Wyniki przeszczepiania komórek hematopoetycznych od dawcy niespokrewnionego

Transkrypt

1 Wyniki przeszczepiania komórek hematopoetycznych od dawcy niespokrewnionego W ramach realizacji projektu badawczego w³asnego finansowanego przez Ministerstwo Nauki igrano Szkolnictwa Wy szego (grant nr NN rok ) zebrano dane dotycz¹ce wyników transplantacji komórek krwiotwórczych od dawców niespokrewnionych przeprowadzonych przez oœrodki polskie w latach u pacjentów, których procedury doboru dawcy niespokrewnionego by³y koordynowane i finansowane przez Poltransplant. Zgromadzone dane dotyczy³y czasu prze ycia biorcy po przeszczepie, g³ównych przyczyn zgonów oraz czêstoœci wystêpowania choroby przeszczep przeciwko gospodarzowi (GvHD), jak równie opisu immunofenotypowego dawców i biorców (dane archiwizowane w Poltransplancie w ramach dokumentacji rozliczeñ merytoryczno-finansowych procedur doborowych). Zgromadzone dziêki inicjatywie Poltransplantu informacje s¹ uzupe³nieniem funkcjonuj¹cego od 2006 r. na mocy Ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów rejestru przeszczepieñ alogenicznych od dawcy niespokrewnionego, który zbiera informacje medyczne na temat wyników przeszczepieñ komórek hematopoetycznych przeprowadzonych przez polskie oœrodki transplantacyjne. Do po³owy 2008 roku zgromadzono dane dotycz¹ce 599 przeszczepieñ komórek krwiotwórczych szpiku i krwi obwodowej od dawcy niespokrewnionego. Podsumowanie zebranych informacji z uwzglêdnieniem wp³ywu zgodnoœci antygenowej dawcy i biorcy na wystêpowanie GVHD po transplantacji przedstawiono w Tab 1. Badana grupa obejmowa³a pacjentów w wieku od 2 m-cy do 57 lat, wskazaniem do przeszczepienia by³y najczêœciej: AML, CML i ALL, AA, MDS. Tabela 1. Podsumowanie zebranych danych transplantacyjnych za lata : wartoœæ p niezgodnoœæ pe³na testu (alleliczna lub zgodnoœæ statystycznego antygenowa) procent dawcy dla ró nicy miêdzy dawc¹ procent RAZEM i biorcy wskaÿników a biorc¹ struktury przeszczepu Liczba transplantacji ,27% ,73% 599 Liczba zgonów ,68% 0, ,91% 240 Liczba przypadków GvHD 57 15,04% 0, ,82% 105 Liczba przypadków, gdzie GvHD by³o g³ówn¹ przyczyn¹ 32 56,14% 0, ,75% 65 zgonu 69

2 U biorców, którzy otrzymali przeszczep od dawcy nie w pe³ni dopasowanego zaobserwowano statystycznie istotne zwiêkszenie czêstoœci wystêpowania objawów GvHD, natomiast hipoteza o wiêkszej œmiertelnoœci powi¹zanej z wyst¹pieniem GvHD w grupie pacjentów przeszczepionych od nieoptymalnego dawcy nie znajduje statystycznego potwierdzenia (p > 0,05). Zauwa ono natomiast istotne podwy szenie ryzyka i skrócenie czasu prze ycia po przeszczepie u pacjentów, u których zdiagnozowano GvHD (bez wzglêdu na dopasowanie dawcy) (Rys. 1). Opieraj¹c siê na dostêpnych zestawieniach wyników procedur doborowych ustalono, e w latach najczêœciej akceptowano niezgodnoœci w HLA-Cw, potem w HLA-DQB1, najrzadziej decydowano siê na przeszczepienie komórek hematopoetycznych od dawców niedopasowanych w HLA-DRB1 (5% przypadków przeszczepieñ od dawcy nieoptymalnego). Tabela 2. Przeszczepienia komórek krwiotwórczych od dawcy niespokrewnionego wed³ug akceptowanych niezgodnoœci: Pacjenci przeszczepieni od dawcy z niezgodnoœci¹ w locus: Liczba procent HLA-Cw ,09% HLA-B 21 9,55% HLA-DR 11 5,00% HLA-A 15 6,82% HLA-DQ 33 15,00% z niezgodnoœci¹ w 2 loci 32 14,55% razem % Tabela 3. Wiek biorców przeszczepu komórek krwiotwórczych od dawcy niespokrewnionego. wiek biorcy w chwili przeszczepienia (w latach) procent ,50% ,47% ,07% ,09% ,52% ,29% ,09% ,07% ,05% pow. 45 6,85% 70

3 Rys. 1. Porównanie krzywych prze ycia dla pacjentów, u których stwierdzono GvHD i pacjentów bez objawów GvHD (p = 0,000) (log rank test). Na osi x od³o ono czas prze ycia po przeszczepie (w dniach). Stosunkowo czêsto dochodzi³o do transplantacji, je eli dawca by³ niezgodny z biorc¹ w wiêcej ni jednym loci (ponad 14% przypadków), co mog³o byæ zwi¹zane z rzadkoœci¹ haplotypów biorcy i trudnoœci¹ doboru dawcy w pe³ni zgodnego po³¹czon¹ z pilnoœci¹ przeszczepienia. Na podstawie informacji o stopniu zgodnoœci miêdzy dawc¹ i biorc¹ przeszczepu z komórek hematopoetycznych wykonano analizê wp³ywu poziomu zgodnoœci (poziom allelu lub antygenu) oraz rodzaju locus, którego dotyczy³a niezgodnoœæ na prze ycie pacjentów po HSCT. Spoœród pacjentów wyodrêbniono grupê kontroln¹, któr¹ stanowili biorcy przeszczepieni od w pe³ni zgodnego dawcy (FM- FULLMATCH Rys. 2, 3, 4). Pe³na zgodnoœæ, szczególnie dla pacjentów przeszczepianych przed 2004 rokiem, nie zawsze oznacza³a zgodnoœæ na poziomie wysokiej rozdzielczoœci, co jest zwi¹zane ze zmianami standardów typowania HLA. Dlatego z analizowanej grupy wyodrêbniono pacjentów przeszczepionych po 2004 roku, typowanych wed³ug obecnie obowi¹zuj¹cego standardu typowania (10 antygenów HLA A, B, C, DRB1 i DQB1 na poziomie wysokiej rozdzielczoœci) i powtórzono analizê prze ycia, której wyniki przedstawiono na Rys. 3. Wp³yw niezgodnoœci HLA na prze ycie pacjentów w obu przypadkach by³ podobny i istotny statystycznie, natomiast prawdopodobieñstwo prze ycia pacjentów po roku 2004 jest wyraÿnie wy sze (krzywa kontrolna stabilizuje siê na poziomie ok. 60%). Na podstawie zgromadzonych danych nie uda³o siê okreœliæ wp³ywu locus, którego dotyczy niezgodnoœæ miêdzy dawc¹ a biorc¹ przeszczepu na wyniki transplantacji (Rys.3). Nie zauwa ono te istotnej ró nicy miêdzy krzyw¹ prze ycia dla pacjentów przeszczepionych od dawcy niezgodnego na poziomie allelu a krzyw¹ otrzyman¹ dla pacjentów przeszczepionych od dawców niezgodnych na poziomie antygenu HLA (Rys.4) 71

4 72 Rys. 2. Prze ycia pacjentów, którzy otrzymali przeszczep z komórek hematopoetycznych od dawcy w pe³ni zgodnego (FM) i od dawcy z niezgodnoœci¹ (MM) w jednym antygenie HLA. Dane z lat (a i (b)) (p = 0,00745 (test F. Coxa)

5 Rys. 3. Prze ycie post HSCT a rodzaju niezgodnoœci miedzy dawc¹ a biorc¹ przeszczepu (grupy wydzielono ze wzglêdu na locus, którego dotyczy³a niezgodnoœæ (FM-fullmatch pacjenci przeszczepieni od dawcy w pe³ni zgodnego, DbMM double mismatch pacjenci przeszczepieni od dawcy z podwójna niezgodnoœci¹ ). Krzywe dla pacjentów z lat ) Wartoœci p bez znaczenia statystycznego. (> 0.05) Rys. 4. Prze ycie post HSCT a poziomu niezgodnoœci miêdzy dawc¹ a biorc¹ przeszczepu: FM pacjenci przeszczepieni od dawcy w pe³ni zgodnego, LrMM niezgodnoœæ na poziomie antygenu (low resolution mismatch), Lrmatch niezgodnoœæ na poziomie allelu. Wartoœæ p dla ró nic miêdzy trzema krzywymi nieistotna statystycznie (p > 0,05). Najczêstszymi przyczynami zgonów pacjentów po przeszczepie komórek krwiotwórczych by³y (po GvHD Tab. 1): wznowa choroby podstawowej ok. 25%, powik³ania septyczne 19,5%, niewydolnoœæ narz¹dów wewnêtrznych ponad 7% (w tym niewydolnoœæ wielonarz¹dowa, zespó³ ostrej niewydolnoœci oddechowej, choroba zarostowa y³ w¹trobowych, niewydolnoœæ kr¹ enia). M. Dudkiewicz 73