Centralny Rejestr Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej (CRNPDSiKP)

Transkrypt

1 Centralny Rejestr Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej (CRNPDSiKP) Regulacje Prawne Zadania Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej (CRNPDSiKP) prowadzonego przez Poltransplant oraz system dawstwa szpiku w Polsce reguluj¹: Ustawa z dnia 1 lipca 2005 roku o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów (Dz. U. Nr 169, poz oraz z 2009 r. Nr 141, poz. 1149), Ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o zmianie ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów oraz o zmianie ustawy - Przepisy wprowadzaj¹ce Kodeks karny (Dz.U ), Rozporz¹dzenie z dnia 12 marca 2010 r. w sprawie oœrodków dawców szpiku Rozporz¹dzenie z dnia 25 kwietnia 2006 r. w sprawie centralnego rejestru niespokrewnionych dawców szpiku i krwi pêpowinowej, Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o œwiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze œrodków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz z póÿn. zm.), Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2008 r. w sprawie odznak Dawca Przeszczepu i Zas³u ony Dawca Przeszczepu (Dz. U. Nr 168, poz.1043), Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 kwietnia 2006 r. w sprawie wymagañ dla kandydata na dawcê komórek, tkanek lub narz¹du (Dz. U. Nr 79, poz.556), Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 kwietnia 2005 r. w sprawie warunków pobierania krwi od kandydatów na dawców krwi i dawców krwi (Dz. U. Nr 79, poz. 691 z póÿn. zm.), Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 czerwca 2008 r. w sprawie wykazu leków dla œwiadczeniobiorcy posiadaj¹cego tytu³ Zas³u onego Honorowego Dawcy Krwi lub Zas³u onego Dawcy Przeszczepu (Dz. U. Nr 118, poz. 761). Przed 2012 rokiem w Polsce dzia³a³o szeœæ rejestrów dawców szpiku kostnego. Zgodnie z Ustaw¹ z dnia 17 lipca 2009 r. o zmianie ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów oraz zmianie ustawy Przepisy wprowadzaj¹ce Kodeks karny (Dz. U. Nr 141, poz. 1149) w artyku³ach 16, 16a i 46b od 15 wrzeœnia 2010 roku jednostki rekrutuj¹ce potencjalnych dawców szpiku, w tym by³e rejestry (z wyj¹tkiem CRNDSiKP) mog¹ pozyskiwaæ potencjalnych dawców szpiku i komórek krwiotwórczych krwi obwodowej jako oœrodki dawców szpiku (ods) po uzyskaniu pozwolenia ministra w³aœciwego do spraw zdrowia. Oœrodki dawców szpiku maj¹ obowi¹zek niezw³ocznie przekazywaæ dane pozyskanych dawców do Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej (CRNPDSiKP) prowadzonego przez Poltransplant. W 2011 roku dwanaœcie oœrodków otrzyma³o pozwolenie Ministra Zdrowia na wykonywanie czynnoœci polegaj¹cych na pozyskiwaniu potencjalnych dawców alogenicznego szpiku i komórek krwiotwórczych krwi obwodowej, kolejne dwa w styczniu i grudniu 2012 roku (Tabela 1). ¹cznie funkcjonuje ju 14 oœrodków dawców szpiku. Istniej¹cy przed 2011 rokiem rejestr PL3 prowadzony przez Fundacjê Przeciwko Leukemii, który nie ma statusu ods, nadal samodzielnie udostêpnia dane niespokrewnionych potencjalnych dawców szpiku w BMDW. Na koniec 2012 roku by³o to potencjalnych dawców. Do koñca 2012 roku w zasobach BMDW widnieli te samodzielnie dawcy ODS DKMS Polska (dawcy PL6) w iloœci potencjalnych dawców szpiku. Dobiegaj¹ koñca prace nad po³¹czeniem systemów Oœrodka Dawców Szpiku DKMS Polska i Centralnego Rejestru, które umo liwi¹ przechowywanie i udostêpnianie dawców tego ods w zasobach CRNPDSiKP. 52

2 Tabela 1. Oœrodki dawców szpiku zarejestrowane do koñca 2012 r. Oœrodek dawców szpiku od Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Katowicach 2. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Lublinie 3. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Poznaniu 4. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Kielcach 5. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Bia³ymstoku 6. Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie 7. Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie 8. Dolnoœl¹skie Centrum Transplantacji Komórkowych we Wroc³awiu 9. Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdañsku 10. NZOZ Medigen w Warszawie 11. Fundacja Urszuli Jaworskiej w Warszawie 12. Fundacja DKMS Polska - Baza Komórek Macierzystych od Centralny Szpital Kliniczny Instytut Stomatologii Uniwersytetu Medycznego w odzi 14. Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny w Warszawie Oœrodki dawców szpiku promuj¹ ideê honorowego dawstwa szpiku i komórek krwiotwórczych, organizuj¹ akcje maj¹ce na celu pozyskiwanie potencjalnych dawców, badaj¹ specyficznoœci genów uk³adu HLA oraz niezw³ocznie przekazuj¹ dane pozyskanych dawców do CRNPDSiKP, który z kolei zamieszcza je w bazie œwiatowej BMDW (Bone Marrow Donor Worldwide). Oœrodki dawców szpiku maj¹ te obowi¹zek sprawowania opieki nad dawcami w trakcie realizowanych procedur, w szczególnoœci przed i po oddaniu szpiku lub komórek macierzystych krwi obwodowej. Wszystkie oœrodki dawców szpiku maj¹ dostêp do systemu informatycznego Centralnego Rejestru, pozwalaj¹cego na obustronn¹ wymianê informacji oraz sprawne udostêpnianie w Centralnym Rejestrze danych dawców pozyskanych przez poszczególne ods. Zasoby i aktywnoœæ Centralnego Rejestru W zasobach Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej znajduj¹ siê: Dawcy rekrutowani w latach przez Poltransplant Z dniem 16 grudnia 2011 r. dane i dokumenty potencjalnych dawców zgromadzone wczeœniej w Poltransplancie przekazane zosta³y do oœrodków dawców szpiku posiadaj¹cych pozwolenie Ministerstwa Zdrowia wraz z systemem informatycznym s³u ¹cym do przechowywania oraz obs³ugi bazy danych ods. Poltransplant przesta³ realizowaæ zadania w³aœciwe dla ods, a wszystkie procedury dotycz¹ce dawców szpiku tj. proœby o dotypowanie, koordynacjê próbki krwi oraz pobranie komórek krwiotwórczych przekazywane s¹ do realizacji do odpowiednich oœrodków dawców szpiku. Dawcy przekazani do CRNPDSiKP przez rejestry przekszta³cone w oœrodki dawców szpiku W 2011 r. trzy oœrodki dawców szpiku, widniej¹ce wczeœniej w BMDW jako samodzielne rejestry niespokrewnionych dawców szpiku kostnego, prowadzone przez Dolnoœl¹skie Centrum Transplantacji Komórkowych (DCTK) we Wroc³awiu, Instytut Hematologii i Transfuzjologii (IHiT) w Warszawie oraz Fundacjê Urszuli Jaworskiej w Warszawie przekaza³y wymagane dane zgromadzonych w swoich zasobach potencjalnych dawców do CRNPDSiKP (Tabela 2). 53

3 Tabela 2. Liczba dawców przekazanych do CRNPDSiKP przez rejestry przekszta³cone w oœrodki dawców szpiku w 2011 r. Lp. Oœrodek dawców szpiku Liczba dawców 1 IHiT w Warszawie DCTK we Wroc³awiu Fundacja Urszuli Jaworskiej Razem Dawcy pozyskani w ramach dzia³añ Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej Program Wieloletni na lata Rekrutacja i badania potencjalnych dawców szpiku w 2011 i 2012 roku finansowane by³y ze œrodków Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej Program Wieloletni na lata Jednym z celów Programu jest istotne zwiêkszenie liczby potencjalnych dawców szpiku w Polsce. Po przeprowadzeniu przez Ministerstwo Zdrowia konkursów ofert, zawarto kontrakty z oœrodkami dawców na rekrutacjê, badanie i typowanie antygenów zgodnoœci tkankowej nowych potencjalnych niespokrewnionych dawców szpiku w 2011 roku, na ³¹czna kwotê ,82 z³ i nowych potencjalnych niespokrewnionych dawców szpiku w 2012 roku, na ³¹czn¹ kwotê z³ (Tabela 3). Poltransplant by³ jednostk¹ finansuj¹c¹ zadanie. Oœrodki bez zak³óceñ wykonywa³y kontrakty i przekazywa³y dane nowych dawców do bazy CRNPDSiKP. Tabela 3. Realizacja œwiadczenia zdrowotnego dotycz¹cego rozwoju CRNPDSiKP w 2011 i 2012 r. Lp. Oœrodek dawców szpiku Kontrakt z 2011 r. Kontrakt z 2012 r. 1 Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Katowicach Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Lublinie Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Poznaniu Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Kielcach Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Bia³ymstoku NZOZ Medigen w Warszawie Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdañsku Dolnoœl¹skie Centrum Transplantacji Komórkowych we Wroc³awiu Centralny Szpital Kliniczny Instytut Stomatologii Uniwersytetu Medycznego w odzi Razem Na ³¹czn¹ kwotê , PLN PLN Dawcy pozyskani przez oœrodki dawców szpiku w ramach innych dzia³añ W 2012 roku po raz pierwszy oœrodki dawców szpiku przekaza³y do Centralnego Rejestru dane dawców pozyskanych za œrodki w³asne. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Poznaniu przekaza³o do Centralnego Rejestru dane 2084 potencjalnych dawców, a NZOZ Medigen 54

4 z³o y³ do Poltransplantu pisemn¹ deklaracjê o planowanym przekazaniu danych 2000 potencjalnych dawców pozyskanych ze œrodków w³asnych. Maj¹c na wzglêdzie, e rozwój zasobów poszczególnych ods wp³ywa na ich aktywnoœæ i ma odzwierciedlenie w liczbach realizowanych procedur, istotne jest d¹ enie do powiêkszania iloœciowo i jakoœciowo zasobów oœrodków dawców szpiku, a tym samym Centralnego Rejestru. CRNPDSiKP posiada akredytacjê w œwiatowym rejestrze BMDW, nale y do WMDA (World Marrow Donor Association) oraz miêdzynarodowej organizacji NetCord. W 2012 roku CRNPDSiKP uzyska³ równie akredytacjê amerykañskiej organizacji NMDP (National Marrow Donor Program). Na koniec 2012 roku w zasobach Centralnego Rejestru znalaz³y siê dane potencjalnych dawców szpiku, z czego dawców aktywnych (Ryc.1). Liczba dawców z Centralnego Rejestru, których dane udostêpnione zosta³y w Œwiatowym Rejestrze Dawców Szpiku (BMDW) w dniu 15 grudnia 2012 roku wynosi³a Do koñca 2012 roku w œwiatowej bazie BMDW zarejestrowano ³¹cznie potencjalnych dawców szpiku z Polski, w tym oprócz dawców z Centralnego Rejestru w BMDW widnia³o dawców z DKMS Polska i dawców samodzielnie prezentowanych przez Fundacjê Przeciwko Leukemii. Ryc. 1. Liczba aktywnych dawców w Centralnym Rejestrze w latach Zasoby Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej wyró niaj¹ siê na tle europejskich rejestrów korzystn¹ proporcj¹ dawców p³ci mêskiej (53%), stanowi¹cych grupê preferowan¹ przez oœrodki transplantacyjne oraz m³odym wiekiem potencjalnych dawców. Na koniec 2012 roku prawie po³owa dawców (47%) w CRNPDSiKP to kobiety i mê czyÿni poni ej 30 roku ycia, a 35% to dawcy pomiêdzy 30 a 40 rokiem ycia. Kobiety i mê czyÿni powy ej 40 roku ycia stanowi¹ zaledwie 18% ca³kowitych zasobów Centralnego Rejestru (Ryc. 2). Ryc. 2. Zró nicowanie wiekowe dawców w CRNPDSiKP Zasoby i aktywnoœæ Centralnego Rejestru w 2012 r. oraz porównanie danych w stosunku do ubieg³ego roku przedstawia Tabela 4. W ramach poszukiwania niespokrewnionych dawców szpiku do Poltransplantu z oœrodków krajowych i zagranicznych rejestrów wp³ynê³o 1166 próœb o przeszukanie zasobów CRNPDSiKP Preliminary Search (Ryc. 3). Jedna czwarta z nich pochodzi³a z polskich oœrodków poszukuj¹co-dobieraj¹cych, reszta z rejestrów zagranicznych, g³ównie Wielkiej Brytanii, USA, Niemiec, Kanady, W³och, Hiszpanii oraz Turcji. ¹cznie w 2012 roku do Centralnego Rejestru wp³ynê³y zapytania z 41 krajów. Tabela 4. Zasoby i aktywnoœæ CRNPDSiKP w latach Rok Liczba aktywnych Przeszukania Liczba próœb o dawców dotypowanie krew na CT pobranie

5 Ryc. 3 Kraje, z których nap³ynê³y proœby o wstêpne przeszukanie Centralnego Rejestru w 2012 r. Wiêkszoœæ próœb o przeszukanie zasobów CRNPDSiKP by³a kontynuowana, a nades³ane zapytania o próbkê krwi lub dotypowanie Poltransplant kierowa³ do realizacji do odpowiednich oœrodków dawców szpiku (Tabela 5). ¹cznie w 2012 roku wp³ynê³o 527 próœb o dotypowanie antygenów HLA, z czego 142 proœby skierowa³y do Poltransplantu polskie oœrodki poszukuj¹co-dobieraj¹ce, a 385 razy o dotypowanie poprosi³y zagraniczne rejestry. W 373 przypadkach pobrano próbki krwi na typowanie potwierdzaj¹ce, w tym 222 razy na proœbê oœrodków krajowych, a w 151 przypadkach dla zagranicznych rejestrów. Podane liczby nie uwzglêdniaj¹ próœb nap³ywaj¹cych bezpoœrednio do Oœrodka Dawców Szpiku DKMS Polska oraz Fundacji Przeciwko Leukemii. Tabela 5. Zasoby i aktywnoœæ poszczególnych oœrodków dawców szpiku w 2012 r. Oœrodki dawców Liczba aktywnych Liczba próœb o szpiku dawców w ods dotypowanie krew na CT pobranie RCKIK w Katowicach RCKIK w Lublinie RCKIK w Poznaniu RCKIK w Kielcach RCKIK w Bia³ymstoku IHIT w Warszawie WIM w Warszawie NZOZ Medigen w Warszawie UCK w Gdañsku DCTK we Wroc³awiu FUJ w Warszawie CSK UM w odzi RAZEM W 2012 roku do Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej wp³ynê³o 76 próœb o pobranie komórek krwiotwórczych szpiku i krwi obwodowej. Nie wszystkie proœby zosta³y zrealizowane do koñca roku, cztery pobrania zaplanowano na rok W jednym przypadku dawca nie wyrazi³ zgody na pobranie materia³u przeszczepowego, w 5 przypadkach zdyskwalifikowano dawcê z przyczyn medycznych (np. wykonanie tatua u lub przek³ucie uszu w okresie ostatnich 6 miesiêcy, wypadek komunikacyjny), a w 3 przypadkach nie dosz³o do pobrania z powodu przeciwwskazañ medycznych u biorcy. W rezultacie zrealizowano 63 pobrania w tym 44 dla pacjentów krajowych i 19 pobrañ dla pacjentów zagranicznych. W 51 przypadkach (80%) dosz³o do pobrania 56

6 komórek krwiotwórczych z krwi obwodowej (PBSC), a w 12 przypadkach (20%) pobrano szpik BM (Ryc. 4). Ponadto w jednym przypadku przeszczepienie komórek hematopoetycznych uzupe³niono póÿniejszym pobraniem limfocytów z krwi obwodowej (DLI) od tego samego dawcy dla tego samego biorcy. Powy sze wyniki œwiadcz¹ o tym, i zdecydowanie czêstsz¹ metod¹ pobierania materia³u przeszczepowego s¹ komórki krwiotwórcze z krwi obwodowej (PBSC). Ryc. 4. Struktura pobrañ komórek krwiotwórczych od dawców z CRNPDSiKP w 2012 roku. Z zasobów nie przekazanych jeszcze do Centralnego Rejestru dokonano w sumie 229 pobrañ. Od dawców z Oœrodka Dawców Szpiku DKMS Polska 217 razy pobrano komórki hematopoetyczne, w tym w 71 przypadkach dla biorców krajowych. Najczêœciej materia³em przeszczepowym by³y komórki krwiotwórcze krwi obwodowej PBSC (174 razy), w 43 przypadkach pobrano szpik. Ponadto 6 razy przeszczepienie uzupe³niono póÿniejszym pobraniem limfocytów z krwi obwodowej (DLI). Od dawców prezentowanych w BMDW przez Fundacjê Przeciwko Leukemii dokonano 12 pobrañ, wszystkich dla biorców krajowych. W 9 przypadkach pobrano komórki krwiotwórcze krwi obwodowej PBSC, w 3 przypadkach szpik. Raz przeszczepienie uzupe³niono pobraniem limfocytów z krwi obwodowej (DLI). Rosn¹ca liczba dawców w polskich zasobach wp³ywa nie tylko na wzrost ogólnej liczby pobrañ od krajowych dawców ale zwiêksza te udzia³ polskich dawców wœród wszystkich dawców zaakceptowanych w procedurach doboru dla polskich pacjentów w stosunku do lat poprzednich. W 2012 roku po³owa dawców (50%) zaakceptowanych w procedurach doboru dla polskich pacjentów to dawcy krajowi, podczas gdy w 2011 roku stanowili oni tylko 38%. W ramach rozwoju Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej w 2012 roku czêœæ funduszy Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej przeznaczono na pozyskiwanie i przechowywanie komórek krwiotwórczych krwi pêpowinowej dla celów publicznych dla biorcy niespokrewnionego. Szeœæ oœrodków pozyska³o ³¹cznie 281 jednostek, zwiêkszaj¹c zasoby CRNPDSiKP do 871 jednostek. W 2012 roku do Poltransplantu wp³ynê³o 25 próœb o przeszukanie zasobów jednostek krwi pêpowinowej, w 5 przypadkach poproszono dodatkowo o dotypowanie. W jednym przypadku poproszono o rezerwacjê, któr¹ nastêpnie anulowano. 57

7 Pobieranie hematopoetycznych komórek progenitorowych oraz zwi¹zan¹ z tym dzia³alnoœæ transplantacyjn¹ Poltransplant ka dego roku raportuje do EUROCET - projektu, którego celem jest gromadzenie i udostêpnianie oficjalnych i aktualnych danych dotycz¹cych pobierania narz¹dów, tkanek i komórek oraz aktywnoœci transplantacyjnej w poszczególnych krajach. Raport do EUROCET za 2012 rok przedstawia Tabela 6. Tabela 6. Raport do EUROCET za 2012 rok 58

8 Klaudia Nestorowicz, Anna êczycka III miejsce w Wojewódzkim Konkursie plastycznym Transplantacja dar ycia. Jestem na TAK w kategorii gimnazjów Autor: Agnieszka Szab³owska, Publiczne Gimnazjum im. Papie a Jana Paw³a II w W¹sewie III miejsce w Wojewódzkim Konkursie plastycznym Transplantacja dar ycia. Jestem na TAK w kategorii szkó³ ponadgimnazjalnych Autor: aneta Jasiñska, Liceum Ogólnokszta³c¹ce im. mjra Henryka Sucharskiego w Sierpcu 59