MARZEC 2008 ISSN SPIS TREŒCI

Transkrypt

1 B I U L E T Y N I N F O R M A C Y J N Y CENTRUM ORGANIZACYJNO-KOORDYNACYJNE DO SPRAW TRANSPLANTACJI POLTRANSPLANT WARSZAWA, UL. LINDLEYA 4, tel. (+48) , fax (+48) transpl@poltransplant.org.pl; sekretariat@poltransplant.pl Koordynator tel. (+48) , fax (+48) koordynator@poltransplant.pl CENTRALNY REJESTR NIESPOKREWNIONYCH DAWCÓW SZPIKU I KRWI PÊPOWINOWEJ tel./fax (+48) rejestr@szpik.info KRAJOWA LISTA OCZEKUJ CYCH NA PRZESZCZEPIENIE tel./fax (+48) , tel./fax (+48) klo@poltransplant.pl SPIS TREŒCI NR 1 (16) MARZEC 2008 ISSN MADEJ Przedstawiony wykres odzwierciedla obecn¹ sytuacjê przeszczepienia narz¹dów w Polsce. W 2007 roku narz¹dy do przeszczepienia pobrano od 352 zmar³ych dawców (w 2006 od 496, w 2005 od 556). Oskar enie chirurga transplantologa o celowe spowodowanie zgonu chorego po przeszczepie serca w lutym 2007 oraz pomówienie jednego ze szpitali o wprowadzanie w stan œpi¹czki farmakologicznej chorych z uszkodzeniem mózgu dla przyœpieszenia orzeczenia œmierci mózgowej by³y szeroko rozpowszechniane w œrodkach masowego przekazu. Podwa enie wiarygodnoœci procedur transplantacyjnych w spo³eczeñstwie i œrodowisku medycznym spowodowa³o gwa³towny spadek zg³oszeñ o mo liwoœci pobrania narz¹dów od zmar³ych dawców. WskaŸnik identyfikacji zmar³ych dawców spad³ z 13 na milion mieszkañców w 2006 do 9,2 na milion w 2007 r. W wyniku tego, w 2007 r. przeszczepy otrzyma³o tylko 983 oczekuj¹cych chorych, o 299 mniej ni w 2006 r. 1. Wstêp J. Wa³aszewski Informacja dotycz¹ca wprowadzania ustawowych rejestrów transplantacyjnych Pobieranie i przeszczepianie narz¹dów w Polsce w 2007 r. K. Antoszkiewicz, J. Czerwiñski, P. Malanowski Krajowa lista oczekuj¹cych na przeszczepienie nerki lub nerki i trzustki D. Stryjecka- -Rowiñska, D. Lewandowska, J. Przygoda, M. Hermanowicz, R. Hatliñski Zasady wspó³pracy pomiêdzy krajow¹ list¹ oczekuj¹cych na przeszczepienie, regionalnymi oœrodkami kwalifikuj¹cymi oraz stacjami dializ D. Stryjecka-Rowiñska Krajowa lista osób oczekuj¹cych na przeszczepienie narz¹dów klatki piersiowej J. Czerwiñski, J. Marcinkowska Krajowa lista osób oczekuj¹cych na przeszczepienie w¹troby w 2007 roku J. Czerwiñski, J. Marcinkowska Rejestr ywych dawców P. Malanowski, J. Marcinkowska, J. Czerwiñski Krajowy rejestr przeszczepieñ A. Pszenny, J. Czerwiñski Dzia³alnoœæ centralnego rejestru sprzeciwów w latach P. Malanowski, J. Marcinkowska Rejestr pacjentów oczekuj¹cych na przeszczepienie allogeniczne i rejestr allogenicznych przeszczepieñ komórek krwiotwórczych A. Pietrzykowska, M. Dudkiewicz, K. Adamiak Centralny rejestr niespokrewnionych dawców szpiku i krwi pêpowinowej A. Pietrzykowska, A. êczycka, M. Dudkiewicz Dobór niespokrewnionych dawców szpiku J. alikowska-ho³oweñko, M. Dudkiewicz, A. D³ugokêcka DOPKI (Improvement of Knowledge and Practices in Organ Donation) A. Krawczyk ETPOD (European Training Program on Organ Donation) A. Skrzypek-Mikulska Kurs TPM 2007 A. Woderska Przeszczepianie narz¹dów od dawców HBsAg dodatnich przegl¹d M. Zelman Uwagi dotycz¹ce orzekania œmierci mózgu T. Kubik Schemat postêpowania diagnostycznego w przypadku podejrzenia œmierci mózgu W. Saucha Prace Komisji Europejskiej nad dyrektyw¹ dotycz¹c¹ standardów jakoœci i bezpieczeñstwa w dziedzinie dawstwa i przeszczepiania narz¹dów J. Czerwiñski Sprawozdanie z dzia³alnoœci Polskiej Unii Medycyny Transplantacyjnej w 2007 r. W. Rowiñski Kalendarium 2008 P. Malanowski Wydawca: Poltransplant Redakcja: dr J. Czerwiñski dr P. Malanowski

2 Podjêta przez œrodowisko transplantacyjne i stowarzyszenia ludzi po przeszczepie akcja wyjaœniaj¹ca procedury transplantacyjne przyczyni³a siê do licznych publikacji prasowych dotycz¹cych pobierania i przeszczepiania narz¹dów od osób ywych oraz zmar³ych. Od 2007r. Poltransplant monitoruje doniesienia prasowe o przeszczepach. Wed³ug Press-Service (monitoring mediów) w polskiej prasie w 2007 roku ukaza³o siê 4311 unikalnych publikacji dotycz¹cych przeszczepiania (w ). Ogólny wydÿwiêk informacji prasowych by³ pozytywny dla transplantacji. Wysokonak³adowe dzienniki, stacje radiowe i telewizyjne organizowa³y publiczne debaty o transplantacji. Przeciwko niesprawdzonym zarzutom wypowiada³y siê wielokrotnie autorytety medyczne, duchowni, prawnicy, etycy. O ywi³a siê propagowana przez stowarzyszenia ludzi po przeszczepie akcja dobrowolnego podpisywania oœwiadczenia woli oddania po œmierci narz¹dów do przeszczepienia. Aczkolwiek oœwiadczenie nie jest dokumentem prawnym, taka decyzja ma istotne znaczenie dla najbli szych zmar³ego. Pomimo akcji propagandowej œrednio liczba zg³aszanych w 2007 zmar³ych dawców w okresie od lutego do grudnia nie przekracza³a 28 dawców na miesi¹c (w 2006 przeciêtnie 41 na miesi¹c). Obecna sytuacja wymaga dokonania powa nych zmian organizacyjnych. Proponowana przez niektórych polityków zmiana przepisów prawnych o wyra aniu zgody na oddanie narz¹dów z rejestru sprzeciwów na rejestr dawców nie przyniesie spodziewanych efektów. Z doœwiadczenia organizacji europejskich wynika, e w pañstwach, gdzie obowi¹zuje prawo rejestrowania sprzeciwów wspó³czynnik identyfikacji zmar³ych dawców narz¹dów jest wy szy i wynosi³ np. w 2006 r. 20 na 1 mln mieszkañców, w porównaniu do wskaÿnika identyfikacji wynosz¹cego 13 w krajach prowadz¹cych jedynie rejestry wyra aj¹cych zgodê na dawstwo narz¹dów po œmierci. Z dotychczasowej praktyki wiemy, e podstaw¹ identyfikacji zmar³ych dawców jest praca koordynatorów szpitalnych wspó³pracuj¹cych z koordynatorami regionalnym Poltransplantu. Stworzenie stanowiska pracy koordynatora (dodatkowe cz¹stkowe zatrudnienie) dla osób ju pracuj¹cych w oddzia³ach intensywnej terapii w du ych szpitalach jest problemem podstawowym. Poltransplant nie ma tytu³u ani mo liwoœci zatrudnienie osób na terenie szpitali. Krajowa Rada Transplantacyjna postuluje zatrudnienie takich osób przez Ministerstwo Zdrowia za poœrednictwem dyrekcji szpitali szczególnie w sytuacji wyszkolenia ju du ej grupy koordynatorów na Podyplomowych Studiach Koordynatorów Pobierania i Przeszczepiania Narz¹dów w Akademii Medycznej w Warszawie. Nale y oczekiwaæ, e sprawa ta zostanie pomyœlnie rozwi¹zana w bie ¹cym roku. Prof. Janusz Wa³aszewski Dyrektor Poltransplantu 2

3 Informacja dotycz¹ca wprowadzania Rejestrów Ustawowych 3

4 Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji POLTRANSPLANT Warszawa, ul. Lindley a 4 Dyrektor: Warszawa, r. Prof. dr hab. med. J. Wa³aszewski Sekretariat tel. (+48 22) fax (+48 22) transpl@poltransplant.org.pl Do PT Kierowników oœrodków transplantacyjnych Kierowników oœrodków kwalifikuj¹cych do transplantacji Kierowników oœrodków prowadz¹cych leczenie pacjentów po transplantacjach Koordynatorów transplantacyjnych Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji Poltransplant i Krajowa Rada Transplantacyjna informuj¹, e w wyniku realizacji zapisów Ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów rozpoczêto wdra anie ustanowionych przez ustawê rejestrów w formie kompleksowego systemu informatycznego, który obejmuje : l krajow¹ listê oczekuj¹cych na przeszczepienie l krajowy rejestr przeszczepieñ l rejestr ywych dawców l koordynacjê pobrania i przeszczepienia Pragniemy poinformowaæ, e rejestry te bêd¹ obligatoryjn¹ form¹ wprowadzania biorców na listy oczekuj¹cych na przeszczepienie, jak równie obligatoryjn¹ form¹ rejestracji danych o przeszczepach i odleg³ych wynikach przeszczepienia, a tak e obligatoryjn¹ form¹ rejestracji pobrañ i losów ywych dawców narz¹dów. Zostanie tak e wdro ony modu³ koordynacji pobrania i przeszczepienia oraz wyboru biorcy i informacji o dokonanym przeszczepieniu. W przypadku krajowej listy oczekuj¹cych na przeszczepienie nerki dane do rejestru ustawowego bêd¹ automatycznie przekazywane z dotychczas funkcjonuj¹cego rejestru biorców, tak aby nie stwarzaæ koniecznoœci podwójnego wpisywania tych danych. W za³¹czeniu przesy³amy kopiê pisma Ministra Zdrowia z dn zobowi¹zuj¹cego wszystkie podmioty uczestnicz¹ce w dzia³alnoœci transplantacyjnej do przekazywania niezbêdnych danych oraz formularze rejestracji oœrodków transplantacyjnych w ustawowych rejestrach transplantacyjnych. 4

5 Przewidywane terminy wdra ania rejestrów 5 marca 2008 roku zakoñczenie procedury zak³adania kont w rejestrach transplantacyjnych przewidywany termin odsy³ania wype³nionych formularzy rejestracyjnych z poszczególnych oœrodków do Poltransplantu 15 marca 2008 roku udostêpnienie ustawowych rejestrów dla u ytkowników 30 kwietnia 2008 roku przewidywany termin wprowadzenia danych za 2007 rok oraz uzupe³nienia danych z pierwszego kwarta³u 2008 roku 1 maja 2008 roku przewidywany termin przejœcia bie ¹cej komunikacji na komunikacjê poprzez ustawowe rejestry transplantacyjne Korzystanie z Rejestrów prowadzonych elektroniczne wymaga zapoznania siê z wersj¹ testow¹ rejestrów znajduj¹cych siê pod adresem internetowym na której do 5 marca 2008 r. mo na uczyæ siê obs³ugi rejestrów wprowadzaj¹c dowolne dane testowe nie nale ¹ce do rzeczywistych pacjentów. W wersji testowej system nie weryfikuje poprawnoœci i niepowtarzalnoœci Peseli, akceptuje powtarzaj¹cy siê wirtualny Pesel sk³adaj¹cy siê z 11 zer ( ). Wszystkie uwagi dotycz¹ce Rejestrów mo na zg³aszaæ do administratora sieci dr. Z. Toboty, dr. J. Czerwiñskiego ( Poltransplant) lub Przewodnicz¹cego KRT prof. P. Kaliciñskiego. 5

6 Wdro enie rejestrów ustawowych odbêdzie siê w kilku etapach. 1. Rejestracja u ytkowników rejestrów. W tym celu nale y wype³niæ formularz zg³oszenia oœrodka oraz osób uprawnionych do dostêpu do rejestrów. Wype³niony formularz nale y przes³aæ faksem, a nastêpnie w oryginale poczt¹ do Poltransplantu. Formularz znajduje siê w za³¹czniku do niniejszego listu oraz na stronie przeznaczonej do rejestracji u ytkowników, adres poni ej. Osoby wymienione w przes³anym do Poltransplantu formularzu musz¹ równolegle dokonaæ procedury za³o enia swojego konta w rejestrach pod nastêpuj¹cym adresem: Za³o one konta nie bêd¹ od razu aktywne. Aktywacja bêdzie dokonana po przes³aniu do Poltransplantu wype³nionego i podpisanego przez kierownika oœrodka formularza zawieraj¹cego listê osób uprawnionych do pracy z rejestrami. Procedura rejestracji kont przez wszystkie oœrodki musi zakoñczyæ siê do dnia 5 marca 2008 r. 2. Dostêp do Rejestrów. Po aktywacji kont dostêp do rejestrów znajdzie siê na stronie internetowej pod adresem: Wszystkie niezbêdne instrukcje opisuj¹ce, jak nale y siê pos³ugiwaæ rejestrami znajduj¹ siê na stronach rejestrów pod przyciskami Pomoc. 3. Wprowadzenie danych za 2007 rok do chwili wdro enia rejestrów Decyzj¹ Departamentu Polityki Zdrowotnej MZ do rejestrów wprowadziæ nale y wstecznie w terminie do dnia 30 kwietnia 2008 r. dane dotycz¹ce dokonanych w 2007 roku przeszczepieñ poprzez wprowadzenie do rejestru w czêœci Krajowa lista oczekuj¹cych Przeszczepienia 2007 danych osób, u których wykonano transplantacje w okresie od 1 stycznia 2007 do 31 grudnia 2007 r. Nastêpnie wprowadziæ nale y u tych osób dane dotycz¹ce dokonanego przeszczepienia oraz w rejestrze przeszczepieñ wpisaæ informacje dotycz¹ce prze ycia biorcy oraz przeszczepu w okresie 3 mies. i 12 mies. po przeszczepieniu, a nastêpnie w odstêpach co 12 mies. a do utraty przeszczepu lub zgonu biorcy. Obowi¹zek wprowadzenia tych danych maj¹ oœrodki, w których wykonano przeszczepienie. W przypadku przeniesienia pacjenta do innego oœrodka do przewlek³ej opieki, nale y zgodnie z instrukcj¹ w module przeniesienie do innego oœrodka przekazaæ dane pacjentów do tych oœrodków a dalsze wprowadzanie informacji o tych pacjentach do rejestrów bêdzie obowi¹zkiem oœrodków aktualnie sprawuj¹cych opiekê nad biorcami. 4. Rejestr ywych dawców Nale y równie obligatoryjnie do 30 kwietnia 2008 roku wprowadziæ wstecznie do rejestru ywych dawców dane ywych dawców, od których dokonano pobrania nerki lub fragmentu w¹troby w 2007 i w 2008 roku do czasu wdro enia rejestrów. 6

7 Wprowadzenie wsteczne danych za 2007 rok s³u y realizacji wymogów ustawowych: a. opracowaniu dla MZ sprawozdania z dzia³alnoœci transplantacyjnej w 2007 roku; chcemy aby rejestry sta³y siê podstaw¹ tych raportów, nie bêdzie w tej sytuacji potrzeby wysy³ania do Pañstwa ankiet do wype³nienia w celu opracowania sprawozdania, dane w rejestrach bêd¹ dostêpne od chwili ich wdro enia w trybie on line b. opracowaniu na potrzeby Centrum Monitorowania Jakoœci w Ochronie Zdrowia raportu z jakoœci œwiadczeñ z zakresu transplantologii za rok 2007 Nie bez znaczenia bêdzie równie fakt przeæwiczenia poruszania siê w rejestrach przy wprowadzaniu danych wstecznych, co u³atwi szybkie przejœcie systemu do bie ¹cej obs³ugi transplantacji. 5. Rejestracja danych o osobach oczekuj¹cych na przeszczepienie i przeszczepach wykonanych miêdzy okresem od 1 stycznia 2008 r. do uruchomienia rejestrów Od momentu udostêpnienia rejestrów ka dy oœrodek transplantacyjny powinien równie wprowadziæ jak najszybciej dane pacjentów z list osób oczekuj¹cych na przeszczepienie pocz¹wszy od osób oczekuj¹cych na aktywnej liœcie w dniu 1 stycznia 2008 roku i wprowadzonych w póÿniejszym okresie na listê oczekuj¹cych. Dotyczy to danych osób oczekuj¹cych na przeszczepienie w¹troby, serca, p³uca, jelita, szpiku oraz izolowany przeszczep trzustki wraz z danymi o dokonanych u nich przeszczepieniach, jeœli takie mia³y miejsce do czasu rozpoczêcia dzia³ania rejestrów. W przypadku nerek, po automatycznym przekazaniu danych miêdzy dwoma rejestrami konieczne bêdzie jedynie wprowadzenie przez oœrodki transplantacyjne danych dotycz¹cych dokonanych u pacjentów przeszczepach w 2008 roku. W odniesieniu do wszystkich pacjentów obowi¹zuje równie dokonanie ich przeniesienia w rejestrach do innych oœrodków, jeœli taka zmiana oœrodka opiekuj¹cego siê biorc¹ mia³a miejsce. 6. Szkolenia KRT oraz POLTRANSPLANT przewiduje w marcu br. spotkania informacyjno-konsultacyjne dla osób, które ju zaczê³y pracowaæ z rejestrami w oparciu o instrukcjê. Na wszelkie pytania dotycz¹ce rejestrów odpowiedz¹ Pañstwu nastêpuj¹ce osoby: Dr Zdzis³aw Tobota administrator rejestrów zdzislaw.tobota@rejestry.net tel Dr Jaros³aw Czerwiñski z-ca dyrektora Poltransplantu do spraw medycznych jczerwinski@poltransplant.pl tel Prof. Piotr Kaliciñski Przewodnicz¹cy KRT piotr.kalicinski@rejestry.net tel

8 Formularz rejestracji w ustawowych rejestrach transplantacyjnych Ministerstwa Zdrowia TERMIN REJESTRACJI: DO Wype³nienie formularza i przes³anie do Poltransplantu jest niezbêdnym etapem aktywacji kont u ytkowników rejestrów UWAGA!! Nieczytelne wype³nienie formularza przed³u y procedurê aktywacji. DANE OŒRODKA Numer oœrodka podany przy rejestracji u ytkowników Pieczêæ oœrodka Nazwa oœrodka (drukowanymi literami) Dok³adny adres (drukowanymi literami) Nazwa kliniki / oddzia³u (drukowanymi literami) Telefon kontaktowy do oœrodka 8

9 Oœrodek pe³ni nastêpuj¹ce funkcje:* 1. Bank tkanek 2. Pracownia typowania tkankowego 3. Oœrodek sprawuje opiekê nad biorc¹ do czasu przeszczepienia (bez prawa kwalifikacji na listê aktywn¹)* Nerka- W¹troba Serce Trzustka P³uco Rogówka Szpik Jelito Stacja dializ 4. Oœrodek kwalifikuje biorców do przeszczepienia* Nerka- W¹troba Serce Trzustka P³uco Rogówka Szpik Jelito ROK 5. Oœrodek dokonuje transplantacji* Nerka W¹troba Serce Trzustka P³uco Rogówka Szpik Jelito 6. Oœrodek prowadzi opiekê przewlek³¹ nad biorcami przeszczepu* Nerka W¹troba Serce Trzustka P³uco Rogówka Szpik Jelito 7. Oœrodek kwalifikuj¹cy ywego dawcê narz¹du * Nerka W¹troba P³uco Trzustka Jelito 8. Oœrodek dokonuje pobrañ narz¹dów od ywego dawcy i prowadzi kontrolê odleg³¹ nad ywym dawc¹* Nerka W¹troba P³uco Trzustka Jelito * odpowiednio zaznaczyæ 9

10 DANE U YTKOWNIKÓW (jeden oœrodek mo e zarejestrowaæ wielu u ytkowników) Lp. Nr PESEL Imiê i nazwisko Adres (drukowanymi literami) (drukowanymi literami) Potwierdzam, e wymienione w powy szej tabeli osoby nale ¹ce do personelu mojego Oddzia³u/Kliniki maj¹ prawo do dostêpu do danych naszych pacjentów w Ustawowych Rejestrach Transplantacyjnych MZ. Podpis i pieczêæ kierownika oœrodka 10

11 Pobieranie i przeszczepianie narz¹dów w Polsce w 2007 r. Zmarli dawcy narz¹dów W 2007 r. do biura koordynacji Poltransplantu w Warszawie wp³ynê³o 466 zg³oszeñ potencjalnych, zmar³ych dawców narz¹dów. W 352 przypadkach (75,5%) pobrano narz¹dy, w pozosta³ych 114 przypadkach (24,5%) do pobrania nie dosz³o. W 52 przypadkach na 466 zg³oszeñ (11,1%) odst¹piono od pobrania narz¹dów z powodu sprzeciwu rodziny zmar³ego. W 62 przypadkach (13,3%) zdyskwalifikowano zmar- ³ych potencjalnych dawców narz¹dów z powodów medycznych (Tabela 1). Tabela 1. Zg³oszenia zmar³ych dawców narz¹dów w latach Liczba zg³oszeñ Liczba dawców rzeczywistych (84,9%) (83,4%) (82,6%) (80,9%) (80,7%) (83,1%) (82,1%) (75,5%) Odst¹piono od pobrania (15,1%) (16,6%) (17,4%) (19,1%) (19,3%) (16,9%) (17,9%) (24,5%) Przyczyny medyczne (6,0%) (5,8%) (9,6%) (9,2%) (8,8%) (7,8%) (7,5%) (13,3%) Sprzeciw rodziny zmar³ego (8,9%) (10,4%) (7,6%) (9,9%) (10,5%) (9,1%) (10,4%) (11,1%) Sprzeciw prokuratora lub w³asne zastrze enie (0,2%) (0,4%) (0,2%) (0%) (0%) (0%) (0%) (0%) Najczêstszymi medycznymi przyczynami odst¹pienia od pobrania by³y: zatrzymanie kr¹ enia u dawcy przed pobraniem narz¹dów, nowotwór stwierdzony u dawcy lub inna patologia narz¹dowa potwierdzona w badaniach oraz zaawansowana niewydolnoœæ nerek potencjalnego dawcy. W innych przypadkach zaka enie wirusami zapalenia w¹troby typu C lub B, lub nagromadzenie kilku czynników ryzyka by³y powodem rezygnacji z pobrania narz¹dów (Tabela 2). 11

12 Tabela 2. Medyczne przyczyny odst¹pienia od pobrania narz¹dów w latach Przyczyna, dla której odst¹piono od pobrania narz¹dów Zatrzymanie kr¹ enia przed pobraniem Guz, rak, choroba rozrostowa krwi Patologia narz¹dowa potwierdzona w badaniach Zaawansowana niewydolnoœæ nerek dawców Zaka enie wirusem HBV i/lub HCV, aktywne zaka enie CMV Cukrzyca, dna moczanowa, kamica nerkowa odlewowa Posocznica, gruÿlica, ki³a Anty-HIV positive Brak biorcy dla narz¹dów dawcy < 2 r Brak wszystkich objawów œmierci mózgu, brak mo liwoœci ustalenia personaliów dawcy Guz mózgu o nieznanym lub z³oœliwym utkaniu Zaawansowany wiek dawcy (>65 lat), mia d yca Narkomania, zatrucie glikolem, metanolem Nieprawid³owa perfuzja narz¹dów w trakcie pobrania 2 1 ¹cznie G³ówn¹ przyczyn¹ zgonu dawców narz¹dów by³y choroby naczyñ mózgowych (57%). Udzia³ dawców zmar³ych wskutek urazu czaszkowo-mózgowego wyniós³ 36% i by³ porównywalny z latami ubieg³ymi (Tabela 3). Tabela 3. Zmarli dawcy narz¹dów ; przyczyna zgonu Przyczyna zgonu Choroba naczyñ mózgowych (50%) (59%) (56%) (57%) (54%) (57%) (55%) (57%) Uraz g³owy (45%) (37%) (36%) (35%) (40%) (35%) (39%) (36%) Inne przyczyny (5%) (4%) (8%) (8%) (6%) (8%) (6%) (7%) Ogó³em W 2007 r. œredni wiek zmar³ych, od których pobrano narz¹dy wyniós³ 43 lata (zakres: 6 miesiêcy 75 lat); Tabela 4. Zmala³a z 24 w 2005 r., 20 w 2006 r. do 13 w 2007 r. liczba dawców pediatrycznych ( 16 lat). Niewiele zmniejszy³a siê czêstotliwoœæ pobierania narz¹dów od dawców w grupie wiekowej ponad 50 lat; w 2004 r. by³o tych dawców 31,1%, w 2005 r. 39,2%, w 2006 r. 40,7%., a w 2007 r. 37%. 12

13 Tabela 4. Zmarli dawcy narz¹dów wg wieku. Wiek dawców 450 dawców 490 dawców 525 dawców 562 dawców 556 dawców 496 dawców 352 dawców Zakres 10 mies. 5 mies. 13 mies. 12 mies. 9 mies. 10 mies. 6 mies. 6 mies. Wiek 73 lata 73 lata 75 lat 76 lat 78 lat 77 lat 76 lat 75 lat Œrednio 40,4 42,6 42,8 42,9 41,8 43,7 44, lat (1,7%) (0,2%) (0,4%) (0,6%) (0,5%) (1,3%) (8%) (0,6%) (3,7%) (4,2%) (4,3%) (4,6%) (3,4%) (3,1%) (3,2%) (3,1%) (22,9%) (19,5%) (18,2%) (17,3%) (22,1%) (15,6%) (14,7%) (19,6%) (10,9%) (12,8%) (15,7%) (15,2%) (14,1%) (13,5%) (13,1%) (14,2%) (34,6%) (29,3%) (26,1%) (27,2%) (28,8%) (27,3%) (27,4%) (25,6%) (24,4%) (28,6%) (30,6%) (29,9%) (28,1%) (36,0%) (37,5%) (33,5%) > (1,7%) (5,1 %) (4,7%) (5,1%) (3,0%) (3,2%) (3,2%) (3,4%) 37% spoœród zmar³ych dawców stanowi³y kobiety, 63% mê czyÿni (Tabela 5). Tabela 5. Zmarli dawcy narz¹dów wg p³ci. P³eæ L. kobiet (K) L. mê czyzn (M) %K : %M 35 : : : : : : : : 63 Pobrania narz¹dów do przeszczepienia od osób zmar³ych W 2007 r. by³o 352 rzeczywistych zmar³ych dawców narz¹dów, czyli 9,2 dawców na 1 mln mieszkañców (w 2004 r. 14,7, w 2005 r. 14,5, w 2006 r. 13 na 1 mln). Aktywnoœæ szpitali w zakresie identyfikacji zmar³ych dawców zmala³a w niemal wszystkich województwach. W województwie dolnoœl¹skim liczba zmar³ych dawców wynios³a 6,5 na 1 mln mieszkañców i nigdy nie by³a tak niska. Nast¹pi³o dalsze obni enie liczby pobrañ w województwie kujawsko-pomorskim (53 pobrania w 2004 r., 34 w 2005 r. i 28 w 2006). W województwie zachodniopomorskim liczba pobrañ jest 13

14 nadal najwy sza w kraju i w 2007 r. wynios³a 31,9 rzeczywistych zmar³ych dawców na 1 mln mieszkañców. Liczbê pobrañ poni ej œredniej krajowej zarejestrowano w województwach: lubelskim, ³ódzkim, mazowieckim i œl¹skim. WyraŸnie spad³a liczba pobrañ w województwach: opolskim z 23,8 dawców/mln w 2006 r. do 12,5 dawców/mln w 2007 r., w podlaskim z 20 dawców na mln mieszkañców w 2006 r. spadek do 7,6 dawców/mln w 2007 r., w województwie warmiñsko-mazurskim z 21,7 dawców na mln w 2006 do 12,6 dawców na mln w 2007 r. i w województwie wielkopolskim z 24 dawców na mln w 2006 r. do 16,9 dawców na milion w 2007 r. Na bardzo niskim poziomie utrzymuje siê dawstwo narz¹dów w województwach ma- ³opolskim, podkarpackim i œwiêtokrzyskim. W województwie pomorskim od lat wska- Ÿnik zmar³ych dawców na liczbê mieszkañców utrzymuje siê na podobnym poziomie (Tabela 6). Tabela 6. Liczba pobrañ narz¹dów od osób zmar³ych w latach Województwo Liczba mieszkañców w 2006*** 2000* 2001* 2002* 2003** 2004** 2005** 2006*** 2007**** Dawców/1 mln Dawców/1 mln Dawców/1 mln Dolnoœl¹skie 2,89 18,1 17,8 17,4 14,8 21,3 18,9 12,5 19 6,5 Kuj. - pomorskie 2,07 2,9 8,1 13,8 24,6 25,6 16,4 13, ,6 Lubelskie 2,19 2,2 2,7 7,6 13,2 8,6 16,4 9,6 10 4,6 Lubuskie 1,01 14,7 15,7 5,9 5,9 7,9 5,9 7,9 8 8,0 ódzkie 2,59 11,2 15,5 12,1 18,0 12,3 19,2 11,2 18 7,0 Ma³opolskie 3,26 3,1 3,7 3,7 6,8 6,8 4,0 3,1 3 0,9 Mazowieckie 5,15 15,0 13,6 14,4 12,5 15,0 16,8 12,8 45 8,7 Opolskie 1,05 22,9 23,9 33,0 23,4 27,1 18,7 23, ,5 Podkarpackie 2,09 1,9 2,3 0,5 1,0 1,9 0,5 2 0,9 Podlaskie 1,20 5,0 11,5 10,7 11,6 6,6 10,7 20,0 9 7,6 Pomorskie 2,19 11,5 8,2 15,9 13,8 17,9 14,7 14, ,1 Œl¹skie 4,70 8,8 8,0 8,8 9,1 10,3 11,2 9,6 40 8,6 Œwiêtokrzyskie 1,29 0,8 1,5 2,3 1,6 1 0,8 War.-mazurskie 1,43 3,4 9,5 6,1 11,2 15,4 19,6 21, ,6 Wielkopolskie 3,37 17,4 14,9 21,1 18,5 16,7 17,0 24, ,9 Zachodniopomorskie 1,69 27,7 39,9 34,1 42,9 49,4 38,8 34, ,9 Polska 38,17 10,6 11,6 12,7 13,7 14,7 14,5 13, ,2 * Ludnoœæ Polski = 38,65 mln (Rocznik Statystyczny 2000); ** Ludnoœæ Polski = 38,23 mln (Rocznik Statystyczny 2003); *** Ludnoœæ Polski = 38,13 mln (Rocznik Statystyczny 2006), **** Ludnoœæ Polski = 38,13 mln (Rocznik Statystyczny 2007) Dawców/1 mln Dawców/1 mln Dawców/1 mln Dawców/1 mln Liczba dawców Dawców/1 mln W 2007 r. narz¹dy do przeszczepienia pobrano w 107 szpitalach, w 74 miastach (w 2006 r. odpowiednio 112 i 79, a w 2005 r. 125 i 88). W Tabeli 7 przedstawiono 10 najbardziej aktywnych szpitali w identyfikacji zmar³ych dawców narz¹dów. W porównaniu do roku 2006 tylko 5 szpitali utrzyma³o swoj¹ pozycjê w pierwszej dziesi¹tce najaktywniejszych. Drastycznie spad³a liczba pobrañ w Szpitalu MSWiA w War- 14

15 szawie. Spadek liczby pobrañ odnotowano tak e w SPSK AM w Bia³ymstoku (o 39%) oraz w SPSK nr 1 AM w Szczecinie (o 40%). Do pierwszej dziesi¹tki w 2007 r. do³¹czy³ Szpital Uniwersytetu Medycznego im. N. Barlickiego w odzi oraz Szpital im. J. Biziela w Bydgoszczy. W 10 najaktywniejszych szpitalach by³o 164 dawców (46,6% wszystkich dawców). Od tych dawców pobrano 455 narz¹dów co stanowi- ³o 49% narz¹dów pozyskanych do przeszczepienia w 2007 r. Tabela 7. Szpitale, w których by³o najwiêcej pobrañ w 2007 r. Miasto Szpital Liczba zmar³ych dawców Liczba i % pobrañ wielonarz¹dowych Liczba pozyskanych narz¹dów oraz wspó³czynnik liczba przeszczepionych narz¹dów/ /liczba zmar³ych dawców Szczecin SP WSZ ul. Arkoñska (68%) 91 (2,7) Poznañ SPSK nr 2 ul. Przybyszewskiego (40%) 73 (2,4) Sosnowiec Szp. Œw. Barbary Pl. Medyków (78%) 64 (3,6) Warszawa SP CSK AM ul. Banacha 1a (66,7%) 48 (3,2) Bydgoszcz Szpital Wojwódzki ul. Ujejskiego (69%) 36 (2,8) Opole Woj.Centr. Med. Nr 2 al. Witosa (58,3%) 33 (2,8) Elbl¹g Woj. Szpital Zespolony ul. Królewiecka (58,3%) 33 (2,8) ódÿ USK 1 ul. S. Kopciñskiego (63,6%) 30 (2,7) Lublin SP SK 4 ul. Jaczewskiego (50%) 26 (2,6) Bia³ystok SPSKAM ul. M. Sk³odowskiej-Curie 24a 9 3 (33,3%) 21 (2,3) dziesi¹tka (59%) 455 (2,8) Odsetek pobrañ wielonarz¹dowych w 10 najbardziej aktywnych szpitalach wyniós³ 59% i by³ wy szy o 2% w stosunku do ogólnej liczby 352 pobrañ we wszystkich szpitalach (Tabela 8). Wy szy by³ równie wspó³czynnik liczby pozyskanych narz¹dów w stosunku do liczby dawców, który w tych dziesiêciu szpitalach wyniós³ 2,8, a dla ca³ej populacji dawców w 107 szpitalach wyniós³ œrednio 2,6 (Tabela 13). Po raz pierwszy odsetek pobrañ wielonarz¹dowych w Polsce przekroczy³ 50% i w 2007 roku wyniós³ 57%. Tabela 8. Struktura pobrañ narz¹dów w Polsce w latach Liczba pobrañ Pobrania tylko nerek Liczba pobrañ wielonarz¹dowych Odsetek pobrañ wielonarz¹dowych 40% 38% 37% 38% 39% 42% 45% 57% 15

16 W 5 województwach w 2007 r. wskaÿnik pobrañ wielonarz¹dowych przekroczy³ 60% (œl¹skie 73%, kujawsko-pomorskie 69%, lubuskie 63%, mazowieckie 62%, zachodniopomorskie 61%). Najni szy odsetek pobrañ wielonarz¹dowych odnotowano w województwach ma³opolskim, podkarpackim, podlaskim (33.3%) i w wielkopolskim (44%); Tabela 9. Tabela 9. Pobrania wielonarz¹dowe w poszczególnych województwach. Liczba Liczba Odsetek dawców pobrañ pobrañ rzeczywistych wielonarz¹dowych wielonarz¹dowych Dolnoœl¹skie % Kuj. - pomorskie % Lubelskie % Lubuskie % ódzkie ,5% Ma³opolskie ,3% Mazowieckie % Opolskie % Podkarpackie % Podlaskie ,3% Pomorskie % Œl¹skie % Œwiêtokrzyskie 1 War.-mazurskie ,5% Wielkopolskie % Zachodniopomorskie % Polska % Wœród pobrañ wielonarz¹dowych najczêœciej wystêpowa³a kombinacja pobrania nerki i w¹troby (125 razy), 34 razy pobrano nerki, serce i w¹trobê od jednego dawcy, 15 razy nerki i serce, 8 razy nerki, serce, w¹trobê i trzustkê (Tabela 10). ¹cznie w 2007 r. liczba pobranych narz¹dów ze zw³ok wynios³a 977 czyli o 351 narz¹dów mniej ni w roku 2006 i o 457 narz¹dów mniej ni w 2005 r.; najwiêcej pobrano nerek 704, w¹trób 179 i serc 64 (Tabela 11). 16

17 Tabela 10. Struktura pobrañ wielonarz¹dowych w latach Nerki + w¹troba Nerki + serce + w¹troba Nerki + serce Nerki + serce + w¹troba + trzustka Nerki + w¹troba + trzustka Nerki + w¹troba + p³uca Nerki + trzustka Nerki + serce + trzustka Nerki + serce + w¹troba + p³uca Nerki + serce + w¹troba + trzustka + p³uca Nerki + serce + p³uca Nerki + p³uca + trzustka Nerki + p³uca Nerki + w¹troba + trzustka + jelito Nerki + w¹troba + przedramiê Ogó³em Tabela 11. ¹czna liczba narz¹dów pobranych ze zw³ok w latach Nerki W¹troby Serca Trzustki P³uca Jelito Przedramiê OGÓ EM Wykorzystanie narz¹dów pobranych do przeszczepienia od osób zmar³ych w 2007 r. Nerki Pobrano ogó³em 704 nerki. 31 nerek (4,4%) nie przeszczepiono z powodu braku odpowiednich dla nich biorców (rzadka grupa krwi, nerki od dawców zaka onych wirusami HBV i/lub HCV, stwierdzenie patologii nerki, naczyñ nerkowych lub uraz) (Tabela 12). W 2007 r. wykonano 652 przeszczepienia nerek pobranych ze zw³ok, dla porównania w 2006 r. 889 nerek, w 2005 r nerki, w 2004 r nerek, w 2003 r nerek. Ponadto 21 pobranych ze zw³ok nerek przeszczepiono wraz z trzustk¹. 17

18 Tabela 12. Przyczyny niewykorzystania pobranych nerek Przyczyna, dla której odst¹piono od przeszczepienia nerki Patologia nerki lub innych narz¹dów stwierdzona makro- lub mikroskopowo i wykluczaj¹ca przeszczepienie Wielotorbielowatoœæ, du e torbiele nerek, zaka enie nerek, nerka podkowiasta, kamica nerkowa wodonercze Uraz nerki, z³a perfuzja pobranej nerki Patologia naczyñ nerkowych Brak odpowiednich biorców dla nerek pobranych od dawców z dodatnimi markerami wzw (anty-hcv, HbsAg, anty-hbc) Dawca mia³ tylko jedn¹ nerkê lub rodzina wyrazi³a zgodê na pobranie tylko jednej nerki 3 Brak odpowiadaj¹cych wiekiem lub mas¹ cia³a biorców najczêœciej w rzadkiej grupie krwi (B, AB) Hipoplazja, marskoœæ Przyczyna inna lub nieustalona ¹cznie; liczba i odsetek (6%) (5%) (6%) (4%) (5%) (4,4%) W¹troba Pobrano 179 w¹troby, tj. o 5 mniej ni w roku poprzednim. W jednym przypadku pobrana w¹troba zosta³a wys³ana do Szwecji do nag³ej transplantacji u obywatelki polskiej przebywaj¹cej w Szwecji. Serce Do przeszczepienia pobrano 64 serca tj. o 34 mniej ni w roku Trzustki Od 21 dawców pobrano do przeszczepienia trzustkê. 21 narz¹dów przeszczepiono jednoczasowo z nerk¹ pobran¹ od tego samego zmar³ego dawcy. P³uca W 2007r. pobrano p³uca od 9 zmar³ych dawców narz¹dów. W Zabrzu wykonano 7 przeszczepów pojedynczego p³uca, w jednym przypadku przeszczepiono p³uca pobrane od jednego dawcy dwóm biorcom. W 3 przypadkach pobrane p³uca przekazano do Eurotransplantu. 18

19 Podsumowanie ¹cznie, spoœród 977 pobranych od zmar³ych narz¹dów, przeszczepiono w kraju 943 narz¹dy (673 z 704 pobranych nerek, 21 z 21 pobranych trzustek, 178 ze 179 pobranych w¹trób, 64 z 64 pobranych serc i 7 p³uc pobranych od 6 zmar³ych dawców. Wspó³czynnik liczba przeszczepionych narz¹dów / liczba zmar³ych dawców wyniós³ 2,7 w roku (Tabela 13). Tabela 13. Wykorzystanie narz¹dów pozyskanych od zmar³ych w latach Liczba pobrañ Liczba wykorzystanych narz¹dów Wspó³czynnik: liczba przeszczepionych narz¹dów/ 2,4 2,5 2,4 2,5 2,4 2,5 2,5 2,7 liczba zmar³ych dawców Przeszczepianie narz¹dów Przeszczepianie nerek W 2007r. przeszczepiono nerki ³¹cznie 674 biorcom (17,6 na 1 mln mieszkañców) czyli o 26,5% mniej ni w roku poprzednim, kiedy ³¹cznie przeszczepiono nerki 917 biorcom (24 na 1 mln mieszkañców). W tej liczbie 652 biorców (17,1 na 1 mln mieszkañców) otrzyma³o nerki pochodz¹ce od osób zmar³ych, 22 zaœ od ywych dawców (0,5 na 1 mln mieszkañców). Najwiêcej przeszczepów nerek w 2007 r. 113 wykonano w Szpitalu Wojewódzkim w Poznaniu (o 24 nerki mniej ni w 2006 roku). W 2007 r. liczba przeszczepionych nerek zmala³a o 243. Poza zespo³em poznañskim, aden inny zespó³ nie wykona³ w 2007 r. ponad 100 przeszczepieñ nerek. W 2006 roku podobnie tylko Poznañ, w 2005 r. zespo³ów takich by³o dwa, w 2004 i 2003 r. trzy oœrodki wykona³y ponad 100 przeszczepieñ nerek w ci¹gu roku. W 2007r. wyraÿnie zmala³a liczba przeszczepieñ nerek w oœrodku AM we Wroc³awiu, gdzie wykonano o 47 takich operacji mniej ni w roku poprzednim. Zmala³a w porównaniu z latami poprzednimi aktywnoœæ oœrodka MSWiA w Warszawie, gdzie wykonano o 33 zabiegi mniej, w Lublinie o 24 zabiegi mniej, a w AM w Bia³ymstoku o 26 zabiegów przeszczepieñ mniej. Utrzyma³y na zbli onym do roku 2006 poziomie aktywnoœæ oœrodki w Szpitalu Wojewódzkim w Szczecinie oraz w Szpitalu Dzieci¹tka Jezus w Warszawie (Tabela 14). 19

20 Tabela 14. Przeszczepianie nerek w latach Razem Razem Razem Razem Razem CD LD Razem Bia³ystok AM Bydgoszcz AM Bytom AM Gdañsk AM Warszawa CZD ** ** ** 58 42** 25** 10 35** Katowice AM *** Kraków AM Lublin AM ódÿ AM ódÿ Woj Poznañ Woj Szczecin AM * **** 48* Szczecin Woj ** 70** Warszawa CSKAM ** ** 2 32** W-wa SDJ W-wa MSW * Wroc³aw AM Wroc³aw Woj OGÓ EM * w tym biorcy pary nerek **w tym biorcy jednoczasowego przeszczepu w¹troby i nerki *** w tym biorca jednoczasowego przeszczepu serca i nerki **** dane poprawione ju po opublikowaniu Biuletynu 2006 Jednoczasowe przeszczepienie nerki i trzustki W porównaniu z 2006 r., który by³ jak dot¹d rekordowym jeœli chodzi o liczbê wykonanych kombinowanych przeszczepów nerki i trzustki (g³ównie za spraw¹ aktywnoœci zespo³u ze Szpitala MSWiA w Warszawie, gdzie w 2006 r. wykonano 16 tego typu zabiegów). w 2007 r. liczba takich operacji by³a ³¹cznie o 15 mniejsza i wynosi³a 21 (Tabela 15). Tabela 15. Jednoczasowe przeszczepianie trzustki i nerki Warszawa CSK AM Warszawa SDJ Katowice AM Szczecin PSK Warszawa MSWiA 16 5 Razem

21 Przeszczepianie w¹troby Liczba przeszczepieñ w¹troby od zmar³ych dawców w 2007r. wynios³a 178 (w roku , w zabiegów). Zmala³a do 18 (20 w 2006 r.) liczba przeszczepieñ czêœci w¹troby od ywych dawców. ¹czna liczba transplantacji w¹troby w 2007 r. wynios³a 196. Zwiêkszy³a siê liczba przeszczepieñ wykonanych przez zespó³ Szpitala Wojewódzkiego w Szczecinie z 22 w 2006 r. do 44 w 2007 r. (Tabela 16). Tabela 16. Przeszczepianie w¹troby w latach Razem Razem Razem Razem Razem Razem CD LD Razem Warszawa CSK AM Warszawa SDJ Warszawa CZD Szczecin Woj Wroc³awAM Katowice AM Szczecin PSK Szczecin PSK 2 3 Ogó³em Przeszczepianie serca W roku 2007, w 5 oœrodkach kardiochirurgicznych wykonano 64 zabiegi przeszczepienia serca, o 31 zabiegów mniej ni w roku Oœrodki przeszczepiaj¹ce serce w Krakowie i w Zabrzu wykona³y identyczn¹ liczbê przeszczepieñ co w 2006 r., w Instytucie Kardiologii w Aninie wykonano o jeden zabieg wiêcej. Natomiast oœrodek ze szpitala MSWiA w Warszawie wykona³ tylko dwa zabiegi przeszczepienia serca w porównaniu z 35 zabiegami w 2006 r. W maju 2007 po raz pierwszy wykonano zabieg przeszczepienia serca w Szpitalu AM w Gdañsku. (Tabela 17). Tabela 17. Przeszczepianie serca w latach Oœrodek Kraków Zabrze Warszawa Anin Instytut Kardiologii Warszawa MSWiA Gdañsk AM 1 OGÓ EM

22 Przeszczepianie p³uc Zespó³ z Zabrza, jako jedyny w kraju realizuje program leczenia przeszczepieniem p³uc. W 2007 r. wykonano siedem przeszczepieñ p³uca. W jednym przypadku przeszczepiono p³uca pobrane od zmar³ego dawcy dwóm biorcom. (Tabela 18). Tabela 18. Przeszczepianie p³uc (serca/p³uc) w latach Zabrze P³uco(-a) Serce/p³uco Warszawa Anin P³uco(-a) Inst. Kardiol. Serce/p³uco 1 1 OGÓ EM P³uco(-a) Serce/p³uco Przeszczepianie narz¹dów od osób ywych W 2007 r. liczba przeszczepów nerek pobranych od ywych dawców wynios³a 22. Najwiêcej, 10 przeszczepieñ nerki od ywego dawcy wykonano w CZD (nerki pobierane w Szpitalu Dzieci¹tka Jezus w Warszawie). Z kolei liczba przeszczepieñ fragmentów w¹troby w CZD pobranych od ywych dawców wynios³a 18 (pobrania dokonane w CSK AM w Warszawie); Tabela 19. Tabela 19. Przeszczepianie nerek i w¹troby pochodz¹cych od ywych dawców w latach Nerki W¹troby RAZEM Ogó³em w 2007 r., w Polsce 943 narz¹dy pochodz¹ce ze zw³ok i 40 pochodz¹cych od osób ywych przeszczepiono 958 biorcom, liczba wszystkich biorców by³a o 299 mniejsza ni w 2006 r. (Tabela 20). Tabela 20. Liczba przeszczepionych narz¹dów i liczba biorców w latach Liczba przeszczepionych narz¹dów (CD + LD) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Liczba biorców Krystyna Antoszkiewicz, Jaros³aw Czerwiñski, Piotr Malanowski 22

23 Krajowa lista oczekuj¹cych na przeszczepienie nerki lub nerki i trzustki W 2007 r. w krajowej liœcie oczekuj¹cych na przeszczepienie nerki lub nerki i trzustki zarejestrowanych by³o 2468 biorców w tym 76 dzieci poni ej 18-tego ycia biorców zg³oszono w 2007 roku po raz pierwszy lub ponownie. Nerkê ze zw³ok przeszczepiono 652 chorym, nerkê od ywego dawcy 22, nerkê i trzustkê przeszczepiono 21 chorym z cukrzyc¹ typu I. Czas oczekiwania od pierwszej dializy do przeszczepienia w 2007 roku wynosi³ œrednio 2 lata i 3 miesi¹ce. Czas oczekiwania od zg³oszenia do KLO do przeszczepienia w 2007 roku wynosi³ œrednio 12 miesiêcy. W 2007 roku skreœlono z listy 111 oczekuj¹cych na przeszczepienie nerki lub nerki i trzustki z nastêpuj¹cych powodów: l 68 biorców: brak informacji medycznej z oœrodka dializ przez okres jednego roku l 7 biorców: nieoperacyjna choroba wieñcowa, oporna na leczenie niewydolnoœæ kr¹ enia, uogólniona mia d yca têtnic brzusznych i koñczyn dolnych, mia - d yca têtnic mózgowych udar mózgu l 16 biorców: rezygnacja chorego z zabiegu przeszczepienia l 7 biorców z powodu wykrycia nowotworu: (rak nerki 1, rak sutka 3, szpiczak 1, rak szyjki macicy 1, rak stercza 1) l 1 biorca: marskoœæ w¹troby (wirusowe zapalenie w¹troby) l 12 biorców: (alkoholizm, choroba psychiczna, poprawa czynnoœci nerek, wysokie BMI, inne) W 2007 roku zmar³o 41 chorych nie doczekawszy przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki: l 28 z powodu schorzeñ uk³adu sercowo-naczyniowego (udar mózgu lub choroba wieñcowa) l 5 z powodu zaka eñ l 3 z powodu powik³añ pooperacyjnych (cholecystektomia 1, perforacja jelita 1, operacja krêgos³upa 1) l 5 przyczyna nieznana Na zabieg przeszczepienia nerki w dniu 31 grudnia 2007 roku oczekiwa³o 1621 biorców, w tym na pierwszy przeszczep 1368, na drugi 226, na trzeci 23 i na czwarty 4. Dziesiêciu biorców czeka³o na przeszczepienie nerki i trzustki. W tej grupie chorych oczekuj¹cych œredni czas oczekiwania na pierwszy przeszczep liczony od daty pierwszej dializy wynosi³ 3 lata i 1 miesi¹c. Czas oczekiwania wyd³u aj¹ 23

24 chorzy wysoko immunizowani oraz biorcy z patologi¹ dolnych dróg moczowych (patrz ni ej). Przyczyny czasowej (okresowej) dyskwalifikacji 407 biorców zarejestrowanych w KLO w dniu 31 grudnia 2007 roku: 195 biorców nie zarejestrowano w komputerze na TAK z przyczyn pozamedycznych tj. w zwi¹zku z brakiem nastêpuj¹cych niezbêdnych informacji: numeru PESEL, kopii wyniku badania grupy krwi, badania HIV, oznaczenia antygenów HLA biorcy oraz surowicy krwi chorego w Pracowni Zgodnoœci Tkankowej Instytutu Transplantologii AM w Warszawie (bankowanie do próby krzy owej z potencjalnym dawc¹ nerki) 212 biorców mia³o medyczne powody okresowej dyskwalifikacji do przeszczepienia tj.: l Choroby uk³adu sercowo-naczyniowego - 37 biorców l Diagnostyka lub leczenie chorych z wirusowym zapaleniem w¹troby typu B i/lub C - 19 biorców. l Zaka enia bakteryjne - 34 biorców. l Diagnostyka i leczenie chorób uk³adu pokarmowego - 3 biorców l Diagnostyka z³oœliwego nowotworu - 5 biorców. l Inne przyczyny 110 biorców (diagnostyka patologii dolnych dróg moczowych, zaostrzenie wtórnej glomerulopatii, nieukoñczona diagnostyka schorzeñ endokrynologicznych lub ginekologicznych, wysokie BMI). l 4 biorców zrezygnowa³o okresowo z zabiegu przeszczepienia nerki. Oœrodki dializ s¹ na bie ¹co informowane o przyczynach nie wpisania na listê aktywn¹ nowo zg³oszonego biorcy, jak równie czasowej dyskwalifikacji poprzednio typowanego. Zarejestrowanie chorego w komputerze KLO na TAK lub NIE stale siê zmienia i wymaga codziennej aktualizacji na podstawie informacji ze stacji dializ lub oœrodków przeszczepiaj¹cych nerki, które w czasie wyboru biorcy dyskwalifikuj¹ oko³o 35% potencjalnych biorców. Po przys³aniu przez stacje dializ niezbêdnych informacji, chory mo e byæ ponownie zarejestrowany w komputerze na TAK. Przeszczepianie nerek chorym wymagaj¹cych szybkiego przeszczepienia lista urgens Lista urgens dotyczy zarejestrowanych w KLO biorców wymagaj¹cych szybkiego przeszczepienia nerki w zwi¹zku z brakiem mo liwoœci dalszego dializowania (brak dostêpu naczyniowego i/lub mo liwoœci leczenia dializami otrzewnowymi). Do wpisania w KLO biorcy na listê urgens konieczne jest wype³nienie Karty zg³oszenia biorcy do przeszczepienia nerki w trybie nag³ym (dostêpnej na stronie internetowej Poltransplantu), po zakwalifikowaniu w regionalnym oœrodku kwalifikacyjnym (ROK), oznaczeniu antygenów HLA biorcy, ocenie PRA oraz przes³aniu 24

25 wiêkszej iloœci surowicy krwi biorcy do Pracowni HLA w Instytucie Transplantologii w Warszawie. Surowica biorcy jest wysy³ana do próby krzy owej z potencjalnym dawc¹ nerki do 8 pracowni zgodnoœci tkankowej przy regionalnych oœrodkach transplantacji nerek. W 2007 roku by³o zarejestrowanych na liœcie urgens 17 biorców; nerkê przeszczepiono 11 biorcom (œredni czas oczekiwania od momentu zg³oszenia na listê urgens do przeszczepienia wynosi³ 60 dni), 2 biorców zosta³o skreœlonych z listy urgens po wytworzeniu sprawnej przetoki têtniczo- ylnej, 1 biorca zmar³, 3 oczekiwa³o na przeszczep na koniec roku. Biorcy z nefropati¹ cukrzycow¹ W 2007 r. w KLO zarejestrowanych by³o 220 biorców z nefropati¹ cukrzycow¹ spowodowan¹ cukrzyc¹ I lub II typu. Nerkê ze zw³ok przeszczepiono 53 biorcom, nerkê i trzustkê 21 biorcom. Skreœlono z listy 17 biorców aden z nich nie by³ zakwalifikowany do przeszczepienia nerki i trzustki. Zmar³o 7 chorych w tym dwóch czekaj¹cych na przeszczepienie nerki i trzustki. W dniu 31 grudnia 2007 roku na przeszczepienie oczekiwa³o 122 biorców z nefropati¹ cukrzycow¹, w tym na przeszczepienie nerki i trzustki 10. Biorcy zg³oszeni do przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki przed rozpoczêciem dializ W 2007 r. zarejestrowanych by³o w KLO 120 (przesz³o z poprzednich lat: 51, nowo zg³oszeni w 2007: 69) chorych zakwalifikowanych do przeszczepienia przed rozpoczêciem dializ. Nerkê ze zw³ok przeszczepiono 39 chorym (œredni czas oczekiwania na przeszczep wynosi³ 3 miesi¹ce), nerkê od ywego dawcy 8, nerkê i trzustkê 4. Leczenie dializami rozpoczêto u 32 chorych. W dniu 31 grudnia 2007 roku na przeszczep oczekiwa³o 37 niedializowanych potencjalnych biorców (œredni czas oczekiwania w tej grupie wynosi³ 9 miesiêcy). Biorcy immunizowani (PRA %) W 2007 r. na zabieg przeszczepienia nerki oczekiwa³o 108 chorych immunizowanych, z czego u 76 miano PRA wynosi³o 50 79%, a u %. Zmar³o 4 chorych, skreœlono z listy 12 biorców. Nerkê ze zw³ok przeszczepiono 17 chorym, 15 chorym z PRA 50 79% (œredni czas oczekiwania 3 lata i 11 miesiêcy) oraz 2 chorym z PRA % (œredni czas oczekiwania 4 lata i 9 miesiêcy). 31 grudnia 2007 roku na przeszczepienie nerki w grupie chorych immunizowanych oczekiwa³o 75 osób. Œredni czas oczekiwania 26 chorych z PRA 25

26 80 100% wynosi³ 5 lat i 3 miesi¹ce, 49 chorych z PRA 50 79% 3 lata i 9 miesiêcy. Biorcy z patologi¹ dolnego odcinka dróg moczowych W 2007 r. na zabieg przeszczepienia nerki z odprowadzeniem moczu do pêcherza wytworzonego sposobem Brickera oczekiwa³o 25 biorców. Przeszczepiono nerkê 6 chorym (czas oczekiwania na przeszczep wynosi³ œrednio 2 lata, 5 miesiêcy), skreœlono z listy 2 biorców, 1 chory zmar³. Dnia 31 grudnia 2007 oczekiwa³o na przeszczepienie 16 biorców (œredni czas oczekiwania 3 lata i 2 miesi¹ce). Biorcy czekaj¹cy na przeszczepienie nerki po przeszczepieniu serca lub w¹troby na przeszczepienie nerki oczekiwa³o 6 biorców po uprzednio wykonanym przeszczepieniu serca. Nerkê przeszczepiono 2 chorym z tej grupy. Dnia 31 grudnia 2007r oczekiwa³o 4 biorców. 4 chorym przeszczepiono jednoczasowo nerkê i w¹trobê. W dniu 31 grudnia 2007r na przeszczep nerki i w¹troby oczekiwa³ 1 biorca. Na liœcie oczekuj¹cych zarejestrowany by³ 1 chory z niewydolnoœci¹ nerek, po uprzednim przeszczepieniu w¹troby, chory ten w 2007 r. przeszczepu nerki nie otrzyma³ i nadal oczekuje na liœcie. Danuta Stryjecka Rowiñska, Dorota Lewandowska, Jolanta Przygoda, Ma³gorzata Hermanowicz, Rados³aw Hatliñski 26

27 Zasady wspó³pracy pomiêdzy Krajow¹ List¹ Oczekuj¹cych na Przeszczepienie Regionalnymi Oœrodkami Kwalifikuj¹cymi oraz Regionalnymi Stacjami Dializ W styczniu 2004 r. Centralna Lista Biorców (CLB), dzia³aj¹ca przez wiele lat w Szpitalu Klinicznym Dzieci¹tka Jezus w Warszawie zosta³a przeniesiona zgodnie z zarz¹dzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej do Centrum Organizacyjno- Koordynacyjnego ds. Transplantacji Poltransplant i zmieniono jej nazwê na Krajow¹ Listê Biorców Przeszczepów Unaczynionych. W zwi¹zku z rozwojem dializoterapii i zwiêkszeniem liczby chorych dializowanych, kwalifikacja chorych do zabiegu przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki nie jest mo liwa do przeprowadzenia w obrêbie jednego centrum kwalifikacyjnego. Z inicjatywy dyrektora Poltransplantu w lutym 2004 r. powo³ano grupê robocz¹, w sk³ad której weszli nefrolodzy i chirurdzy transplantolodzy z regionalnych oœrodków transplantacji nerek: prof. A. Wiêcek przewodnicz¹cy, prof. M. Durlik, prof. R. Grenda, prof. M. Klinger, prof. W. Su³owicz, dr hab. Z. W³odarczyk, dr hab. Z. Zdrojewski, a z ramienia Poltransplantu dr n. med. Danuta Stryjecka-Rowiñska. Podczas kolejnych spotkañ uczestnicy grupy roboczej opracowali zmianê sposobu przep³ywu informacji pomiêdzy stacjami dializ i krajow¹ list¹ oczekuj¹cych (KLO). Biorcy zg³aszani do przeszczepienia przez stacje dializ przed zarejestrowaniem w KLO powinni zostaæ zakwalifikowani przez konsultanta nefrologa i chirurga transplantologa w regionalnym oœrodku kwalifikuj¹cym (ROK) znajduj¹cym siê przy oœrodku transplantacyjnym. Tabela 1. Regionalne oœrodki kwalifikacyjne (ROK) ROK Biorcy region 1. Bia³ystok AM Biorcy z województwa podlaskiego 2. Bydgoszcz AM Biorcy z województwa kujawsko-pomorskiego 3. Gdañsk AM Biorcy z województwa pomorskiego i czêœci województwa warmiñsko-mazurskiego 4. Katowice SUM Biorcy z województwa œl¹skiego 5. Kraków CM UJ Biorcy z województwa ma³opolskiego i podkarpackiego 6. ódÿ UM Biorcy z województwa ³ódzkiego 7. Poznañ UM Biorcy z województwa wielkopolskiego i lubuskiego w Poznaniu. 8. Szczecin AM Biorcy z województwa zachodnio-pomorskiego 9. Warszawa CZD Biorcy pediatryczni z terenu ca³ej Polski 10. Warszawa Instytut Biorcy z województw: mazowieckiego, lubelskiego, Transplantologii AM œwiêtokrzyskiego i czêœci województwa warmiñsko-mazurskiego 11. Wroc³aw AM Biorcy z województwa opolskiego i dolnoœl¹skiego 27

28 28 Adresy i dane kontaktowe regionalnych oœrodków kwalifikacyjnych mo na znaleÿæ na stronie: Informatycy zaproponowani przez prof. Andrzeja Wiêcka dr med. Rafa³ Ficek i dr hab. Grzegorz Cieplok opracowali program komputerowy zawieraj¹cy kartê zg³oszenia biorcy i kartê okresow¹ biorcy dostêpne przez internet. Program przygotowano w oparciu o stosowan¹ w KLO kartê zg³oszenia do przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki. Ze wzglêdu na koniecznoœæ stworzenia jednolitej bazy danych dla ca³ej Polski wybrano wariant dostêpu przez internet do bazy zlokalizowanej na serwerze znajduj¹cym siê w Poltransplancie. Program dzia³a pod kontrol¹ systemu operacyjnego Linux, gwarantuj¹cego wysoki stopieñ zabezpieczenia przed dostêpem osób niepowo³anych. Program zosta³ przekazany do Poltransplantu w koñcu listopada 2007 r. Dostêp do danych zlokalizowanych na serwerze odbywa siê tak, jak w systemach bankowoœci elektronicznej z autoryzacj¹ dostêpu u ytkowników do systemu. Do koñca 2007 r. przes³ano unikalny login i has³o u ytkownikom programu (lekarze stacji dializ, regionalnych oœrodków kwalifikacyjnych i pracownicy regionalnych pracowni HLA). Dane z oœrodków dializoterapii (karta zg³oszenia biorcy) s¹ przesy³ane drog¹ elektroniczn¹ do regionalnego oœrodka kwalifikacyjnego, w którym biorca zostaje zakwalifikowany do przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki po wykluczeniu bezwzglêdnych i wzglêdnych przeciwwskazañ, ustaleniu stopnia pilnoœci zabiegu i oœrodka w którym powinien zostaæ wykonany przeszczep nerki lub nerki i trzustki. Czêœæ immunologiczna karty zg³oszenia (antygeny HLA biorcy, antygeny HLA dawcy nerki lub innych narz¹dów, wyniki badania PRA) mog¹ byæ wprowadzane tylko przez upowa nionego pracownika pracowni zgodnoœci tkankowej, w której badania zosta³y wykonane. Warunkiem zarejestrowania biorcy w KLO jest przys³anie poczt¹ Potwierdzenia Zg³oszenia (znajduj¹cego siê w karcie zg³oszenia nr 0 ) z podpisem i piecz¹tk¹ konsultanta nefrologa i chirurga transplantologa, którzy zakwalifikowali chorego do przeszczepienia, podpisem i piecz¹tk¹ lekarza lecz¹cego dializami oraz podpisem chorego (lub rodziców chorego dziecka) wyra aj¹cych zgodê na zabieg przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki. Dok³adne informacje dotycz¹ce zasad pracy w nowym programie KLO zosta³y umieszczone na stronie Poltransplantu ( Nadal obowi¹zuje przysy³anie co 6 tygodni surowicy biorcy do Pracowni HLA Instytutu Transplantologii AM, ul. Nowogrodzka 59 budynek 1 A w Warszawie (tel/fax; ), gdzie s¹ bankowane surowice chorych ze wszystkich oœrodków dializ w Polsce do typowania (próba krzy owa) z potencjalnymi dawcami nerki. W zwi¹zku ze zmian¹ sposobu wspó³pracy pomiêdzy KLO, stacjami dializ i regionalnymi oœrodkami kwalifikacyjnymi Poltransplant przeprowadzi³ i przeprowadza ogólnokrajow¹ akcjê edukacyjn¹: 1. W 2006 r. odby³y siê spotkania prof. J Wa³aszewskiego, dr n med. Danuty Stryjeckiej-Rowiñskiej i dr n. med. Doroty Lewandowskiej z u ytkownikami nowego programu KLO w oœmiu regionalnych oœrodkach transplantacyjnych. Brali w nich udzia³ transplantolodzy, pracownicy pracowni HLA oraz lekarze regionalnych stacji dializ.