Wspomóż nas biednych twórców: Elektroniczne piniondze(pienionse? jakie pienionse?)

Transkrypt

1 Wspomóż nas biednych twórców: 1MtEakQpFYUYnPy8poprpqLdGmrY4KX7bV przyjmujemy bitcoiny na ten adres Elektroniczne piniondze(pienionse? jakie pienionse?) 1. Piniondz elektroniczny - wartość pieniężna spełniająca warunki: a. przechowywany elektornicznie (magnetycznie) b. wydawany w zamian za kasę o nie niższej wartości c. jest akceptowany przez firmy/sklepy (można go używać) d. wyrażona w jednostkach pieniężnych (nominał? wartość?) 2. Pożądane własności banknotów cyf.(elektr.): a. Teoria: i.bardzo ograniczona l. podmiotów może wytwarzać ii.nie da się powielić iii.łatwo zapłacić / przekazać iv.płatność anonimowa (ważne dość) 3. Wady normalnych bankotów: a. każdy z kolorową drukarką może je sobie nadrukować b. każdy z kolorowym kserem może je sobie powielić. c. nie wyślesz drogą elektroniczną d. anonimowość - słabo bo widać 4. Zalety elektronicznego: a. podpisany cyfrowo - trudno podrobić b. łatwiej o anonimowość c. przelewy elektroniczne d. WADA: trza kombinować, żeby zapobiec powtórnemu użyciu jednego banknotu (double spending) 5. Prosty banknot cyfrowy - emisja a. Alice tworzy wiadomości i.100 wiadomości, każda z nich ma y - kwotę, x - ID. ii.identyfikatory zapisane w formie zobowiązań bitowych ID i = IDL i + IDR i. iii.hash ID(wiadomości) z losową liczbą. To leci do banku. b. Bank prosi o odkrycie 99 wiadomości. Jeśli są okej, to 100 jest podpisywana ślepo (tzn. jest bardzo małe ryzyko, praktycznie niemożliwe, że Alice oszukała) c. Podpisany banknot(wiadomość) wraca do Alice, która sobie go odkrywa i może użyć. d. Wydawanie banknotu i.alice wysyła banknot sprzedawcy ii.sprz. losuje 100 bitów, tam gdzie 0 dostaje IDL i, gdzie 1 to IDR i (np.) e. Deponowanie banknotu: i.sprzedawca idzie do banku z banknotem oraz ciągami IDX i.

2 ii.bank sprawdza, czy banknot nie trafił tam drugi raz. iii.sprzedawca dostaje kase f. Bezpieczeństwo - sprzedawca idzie dwa razy z tym samym banknotem i.sprzedawca nie może modyfikować banknotu, bo jest podpisany przez bank ii.musiałby wysłać dwa razy ten sam banknot i te same połówki ID - widać, że oszukuje g. Bezpieczeństwo - Alice 2 razy wydaje banknot i.dostaje go dwóch różnych sprzedawców, obaj losują 100 połówek. Szanse, że z dwóch połówek zrobi się całość ID są ogromne, więc Bank wykryje, że Alice kanci oraz będzie wiedział dokładnie że to ona. h. Anonimowość Alice i.jak nie oszukuje, to bank się nie dowie czyj to był banknot (bo ma tylko połowę ID) ii.podpisywali x - ID banknotu, ale nie wiedzą jaki to był x (ta 100 nieodkryta wiadomość)

3 Bitcoin - taki inny piniondz 1. Waluta nie musi być przyznawana na podstawie umowy. 2. Ciekawostki warto znać kochani moi :* : a rynek wirtualnych dóbr (MMORPG) wart ok 3 miliardy $ b. rynek wirtualnych dóbr jest bardzo dojrzały, ze wszystkimi spekulacjami z rynków tradycyjnych c. rynek wirtualny - dobry sposób zarobku biedaków (chińscy farmerzy) Księga rachunkowa (np. w WoW, Second Life) - Prosty system z księgą rachunkową Zapisujemy w niej wszystkie transakcje i stany kont. nie ma monety, banknotu - są tylko liczby jako reprezentacja kasy na koncie. Bitcoin jest takim systemem Baza danych z kontami nie wydasz więcej niż masz. można tylko wysyłać kasę i to nie więcej niż się ma Bank jest zaufaną stroną trzymającą bazę danych Bank pilnuje dostępu do kont Jak ktoś się włamie do banku, ma dostęp do każdego konta i kasy na nich Nikt nie kontroluje banku - może oszukiwać Jedyne źródło prawdy to bank Można temu zaradzić: publikacja księgi z bilansami każdy użytkownik będzie miał klucz prywatny i publiczny. Kluczem prywatnym będzie podpisywał każde swoje polecenie wypłaty każdy będzie mógł weryfikować polecenie wypłaty (klucz publiczny) kolejny problem - konta użytkowników są jawne (zanika anonimowość) rozwiązanie - pseudonimy, każdy może mieć tyle ile chce. Publikacja transakcji publikowanie transakcji i stanów kont jest niepotrzebne wystaczy publikować same transakcje. bank może tworzyć transkację z nikąd, celem zwiększenia ilości pieniędzy w obrocie Transakcje - pierwotny obiekt podstawa systemu (zamiast bilansu na koncie) pochłania wszystkie wejścia i przekazuje je do kilku wyjść wejść może być 0 (np. od banku, tworząca ), wyjść 1 Każde wyjście - podpisane publicznym kluczem adresata Każde wejście - podpisane kluczem prywatnym wysyłającego. Decentralizacja potrzebne repozytorium transakcji (można tylko dopisywać poprawnie datowane transakcje) datowanie rozstrzyga spory (np. przy double spending) Problem - bank może każdemu pokazać inny zestaw transakcji Rozwiązanie - baza danych w chmurze Grupowanie transakcji w bloki

4 Transakcje grupujemy w bloki co jakiś czas (np. 10 min (plus minus co tyle ma bitcoin)) transakcje w bloku mogą się odwoływać tylko do wyjść z bloków poprzednich Łańcuch bloków aby zgodna była cała historia, zgodny musi być najaktualniejszy identyfikator bloku. wszystko jest hashowane - nic się nie da zmienić Proof of work Kto pisze historię? nie można dopuścić do powstawania alternatywnych historii (łańcuchów bloków) identyfikator bloku musi być mały (wynik hasha da dużo zer z przodu) blok ma licznik, który ustawiamy tak by miał właśnie krótki hash znalezienie takiej wartości licznika wymaga pracy nagrodą za pracę są bitcoiny (w bloku jedna transakcja to dodanie sobie pieniędzy, dostaje je ten kto znajdzie odpowiedni hash) opłaca się przedłużać najdłuższą gałąź drzewa - to zapewnia większe szansę na akceptację tego bloku przez innych. transakcje robią się bezpieczniejsze z upływem czasu - szansa na odrzucenie bloku maleje wraz ze wzrostem liczby bloków dopisanych dalej. karą za oszustwo jest zignorowanie przez sieć Transakcje w bitcoinie Przebieg transakcji w bitcoinie: właściciel bitcoina bierze hash poprzedniej transakcji właściciel bitcoina bierze klucz publiczny następnego właściciela hash tych dwóch rzeczy podpis kluczem prywatnym właściciela odbiorca może zeryfikować ciąg podpisów. Globalne znakowanie czasem Uznamy, że pierwsza transakcja się liczy, a dalsze nie. Zapewnia to ochronę przed doublespendingiem (o ile uda nam się ustalić pierwszeństwo transkacji). Aby to zrobić, wszyscy muszą być świadomi wszytskich transakcji. Wszyscy muszą się zgodzić co do historii transakcji: Co jakiśczas, losowo wybrana osba z całej sieci bierze wszystkie transakcje i grupuje je w blok. Blok zostaje zhashowany razem z hashem poprzedniego bloku tak otrzymany hash jest publikowany Dowód wykonania pracy Każdy chciałby być tą losową osobą z powyższego opisu. Jest to pierwsza osoba, która trafiła na częściową kolizję hasha: w każdym bloku mamy transakcje, które zostały wykonane od opublikowania poprzedniego bloku w każdym bloku mamy też dowolnie ustawianą liczbę hash bloku traktowany jako liczna musi mieć bardzo niską wartość (zależną od aktualnej trudności)

5 Klient zawsze akceptuje najtrudniejszy łańcuch bloków jaki istnieje. Oszczędzanie miejsca - drzewa Merklego Niektórych transakcji nie musimy przechowywać: Transakcje są przechowywane w drzewie Merklego. Tylko hash korzenia drzewa jest włączany w blok. Wycięcie starych transakcji powoduje, że trzeba przechowywać tylko część hashów. Uproszczona certyfikacja: można założyć, że większośćwęzłów jest uczciwa. Wystarczy przechowywać nagłówki bloków w najdłuższym łańcuchu. Do weryfikacji trzeba pobrać gałąź drzewa danej transakcji. Wiadomo wtedy tylko, że sieć bitcoin zaakceptowała transakcję - nie jest to samodzielna weryfikacja. Protokół Bitcoin od kuchni kuchnia - czas na obiad... a ta serio, to nie wiem co tu pisać, bo za dużo tego. Trza to jakoś ładnie skrócić, najpierw zrozumieć.. Technikalia (czyli jak to działa, że będzie co (około) 10 minut blok by panować nad ilością pieniądza w systemie ) Cel (target) to wartość od której musi być mniejszy hash bloku - im większy cel tym trudność mniejsza (logiczne jak się czytało wcześniej). Zmiana odbywa się raz na 2 tygodnie (10 minut * 6 * 24h * 14dni = 2016 bloków): cofamy się o 2016 bloków i znajdujemy różnicę czasu między tamtym a aktualnym blokiem If (różnica < ¼ tygodnia) or (różnica > 4 tyg.) then { nowy cel:= stary cel * wyliczony czas / 2 tygodnie} Ogólnie chodzi tu o to, żeby było panowanie nad tym by co około 10 minut tworzył się blok bo zniszczenie tej zasady znacznie może zmienić ilość pieniądza w systemie Hashe Prawie wszędzie w bitcoinie jest używany podwójny hash SHA-256, czyli SHA-256(Sha-256(x)) Tam gdzie wymagane są krótsze wartości, np. w adresach, jest używany RIPEMD-160 Drzewa Merklego Główny łańcuch (czarny) składa się z najdłuższej serii bloków poczynając od bloku genezy (zielonego) na aktualnym bloku kończąc. Osierocone bloki (szare- brzydka huba na drzewie :( musi umrzeć) istnieją poza głównym łańcuchem i nigdy nie powrócą na ścieżkę dobra.

6 A teraz dla noobów : więc tak patrzymy na to drzewo jako początek istnienia bitcoina (pierwsze 80 minut w sumie to będzie około). Zielony to nasz pierwotny blok zapoczątkowany przez twórców. Dalej mamy już robotę kopaczy (tylko teoria). Powstaje jeden blok no to fajnie to mamy główny łańcuch, dalej idąc mamy... o kurwa... dwa się dojebały równo... i co teraz? apokalipsa... i wszyscy umarli... koniec, nie zdasz... a tak serio to mamy albo przypadek albo próbę oszustwa... ale potem powstaje kolejny blok i przedłuża prawą gałąź więc jest cacy bo dłuższa to główna itd w niemal nieskończonej pętli (póki nie padnie bitcoin). FAQ: Skąd wiemy jak iść? odp: prawda jest taka: nie wiadomo, wiadomo jak już któraś gałąź wyprzedzi drugą, to kopacze tworzą bloki (i transkacje bloki tworzą że tak powiem) więc jak widać na drzewie powstawały nawet 2 równoległe po kolei ale w końcu więcej transakcji itp szło po innej stronie więc rozwinął się w tą jedną a druga umarła. Podpisy cyfrowe i adresy co i jak: Podpisy - ECDSA z krzywą eliptyczną Koblitza secp256k1 adres - hash RIPEMD-160 klucza publicznego ECDSA kto ma klucz prywatny odpowiadający publicznemu o danym hashu może wydawać siano Alerts mechanizm przesyłania wiadomości jeżeli podpisany przez twórców - sugeruje by klient wyświetlił go userowi sugeruje by klient przestał wykonywać transkacje (osobiste moje zdanie z wykładu- chyba sugeruje znaczy tu że wymusza więc ciekawe :P bo to dziwne a co dziwne to ciekawe :P) Niestandardowe transakcje Transakcja zawiera zmienną lock_time, która definiuje do której godziny nie możemy wydawać pieniędzy w niej zawartych. Dopiero po przekroczeniu czasu blokady bitocoiny mogą iść dalej. Teoretycznie dopóki time < lock_time transakcję można zmienić, w praktyce nie. Strutktury danych Transakcje Transakcje są identyfikowane przez swój hash. Są przechowywane w dwóch zbiorach: Transaction pool - transakcje, których nie ma jeszcze w blokach głównego łańcucha, ale dla których posiadamy wszystkie transakcje wejściowe. Orphan transations - transakcje, któe nie moga byc włączone do bloku z powodu braku transkacji wejściowych. Bloki Składają siez nagłówka i transakcji w bloku. Są identyfikowane przez hash nagłówka. Mają wskaźniki na poprzednie bloki, dzięki czemu tworzą graf skierownay. Klient dzieli bloki na trzy kategorie: Bloki w głównym łancuchu - transakcje w tych blokach są w łańcuchu, który w danej chwili wymagał najwięcej pracy, więc najprawdopodobniej są ważne. Bloki w gałęziach pobocznych - te bloki w danej chwili przegrały wyściej i wymagają mniej pracy - transakcje w nich prawdopodobnie zostaną odrzcuone, ale wszytsko się może zdarzyć.

7 Bloki osierocone (orphan blocks) - bloki, których nie możemy w ogóle połączyć z głównym łańcuchem, bo brakuje poprzedników. Wiadomości protokołu Ja tu widzę sam makaron... czy ktoś to potrafi streścić w trzech linijkach? Wiadomość tx - transakcja 1. Sprawdzamy składnię 2. Lista wejść i wyjść!= null 3. Upewniamy się, że wielkość < MAX_BLOCK_SIZE 4. wartość wyjść i suma mieszczą się w zakresie 5. spr. czy to nie transakcja tworząca (czy hash = 0, n = -1 (?)) 6. Sprawdzamy, że nlocktime <= INT_MAX, wielkość <= 100, oraz liczba podpisów, na których działamy <= 2 7. jeśli skrypt transakcji robi dziwne rzeczy (cokolwiek poza wrzucaniem liczb na stos i wywoływaniem sprawdzenia) to transakcja odrzucona 8. odrzucamy jeśli taka już istnieje (na liście oczekujących albo w bloku głównej gałęzi) 9. Odrzucamy (albo właściwie wybieramy jedną z), jeśli jakaś inna transakcja ma takie samo wejście. 10. Wrzucamy do transkacji osieroconych, jeśli po sprawdzeniu wejść, transkacji z odpowiadającymi im wejściami nie ma w głównym łancuchu, ani w innych oczekujących transakcjach. 11. Jeśli do któregokolwiek wejście wchodzi transakcja coinbase, musi mieć co najmniej COINBASE_MATURITY potwierdzeń, albo odrzucamy transakcję 12. weryfikujemy podpisy 13. Jeśli wyjście wchodzące do któregokolwiek wejścia zostało wydane w transakcji w głównym łańcuchu, odrzucamy transkację. 14. patrzymy na wyjścia wejść i sprawdzamy czy każde wejście oraz suma mieszczą się w zakresie. 15. odrzucamy jeśli suma wejść < sumy wyjść 16. odrzucamy jeśli opłata jest za mała 17. dodajemy do puli transakcji oczekujących na wpisanie do bloku, o ile nie ma zbyt duzych wartości w transakcjach coinbase 18. dodajemy do portfela, jeśli nasza 19. wysyłamy ją w świat 20. Wykonujemy te wszystkei kroki dla każdej transakcji osieroconej, która podaje ę transmisję jako wejście. Wiadomość z blokiem 1. sprawdzamy składnię 2. jeśli już go mamy, to odrzucamy 3. spr. czy ma w środku jakieś transakcje 4. czy hash wystarczająco bezkolizyjny? 5. weryfikacja czasu wpisanego w bloku - nie może być dalej niż 2h w przyszłości 6. tylko pierwsza transakcja moze i musi byc typu coinbase 7. na każdej transakcji wykonujemy kroki 2-4 sprawdzania transakcji 8. upewniamy się że dla 1-ej transkacji dłg. scriptsig wynosi odrzucamy if sumaryczna l. podpisów na których działamy > MAX_BLOCK_SIGOPS 10. weryfikujemy hash Merklego

8 11. Sprawdzamy czy poprzednik jest w głównej gałęzi. Jeśli nie to dodajemy do osieroconych -> kończymy i prosimy o nadesłanie pierwszego brakującego bloku. 12. Upewniamy się, że podana trudność kolizji zgadza się z przyjętymi regułami. 13. Odrzucamy blok jeśli jego czas jest przed medianą czasu ostatnich 11 bloków. 14. Dla bardzo starych bloków, których hashe są zaszyte w kliencie sprawdzamy czy się one zgadzają. 15. dodajemy blok do drzewa. Trzy przypadki dodawania bloku: a. do głównego łańcucha b. do pobocznej gałęzi, ale nie czyni jej głównym łańcuchem, bo nie dodaje wystarczjąco dużo trudności c. blok jest dodawany do pobocznej gałęzi i dodaje tyle trudności, że ona się staje głównym łańcuchem Ad. a - do głównego łańcucha nie chce mi się pisać Ad. b - do pobocznej gałęzi, która nie staje się główną nic nie robimy Ad. c - do pobocznej gałęzi, która staje się główną 1. Znajdujemy blok na którym nastąpił podział. 2. Zmieniamy definicję głównej gałęzi tak, że dochodzi tylko do tego bloku. 3. bla bla bla Zalety i wady Bitcoina Bezpowrotność płatności Płatności bitcoincem nie da się odwrócić, zupełnie jak opłaty gotówką. Kiedy coś sprzedajemy, nie musimy się martwić, że kupujący wycofa opłatę Kiedy coś kupujemy, nie mamy żadnych szans na odzyskanie pieniędzy, jeśli sprzedający nas oszuka Jeśli wirus nam ukradnie pieniądze, nic się nie da zrobić, by je odzyskać Anonimowość płatności Płatność bitcoinem jest anonimowa, jak gotówką - widać pseudonimy, ale nie toższamości Nie może być podatków Nie można ustawowo nakazać zbióki bitcoinów Można prać brudne pieniądze (jak? - tworząc dużo adresów i szuflując między nimi - po jakimś czasie chuja wafla się da zobaczyć zakładając nawet obczajenie (w jakiś magiczny sposób) że adres należał do Ciebie) można kupować nielegalne towary - silkroad idealne narzędzie dla porywaczy... Bezpieczeństow oparte o matematykę, nie materię Bezpieczeństwo systemu opiera się na solidanych podstawach kryptograficznych, a nei na trudności podrobienia obiektu materialnego. Zdecydowanie trudniej złamać SHA-256 niż podrobić podpis Jeśli się znajdzie lukę w systemie, ma się wsyztsko

9 Bezpieczeństwo Przyszłość Bitcoina Atakujący, posiadający więcej mocy obliczeniowej niż 50% może wydawać pieniądze wielkorotnie, blokować transakcje innych i zablkować tworzenie nowych bitcoinów, zmonipolizować Bitcoin. Atakujący, który jest w stanie przepisać cały główny łancuch jest w stanie kompletnie zmienić historię i zbudować wehikuł czasy by polować na dinozarły. Moc Bitcoina to ok. 8 Terhasy na sekundę ~ 100 PFLOPs (a nowy kompik NSA 1-10 EFLOPs) Skalowalność Bitcoina Ogólnie: słaba skalowalność Np. do obsługi 2000 transakcji na sekundę potrzeba DLA KAŻDEGO WĘZŁA +/-: 50 rdzeni (lepiej GPU) łącze 100 MB/s 1 TB HDD (lepiej SSD lub RAM) co tydzień Ciekawe ataki: Ataki typu trade BTC/real money i kradzież z tego powodu pomijam bo to nie ciekawe ale się zdażało (Bitomat.pl, Mt.Gox) Płacz że kogoś okradziono i prosi o wsparcie... lame (Allivain) Programy kradnące (nudy) oszustwo protokołu przez przekroczenie zakresu liczb ujemne nie jest ale suma dwóch takich dała = -0,01 suma wyjść była mniejsza niż wejść a jednak komuś dodało od chuja kasy atak podobno twórców Taki krótki FAQ: Wiem że dostałem siano ale nie ma mnie w domu i klient wyłączony, co teraz będzie miałem waciki kupić sobie z tego? Spoko spoko zią będzie si. Wallet to nie serio wallet więc nic się nie stanie jak Cie nie ma, jak odpalisz Walleta to on ściągnie wszystkie transakcje i będą Twoje pieniądze weeee:d Czemu odkopałem blok i mam więcej niż tyle co miało być czyli 50BTC? Odkopując bloki można dodać sobie fee każdej transakcji z bloku. (ciekawostka- jak z 50 spadnie do 25 itd... az do małej ilośći, twórcy myślą że właśnie fee zachęci do kopania) Ile siana chcą uzyskać w bitcoinie? 21 mln - jest ograniczeniem górnym Czy liczba bloków jest ograniczona skoro liczba siana tak? jeśli nie to czemu? Nie jest. Ponieważ pieniądze się gubią oraz spada nagroda za kopanie to generacja następnych bloków nie spowoduje przekroczenia ilości maksymalnej pieniędzy. Mam od chuja wafla BTC, kopałem pół życia i co mi kutwa z tego, że mam pare bajtów na kompie? Jeśli bitcoin nie padł to możesz je wymienić na różnych portalach (bitomat.pl - google), na odpowiadającą Ci walutę (ostatnia znana mi wartość 1BTC = 10 zł = 3$ około), są

10 również strony gdzie możesz płacić BTC np. poszukaj SilkRoad :P, możesz też wysłać je mi :) na adres: 1MtEakQpFYUYnPy8poprpqLdGmrY4KX7bV Dlaczego mój adres się zmienia? A no widzisz pomagamy Ci być anonimowym i sami walimy nowy adres. Przykłady: masz 20 BTC wysyłasz 5 BTC - 15 BTC ląduje na innym adresie ale też Twoim (zasada suma wejść >= sumie wyjść) dostajesz niby na jeden a potem wysyłasz z innego mimo że to niby miał być ten sam Kurwa dostałem siano i muszę czekać 10 minut? niby na co? Uspokój się kretynie albo przestań korzystać z bitcoina... Musisz czekać bo co około 10 minut tworzy się nowy blok i to jest potwierdzeniem transakcji. Czego używać do kopania? GPU, CPU jest już za słabe, chcesz wiedzieć więcej wyślij mi z 500BTC to pogadamy.

11 Giełda 1. Astronomiczne liczby Termin na określanie wielkich liczb (od XIXw.) Gideon Gono - prezes narodowego banku Zimbabwe. Zdobył nagrodę Nobla w dziedzinie matematyki za przyswajanie ludzi z właśnie z takimi liczbami poprzez denominację pieniądza w jego kraju z 1centa do sto bilionów (jesli sie nie jebnałem z tłumaczeniem - dobrze przytłumaczyłem :P) dolarów. 1.1 Liczebniki 10^ PL ENG 3 tysiąc thousand 6 milion million 9 miliard billion 12 bilion trillion 15 biliard quadrillion 18 trylion quintillion 21 tryliard sextillion 24 kwadrylion septyllion 27 kwadryliard octillion 30 kwintylion nonillion 33 kwintyliard decillion

12 1.2 Przedrostki 10^- Nazwa Symbol 10^ Nazwa Symbol 1 decy d 1 deka da 2 centy c 2 hekto h 3 mili m 3 kilo k 6 mikro μ 6 mega M 9 nano n 9 giga G 12 piko p 12 tera T 15 femto f (chyba kutasy zasłaniaja...) 15 peta P 18 atto a 18 eksa E Aukcje: Rodzaje: Angielska - tradycyjna, zaczyna się od minimalnej kwoty akceptowanej przez sprzedającego a uczestnicy podbijają cene. Holenderska - (dla palaczy Camelowska :P) zaczyna się od wysokiej ceny, która z czasem spada. Aukcje wygrywa pierwszy uczestnik, który zaakceptuje aktualna cene. Przetarg - wszyscy w tajemnicy przesyłają swoje oferty, z których najwyższa wygrywa. Japońska - odmiana angielskiej, cena rośnie z czasem, jak się komuś nie podoba to wychodzi z sali i nie może już wrócić. Vickrey a - wszyscy w tajemnicy podają swoje oferty. Wygrywa najwyższa, a zwycięsca płaci tyle ile zaoferował pierwszy przegrany (drugą najwyższą kwotę) Bidding fee auction - uczestnicy płacą małe kwoty za podbijanie aukcji i wydłużanie tym samym czasu. Wygrywa ostatni który to uczynił. Aukcje obustronne: wielu kupujących i sprzedających wysyłają miedzy sobą oferty, czyli ile i za ile chcą kupić/sprzedać prowadzący aukcje kontroluje krzywe podaż/popyt Cena przy której się skrzyżyją to cena za jaką można sprzedać/kupić najwiecej danego towaru kupcy płacą za sztukę albo za tę wyliczoną cenę albo za cenę którą chcieli kupić, w zależności od typu aukcji Wymagania wejścia na giełdy światowe:

13 New York Stock Exchange - co najmniej milion akcji wart co najmniej 100 mln $, zyski co najmniej 10 mln w ciągu ostatnich 3 lat NASDAQ Stock Exchange - co najmniej 1,25 mln akcji wartych co najmniej 70mln $ zyski 11 mln $ w ciągu ostatnich 3 lat. London Stock Exchange - wartość akcji co najmniej 700 tys. funtów, co najmniej 25% akcji w rękach osób niezwiązanych z firmą, trzy lata adytów dinansowych, kapitał wystarczający na co najmniej rok działania. Wymagania wejścia na GPW (czyli polskie prawo znowu popsuło mi humor...) odpowiedni minister określa w rozporządzeniu warunki jaki musi spełniać rynek regulowany oraz rynek oficjalnych notowań oraz emitacji papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na tym rynku. Listę takich rynków wysyła się do Komisji Europejskiej i krajów członkowskich Spółka prowadząca rynek oficjalnych notowań giełdowych musi emitować akcje spełniające warunki: a. zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym b. ich zbywalność nie jest ograniczone c. wszystkie wyemitowane akcje zostały objęte wnioskiem od odpowiedniego organu spółki prowadzącej rynek oficjalnych notowań d. wszystkie akcję są wart co najmniej 1mln euro e. w dacie złożenia wniosku istnieje rozproszenie akcji zapewniające płynność obrotu rozproszenie polega na tym, że co najmniej 25% akcji lub akcji o wartości co najmniej euro wg ostatniej ceny emisyjnej znajduje się w rękach akcjonariuszy, z których każdy posiada nie wiecej niż 5% ogólnej sumy głosów na walnym zgromadzeniu spółki wartości te ze złotówek przeliczane są na euro na podstawie średniej arytmetycznej średnich bieżących kursów walut obcych ogłoszanej przez NBP w ciągu ostatniego miesiąca poprzedzającego dzień złożenia wniosku dopuszczane są wyjątki i mimo niespełniania wyżej wymienionych warunków dopuszczane są akcje, które przechodzą dzięki odpowiednim uzasadnieniom oraz akcje emitowane tego samego rodzaju co akcje dopuszczone już do obrotu. w skrócie jak ktoś na stołku stwierdzi, że może być to ok... Działanie giełdy Ustalanie kursów: notowanie dwoma fixingami: faza przed otwarciem - można składać zlecenia na otwarcie sesji, tranzakcje nie zachodzą, publikowany jest Teoretyczny Kurs Otwarcia 11:00 - fixing - otwarcie sesji i określenie kursu jednolitego i realizacja zleceń dogrywka - składanie i realizacja zleceń po cenie równej kursowi jednolitemu 11:30-15:00 - przyjmowanie zleceń na otwarcie 15:00 - fixing 15: dogrywka

14 15:30-17:35 - przyjmowanie zleceń na następne otwarcie notowania ciągłe 8:00-9:00 - faza przed otwarciem skladanie zleceń, transakcje nie zachodzą, publikacja TKO 9:00 - fixing - otwarcie sesji, ustalenie kursu, realizacja zlecen bez przyjmowania nowych 9:00-17:20 - notowania ciągłe: zlecenia są przyjmowania i realizowane zgodnie z sytuacją rynkową 17:30 - fixing - zamkniecie i okreslenie kursu zamknięcia, realizacja wczesniej przyjetych zleceć 17:30-17:35 - dogrywka czyli skladanie i realizacja zlecen po kursie zamkniecia Widełki cenowe: statyczne - ceny akcji nie mogą zmieniać się wiecej niż o 10% ostatniego kursu dynamiczne - ceny nie mogą zmieniać się bardziej niż 3.5%/4.5%/6.5% (zaleznie od giełdy) od ostatniej transakcji Jeśli cena się zmienia instrument zostaje zamrożony Przewodniczący sesji przeprowadza równoważenie rynku/zwiększa widełki/anuluje zlecenia Sposoby ustalania kursu na fixingach przed otwarciem każde zlecenie wpływa na TKO wylicza się taki kurs, żeby jak najwięcej akcji zmieniło właściciela oraz różnica między następnym i aktualnym kursem musi być jak najmniejsza. System Warset: System odpowiedzialny za łączność domów maklerskich z giełdą. W centrum Tandem od HP, w domach po 2 serwery gwarantujace łączność, kontakt i gromadzenie informacji o sytuacji na rynku. Centralny moduł tego systemu zajmuje się realizacją zleceń, wykonywaniem poleceń Nadzoru Rynku, zapewnieniem chronologii i harmonogramu sesji giełdowych, obliczaniem TKO itd. inne aplikacje Warsetu: Indexator - system obliczania i publikowania indeksów giełdowych System Hub - umożliwia połączenia zewnętrznych urzytkowników (domy maklerskie, serwery nadzoru rynku SPI, itd.) z Centrum. SPI - w Nadzorze Rynku służy do obsługi Warsetu DIFF - system dystrybucji informacji giełdowej - obsługuje transmisje komunikatów giełdowych, rozsyła bazę referencjną, rozsyła klucze uprawnień do odbioru komunikatów oraz szyfruje dane CAP/RDF - aplikacja odpowiedzialna za odbieranie danych publicznych itd. WSE FIX Gatway - aplikacja obsługuje dostęp do Warsetu. IBD - Informacyja Baza Danych - jak się można domyślić przechowuje informacje związane z giełdą No i są jeszcze aplikacje klienckie Minus tego wspaniałego systemu królującego w Polsce jest taki że potrafi obsłużyć aż 90 transakcji na sekundę!!! High-frequency trading Generalnie na najważniejszych giełdach świata stosuje się teraz dużo szybsze systemy o latency ok. 200 μs. Prędkości te nie są osiągalne dla ludzkiej reakcji dlatego transakcji dokonują teraz

15 komputery. Mogą robić to szybciej i efektywniej. obecnie ludzie dokonują ok.20% działan na giełdzie a HFT stanowił 56% w 2010 roku. (0% 5 lat wcześniej) Stary niewyrabiający już Warset ma zostać zmieniony na nowy system i w Polsce również ma pojawić się możliwość High-frequency tradingu. Flash Crash - w 2010 w USA - DHA przez rozwój HFT nie potrafiąc obsłużyć wszystkich transakcji stracił 9% wartości rynkowej, całe zajście trwało kilkanaście minut. Analiza techniczna (wróżenie z fusów): opiera się na przekonaniu, że rynek i tak wie wszystko, więc wystarczy analizować wykresy. ma znaczenie tylko dlatego że inwestorzy jej używają więc jej używają bo ma znaczenie (zamknięte koło) Analiza fundamentalna: polega na próbie znalezienia wartości wewnętrznej akcji, przez wgląd w księgi spółki, rozmowy z zarządem, analizę sytuacji w branży, etc. Wykresy: 1. Świecowe: a. więcej info niż liniowe b. świeca - graf. przedstawienie c. czarna świeca - spadek, jasna - wzrost d. cienie - max i min Formacje: 1. Head-and-shoulders a. mały szczyt(ramie lewe), spadek, większy szczyt (głowa), spadek, mały szczyt 2. Podwójny szczyt/dno a. przełamanie trendu 3. Round Bottom - spodek - cup-and-handle a. jak ktoś chętny niech napisze... może marcin? :P b. obrazowo: łuk w dół i powrót łukiem w górę i łapka (U\) c. Bartowa interpretacja: sytuacja początkowa to wzrost spowodowany inwestycjami. Potem pomału akcje spadają, po delikatnym łuku aż osiągną jakiś poziom, na którym się odbijają, wracają do góry aż do wartości początkowej (tworzy się podstawek/spodek ). Jak już wróci, jeszcze trochę rośnie, aż do krótkiego i płynnego załamania i znów dostaje kopa w górę. Szybkie załamanie (handle) po dłuższym okresie zmian na podobnych obrotach (cup) oznacza zmianę struktury graczy na instrumencie 4. Trójkąt a. zbiegające się linie trendów, skierowany w dół - dłuższy spadek, inaczej to inaczej :P 5. Flaga i/lub proporczyk a. fragmenty wykresu wyznaczające realizowanie pozycji, ale nie oznaczające długofalowej zmiany trendu; łatwo pomylić proporczyk i trójkąt 6. Hossa a. ceny akcji rosną, trend wzrostowy.

16 7. Bessa a. ceny akcji maleją, trend spadkowy 8. Byki a. Rynek byków, albo że na giełdzie rządzą byki - ogólny długotrwały trend na giełdzie jest wzrostowy, czyli ceny akcji rosną = trwa hossa 9. Niedźwiedzie a. Rynek niedźwiedzi albo że na giełdzie rządzą niedźwiedzie - długotrwały trend na giełdzie jest spadkowy, czyli ceny akcji maleją = trwa bessa 10. Opór a. Występuje gdy cena rosnąc nie potrafi przebić się wyżej, chętniej sprzedaż 11. Wsparcie a. cena spada, ale się zatrzymuje i zmienia kierunek i idzie w prawo :D, chętniej kupno. Słowniczek: Arbitraż - uzyskanie zysków bez ryzyka np. dzieki różnicy cen tego samego towaru na różnych rynkach itd. Forward - kupowanie czegoś na przód. Transakcja ustalona jest w danym dniu, a wymiana w ściśle określonej przyszłości. Futures (kontrakt terminowy)- umowa w której ktoś zobowiązuje się do sprzedania określonego instrumentu za ściśle określoną cene i tak samo określonym terminie. Swap - Umowa pomiedzy dwoma podmiotami na wymianę przyszłych przypływów pienieznych. Credit default swap(cds) - umowa w której kotoś zobowiązuje się spłacić czyjś dług. Collateralized Debt Obligatnions (CDO) - instrumenty zabezpieczające przed długiem. Podmiot zabezpiecza się portfelem aktywów (np. kredyty korporacyjne lub uzyskane zobowiązania finansowe) Prawo poboru - prawo do nabycia akcji. W przypadku akcjonariuszy prawo do nabycia akcji nowej emisji w stopniu umożliwiającym zachowanie udziału procentowego na niezmienionym poziomie. Aport - wkład niepieniężny(prawa, rzeczy) wniesiony do spółki handlowej na pokrycie kapitału zakładowego. Akcja - papier wartościowy o charakterze majątkowym i niemajątkowym wynikające z uczestnictwa akcjonariusza w spółce akcyjnej. Także ogół praw i obowiązków akcjonariusza w spółce lub część kapitału akcyjnego. Są akcje: imienne, uprzywilejowane, nieme oraz winkulowane. Sprzedaż krótka (short selling) - sprzedajemy coś czego nie mamy, pożyczamy od kogoś by sprzedać a potem odkupić i oddać, w ten sposób zarobek. Naked- można nie mieć totalnie tego (bez pożyczki) raczej zabronione. Bony skarbowe - krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, których termin wykupu nie przekracza 1 roku Warrant - instrument pochodny, publicznie notowany, dający prawo do kupna bądź sprzedaży określonego aktywa w określonym czasie w przyszłości. Alternatywa opcji