Dlaczego czasami więcej znaczy mniej

Transkrypt

1 Dlaczego czasami więcej znaczy mniej Analiza związków wielozadaniowości z funkcjonowaniem poznawczym i moralnym użytkowników Internetu mgr Jakub Kuś Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu II Międzynarodowa Interdyscyplinarna Konferencja Młodych Naukowców "Rozwój człowieka w przestrzeni materialnej i społecznej" Wrocław, listopada 2014 r.

2 Pokolenie Google a Spitzer (2013): to właśnie tej generacji przypisuje się dziś wyjątkowe zdolności i umiejętności w obchodzeniu się z nowoczesnymi technologami przekazywania informacji (2013, s. 182). Nielsen (2007) wykazał, że istnieją różnice pomiędzy tym, w jaki sposób ludzie czytają w internecie oraz poza nim. Okazało się, że internauci na stronach internetowych nawet nie tyle czytają teksty, ile skanują je wzrokiem, poruszając się po nich spojrzeniem w kształcie litery F. Aboujaoude (2012) ostrzega, że obserwowane w internecie znaczące uproszczenie leksykalno-gramatyczne na przykładzie pisania maili (które są tworzone znacznie bardziej niedbale niż np. tradycyjne listy) może skutkować utratą licznych społecznych kompetencji czy wręcz regresem osobowości.

3 Ludzka (?) pamięć zewnętrzna Sparrow, Liu i Wegner (2011) dowiedli, że badani gorzej zapamiętywali pewne zdania i fragmenty tekstu, jeżeli wiedzieli, że później mogli je odnaleźć w internecie. Internauci coraz częściej zapamiętują więc nie tyle samą treść, co jej lokalizację, czyli drogę i metodę, która doprowadzi do znalezienia potrzebnych informacji. Pojawiło się więc zjawisko, które można nazwać metaforycznie ludzką pamięcią zewnętrzną internauci nie zapamiętują wiadomości znalezionych w internecie, ponieważ mają ugruntowaną świadomość, że te informacje i tak będą możliwe do ponownego odnalezienia w tymże środowisku. Sytuacja tego typu może - w dalszej perspektywie doprowadzić do gruntownego przebudowania całego systemu gromadzenia wiedzy przez ludzi.

4 Wielozadaniowość w Internecie Wielozadaniowość (multitasking) w Internecie definiuję m.in. za Carrem (2012), Turkle (2012) oraz Spitzerem (2013) jako niemalże jednoczesne sprawdzanie maila, przeglądanie portali społecznościowych, wyszukiwanie informacji, czytanie artykułów, oglądanie filmików. Wg. części badaczy jest to dominujący styl funkcjonowania internautów, szczególnie młodszych (m.in.: Moreno i in. 2012; Nasi i Koivusilta, 2013). Judd i Kennedy (2011) zdecydowana większość studentów pracuje wielozadaniowo. Czy jednak każdy internauta tak bardzo dobrze czuje się w funkcjonując i pracując w ten sposób?

5 Strategie wielozadaniowości Adler i Benbunan-Fich (2012) wyróżniają trzy strategie wielozadaniowości: Paralelną (np. jazda samochodem i rozmowa przez telefon) Przeplatania (prototypową dla Internetu) Sekwencyjną (zadania wykonywane są po ukończeniu poprzedniego, nie dochodzi więc do ich wzajemnej interferencji)

6 Wielozadaniowość jako iluzoryczna praca koncepcja Sherry Turkle Samotni razem wielozadaniowość daje iluzję pracy. Wykonując kilka rzeczy jednocześnie internauta ma wrażenie, że pracuje. Często jest to jednak tylko jego subiektywne przekonanie, które nie zawsze pokrywa się z rzeczywistością. Według Turkle funkcjonowanie wielozadaniowe napełnia internautów specyficzną dumą z tego, że tak dużo potrafią zrobić naraz. Co jednak, kiedy wielozadaniowość przestaje być tylko zabawą?

7 Wielozadaniowość a osobowość Wysoki poziom wielozadaniowości KORELUJE DODATNIO z następującymi cechami osobowości (wg. badań Ophir i in., 2009; Sanbonmatsu i in., 2013; Becker i in. 2013). Niską pojemnością pamięci roboczej (operacyjnej) Symptomami depresji oraz lęku społecznego (social anxiety) Impulsywnością Poszukiwaniem doznań (Teoria Temperamentu Marvina Zuckermana)

8 Paradoks wielozadaniowości Ophir, Nass i Wagner (2009) wykazali intrygujący paradoks wielozadaniowości okazuje się, że ci, którzy pracują najbardziej wielozadaniowo, są jednocześnie bardzo wyczuleni na nieistotne, rozpraszające ich bodźce! Im mniejsza pojemność pamięci roboczej (odpowiedzialnej za przechowywanie najnowszych, najświeższych informacji i operowanie nimi) tym badani chętniej wykonywali kilka zadań naraz. Dlaczego tak się zachowują?

9 Temperament w Internecie Celem mojego badania było sprawdzenie związku pomiędzy cechami temperamentu wg. Regulacyjnej Teorii Temperamentu Jana Strelaua, a poziomem wielozadaniowości. Multitasking został zoperacjonalizowany jako liczba przełączeń pomiędzy zakładkami w jednej z przeglądarek w określonym przedziale czasu (taką metodę pomiaru zastosowali m.in. Adler i Benbunan-Fich, 2012). W tym celu został zaprojektowany specjalny plugin do przeglądarki Google Chrome, który dokonywał tego pomiaru.

10 Regulacyjna Teoria Temperamentu Regulacyjna Teoria Temperamentu Jana Strelaua jest jedną z najbardziej wszechstronnie zweryfikowanych teorii temperamentu na świecie, badaną i weryfikowaną nieustannie od lat 60 XX wieku. Według RTT, temperament należy definiować jako podstawowe, względnie stałe czasowo cechy osobowości, które manifestują się w formalnej charakterystyce zachowania (parametrach energetycznych i czasowych). Cechy te występują we wczesnym dzieciństwie i są wspólne dla człowieka i zwierząt.

11 Regulacyjna Teoria Temperamentu Wymiar energetyczny: reaktywność emocjonalna, wrażliwość sensoryczna, aktywność i wytrzymałość. Wymiar czasowy: żwawość i perserweratywność. W celu pomiaru natężenia tych cech stosuje się kwestionariusz FCZ-KT (Zawadzki i Strelau, 1997)

12 Moralność w Internecie Flores i James (2013) - środowisku internetowym zdecydowanie dominuje rozpatrywanie spraw moralnych w oparciu o założenia myślenia indywidualistycznego właściwe jest to, co jest dla mnie dobre. Ma i Lei (2010) nastolatkowie traktuję Internet jako odrębną od pozostałej rzeczywistości przestrzeń, także pod względem moralnym. Naquin, Kurtzberg i Belkin (2010) ludzie chętniej kłamią przez . Podejmowanie decyzji moralnych wymaga zaś duże koncentracji poznawczej jak na to wpływa wysoki poziom wielozadaniowości?

13 Badanie własne W badaniu wzięły udział 57 osób, w tym 37 kobiet i 20 mężczyzn. Badani byli w wieku pomiędzy 19 a 38 lat. Najwięcej badanych było w wieku 20 lat (18,5 %) oraz 24 lat (16,7%). Na pytanie o to, od ilu lat korzystają z internetu 57,4 % odpowiedziało, że od ponad 10 lat. Badani mieli na celu wykonanie kilku identycznych dla wszystkich zadań, przeplatanych rozstrzyganiem dylematów moralnych. Łącznie mieli na to 20 minut. Wypełnienie FCZ-KT następowało po ich wykonaniu.

14 Dylematy moralne Paradygmat rozstrzygania dylematów moralnych jest najpopularniejszą metodą badania moralności w psychologii. Wszystkie z użytych dylematów moralnych można było rozstrzygnąć albo utylitarnie, albo deontologicznie. Oparłem się o dychotomiczne rozróżnienie dokonane przez Tyszkę (2010) na sposoby rozstrzygania: Deontologiczny - w etycznej ocenie czynu nie liczą się jego konsekwencje. Istnieją sytuacje, w których pewne czyny są wewnętrznie niewłaściwe, nawet jeżeli działanie przynosiłoby najlepszy skutek. Utylitarny - o tym czy dane działanie jest słuszne czy niesłuszne przesądzają konsekwencje tego działania.

15 Wyniki r = 0,309, p<0,05 dla związku pomiędzy multitaskigiem, a Reaktywnością Emocjonalną. r = -0,302, p<0,05 dla związku pomiędzy multitaskingiem, a Aktywnością. r = 0,338, p<0,05 dla związku pomiędzy wielozadaniowością, a utylitarnym sposobem rozstrzygania dylematów. Pozostałe korelacje były nieistotne statystycznie Temperament nie koreluje bezpośrednio z myśleniem moralnym!

16

17 Aktywność Aktywność jest to tendencja do podejmowania zachowań o wysokiej wartości stymulacyjnej lub do zachowań dostarczających silnej stymulacji zewnętrznej z otoczenia (Strelau, 2006) Osoby wysoce aktywne przejawiają mniejszą zdolność do przedłużonej koncentracji. Osoby wysoce aktywne traktują prawdopodobnie korzystanie z Internetu jako swoistą przeszkodę w pozostałych czynnościach, które mają im dostarczać odpowiedniej stymulacji. Internet nie jest dla nich stymulujący. Tak regulują swoją pracę, aby zakończyć ją stosunkowo szybko i po kolei (dobra kontrola poznawcza). Osoby ekstrawertyczne (silny związek z aktywnością) spędzają mało czasu w Internecie i swoje życie przeżywają raczej poza nim.

18 Reaktywność emocjonalna RE jest to tendencja do intensywnego reagowania na bodźce, wywołujące emocje, wyrażająca się w dużej wrażliwości i niskiej odporności emocjonalnej (Strelau, 2006). Jednym z głównych komponentów RE jest wysoki poziom lęku, a ten zaś dezorganizuje pracę uwagi w każdym jej aspekcie. Osoby wysoce reaktywne mają duże trudności z ignorowaniem dystraktorów, nieistotnych bodźców. Może więc jest tak, że internet jako środowisko przeładowane dystraktorami i bodźcami, które mają odciągać uwagę, doprowadza do tego, że osoby wysoce reaktywne nie są w stanie oprzeć się im, w konsekwencji czego otwierają zakładkę za zakładką, stronę za stroną, a ich praca jest chaotyczna.

19 Konkluzje Zarówno w przypadku niskiego multitaskingu (aktywność), jak i wysokiego (reaktywność) można stwierdzić, że mija się on z celem, którym jest produktywność. Osoby o wysokiej RE prawdopodobnie działają wielozadaniowo z uwagi na słabą kontrolę poznawczą i nie przekłada się to na trafność i jakość ich pracy. Osoby o wysokiej AK traktują internet jako narzędzie, którego trzeba szybko użyć do wykonania konkretnego zadania, aby szybko z niego wyjść. Wysoka wielozadaniowość sprzyja także podejmowaniu utylitarnych ( cel uświęca środki ) rozstrzygnięć dylematów moralnych. Wszystkie przedstawione wątki wymagają dalszej eksploracji naukowej, szczególnie w paradygmacie eksperymentalnym, a nie korelacyjnym.

20

21 Dziękuję za uwagę! mgr Jakub Kuś