIENIA AMONIAKU DO AZOTYNÓW ZA POMOCĄ BAKTERII NITROSOMONAS sp. ĆWICZENIE NR 3 BADANIE MIKROBIOLOGICZNEGO UTLENIENIA AMONIAKU DO AZOTYNÓW ZA POMOCĄ BAKTERII NITROSOMONAS sp. Uwaga: Ze względu na laboratoryjny charakter zajęć oraz kontakt z materiałem biologicznym,

Bardziej szczegółowo

Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW

Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Warszawa, dn. 14.12.2016 wolne rodniki uszkodzone cząsteczki chemiczne w postaci wysoce

Bardziej szczegółowo

Uwaga! Przetarg na oznaczenie stopnia destrukcji limfocytów

Uwaga! Przetarg na oznaczenie stopnia destrukcji limfocytów Uwaga! Przetarg na oznaczenie stopnia destrukcji limfocytów Przedmiotem zamówienia jest usługa wykonania oznaczenia stopnia destrukcji limfocytów pod wpływem promieniowania z zakresu bliskiej podczerwieni

Bardziej szczegółowo

Właściwości błony komórkowej

Właściwości błony komórkowej Właściwości błony komórkowej płynność asymetria selektywna przepuszczalność Transport przez błony Współczynnik przepuszczalności [cm/s] RóŜnice składu jonowego między wnętrzem komórki ssaka a otoczeniem

Bardziej szczegółowo

Zakład Biologii Molekularnej Materiały do ćwiczeń z przedmiotu: BIOLOGIA MOLEKULARNA

Zakład Biologii Molekularnej Materiały do ćwiczeń z przedmiotu: BIOLOGIA MOLEKULARNA Zakład Biologii Molekularnej Materiały do ćwiczeń z przedmiotu: BIOLOGIA MOLEKULARNA Zakład Biologii Molekularnej Wydział Farmaceutyczny, WUM ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa tel. 22 572 0735, 606448502

Bardziej szczegółowo

Śmierć komórki znaczenie dla organizmu

Śmierć komórki znaczenie dla organizmu 70 Śmierć komórki znaczenie dla organizmu Konspekt zajęć edukacyjnych Aleksandra Szydłowska, Ilona Żeber-Dzikowska, Urszula Poziomek Temat: Czy śmierć komórki ma negatywne znaczenie dla organizmu? Przedmiot:

Bardziej szczegółowo

The Maternal Nucleolus Is Essential for Early Embryonic Development in Mammals

The Maternal Nucleolus Is Essential for Early Embryonic Development in Mammals The Maternal Nucleolus Is Essential for Early Embryonic Development in Mammals autorstwa Sugako Ogushi Science vol 319, luty 2008 Prezentacja Kamil Kowalski Jąderko pochodzenia matczynego jest konieczne

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY BIOLOGII KOMÓRKI. Bankowanie komórek i ocena ich żywotności

PODSTAWY BIOLOGII KOMÓRKI. Bankowanie komórek i ocena ich żywotności PODSTAWY BIOLOGII KOMÓRKI Wstęp Jedną z rutynowych metod laboratoryjnych stosowanych we współczesnej biologii jest długotrwałe przechowywanie żywych komórek w obniżonej temperaturze. Metoda ta jest szczególnie

Bardziej szczegółowo

Tematy- Biologia zakres rozszerzony, klasa 2TA,2TŻ-1, 2TŻ-2

Tematy- Biologia zakres rozszerzony, klasa 2TA,2TŻ-1, 2TŻ-2 Tematy- Biologia zakres rozszerzony, klasa 2TA,2TŻ-1, 2TŻ-2 Nr lekcji Temat Zakres treści 1 Zapoznanie z PSO, wymaganiami edukacyjnymi i podstawą programową PSO, wymagania edukacyjne i podstawa programowa

Bardziej szczegółowo

października 2013: Elementarz biologii molekularnej. Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II

października 2013: Elementarz biologii molekularnej. Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II 10 października 2013: Elementarz biologii molekularnej www.bioalgorithms.info Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II Komórka: strukturalna i funkcjonalne jednostka organizmu żywego Jądro komórkowe: chroniona

Bardziej szczegółowo

Laboratorium 5. Wpływ temperatury na aktywność enzymów. Inaktywacja termiczna

Laboratorium 5. Wpływ temperatury na aktywność enzymów. Inaktywacja termiczna Laboratorium 5 Wpływ temperatury na aktywność enzymów. Inaktywacja termiczna Prowadzący: dr inż. Karolina Labus 1. CZĘŚĆ TEORETYCZNA Szybkość reakcji enzymatycznej zależy przede wszystkim od stężenia substratu

Bardziej szczegółowo

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny Równowaga kwasowozasadowa Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny Krytyka pojęcia ph ph = log [H + ] ph [H+] 1 100 mmol/l D = 90 mmol/l 2 10 mmol/l D = 9 mmol/l 3 1 mmol/l 2 Krytyka pojęcia

Bardziej szczegółowo

Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii. Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego

Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii. Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Copyright by Wydział Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii

Bardziej szczegółowo

Zakład Biologii Molekularnej, Wydział Farmaceutyczny, WUM.

Zakład Biologii Molekularnej, Wydział Farmaceutyczny, WUM. Zakład Biologii Molekularnej Materiały do ćwiczeń z przedmiotu: TERAPIA GENOWA Plan ćwiczeń Ćwiczenie 1: Przygotowanie warsztatu terapii genowej 1. Kontrola jakościowa preparatów plazmidowych paav/lacz,

Bardziej szczegółowo

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.

Bardziej szczegółowo

Podstawy mikrobiologii. Wirusy bezkomórkowe formy materii oŝywionej

Podstawy mikrobiologii. Wirusy bezkomórkowe formy materii oŝywionej Podstawy mikrobiologii Wykład 3 Wirusy bezkomórkowe formy materii oŝywionej Budowa wirusów Wirusy nie mają budowy komórkowej, zatem pod względem biologicznym nie są organizmami Ŝywymi! Są to twory nukleinowo

Bardziej szczegółowo

Właściwości błony komórkowej

Właściwości błony komórkowej płynność asymetria Właściwości błony komórkowej selektywna przepuszczalność Płynność i stan fazowy - ruchy rotacyjne: obrotowe wokół długiej osi cząsteczki - ruchy fleksyjne zginanie łańcucha alifatycznego

Bardziej szczegółowo

CHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek

CHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek CHOROBY NOWOTWOROWE Twór składający się z patologicznych komórek Powstały w wyniku wielostopniowej przemiany zwanej onkogenezą lub karcinogenezą Morfologicznie ma strukturę zbliżoną do tkanki prawidłowej,

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE AKTYWNOŚCI ALKALICZNEJ DIFOSFATAZY (PIROFOSFATAZY)

OZNACZANIE AKTYWNOŚCI ALKALICZNEJ DIFOSFATAZY (PIROFOSFATAZY) Ćwiczenie 8 OZNACZANIE AKTYWNOŚCI ALKALICZNEJ DIFOSFATAZY (PIROFOSFATAZY) Część doświadczalna obejmuje: - sączenie Ŝelowe ekstraktu uzyskanego z bielma niedojrzałych nasion kukurydzy - oznaczanie aktywności

Bardziej szczegółowo

Transport makrocząsteczek

Transport makrocząsteczek Komórka eukariotyczna cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma W cytoplazmie odbywa się: cała przemiana materii, dzięki której organizm uzyskuje energię biosynteza białka i innych związków Transport

Bardziej szczegółowo

PRZYKŁADOWE ZADANIA ORGANICZNE ZWIĄZKI ZAWIERAJĄCE AZOT

PRZYKŁADOWE ZADANIA ORGANICZNE ZWIĄZKI ZAWIERAJĄCE AZOT PRZYKŁADOWE ZADANIA ORGANICZNE ZWIĄZKI ZAWIERAJĄCE AZOT Zadanie 1127 (1 pkt) Uszereguj podane związki według rosnącego ph w roztworze wodnym. Właściwy porządek podaj zapisując go wzorami półstrukturalnymi.

Bardziej szczegółowo

PRACOWNIA CHEMII. Wygaszanie fluorescencji (Fiz4)

PRACOWNIA CHEMII. Wygaszanie fluorescencji (Fiz4) PRACOWNIA CHEMII Ćwiczenia laboratoryjne dla studentów II roku kierunku Zastosowania fizyki w biologii i medycynie Biofizyka molekularna Projektowanie molekularne i bioinformatyka Wygaszanie fluorescencji

Bardziej szczegółowo

Dane mikromacierzowe. Mateusz Markowicz Marta Stańska

Dane mikromacierzowe. Mateusz Markowicz Marta Stańska Dane mikromacierzowe Mateusz Markowicz Marta Stańska Mikromacierz Mikromacierz DNA (ang. DNA microarray) to szklana lub plastikowa płytka (o maksymalnych wymiarach 2,5 cm x 7,5 cm) z naniesionymi w regularnych

Bardziej szczegółowo

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2022 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Biologia molekularna Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)

Bardziej szczegółowo

SKUTECZNOŚĆ IZOLACJI JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI? JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI?

SKUTECZNOŚĆ IZOLACJI JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI? JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI? SKUTECZNOŚĆ IZOLACJI Wydajność izolacji- ilość otrzymanego kwasu nukleinowego Efektywność izolacji- jakość otrzymanego kwasu nukleinowego w stosunku do ilości Powtarzalność izolacji- zoptymalizowanie procedury

Bardziej szczegółowo

lutego 2012

lutego 2012 Dlaczego mikrodysekcja laserowa? Agnieszka Łoboda Zakład Biotechnologii Medycznej Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii UJ, Kraków Mikrodysekcja laserowa szybka metoda izolacji komórek z preparatów

Bardziej szczegółowo

Zliczanie pod mikroskopem

Zliczanie pod mikroskopem Część VII: Zliczanie komórek MATERIAŁY POMOCNICZE DO WYKŁADÓW Z PODSTAW BIOFIZYKI IIIr. Biotechnologii prof. dr hab. inż. Jan Mazerski ZLICZANIE KOMÓREK Wyznaczenie gęstości zawiesiny komórek jest kluczowym

Bardziej szczegółowo

WYKORZYSTANIE TECHNIKI ZAPŁODNIENIA

WYKORZYSTANIE TECHNIKI ZAPŁODNIENIA WYKORZYSTANIE TECHNIKI ZAPŁODNIENIA IN VITRO DO OCENY JAKOŚCI NASIENIA ŻUBRA P.Pawlak, M.Świątek, K.Braun, M.Giertych, N.Reńska, M.Zajączkowska, M.Zgoła Koło Naukowe Zootechników Sekcja Biotechnologii

Bardziej szczegółowo

Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane. Genetyczne podłoże nowotworzenia

Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane. Genetyczne podłoże nowotworzenia Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Genetyczne podłoże nowotworzenia Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Połączenia komórek

Bardziej szczegółowo

Inżynieria Genetyczna ćw. 3

Inżynieria Genetyczna ćw. 3 Materiały do ćwiczeń z przedmiotu Genetyka z inżynierią genetyczną D - blok Inżynieria Genetyczna ćw. 3 Instytut Genetyki i Biotechnologii, Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski, rok akad. 2018/2019

Bardziej szczegółowo

Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii. Określanie liczby chromosomów w komórkach

Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii. Określanie liczby chromosomów w komórkach Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii Biologia komórki Określanie liczby chromosomów w komórkach WSTĘP Obserwacje chromosomów prowadzone są w celu: a) określenia

Bardziej szczegółowo

Zakład Biologii Molekularnej, Wydział Farmaceutyczny, WUM.

Zakład Biologii Molekularnej, Wydział Farmaceutyczny, WUM. Zakład Biologii Molekularnej Materiały do ćwiczeń z przedmiotu: TERAPIA GENOWA Plan ćwiczeń Ćwiczenie 1: Przygotowanie warsztatu terapii genowej 1. Kontrola jakościowa preparatów plazmidowych paav/lacz,

Bardziej szczegółowo

Zestaw do wykrywania Chlamydia trachomatis w moczu lub w kulturach komórkowych

Zestaw do wykrywania Chlamydia trachomatis w moczu lub w kulturach komórkowych Nr kat. PK15 Wersja zestawu: 1.2016 Zestaw do wykrywania w moczu lub w kulturach komórkowych na 50 reakcji PCR (50µl), włączając w to kontrole Detekcja oparta jest na amplifikacji fragmentu genu crp (cysteine

Bardziej szczegółowo

JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI? JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI?

JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI? JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI? Podstawowe miary masy i objętości stosowane przy oznaczaniu ilości kwasów nukleinowych : 1g (1) 1l (1) 1mg (1g x 10-3 ) 1ml (1l x 10-3 ) 1μg (1g x 10-6 ) 1μl (1l x 10-6 ) 1ng (1g x 10-9 ) 1pg (1g x 10-12

Bardziej szczegółowo

1. MYSZ MORSKA I INNE SKARBY Z DNA BAŁTYKU

1. MYSZ MORSKA I INNE SKARBY Z DNA BAŁTYKU 1. MYSZ MORSKA I INNE SKARBY Z DNA BAŁTYKU Zajęcia laboratoryjne z mikroskopami. Podczas zajęć dzieci poznają nowych mieszkańców Bałtyku, których nie widać gołym okiem... Grupa 1) 09:10 Grupa 2) 10:00

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA klasa 1 LO Wymagania edukacyjne w zakresie podstawowym od 2019 roku

BIOLOGIA klasa 1 LO Wymagania edukacyjne w zakresie podstawowym od 2019 roku BIOLOGIA klasa 1 LO Wymagania edukacyjne w zakresie podstawowym od 2019 roku Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. Znaczenie nauk 1.

Bardziej szczegółowo

Informacje ogólne. Wydział PUM. Specjalność - jednolite magisterskie X * I stopnia II stopnia. Poziom studiów

Informacje ogólne. Wydział PUM. Specjalność - jednolite magisterskie X * I stopnia II stopnia. Poziom studiów Załącznik Nr do Uchwały Nr SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne Nazwa modułu: Biologia Medyczna Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Obowiązkowy Wydział Nauk o Zdrowiu Fizjoterapia

Bardziej szczegółowo

ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI

ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI Michał M. Dyzma PLAN REFERATU Historia badań nad wapniem Domeny białek wiążące wapń Homeostaza wapniowa w komórce Komórkowe rezerwuary wapnia Białka buforujące Pompy wapniowe

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE 2. Data:... Kierunek studiów i nr grupy...

SPRAWOZDANIE 2. Data:... Kierunek studiów i nr grupy... SPRAWOZDANIE 2 Imię i nazwisko:... Data:.... Kierunek studiów i nr grupy..... Doświadczenie 1.1. Wskaźniki ph stosowane w laboratorium chemicznym. Zanotować obserwowane barwy roztworów w obecności badanych

Bardziej szczegółowo

(MIKROSKOP ELEKTRONOWY, ORGANELLE KOMÓRKOWE).

(MIKROSKOP ELEKTRONOWY, ORGANELLE KOMÓRKOWE). ĆWICZENIE 2. Temat: ULTRASTRUKTURA KOMÓRKI (1). (MIKROSKOP ELEKTRONOWY, ORGANELLE KOMÓRKOWE). 1. Podstawy technik mikroskopowo-elektronowych (Schemat N/2/1) 2. Budowa i działanie mikroskopu elektronowego

Bardziej szczegółowo

Układ pracy. Wstęp i cel pracy. Wyniki. 1. Ekspresja i supresja Peroksyredoksyny III w stabilnie transfekowanej. linii komórkowej RINm5F

Układ pracy. Wstęp i cel pracy. Wyniki. 1. Ekspresja i supresja Peroksyredoksyny III w stabilnie transfekowanej. linii komórkowej RINm5F The influence of an altered Prx III-expression to RINm5F cells Marta Michalska Praca magisterska wykonana W Zakładzie Medycyny Molekularnej Katedry Biochemii Klinicznej Akademii Medycznej w Gdańsku Przy

Bardziej szczegółowo

Wpływ zdeklastrowanego medium hodowlanego RPMI na żywotność i zdolność proliferacji komórek nowotworowych układu hematopoetycznego człowieka.

Wpływ zdeklastrowanego medium hodowlanego RPMI na żywotność i zdolność proliferacji komórek nowotworowych układu hematopoetycznego człowieka. Wpływ zdeklastrowanego medium hodowlanego RPMI na żywotność i zdolność proliferacji komórek nowotworowych układu hematopoetycznego człowieka. Anna Och 1,2, Marek Och 1,2, Igor Elkin 3, Zdzisław Oszczęda

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA KOMÓRKI ANALIZA AKTYWNOŚCI ENDOCYTARNEJ KOMÓREK

BIOLOGIA KOMÓRKI ANALIZA AKTYWNOŚCI ENDOCYTARNEJ KOMÓREK BIOLOGIA KOMÓRKI ANALIZA AKTYWNOŚCI ENDOCYTARNEJ Wstęp Powszechny w komórkach eukariotycznych proces endocytozy to ustawiczne pobieranie ze środowiska zewnętrznego do wnętrza komórki zarówno płynu, małych

Bardziej szczegółowo

WŁASNOŚCI SPEKTRALNE NUKLEOTYDÓW PIRYDYNOWYCH (NAD +, NADP + ) OZNACZANIE AKTYWNOŚCI TRANSAMINAZY ALANINOWEJ

WŁASNOŚCI SPEKTRALNE NUKLEOTYDÓW PIRYDYNOWYCH (NAD +, NADP + ) OZNACZANIE AKTYWNOŚCI TRANSAMINAZY ALANINOWEJ WŁASNOŚCI SPEKTRALNE NUKLEOTYDÓW PIRYDYNOWYCH (NAD +, NADP + ) OZNACZANIE AKTYWNOŚCI TRANSAMINAZY ALANINOWEJ WSTĘP Nukleotydy pirydynowe (NAD +, NADP + ) pełnią funkcję koenzymów dehydrogenaz przenosząc

Bardziej szczegółowo

Informacje ogólne. Wydział PUM. Specjalność - jednolite magisterskie * I stopnia X II stopnia. Poziom studiów

Informacje ogólne. Wydział PUM. Specjalność - jednolite magisterskie * I stopnia X II stopnia. Poziom studiów Załącznik Nr do Uchwały Nr SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne Nazwa modułu : Biologia Medyczna Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Obowiązkowy Wydział Nauk o Zdrowiu Dietetyka

Bardziej szczegółowo

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej PUM

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej PUM Równowaga kwasowozasadowa Zakład Chemii Medycznej PUM Teorie kwasów i zasad Teoria dysocjacji elektrolitycznej Arheniusa: podczas rozpuszczania w wodzie wodzie kwas: dysocjuje z odszczepieniem kationu

Bardziej szczegółowo

I nforma cje ogólne. I stopnia X II stopnia. - zaliczenie

I nforma cje ogólne. I stopnia X II stopnia. - zaliczenie Załącznik Nr do Uchwały Nr S YL AB US MODUŁ U ( B iologia Medyczn a ) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Obowiązkowy Wydział Nauk o Zdrowiu Dietetyka

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra Promocji Zdrowia Zakład Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

IZOLACJA KWASÓW NUKLEINOWYCH WARUNKI ZALICZENIA PRZEDMIOTU- 7 ECTS PRZEDMIOT PROGOWY!!!

IZOLACJA KWASÓW NUKLEINOWYCH WARUNKI ZALICZENIA PRZEDMIOTU- 7 ECTS PRZEDMIOT PROGOWY!!! WARUNKI ZALICZENIA PRZEDMIOTU- 7 ECTS PRZEDMIOT PROGOWY!!! W1-4p W2-4p W3-4p W4-4p W5-4p W6-4p W7-4p W8-4p W9-4p W10-4p min 21p wyjściówka I 40p wyjściówka II 40p egzamin I egzamin II min 21p 60p 60p min

Bardziej szczegółowo