OWIETLENIE SZTUCZNE PRZESTRZENI W BUDYNKU INWENTARSKIM W RÓNYCH STANACH UYTKOWANIA LAMP I WEWNTRZNYCH POWIERZCHNI OBUDOWY

Transkrypt

1 Acta Sci. Pol., Technica Agraria 6(1) 2007, 3-16 OWIETLENIE SZTUCZNE PRZESTRZENI W BUDYNKU INWENTARSKIM W RÓNYCH STANACH UYTKOWANIA LAMP I WEWNTRZNYCH POWIERZCHNI OBUDOWY Henryk elazny Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej Streszczenie. Owietlenie sztuczne pomieszcze oprócz umoliwiania łatwego i bezpiecznego wykonywania czynnoci powinno by racjonalne, w szczególnoci moliwie mało energochłonne. W badaniach porównawczych oceniano luksomierzem zrónicowanie natenia owietlenia pod lampami o rónym stanie zabrudzenia oprawy i innym okresie uytkowania wietlówki oraz wpływ czyszczenia na mokro wykładziny z folii aluminiowej na popraw owietlenia ogólnego w pomieszczeniu inwentarskim. Rónica redniej wartoci natenia owietlenia sztucznego midzy lampami o najmniejszej i najwikszej skutecznoci wynosiła a 15,7%. Po zmywaniu kolejnych przegród wykoczonych od wntrza ekranami odbijajcymi promienie wietlne obserwowano stopniowe spadki redniego natenia owietlenia sztucznego w pomieszczeniu inwentarskim od wartoci 155,4 Lx do 151,1 Lx. Aby utrzyma prawidłowy fotoklimat we wntrzu inwentarskim owietlanym wietlówkami naley utrzymywa w czystoci oprawy oraz wymienia lampy jeszcze przed ich całkowitym zuyciem, do czego sygnałem moe by zauwa- enie ciemnego piercienia na kocach rur. Z kolei usuwanie zabrudzenia folii aluminiowych substancjami organicznymi za pomoc detergentów metod na mokro nie prowadzi do korzystnych zmian w owietleniu i naleałoby podj badania nad skutecznoci poprawy jasnoci przy czyszczeniu tego typu wykładziny na sucho lub z zastosowaniem innych technik. Słowa kluczowe: budynek inwentarski, owietlenie, lampy, powierzchnie wewntrzne WSTP wiatło jest rodzajem energii elektromagnetycznej promienistej, wysyłanej bardzo małymi dawkami, zwanymi kwantami promieniowania lub fotonami, biegncymi z prdkoci km s -1 (w próni), a w rodowiskach materialnych z mniejsz Adres do korespondencji Corresponding author: Henryk elazny, Akademia Techniczno- -Humanistyczna w Bielsku-Białej, Katedra Inynierii Produkcji, ul. Willowa 2, Bielsko- -Biała, hzelazny@wp.eu

2 4 H. elazny prdkoci, zalen od przenikalnoci magnetycznej i dielektrycznej danego orodka. Dokładny obraz mechanizmu promieniowania elektromagnetycznego daje mechanika kwantowa. Zgodnie z jej prawami do emisji fal elektromagnetycznych dochodzi w wyniku przejcia elektronów (a take atomów lub czstek) ze stanów o energii wyszej do stanów o energii niszej. ródłem tego promieniowania jest Słoce i Ziemia. Z działalnoci człowieka ma zwizek pojawienie si rónych dodatkowych ródeł promieniowania elektromagnetycznego [Klemm 2005]. Do oceny promieniowania widzialnego, czyli wiatła, obejmujcego zakres długoci fali od 380 do 780 nm, stosuje si m.in. innymi wielko fotometryczn natenie owietlenia (jasno). Okrela ona gsto powierzchniow strumienia wietlnego (stanowicego miar mocy wietlnej, bdcej iloczynem mocy mechanicznej i wzgldnej skutecznoci wietlnej danego wiatła) padajcego na pewn powierzchni, a miar tej wielkoci jest stosunek padajcego strumienia wietlnego do wielkoci powierzchni owietlonej. W zalenoci od nierównomiernego lub równomiernego rozprzestrzeniania si strumienia wietlnego natenie owietlenia, którego jednostk jest lux (Lx), oblicza si ze wzorów [Klemm 2005]: E = dφ df -1 lub E = φ F -1, Lx gdzie: φ strumie wietlny, Lm; F powierzchnia owietlona, m 2. Pomieszczenie dla zwierzt musi mie zapewnione odpowiednie warunki fotoklimatyczne zarówno w dzie, jak i w czasie wykonywania wieczornych prac oraz nocnego dozoru nad zwierztami [Czajkowski 1971]. Właciwe owietlenie wntrz inwentarskich wpływa dodatnio na zdrowie i samopoczucie zwierzt. Ponadto ułatwia personelowi naleyte wykonywanie czynnoci zwizanych z obsług inwentarza, utrzymaniem czystoci i porzdku. Szczególnie wraliwe na dobre owietlenie s kury, konie i zwierzta rozpłodowe, natomiast w przypadku tuczników chów moe odbywa si prawie bez wiatła [Pelc 1986]. Wówczas owietlenie bardziej potrzebne jest ludziom pracujcym przy zwierztach ni samym tucznikom [Pelc i Zdun 1983]. Niewłaciwe owietlenie ogranicza bowiem lub w ogóle wyklucza prac zmysłu wzroku, którym ludzie najczciej si posługuj, a poprawne owietlenie daje nastpujce korzyci [Pałaszewski 1983]: zwiksza sprawno zatrudnionych; zmniejsza zmczenie fizyczne i nerwowe wród pracujcych; poprawia samopoczucie zatrudnionych; stwarza odpowiednie warunki bhp wpływajce na szereg problemów z tym zwizanych, jak zmniejszenie liczby wypadków, zmniejszenie strat gospodarczych powodowanych przez wypadki itp.; usprawnia eksploatacj maszyn i urzdze. W budynkach inwentarskich stosuje si owietlenie naturalne (dzienne) i sztuczne (elektryczne) [Rokicki 1991]. W owietleniu sztucznym montuje si lampy arowe lub wietlówki [Pelc 1986]. Współczesna technika owietlenia jest podporzdkowana do wysokim wymaganiom winna zapewnia łatwe i bezpieczne wykonywanie czynnoci, owietlenie powinno by racjonalne, w szczególnoci moliwie mało energochłonne [Bk 1983]. Istotnym elementem zmniejszenia zapotrzebowania na energi elektryczn jest stosowanie wietlówek, które pozwalaj osign wymagane natenie owietlenia przy 2 4-krotnie mniejszym zuyciu energii elektrycznej ni w przypadku wiateł arowych [Gaziski i Szczechowiak 1987]. Jednak wietlówki, podobnie jak kade ródło Acta Sci. Pol.

3 Owietlenie sztuczne przestrzeni w budynku inwentarskim w rónych stanach uytkowania... 5 wiatła elektrycznego, w miar eksploatowania trac stopniowo skuteczno wietln. Zuywajc t sam ilo prdu, emituj coraz to mniej wiatła. Kad wietlówk, nie czekajc na jej trwałe zganicie, trzeba wymieni najpóniej po pół lub po roku, w zalenoci od czasu jej uywania [Mirski 1986]. Na owietlenie pomieszcze istotny wpływ wywieraj take rozwizania techniczne [Rokicki i Masłowska 1985]. W kształtowaniu si fotoklimatu odgrywa pewn rol albedo wewntrznych powierzchni [Dobrzaski i Kołacz 1996.]. A zatem jasno wntrza w znacznym stopniu zaley od wiatła odbitego, uwarunkowanego głównie barw cian i sufitu [Rzymkowski i Chowaniec 1972]. Dlatego czysta, biała ciana i strop wpływaj dodatkowo na stan owietlenia, natomiast brudne przegrody absorbuj promienie wietlne i w pomieszczeniu jest mroczno [Rokicki 1991]. W przyblieniu naley przyjmowa, e barwa biała odbija około 80% padajcych promieni, jasnopopielata 50%, niebieska 15%, ciemnobrzowa 10% [Berndt-Kostyrzewska i elazna 1987]. Z kolei stopie odbicia promieni wietlnych od cian z ciemnej cegły wynosi tylko 5%, od cian z ółtej cegły 45%, ciany za tynkowane gipsem odbijaj promienie wietlne w 80 do 90% [Rokicki i Masłowska 1985]. Takie zrónicowanie jest wynikiem faktu, e na ilo wiatła wpływa take faktura zastosowanych materiałów [Berndt-Kostyrzewska i elazna 1987]. Właciwoci materiałów wpływajce na odbicie wiatła z danej powierzchni wywieraj znaczny wpływ na poziom luminacji przy danej iloci wiatła, co przekłada si na całkowity koszt instalacji owietleniowej [Bommel i Boer 1984]. Do zmniejszania si sprawnoci owietlenia przyczyniaj si połacie cian i sufitu o małym współczynniku odbicia wiatła (o ciemnych kolorach i zabrudzone), które powoduj pochłanianie czci wiatła wysyłanego przez opraw [Ratajczyk 1982]. Ponadto istotne znaczenie ma take czysto samych opraw. Szkło niemyte przez trzy tygodnie zatrzymuje ju ok. 50% [Dobrzaski i Kołacz 1996]. Duymi moliwociami odbijania promieni widzialnych, czyli wietlnych, charakteryzuj si wykładziny z wierzchni warstw z folii aluminiowej. I tak w stosunku do powierzchni cian o kolorze brzowym i szarym odbijaj 3 4 razy wicej wiatła, a w porównaniu ze cian biał (wieo wapnowan) o 30% wicej [Dobrzaski 1986]. Na podstawie przytoczonych wyników bada innych autorów mona sformułowa hipotez, e poprzez zmywanie detergentami wykoczonych foli aluminiow cian i sufitu naley oczekiwa poprawy owietlenia ogólnego w pomieszczeniu. Celem przeprowadzonych bada o charakterze eksploatacyjnym była ocena natenia owietlenia sztucznego we wntrzu inwentarskim wyłoonym refleksyjnymi ekranami zagrzejnikowymi przy rónych stanach uytkowania lamp i wewntrznych powierzchni przegród budowlanych. MATERIAŁ I METODY Badania natenia owietlenia sztucznego przeprowadzono w bezokiennej, bezciołowej i samoogrzewalnej tuczarni trzody chlewnej, której fotografi zamieszczono na rysunku 1. W pomieszczeniu dla zwierzt, które miało tylko jedn cian zewntrzn i trzy wewntrzne, powierzchnie pionowych przegród, z wyjtkiem pasa o szerokoci ok. 1,00 m od posadzki, oraz cały sufit wyłoony był odbijajcym promienie wietlne Technica Agraria 6(1) 2007

4 6 H. elazny Rys. 1. Badany budynek inwentarski z bezokiennym pomieszczeniem dla zwierzt Fig. 1. Livestock building with room without windows for animals Rys. 2. Zmywanie zapylonego ekranu refleksyjnego, wyłoonego na wszystkich cianach i suficie tuczarni Fig. 2. The wash of pollinated reflective screen, lined on all walls and ceiling of the building for livestock ekranem zagrzejnikowym. Ekrany cienne i sufitowe składały si z elastycznej warstwy izolacyjnej wykonanej z pianki polistyrenowej (styropianu) gruboci 3 mm i przyklejo- Acta Sci. Pol.

5 Owietlenie sztuczne przestrzeni w budynku inwentarskim w rónych stanach uytkowania... 7 nej do niej warstwy folii aluminiowej. W tuczarni przyjto 5 stanowisk pomiarowych, znajdujcych si dokładnie pod zamontowanymi do stropodachu lampami o identycznej budowie. Owietlenie sztuczne zapewniały wietlówki w przeroczystych oprawach wiszcych, dajce owietlenie bezporednie. Natenie owietlenia ogólnego mierzono luksomierzem L-20A. Zgodnie z wymaganiami normy PN-83/E Pomiary fotometryczne i radiometryczne. Pomiar natenia owietlenia, płaszczyzn czynn głowicy przyrzdu ustawiano tak, aby pokrywała si ona z płaszczyzn pomiarow wyznaczon na wysokoci 0,85 m nad podłog. Odczytów wyników pomiarów dokonywano tak, aby nie zasłania odbiornika przed wiatłem. W badaniach porównawczych oceniano zrónicowanie owietlenia pod lampami o rónym stanie zabrudzenia oprawy i innym okresie uytkowania wietlówki oraz wpływ czyszczenia na mokro folii aluminiowej na popraw owietlenia sztucznego. Proces zmywania wewntrznych powierzchni przegród zobrazowano na rysunku 2. Pomiary przeprowadzono po półrocznym uytkowaniu wykładziny, przy znacznym jej zanieczyszczeniu drobinami podawanej rurocigami suchej paszy. W ramach bada eksploatacyjnych sprawdzano stopniowe zmiany owietlenia po umyciu detergentami ciany zewntrznej, nastpnie wszystkich cian pomieszczenia, a w dalszej kolejnoci całego wntrza łcznie z sufitem. WYNIKI Wyniki bada owietlenia ogólnego w pomieszczeniu dla zwierzt przedstawiono w formie graficznej. Na rysunku 3 zamieszczono wartoci natenia owietlenia sztucznego uzyskane na poszczególnych stanowiskach pomiarowych w stanie całkowitego ,1 166,1 150,8 149, Numer lampy i stanowiska pomiarowego Number of lamp and the measuring position Rys. 3. Zrónicowanie natenia owietlenia sztucznego na poszczególnych stanowiskach pomiarowych przy zapylonych powierzchniach ciany zewntrznej, wszystkich cian wewntrznych i sufitu Fig. 3. Differentiation on individual measuring positions of the intensity of artificial lighting with pollinated surfaces of external wall, all internal walls and ceiling Technica Agraria 6(1) 2007

6 8 H. elazny ,3 149,7 162, , Numer lampy i stanowiska pomiarowego Number of lamp and the measuring position Rys. 4. Zrónicowanie natenia owietlenia sztucznego na poszczególnych stanowiskach pomiarowych po umyciu ciany zewntrznej (przy zapylonych powierzchniach wszystkich cian wewntrznych i sufitu) Fig. 4. Differentiation on individual measuring positions of the intensity of artificial lighting after washing the external wall (with pollinated surfaces of all internal walls and ceiling) , ,3 130, Numer lampy i stanowiska pomiarowego Number of lamp and the measuring position 173 Rys. 5. Zrónicowanie natenia owietlenia sztucznego na poszczególnych stanowiskach pomiarowych po umyciu cian zewntrznej i wewntrznych (przy zapylonej powierzchni sufitu) Fig. 5. Differentiation on individual measuring positions of the intensity of artificial lighting after washing external and internal walls (with pollinated surface of ceiling) Acta Sci. Pol.

7 Owietlenie sztuczne przestrzeni w budynku inwentarskim w rónych stanach uytkowania ,7 147,2 162,1 130, Numer lampy i stanowiska pomiarowego Number of lamp and the measuring position 170 Rys. 6. Zrónicowanie natenia owietlenia sztucznego na poszczególnych stanowiskach pomiarowych po umyciu cian zewntrznej i wewntrznych oraz sufitu Fig. 6. Differentiation on individual measuring positions of the intensity of artificial lighting after washing external and internal walls and ceiling , ,8 143, Numer lampy i stanowiska pomiarowego Number of lamp and the measuring position 166 Rys. 7. Zrónicowanie rednich wartoci natenia owietlenia na poszczególnych stanowiskach pomiarowych z czterech serii oznacze przy rónym stanie czystoci wewntrznych powierzchni obudowy Fig. 7. Differentiation on individual measuring positions of the average values of intensity lighting for four series of numbers connected with different state of cleanness of internal surfaces of casing Technica Agraria 6(1) 2007

8 10 H. elazny ,3 144,9 145,7 0 wszystkie powierzchnie zapylone -all pollinated surfaces umyta tylko ciana zewntrzna - cleaned only external wall zapylony tylko sufit - pollinated only ceiling umyte wszystkie powierzchnie - cleaned all surfaces Stan wewn. pow. obudowy - State of internal sufraces of casing Rys. 8. Zmiana natenia owietlenia na stanowisku pierwszym (pod lamp nr 1) przy rónym stanie czystoci wewntrznych powierzchni obudowy Fig. 8. The change of intensity lighting on first position (under the lamp No. 1) connected with different state of cleanness of internal surfaces of casing ,1 wszystkie powierzchnie zapylone - all pollinated surfaces 149,7 149 umyta tylko ciana zapylony tylko sufit - zewntrzna - cleaned pollinated only ceiling only external wall 147,2 umyte wszystkie powierzchnie - cleaned all surfaces Stan wewn. pow. obudowy - State of internal sufraces of casing Rys. 9. Zmiana natenia owietlenia na stanowisku drugim (pod lamp nr 2) przy rónym stanie czystoci wewntrznych powierzchni obudowy Fig. 9. The change of intensity lighting on second position (under the lamp No. 2) connected with different state of cleanness of internal surfaces of casing Acta Sci. Pol.

9 Owietlenie sztuczne przestrzeni w budynku inwentarskim w rónych stanach uytkowania ,1 wszystkie powierzchnie zapylone - all pollinated surfaces 162,5 umyta tylko ciana zewntrzna - cleaned only external wall 164,3 zapylony tylko sufit - pollinated only ceiling 162,1 umyte wszystkie powierzchnie - cleaned all surfaces Stan wewn. pow. obudowy - State of internal sufraces of casing Rys. 10. Zmiana natenia owietlenia na stanowisku trzecim (pod lamp nr 3) przy rónym stanie czystoci wewntrznych powierzchni obudowy Fig. 10. The change of intensity lighting on third position (under the lamp No. 3) connected with different state of cleanness of internal surfaces of casing ,8 wszystkie powierzchnie zapylone - all pollinated surfaces 132 umyta tylko ciana zewntrzna - cleaned only external wall 130,6 130,4 zapylony tylko sufit - pollinated only ceiling umyte wszystkie powierzchnie - cleaned all surfaces Stan wewn. pow. obudowy - State of internal sufraces of casing Rys. 11. Zmiana natenia owietlenia na stanowisku czwartym (pod lamp nr 4) przy rónym stanie czystoci wewntrznych powierzchni obudowy Fig. 11. The change of intensity lighting on fourth position (under the lamp No. 4) connected with different state of cleanness of internal surfaces of casing Technica Agraria 6(1) 2007

10 12 H. elazny ,3 wszystkie powierzchnie zapylone all pollinated surfaces 171,7 173 umyta tylko ciana zapylony tylko sufit - zewntrzna - cleaned pollinated only ceiling only external wall 170 umyte wszystkie powierzchnie - cleaned all surfaces Stan wewn. pow. obudowy - State of internal sufraces of casing Rys. 12. Zmiana natenia owietlenia na stanowisku pitym (pod lamp nr 5) przy rónym stanie czystoci wewntrznych powierzchni obudowy Fig. 12. The change of intensity lighting on fifth position (under the lamp No. 5) connected with different state of cleanness of internal surfaces of casing ,4 wszystkie powierzchnie zapylone - all pollinated surfaces 154,4 umyta tylko ciana zewntrzna - cleaned only external wall 152,4 zapylony tylko sufit - pollinated only ceiling 151,1 umyte wszystkie powierzchnie cleaned all surfaces Stan wewn. pow. obudowy - State of internal sufraces of casing Rys. 13. Zmiana redniej wartoci natenia owietlenia w pomieszczeniu inwentarskim wraz ze zmywaniem kolejnych powierzchni wewntrznych obudowy Fig. 13. The change of average value of intensity lighting in room for livestock connected with washing of next internal surfaces of casing Acta Sci. Pol.

11 Owietlenie sztuczne przestrzeni w budynku inwentarskim w rónych stanach uytkowania zapylenia wntrza, tzn. z zabrudzonymi wszystkimi cianami i sufitem. Pomierzone natenie owietlenia po umyciu jedynie ciany zewntrznej odzwierciedlono na rysunku 4. Z kolei oznaczenia ocenianego parametru przy zmyciu wszystkich czterech cian zamieszczono na rysunku 5. Na rysunku 6 przedstawiono wykres wartoci natenia owietlenia lampami wietlówkowymi we wntrzu całkowicie umytym. Zrónicowanie rednich wartoci natenia owietlenia na poszczególnych stanowiskach pomiarowych, uzyskanych z czterech serii oznacze przy rónym stanie wewntrznych powierzchni obudowy zobrazowano na rysunku 7. Zmieniajc si jasno na stanowisku pierwszym, to jest w pobliu pierwszej lampy, przy zmywaniu kolejnych powierzchni ekranu refleksyjnego przedstawiono na rysunku 8. Wyniki uzyskane na nastpnych stanowiskach badawczych dla rónych stanów zanieczyszczenia przegród zestawiono odpowiednio na rysunkach 9 do 12. rednie wartoci natenia owietlenia ogólnego z piciu stanowisk pomiarowych, zmieniajce si wraz ze zmywaniem kolejnych powierzchni wewntrznych pomieszczenia inwentarskiego, zamieszczono na rysunku 13. DYSKUSJA Próby optymalizacji fotoklimatu w pomieszczeniach dla zwierzt za pomoc wykładzin powodujcych refleksj wiatła były ju czynione. Badania wpływu aluminiowego wykoczenia przekrycia nad pomieszczeniem inwentarskim na popraw natenia owietlenia naturalnego prowadzono z powodzeniem w Olsztynie. Ekran sufitowy z folii aluminiowej metalicznej zmniejszał pochłanianie wiatła przez strop, intensywnie je odbijał i w sumie jego zastosowanie spowodowało powany, bo 50-procentowy wzrost natenia wiatła dziennego wewntrz budynku [Pawlikowski 1987]. Udowodniono take korzystny wpływ folii aluminiowej na zwikszenie sztucznego owietlenia ogólnego i owietlenia korytarza w hali zwierzt [elazny 2000], lecz w dotychczasowych doniesieniach nie podejmowano problematyki oddziaływania na owietlenie powierzchni refleksyjnych w rónych stanach czystoci. Zrónicowanie wartoci natenia owietlenia sztucznego, odnotowanego przy zabrudzonych wszystkich powierzchniach przegród pyłami pochodzcymi m.in. z podawanych zwierztom pasz (rys. 3), moe wiadczy o odmiennej skutecznoci wietlnej lamp, wynikajcej z rónego zuycia wietlówek i rónego stanu czystoci opraw. Wpływ na takie wyniki mogło mie take zmienne lokalnie zanieczyszczenie ekranów z folii aluminiowej. Podczas zmywania zwykłymi detergentami kolejnych powierzchni, tj. ciany zewntrznej (rys. 4), wszystkich cian (rys. 5) i dodatkowo jeszcze sufitu (rys. 6), wyranie jednak mona zauway, e najwiksz skutecznoci wietln cechowały si lampy z bardziej czystymi oprawami nad stanowiskami pomiarowymi 3 i 5, a najmniejsz przy stanowiskach 2 i 4, gdzie zaobserwowano na kocówkach rur ciemne piercienie, które s sygnałem do wymiany wietlówek [Mirski 1986]. W sposób jednoznaczny konieczno zamontowania nowych wietlówek w lampach 2 oraz 4 wynika take z mniejszych rednich wartoci natenia owietlenia na tych stanowiskach w porównaniu z pozostałymi miejscami pomiaru, co obrazuje dobitnie wykres zamieszczony na rysunku 7. Rónica jasnoci midzy czwart, najsłabiej wiecc, i pit lamp najwikszej skutecznoci, wynosiła a 15,7%. Technica Agraria 6(1) 2007

12 14 H. elazny Analizujc zmian wartoci natenia owietlenia na poszczególnych stanowiskach w odniesieniu do procesu czyszczenia na mokro ekranu z folii aluminiowej, wbrew oczekiwaniom zaobserwowa mona mniej lub bardziej widoczn tendencj do spadku tego owietlenia pod wszystkimi lampami w miar zmywania kolejnych przegród (rys. 8 12). Pewnym wyjtkiem jest do znaczny wzrost natenia owietlenia na stanowiskach drugim (rys. 9) i pitym (rys. 12) ju po doprowadzeniu do stanu czystoci ciany zewntrznej. Mona przypuszcza, e przegroda ta w tych czciach pomieszczenia była wyjtkowo mocno zabrudzona, a potwierdzeniem tego s mniejsze od pozostałych lamp wartoci owietlenia pod wietlówkami nr 2 i 5 w pierwszej serii pomiarów (rys. 3) przy całkowicie zapylonym wntrzu. Jednak ogóln prawidłowo zmniejszenia si albedo podczas mycia folii aluminiowej potwierdza przebieg zmiennoci redniej wartoci natenia owietlenia sztucznego w badanym pomieszczeniu inwentarskim dla rónych stanów czystoci wntrza (rys. 13). Zmywanie coraz to wikszej powierzchni ułoonych na przegrodach ekranów zagrzejnikowych nieznacznie pogarszało owietlenie wntrza. Te niekorzystne efekty spowodowane były najprawdopodobniej rozcieraniem si pyłów przy kontakcie z wod i tworzeniem si na powierzchni wykładziny bardzo cienkiej, matowej, zastygajcej warstwy z drobin paszy. Fakt ten wiadczy o tym, e czyszczenie na mokro stosowanych do poprawy fotoklimatu ekranów z folii aluminiowej nie prowadzi do zwikszenia odbicia promieni wietlnych. Mona by zatem podj badania nad skutecznoci poprawy natenia owietlenia wntrz inwentarskich z zabrudzonymi ekranami poprzez zabiegi czyszczenia metodami na mokro. WNIOSKI Przeprowadzone badania oceny skutecznoci wietlnej lamp wietlówkowych oraz efektów odbijania promieni wietlnych od zmywanych detergentami ekranów z folii aluminiowej w pomieszczeniu inwentarskim pozwoliły na sformułowanie nastpujcych stwierdze i wniosków: 1. Rónica redniej wartoci natenia owietlenia sztucznego w badanym obiekcie midzy lampami o najmniejszej i najwikszej skutecznoci wynosiła a 15,7%. 2. Aby utrzyma prawidłowy fotoklimat we wntrzu inwentarskim owietlanym wietlówkami, naley utrzymywa w czystoci oprawy oraz wymienia lampy jeszcze przed ich całkowitym zuyciem, do czego sygnałem moe by zauwaenie ciemnego piercienia na kocach rur. 3. Po zmywaniu kolejnych przegród wykoczonych od wntrza ekranami odbijajcymi promienie wietlne obserwowano stopniowe spadki redniego natenia owietlenia sztucznego w pomieszczeniu inwentarskim od wartoci 155,4 Lx do 151,1 Lx. 4. Usuwanie zabrudzenia folii aluminiowych substancjami organicznymi za pomoc detergentów metod na mokro nie prowadzi do korzystnych zmian w fotoklimacie i naleałoby podj badania nad skutecznoci poprawy owietlenia przy czyszczeniu tego typu wykładziny na sucho lub z zastosowaniem innych technik. Acta Sci. Pol.

13 Owietlenie sztuczne przestrzeni w budynku inwentarskim w rónych stanach uytkowania PIMIENNICTWO Bk J., Obliczanie owietlenia ogólnego wntrz. Wyd. Nauk.-Techn., Warszawa. Berndt-Kostyrzewska J., elazna K., Wiejskie gospodarstwo domowe. Organizacja pracy i przestrzeni. PWRiL, Warszawa. Bommel W. J. M., Boer J. B., Owietlenie dróg. Wyd. Kom. i Łcz., Warszawa. Czajkowski Z., Zoohigiena ogólna. PWRiL, Warszawa. Dobrzaski Z., Opinia nt. moliwoci stosowania wykładzin termoizolacyjnych w budownictwie inwentarskim i chowie zwierzt gospodarskich. AR we Wrocławiu, Wrocław. Dobrzaski Z., Kołacz R., Przewodnik do wicze z zoohigieny. Wyd. AR we Wrocławiu, Wrocław. Gaziski B., Szczechowiak E., Kształtowanie klimatu pomieszcze inwentarskich trzody chlewnej. PWRiL, Pozna. Klemm P., wiatło w pomieszczeniach. [w:] Klemm P. (red.). Budownictwo ogólne. t. 2. Fizyka budowli. Arkady, Warszawa. Mirski Z., Kształtowanie wntrz produkcyjnych. Arkady, Warszawa. Pałaszewski T., Czynniki efektywnoci kształtowania przestrzennego rodowiska człowieka. PWN, Warszawa. Pawlikowski M., Folia aluminiowa metaliczna jako ekran sufitowy w budownictwie inwentarskim w wietle bada AR-T w Olsztynie, Olsztyn. Pelc K., Urzdzenia do regulacji warunków rodowiskowych. [w:] Bryl B., Kolodziej J., Pelc K. Mechanizacja produkcji zwierzcej z elementami budownictwa inwentarskiego. PWRiL, Warszawa. Pelc K., Zdun K., Mechanizacja produkcji zwierzcej. PWN, Warszawa. Ratajczyk I., Elektryfikacja obiektów rolniczych. [w:] Witebski Z. (red.). Budownictwo rolnicze. Cz. 2. Konstrukcje budowlane i instalacje. Arkady, Warszawa. Rokicki E., rodowisko zwierzt. [w:] Barej W. (red.). rodowisko a zdrowie i produkcyjno zwierzt. PWRiL, Warszawa. Rokicki E., Masłowska J., Zoohigiena. PWRiL, Warszawa. Rzymkowski A., Chowaniec M., Ruralistyka. Planowanie obszarów rolniczych i budownictwo wiejskie. Arkady, Warszawa. elazny H., Wpływ wykładziny z folii aluminiowej na owietlenie sztuczne wntrz inwentarskich. Mat. Konf. Aktualne problemy naukowo-badawcze budownictwa. Olsztyn-Łask maja 2000, THE ARTIFICIAL LIGHTING OF THE SPACE IN BUILDING FOR LIVESTOCK IN DIFFERENT USAGE STATES OF LAMPS AND INTERNAL SURFACES OF CASING Abstract. The artificial lighting of rooms, except making possible easy and safe executing of activities, should be rational and particularly not much energy-consuming. In comparative research were estimated, with the aid of luxmeter, differentiation of the lighting intensity under lamps with different state of dirty of the lighting fitting and different period of use of fluorescent lamp. There also were estimated the influence of the wet cleaning of the facing from aluminium film on improvement of general lighting in room for livestock. The difference of average value of artificial lighting intensity between the lamps with the Technica Agraria 6(1) 2007

14 16 H. elazny lowest and the highest efficiency was until 15.7%. After wash next barriers, which are polished from inside by reflecting light rays screens, there were observed gradual drop of average intensity of artificial lighting in room for livestock from value Lx to Lx. In order to keep correct photo-climate in interior for livestock lighted by fluorescent lamps we should maintain cleanness of bindings and exchange lamps before their total consumption the noticing on ends of pipes the dark collar can be a signal for it. In turn the removing of soiling from aluminium films with the aid of detergents, the wet method does not lead to profitable changes in lighting and it would undertake the research of effectiveness of improvement brightness connected with dry cleaning of this type of facing or with use of other techniques. Key words: building for livestock, lighting, lamps, internal surfaces Zaakceptowano do druku Accepted for print: Acta Sci. Pol.