Wykład 2. Etapy rozwoju człowieka

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wykład 2. Etapy rozwoju człowieka"

Stanisława Wolska
6 lat temu
Przeglądów:

1 Wykład 2. Etapy rozwoju człowieka Ewolucyjne uwarunkowania rozwoju człowieka - dążenie do homeostazy jako własność organizmów żywych - konsekwencje rozwoju ewolucyjnego Rozwój osobniczy a rozwój gatunkowy - ontogeneza jako cykl w filogenezie - rozwój śródmaciczny jako skrócony cykl filogenzy Równowaga procesów anabolicznych i katabolicznych Zegar biologiczny i jego rola w rozwoju Rozwój pre- i postnatalny Zróżnicowane tempo rozwoju Różnice w rozwoju tkanek i narządów Typy krzywych rozwojowych: - progresywno-regresywny - progresywny - cykliczny

2 Rozwój osobniczy: proces genetycznie zaprogramowanych zmian zachodzących w ciągu życia człowieka [Wolański 2010, s.14]. Obejmuje trzy aspekty: - wzrastanie (zwiększanie parametrów wielkościowych organizmu) - różnicowanie (zmiany struktury organizmu) - dojrzewanie (doskonalenie funkcji organizmu)

3 Etapy rozwoju osobniczego okres prenatalny: faza zarodka faza płodu okres postnatalny: noworodkowy niemowlęcy wczesne dzieciństwo przedszkolny młodszy wiek szkolny pokwitanie młodzieńczy wczesna dorosłość dorosłość wiek przedstarczy wczesna starość późna starość długowieczność rozwój progresywny stabilizacja rozwój regresywny Woynarowska i in. 2010, s. 28

4 Okres prenatalny Największe tempo wzrastania i różnicowania Matka i dziecko tworzą jedność pod względem biologicznym Duża liczba czynników mogących zaburzyć rozwój

5 Okres niemowlęcy (1 r. ż.) Największe tempo wzrastania w życiu postnatalnym Duży przyrost tkanki tłuszczowej; namnażanie się komórek tłuszczowych Pionizacja ciała; rozwój ruchów lokomocyjnych Zdolność chwytu pęsetkowego Początek rozwoju mowy

6 Okres poniemowlęcy (2-3 r. ż.) Zwalnianie tempa wzrastania Zmniejszanie przyrostu tkanki tłuszczowej; szczuplenie ciała Utrwalenie i rozwijanie ruchów lokomocyjnych; duża ruchliwość Postępujący rozwój mowy

7 Okres przedszkolny (4-6 r. ż.) Dalsze zwalnianie tempa wzrastania i zmniejszanie przyrostu tkanki tłuszczowej Duża potrzeba ruchu, nadruchliwość Znaczny rozwój motoryki dużej, początek doskonalenia sprawności manualnej; początek dymorfizmu płciowego w motoryce

8 Młodszy wiek szkolny (6-11 r. ż.) Spadek tempa wzrostu wysokości ciała Zakończenie wzrastania wielkości mózgu Szczyt rozwoju tkanki limfatycznej Wymiana uzębienia mlecznego na stałe Dalszy rozwój motoryki dużej Doskonalenie motoryki małej

9 Okres dojrzewania płciowego Gwałtowne zmiany w układzie hormonalnym; rozpoczęcie pracy gonad Zwiększone tempo wzrostu ( skok pokwitaniowy ) Ostateczne ukształtowanie dymorfizmu płciowego Duże indywidualne zróżnicowanie czasu i tempa zmian w organiźmie Przejściowe zaburzenia motoryki

10 Okres młodzieńczy (dz r. ż., ch r. ż.) Osiągnięcie ostatecznej wysokości ciała Wyraźny dymorfizm płciowy Osiągnięcie pełnej dojrzałości płciowej Osiągnięcie ostatecznej ( dorosłej ) motoryki; początek inwolucji niektórych cech motorycznych u mało aktywnych fizycznie dziewcząt

11 Etap stabilizacji wczesna dorosłość (ok r. ż.) dorosłość (od 35 r. ż.) Dorosłość: okres życia człowieka, w którym osiągnął odpowiedni rozwój fizyczny i psychiczny, pozwalający mu na decydowanie o swoim losie, odpowiadanie za samego siebie, podejmowanie działalności produkcyjnej i społecznej. Kryteria dorosłości w różnych kulturach: - osiągnięcie dojrzałości biologicznej - niezależność - przejście testu (inicjacja) - osiągnięcie określonego wieku

12 Etap rozwoju regresywnego (starość) utrata masy mięśni i kości, pogorszenie ostrości wzroku i słuchu, wydłużony czas reakcji spadek podstawowej przemiany materii ze 100% w wieku 40 lat do ok. 80% powyżej 80. roku życia procentowy wzrost zawartości tłuszczu w organizmie, a spadek zawartości wody, spadek maksymalnej pojemności wydechowej ze 100% w wieku ok. 30 lat do ok. 40% powyżej 80. roku życia, zmniejszenie perystaltyki jelitowej

13 Zdrowie osoby starszej - czynniki biologiczne: zmniejszenie aktywności ruchowej hipokinezja, co powoduje głębokie zmiany w ustroju przyspieszające procesy starzenia i sprzyjające rozwojowi chorób, niewłaściwe odżywianie dietą niedoborową (za mało białka, witamin, pierwiastków śladowych) lub nadmierne przyjmowanie kalorii, zwłaszcza tłuszczów i węglowodanów, co prowadzi do otyłości i chorób układu krążenia, stosowanie używek, palenie papierosów, nadmierne przyjmowanie leków, zanieczyszczenie środowiska naturalnego oraz promieniowanie Golinowska S., Holzer J., Szwarc H., Pędich W. (1999), Starzenie się i starość: pojęcia, tendencje, cechy i struktury [w:] S. Golinowska (red.), Ku godnej aktywnej starości. Raport o rozwoju społecznym. Polska 1999, Warszawa: UNDP.

14 Zdrowie osoby starszej - czynniki psychospołeczne: nagła zmiana warunków życia i otoczenia (n.p. przejście na emeryturę bez odpowiedniego przygotowania zmiana miejsca zamieszkania) osamotnienie (związane n.p. ze stratą osób bliskich lub trudności związane z opuszczaniem domu izolacja społeczna (trudności adaptacji w środowisku, cechy osobowości), pogorszenie sytuacji materialnej (zagrożenie podstawowych potrzeb życiowych) nadmiar wolnego czasu (przy braku umiejętności lub możliwości jego wykorzystania według upodobania) monotonia życia, nuda, depresja, niewłaściwe nastawienie do starości (samych osób starszych lub ich otoczenia) Golinowska S., Holzer J., Szwarc H., Pędich W. (1999), Starzenie się i starość: pojęcia, tendencje, cechy i struktury [w:] S. Golinowska (red.), Ku godnej aktywnej starości. Raport o rozwoju społecznym. Polska 1999, Warszawa: UNDP.

15 Pozytywne starzenie (positive aging) (wg Roberta D. Hilla) wykorzystanie przez człowieka dostępnych mu zasobów w celu zoptymalizowania doświadczenia starzenia się. Stawanie się człowiekiem starszym jest naturalnym, ale równocześnie wartościowym doświadczeniem. Zasoby wspierające pozytywne starzenie się: wrodzone predyspozycje nabyte własności indywidualne osobowość, postawy, przekonania warunki środowiskowe (procedury medyczne, dostęp do usług medycznych i opiekuńczych, warunki mieszkaniowe, wykonywana praca, różne zajęcia, itp.) Hill D., R. (2008), Seven Strategies for positive aging, W.W. Norton@Company, New York. Hill D., R. (2009), Pozytywne starzenie się. Młodzi duchem w jesieni życia, Wydawnictwo Laurum, Warszawa, s. 42

16 Indeks Aktywnego Starzenia się (Active Ageing Index) Wyniki badań nad aktywnym starzeniem się w 28 krajach europejskich Ocenie podlegała aktywność osób starszych w czterech obszarach: zatrudnienie aktywność społeczna (udział w wolontariacie, opieka nad dziećmi, opieka nad wnukami, opieka nad osobami starszymi, udział w życiu politycznym) niezależność, zdrowie i bezpieczeństwo w życiu (niezależność finansowa, aktywność fizyczna, dostęp do usług medycznych, całożyciowe uczenie się, bezpieczeństwo zamieszkania) przygotowanie otoczenia do wykorzystania zasobów starzejącego się społeczeństwa (oczekiwana długość życia, dobrostan psychiczny, korzystanie z nowoczesnych technologii, relacje z innymi ludźmi, poziom formalnego wykształcenia)

Podobne dokumenty

1. Podejście do osób starszych i starości w różnych kulturach

Wykład 5 Proces starzenia się 1. Podejście do osób starszych i starości w różnych kulturach 2. Proces starzenia się w aspekcie: - fizjologicznym - psychologicznym - społecznym 3. Rola wychowawcy i opiekuna