Psychologia RóŜnic Indywidualnych Funkcjonalne znaczenie temperamentu Konwersatorium 1 Katarzyna Popek

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Psychologia RóŜnic Indywidualnych Funkcjonalne znaczenie temperamentu Konwersatorium 1 Katarzyna Popek"

Transkrypt

1 Psychologia RóŜnic Indywidualnych Funkcjonalne znaczenie temperamentu Konwersatorium 1 Katarzyna Popek Źródło: Zawadzki, B., Strelau, J. (1997). Formalna Charakterystyka Zachowania Kwestionariusz Temperamentu (FCZ-KT): Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP Strelau, J. (2002). RóŜnice indywidualne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar Temperament: podstawowe, względnie stałe czasowo cechy osobowości, które manifestują się w formalnej charakterystyce zachowania (parametrach energetycznych i czasowych). Cechy te występują we wczesnym dzieciństwie i są wspólne dla człowieka i zwierząt. Będąc pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone mechanizmy fizjologiczne, temperament podlega zmianom zachodzącym pod wpływem dojrzewania (i starzenia się) oraz niektórych czynników środowiskowych Treść zachowania: wyraŝa się w stosunku człowieka do samego siebie, do innych ludzi i świata Energetyczny poziom zachowania: wszystkie te cechy, które są wyznaczane róŝnicami indywidualnymi w mechanizmach fizjologicznych odpowiedzialnych za poziom energetyczny organizmu, tj. za nagromadzenia (kumulowanie), jak i rozładowywanie (wyzwalanie) zmagazynowanej energii Charakterystyka czasowa zachowania: zespół cech, charakteryzujących przebieg reakcji w czasie 1

2 10 postulatów Regulacyjnej Teorii Temperamentu 1. Temperament przejawia się w formalnej charakterystyce zachowania 2. Cechy temperamentu moŝna opisać w kategoriach energetycznych i czasowych 3. Pod względem formalnych charakterystyk zachowania istnieją indywidualne róŝnice 4. KaŜde zachowania, niezaleŝnie od rodzaju i treści, opisać moŝna w kategoriach energetycznych i czasowych, stąd róŝnice indywidualne w temperamencie są powszechne, tzn. odnoszą się do wszelkich zachowań i reakcji 5. RóŜnice indywidualne pod względem intensywności i charakterystyki czasowej zachowań i reakacji występują od początku Ŝycia postnatalnego, stąd cechy temperamentu obecne są od wczesnego niemowlęctwa 10 postulatów Regulacyjnej Teorii Temperamentu 6. NiezaleŜnie od specyfiki zachowania typowej dla człowieka i zwierząt, wszystkie ssaki (zapewne wszystkie kręgowce) moŝna scharakteryzować na podstawie cech, które odnoszą się do kategorii intensywności i czasu, stąd temperament występuje zarówno u człowieka, jak i u zwierząt. 7. Biorąc pod uwagę postulaty 5 i 6 naleŝy przyjąć, ze temperament w swojej pierwotnej formie (filo- i ontogenetycznej) jest wynikiem ewolucji biologicznej, stąd czynnik genetyczny, jak i zaleŝne od niego mechanizmy fizjologiczne i biochemiczne odgrywają istotną rolę we współdeterminowaniu róŝnic indywidualnych w temperamencie 8. Cechy temperamentalne, choć względnie stałe, podlegają w ontogenezie powolnym zmianom, co następuje w wyniku biologicznie zdeterminowanych zmian rozwojowych organizmu oraz specyficznego dla jednostki oddziaływania między wyposaŝeniem genetycznym a szeroko rozumianym środowiskiem 10 postulatów Regulacyjnej Teorii Temperamentu 9. Temperament pełni funkcję regulacyjną, która polega na modyfikacji (moderowaniu) wartości stymulacyjnej (energetycznej) i temperamentalnej sytuacji i zachowań, odpowiednio do posiadanych cech temperamentalnych 10. Rola temperamentu w regulacji stosunków człowieka ze światem ujawnia się przede wszystkim w sytuacjach trudnych i/lub zachowaniach ekstremalnych 2

3 Cechy temperamentu w ujęciu RTT Charakterystyka czasowa temperamentu i jej podstawowe wymiary śwawość: tendencja do szybkiego reagowania, do utrzymywania wysokiego tempa aktywności i do łatwej zmiany z jednego zachowania (reakcji) w inne, odpowiednio do zmian w otoczeniu Perseweratywność: tendencja do kontynuowania i powtarzania zachowań po zaprzestaniu działania bodźca (sytuacji), który to zachowanie wywołał Parametry czasowe zachowania moŝna traktować jako kanały energetyczne : zwiększające dopływ stymulacji, co stanowi podstawową funkcję Ŝwawości, lub rozładowująca pobudzenie, z czym wiąŝe się podstawowa funkcja perseweratywności Cechy temperamentu w ujęciu RTT Charakterystyka energetyczna temperamentu i jej podstawowe wymiary Reaktywność emocjonalna: tendencja do intensywnego reagowania na bodźce wywołujące emocje, wyraŝająca się w duŝej wraŝliwości i niskiej odporności emocjonalnej Wytrzymałość: zdolność do adekwatnego reagowania w sytuacjach wymagających długotrwałej i wysoko stymulującej aktywności oraz w warunkach silnej stymulacji zewnętrznej Aktywność: tendencja do podejmowania zachowań o duŝej wartości stymulacyjnej lub zachowań dostarczających stymulacji zewnętrznej (z otoczenia) WraŜliwość sensoryczna: zdolność reagowania na bodźce zmysłowe o małej wartości stymulacyjnej Cechy temperamentu w ujęciu RTT Obie charakterystyki formalne: czasowa i energetyczna nie są niezaleŝne. Istnieją związki między cechami odzwierciedlające funkcjonalne sprzęŝenie cech i ich współdziałanie w procesie regulacji stymulacji. Pozwala to na dokonanie analizy określonych struktur cech. Określone powiązania między cechami mają znaczenie przystosowawcze i odzwierciedlają efektywność podmiotowej regulacji stymulacji. 3

4 Funkcjonalne znaczenie temperamentu Gdy jednostka ma moŝliwość efektywnej regulacji stymulacji, to selekcjonuje sytuacje i formy działania, odpowiednio do temperamentu. Oznacza to, Ŝe ludzie dostosowują warunki zewnętrzne i wybierają takie formy działania, aby odpowiadały ich moŝliwościom temperamentalnym. W warunkach tych osiągają maksymalna skuteczność działania i minimalizują negatywne następstwa emocjonalne. Cechy temperamentu wyznaczają sposób funkcjonowania w róŝnych dziedzinach działalności człowieka. Stwierdzono, Ŝe zaleŝnie od temperamentu, ludzie kształtują określone style działania, tj. sposoby wykonywania danej formy działalności. Style te występują w róŝnych formach aktywności zawodowej, szkolnej czy sportowej. Funkcjonalne znaczenie temperamentu Niezharmonizowana struktura temperamentu moŝe stanowić ryzyko nerwicy, prowadzić do rozwoju chorób somatycznych czy kształtowania się nieprawidłowych form zachowania w postaci uzaleŝnień, np. struktura temperamentu z tendencją do przestymulowywania się moŝe stanowić czynnik ryzyka choroby wieńcowej lub wrzodowej. Efektywna regulacja stymulacji 1. Funkcją systemów regulacyjnych stymulacji (mechanizmu fizjologicznego temperamentu) jest dostarczanie stymulacji odpowiadającej indywidualnemu zapotrzebowaniu na nią czy inaczej: odpowiadającej indywidualnym moŝliwościom jej przetwarzania. Na poziomie behawioralnym ta funkcja mechanizmu temperamentalnego uwidacznia się w istnieniu określonych cech zachowania, odzwierciedlających moŝliwości przetwarzania stymulacji i jej dostarczania lub unikania 2. Efektywność regulacji dotyczy stopnia dopasowania ilości dopływającej stymulacji do indywidualnych moŝliwości jej przetwarzania. Efektywna regulacja stymulacji to zatem taka, przy której potrzeba stymulacji jest doskonale zaspokajana nie jest wzbudzany ani przesyt ani niedosyt stymulacji 4

5 Efektywna regulacja stymulacji 3. Efektywna regulacji stymulacji jest gratyfikująca dla podmiotu: wzbudza emocje pozytywne, sprzyja duŝej efektywności działania. Z tego powodu utrzymanie poziomu stymulacji w granicach indywidualnego optimum traktuje się jako standard regulacji. Podmiot dąŝy do utrzymanie staniu efektywnej regulacji stymulacji 4. Efektywna regulacji stymulacji, sterowana poprzez mechanizmy fizjologiczne temperamentu, sprzyja kształtowaniu takich relacji pomiędzy cechami, które moŝna rozpatrywać jako struktury zharmonizowane, bowiem tworzą one konfiguracje cech zapewniające efektywną regulację stymulacji. Efektywna regulacja stymulacji 5. Zmiana stałej relacji pomiędzy cechami sprawiająca, Ŝe występuje między nimi dysocjacja, świadczy o nieefektywnej regulacji stymulacji. Odpowiadające jej konfiguracje cech temperamentu moŝna zatem traktować jako struktury niezharmonizowane. Powstanie takich struktur wiązano zwykle z długofalowymi oddziaływaniami środowiskowymi (głównie wychowawczymi) forsującymi style zachowania sprzeczne z dyspozycjami temperamentalnymi i prowadzącymi do powstania potrzeb pozostających w kolizji z potrzebą stymulacji. Jako przykład takich potrzeb moŝna wymienić potrzebę osiągnięć, a takŝe mechanizmy osobowościowe związane z dąŝeniem podmiotu do sprawowania kontroli. W tym znaczeniu niezharmonizowane struktury temperamentu odzwierciedlają nieefektywną regulację stymulacji, bowiem podmiot dąŝy do zaspokojenia potrzeb, których wartość stymulacyjna znajduję się poza obszarem optymalnego dla danej jednostki poziomu aktywacji Efektywna regulacja stymulacji 6. Długotrwała nieefektywna regulacja stymulacji prowadzi prawdopodobnie do zmian na poziomie mechanizmów fizjologicznych temperamentu. MoŜna przyjąć, Ŝe zmiany te zachodzą w efekcie długotrwałego nieoptymalnego pobudzenia: zbyt silnego i zbyt słanego (w następstwie nieoptymalnej stymulacji) i prowadzą do powstania tendencji do utrzymywania się tego stanu pobudzenia jako zwyczajowego (czy inaczej normalnego). Zakłada się przy tym, Ŝe nieoptymalne pobudzenie zwyczajowe i zmiany fizjologiczne z tym związane oraz odpowiadające im dysocjacje cech mogą prowadzić do zmian patologicznych zaburzeń zachowania lub chorób psychosomatycznych 5

6 Szacowanie cech temperamentu Szacowanie cech człowieka, w odróŝnieniu od systematycznej i celowej obserwacji, odwołuje się do wiedzy osób oceniających o danej osobie, uzyskanej głównie poprzez obserwację jej zachowania w naturalnych, często bardzo specyficznych i mało ustrukturyzowanych warunkach. Z twierdzeń biologicznej determinacji temperamentu i przejawianiu się go w zachowaniu człowieka juŝ od wczesnego dzieciństwa, niektórzy autorzy wyprowadzające tezę i obserwowalności cech temperamentu (w odróŝnieniu od cech osobowości, które niekoniecznie musza wykazywać taką specyfikę). Jeśli dana cecha moŝe być oszacowana dowód na to, Ŝe jest cecha temperamentu. Szacowanie cech temperamentu grupa licealistów grupa dorosłych grupa bliźniąt grupa małŝeństw Dla wszystkich prób obliczono korelacje samoopisu i szacowania. NajwyŜsze współczynniki korelacji pomiędzy samoopisem a oszacowania cech osiągnięto dla skali Aktywności, najniŝsze zaś dla skali WraŜliwość Sensoryczna. Wynik wydaje się zrozumiały, poniewaŝ skala pierwsza opisuje tzw. zachowania zewnętrzne, łatwe do zaobserwowania, zaś ostatnia zachowania mało dostępne obserwacji. śwawość tendencja do szybkiego reagowania utrzymywanie duŝego tempa wykonywanych czynności łatwa zmiana zachowania (reakcji) w odpowiedzi na zmianę warunków zewnętrznych ludzie Ŝwawi działają z niezwykłą Ŝywością, potrafią dostosować się do otoczenia elastyczność w zachowaniu plastyczność intelektualna zachowują się tak, jakby ciągle się spieszyli (zaprzeczenie flegmatyzmu) duŝa wytrwałość i sumienność w działaniu ogólnie duŝa wytrzymałość 6

7 Perseweratywność osoby skłonne do drobiazgowej analizy zdarzeń wielokrotne powracanie do minionych juŝ faktów Ŝyciowych (np. poszukiwanie argumentów uzasadniających podjęte juŝ decyzje) i długotrwałe ich przeŝywanie emocjonalne nadmierna koncentracja na przeszłości (a takŝe własnych stanach lub problemach) duŝa wraŝliwość emocjonalna tendencja do reagowania lękiem i napięciem emocjonalnym w sytuacjach stresowych obniŝona wytrzymałość WraŜliwość sensoryczna duŝa wraŝliwość zarówno sensoryczna, jak i emocjonalna wraŝliwe, delikatne, wysubtelnione emocjonalnie na poziomie poznawczym: spostrzegawcze, czujne i otwarte na otoczenie zewnętrzne Reaktywność emocjonalna duŝa pobudliwość emocjonalna reagują emocjami szczególnie łatwo i szczególnie silnie, nawet na najdrobniejsze i zdawałoby się zupełnie niewaŝne zdarzenia nieśmiałe otoczeniu łatwo urazić ich uczucia mała odporność emocjonalna tendencja do załamywania się w trudnych sytuacjach tendencja do obniŝania poziomu wykonania róŝnych zadań w warunkach stresowych ludzie ci przeŝywają stany napięcia emocjonalnego, sa spięci i sztywni w zachowaniu duŝa labilność i mała dojrzałość emocjonalna podejrzliwość (wykazywanie braku ufności) niepewność siebie tendencja do wycofywania się z kontaktów społecznych i unikania sytuacji trudnych 7

8 Wytrzymałość duŝa wytrzymałość na trudy i niewygody Ŝycia codziennego osoby takie radzą sobie w niekorzystnych warunkach otoczenia np. w hałasie) i pracować ze szczególną intensywnością lub szczególnie długo zdolność do wytrwałego działania sumienne wykonywanie czynności duŝa odporność emocjonalna duŝa odporność na zagroŝenia Aktywność osoby bardzo aktywne zawodowo i społecznie, często takŝe fizycznie towarzyscy, ekspansywni Ŝyciowo, elastyczni w zachowaniu tendencja do podejmowania wielu róŝnych zadań skłonność do zachowań impulsywnych podejmowanie ryzyka duŝa odporność emocjonalna ogólnie pozytywny nastrój negatywna reakcja na brak zajęć i konieczność dłuŝszej immobilizacji oraz monotonię, brak nowych wraŝeń i zmian w otoczeniu Zadanie Na podstawie profilu cech temperamentu określ: 1. Zharmonizowanie/nie zharmonizowanie struktury temperamentu 2. Poziom pobudzenia osoby (optymalny, nie optymalny, za wysoki, za niski?) 3. Efektywna/nieefektywna regulacja stymulacji? 4. Nastawienie na rozładowanie pubudzenia? 8

9 Struktura zharmonizowana wskazująca na duŝe moŝliwości przetwarzania stymulacji osoba bardzo wytrzymała mało reaktywna emocjonalnie bardzo aktywna duŝa wraŝliwość sensoryczna wysoka Ŝwawość mała perseweratywność efektywna regulacja emocji ogólne nastawienie na poszukiwanie stymulacji (zwyczajowy poziom pobudzenia w granicach optimum) duŝe moŝliwości przystosowawcze w typologii Hipokratesa Galena tej strukturze temperamentu odpowiada typ sangwiniczny Struktura zharmonizowana wskazująca na małe moŝliwości przetwarzania stymulacji mało wytrzymałe bardzo reaktywne emocjonalnie mało aktywne mała Ŝwawość mała wraŝliwość sensoryczna duŝa perseweratywność efektywna regulacja emocji nastawienie na rozładowanie pobudzenia unikanie stymulacji (zwyczajowy poziom pobudzenia w granicach optimum) małe moŝliwości przystosowawcze z uwagi na małą wraŝliwość sensoryczną i niską wytrzymałość (funkcjonują najlepiej w sytuacjach o małej wartości stymulacyjnej) typ melancholiczny Struktura niezharmonizowana wskazująca na duŝe moŝliwości przetwarzania stymulacji bardzo wytrzymałe mało reaktywne emocjonalnie mało aktywne mała (lub przeciętna) wraŝliwość sensoryczna mała Ŝwawość mała perseweratywność nieefektywna regulacja stymulacji nastawienie na ograniczenie zachowań rozładowujących w efekcie niskiego (nieoptymalnego) poziomu zwyczajowego pobudzenia (bez tendencji do poszukiwania stymulacji) flegmatyczny typ temperamentu 9

10 Struktura niezharmonizowana wskazująca na małe moŝliwości przetwarzania stymulacji mała wytrzymałość wysoka reaktywność duŝa aktywność duŝa (lub przeciętna) wraŝliwość sensoryczna wysoka perseweratywność wysoka Ŝwawość nieefektywna regulacja stymulacji nastawienie na rozładowanie wysokiego (nieoptymalnego) poziomu zwyczajowego pobudzenia (bez tendencji do unikania stymulacji) skłonności do zachowań impulsywnych wybuchowe łatwo reagują gniewem choleryk 10

Psychologia RóŜnic Indywidualnych Funkcjonalne znaczenie temperamentu Zajęcia 2 Katarzyna Popek

Psychologia RóŜnic Indywidualnych Funkcjonalne znaczenie temperamentu Zajęcia 2 Katarzyna Popek Psychologia RóŜnic Indywidualnych Funkcjonalne znaczenie temperamentu Zajęcia 2 Katarzyna Popek Przeznaczony do badania osób w wieku 15 80 lat, obojga płci Nie istnieją wersje oboczne, przeznaczone do

Bardziej szczegółowo

TEMPERAMENT HOKEISTÓW NA TRAWIE

TEMPERAMENT HOKEISTÓW NA TRAWIE TEMPERAMENT HOKEISTÓW NA TRAWIE Małgorzata Tomecka, Joanna Muniowska 1 Wiedza na temat cech temperamentu sportowców jest poznawczo użyteczna tak w zakresie zapewnienia prawidłowego przebiegu procesu szkolenia

Bardziej szczegółowo

Ryszard Poprawa Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego

Ryszard Poprawa Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego Potencjały zdrowia i szczęścia człowieka cz.iii Ryszard Poprawa Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego Co nam odbiera szczęście i zdrowie? Właściwości osobowości które nie sprzyjają zdrowiu i

Bardziej szczegółowo

LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU

LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU Pojęcie stresu wprowadzone zostało przez Hansa Hugona Selve`a, który u podłoża wielu chorób somatycznych upatrywał niezdolność człowieka do radzenia sobie ze stresem.

Bardziej szczegółowo

Praca naukowa dofinansowana ze środków na naukę Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w latach jako projekt badawczy nr N N

Praca naukowa dofinansowana ze środków na naukę Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w latach jako projekt badawczy nr N N Recenzent: prof. dr hab. Włodzimierz Oniszczenko prof. dr hab. Andrzej Sękowski Redaktor prowadzący: Agnieszka Szopińska Redakcja i korekta: Magdalena Ziarkiewicz Projekt okładki i stron tytułowych: Katarzyna

Bardziej szczegółowo

Copyright 2015 by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. Warszawa

Copyright 2015 by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. Warszawa Warszawa 2015 Recenzje: prof. dr hab. Anna Matczak prof. dr hab. Bogdan Zawadzki Opracowanie naukowo-techniczne: Martyna Mikulska Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja: Magdalena Pluta Korekta:

Bardziej szczegółowo

Książka dotowana przez Szkołę Wyższą Psychologii Społecznej w Warszawie

Książka dotowana przez Szkołę Wyższą Psychologii Społecznej w Warszawie Redaktor prowadzący: Anna Raciborska Redakcja: Magdalena Pluta Korekta: Joanna Barska Projekt okładki i opracowanie graficzne: Katarzyna Juras Copyright by Authors, Warszawa 2011 Copyright by Wydawnictwo

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie graficznych metod prezentacji wniosków diagnostycznych w nauczaniu diagnozy

Zastosowanie graficznych metod prezentacji wniosków diagnostycznych w nauczaniu diagnozy Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Instytut Psychologii Anna Słysz Zastosowanie graficznych metod prezentacji wniosków diagnostycznych w nauczaniu diagnozy III Ogólnopolska konferencja Diagnoza

Bardziej szczegółowo

Pięcioczynnikowy model osobowości Wielka Piątka

Pięcioczynnikowy model osobowości Wielka Piątka OSOBOWOŚĆ Pięcioczynnikowy model osobowości Wielka Piątka Jak powstała koncepcja Wielkiej Piątki? Poszukiwania podstawowych wymiarów osobowości: - leksykalne badania Allporta i Odberta, w wyniku których

Bardziej szczegółowo

(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu)

(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu) Iwona Jończyk (imię i nazwisko nauczyciela) Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej (przedmiot) 2407MR i GŻ 1997.08.18 (numer programu) Klasa IV TŻa, IV TŻb Lp. Cele kształcenia i wychowania Treści

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 12 maja 2017 r. Poz. 26 DECYZJA NR 87 KOMENDANTA GŁÓWNEGO STRAŻY GRANICZNEJ. z dnia 12 maja 2017 r.

Warszawa, dnia 12 maja 2017 r. Poz. 26 DECYZJA NR 87 KOMENDANTA GŁÓWNEGO STRAŻY GRANICZNEJ. z dnia 12 maja 2017 r. DZIENNIK URZĘDOWY KOMENDY GŁÓWNEJ STRAŻY GRANICZNEJ Warszawa, dnia 12 maja 2017 r. Poz. 26 DECYZJA NR 87 KOMENDANTA GŁÓWNEGO STRAŻY GRANICZNEJ z dnia 12 maja 2017 r. zmieniająca decyzję w sprawie określenia

Bardziej szczegółowo

Czynniki warunkujące osiągnięcia szkolne uczniów

Czynniki warunkujące osiągnięcia szkolne uczniów Czynniki warunkujące osiągnięcia szkolne uczniów Białystok, 16.04.2010r. GraŜyna Łaniewska Doświadczenie sukcesu, osiągnięć, zwłaszcza dla dziecka jest nie do przecenienia, poniewaŝ: stanowi podstawę budowania

Bardziej szczegółowo

POSTAW NA ROZWÓJ! 19.05.2011 KONFERENCJA PODSUMOWUJĄCA PROJEKT

POSTAW NA ROZWÓJ! 19.05.2011 KONFERENCJA PODSUMOWUJĄCA PROJEKT 19.05.2011 KONFERENCJA PODSUMOWUJĄCA PROJEKT POSTAW NA ROZWÓJ! Kampania informacyjno promocyjna oraz doradztwo dla osób dorosłych w zakresie kształcenia ustawicznego edycja 2 Projekt współfinansowany przez

Bardziej szczegółowo

Psychometria. Testy Psychologiczne. Test Psychologiczny. Test Psychologiczny. Test Psychologiczny (wg APA) Test Psychologiczny. Test Psychologiczny

Psychometria. Testy Psychologiczne. Test Psychologiczny. Test Psychologiczny. Test Psychologiczny (wg APA) Test Psychologiczny. Test Psychologiczny Psychometria Testy Psychologiczne W 2 Nie wiemy czy mierzone cechy, stany czy postawy istnieją w rzeczywistości, bo nie mamy do nich bezpośredniego dostępu. Dlatego nazywane są też zmiennymi lub konstruktami,

Bardziej szczegółowo

Program Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu" dla oddziałów sportowych piłka nożna

Program Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu dla oddziałów sportowych piłka nożna Załącznik nr 6 do Programu Wychowawczo-Profilaktycznego Szkoły Podstawowej nr 7 W Częstochowie Program Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu" dla oddziałów sportowych piłka nożna Trening mentalny

Bardziej szczegółowo

OPIS PRZEDMIOTU. Psychologia różnic indywidualnych 1100-Ps2RI-SJ. Kod przedmiotu. Pedagogiki i Psychologii

OPIS PRZEDMIOTU. Psychologia różnic indywidualnych 1100-Ps2RI-SJ. Kod przedmiotu. Pedagogiki i Psychologii OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Psychologia różnic indywidualnych 1100-Ps2RI-SJ Wydział Instytut/Katedra Kierunek Pedagogiki i Psychologii Instytut Psychologii Psychologia Specjalizacja/specjalność

Bardziej szczegółowo

Webinar wspierany przez: Osobowość w pracy doradcy kariery

Webinar wspierany przez: Osobowość w pracy doradcy kariery Webinar wspierany przez: Osobowość w pracy doradcy kariery Partnerzy Ogólnopolskiego Badania Doradców Kariery Harmonogram Problemy, które poruszymy Czym jest i na co wpływa osobowość? 1. Jak osobowość

Bardziej szczegółowo

Psychometria. klasyczna teoria rzetelności testu. trafność. Co wyniki testu mówią nam o samym teście? B. Trafność pomiaru testem.

Psychometria. klasyczna teoria rzetelności testu. trafność. Co wyniki testu mówią nam o samym teście? B. Trafność pomiaru testem. Psychometria Co wyniki testu mówią nam o samym teście? B. Trafność pomiaru testem. klasyczna teoria rzetelności testu W6 dr Łukasz Michalczyk Trafność czy udało się zmierzyć to, co zamierzaliśmy zmierzyć

Bardziej szczegółowo

1. TESTY PSYCHOLOGICZNE

1. TESTY PSYCHOLOGICZNE 1. TESTY PSYCHOLOGICZNE 1. pojęcie testu psychologicznego 2. zastosowanie 3. podstawowe wymogi (standaryzacja, obiektywność, rzetelność, trafność, normalizacja) 4. cecha psychologiczna w ujęciu psychologicznym

Bardziej szczegółowo

Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową. Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem

Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową. Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem Duchowość 1. Duchowość = religijność 2. Duchowość versus religijność

Bardziej szczegółowo

Wstęp. Przedmowa. 2o Psychologia rozwoju człowieka 63

Wstęp. Przedmowa. 2o Psychologia rozwoju człowieka 63 Wstęp Przedmowa n 1. Cele, założenia i zastosowanie psychologii 13 1.1. Analiza zachowania i doznawania jako zadanie psychologii 14 1.2. Psychologia jako dziedzina badań 16 1.2.1. Cele badań naukowych

Bardziej szczegółowo

Materiały wykładowe (fragmenty)

Materiały wykładowe (fragmenty) Materiały wykładowe (fragmenty) 1 Robert Susmaga Instytut Informatyki ul. Piotrowo 2 Poznań kontakt mail owy Robert.Susmaga@CS.PUT.Poznan.PL kontakt osobisty Centrum Wykładowe, blok informatyki, pok. 7

Bardziej szczegółowo

AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi

AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi GENETYCZNIE UWARUNKOWANA, NEUROLOGICZNA DYSFUNKCJA, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ NIEADEKWATNYMI

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 15

SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 15 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 15 1. POJĘCIA PODSTAWOWE... 19 1.1. Kreacjonizm... 19 1.2. Ewolucjonizm... 19 1.3. Człowiek... 20 1.4. Różnice indywidualne... 26 1.5. Cechy człowieka... 26 2. ISTOTA I KATEGORIE

Bardziej szczegółowo

WY H C OWA W N A I N E

WY H C OWA W N A I N E Co nauczyciel wiedzieć powinien? WaŜne pojęcia WaŜne pojęcia WYCHOWANIE to mądre towarzyszenie uczniowi na drodze jego rozwoju i stworzenie mu wartościowego środowiska wychowawczego. W jego wyniku uczeń

Bardziej szczegółowo

DOROTA BIŁYJ Wrocław IWONA BOGUSZ Olsztyn AGATA BRONIKOWSKA Warszawa MAŁGORZATA GAŁKIEWICZ Bydgoszcz PAWEŁ HOROWSKI Bełchatów CZESŁAW JAROSZ Łomża

DOROTA BIŁYJ Wrocław IWONA BOGUSZ Olsztyn AGATA BRONIKOWSKA Warszawa MAŁGORZATA GAŁKIEWICZ Bydgoszcz PAWEŁ HOROWSKI Bełchatów CZESŁAW JAROSZ Łomża DOROTA BIŁYJ Wrocław IWONA BOGUSZ Olsztyn AGATA BRONIKOWSKA Warszawa MAŁGORZATA GAŁKIEWICZ Bydgoszcz PAWEŁ HOROWSKI Bełchatów CZESŁAW JAROSZ Łomża BARBARA JUNAK-BŁĘDOWSKA Radom DARIA KUDOSZ Zielona Góra

Bardziej szczegółowo

Jak trafnie wybrać zawód? poznanie siebie.

Jak trafnie wybrać zawód? poznanie siebie. Jak trafnie wybrać zawód? poznanie siebie. Karierę zawodową trzeba świadomie zaplanować. Warto wyznaczyć sobie cel bądź cele, do których będziemy dążyć. Zanim to jednak nastąpi, należy poznać szereg czynników

Bardziej szczegółowo

Czynniki trafnego wyboru zawodu.

Czynniki trafnego wyboru zawodu. Czynniki trafnego wyboru zawodu. Podjęcie przez młodego człowieka będącego uczniem mądrej i trafnej decyzji dotyczącej wyboru zawodu często nie jest łatwa. Należy uczniom dostarczyć jak najwięcej informacji,

Bardziej szczegółowo

GRUPA I kierowcy zawodowi bezwypadkowi (n=1243)

GRUPA I kierowcy zawodowi bezwypadkowi (n=1243) Metoda osoby badane GRUPA I kierowcy zawodowi bezwypadkowi (n=1243) bez sprawstwa wypadku drogowego z ofiarami śmiertelnymi lub rannymi staż pracy min. 2 lata prawo jazdy kat. B, C, CE, D, DE taksówki,

Bardziej szczegółowo

G. Morgan, Obrazy organizacji, Warszawa 1997

G. Morgan, Obrazy organizacji, Warszawa 1997 3. Metafory organizacyjne Morgana G. Morgan, Obrazy organizacji, Warszawa 1997 przedstawia specyficzny sposób postrzegania, myślenia i mówienia o organizacji; ujmuje istotę utrwalonego typu doświadczenia

Bardziej szczegółowo

Czynniki determinujące zdrowie populacji i jednostki

Czynniki determinujące zdrowie populacji i jednostki Czynniki determinujące zdrowie populacji i jednostki Zdrowie grupy definicji zdrowia: Potoczne: zdrowie rozumiane jest jako brak choroby lub dolegliwości. Profesjonalne: formułowane przez przedstawicieli

Bardziej szczegółowo

TEMPERAMENT TEMPERAMENT 12/10/2015 TEMPERAMENT GENEZA TEMPERAMENTU GENEZA TEMPERAMENTU. Wykład 2

TEMPERAMENT TEMPERAMENT 12/10/2015 TEMPERAMENT GENEZA TEMPERAMENTU GENEZA TEMPERAMENTU. Wykład 2 Wykład 2 GENEZA U Zespół pewnych, względnie stałych cech osobowości, charakterystycznych dla danej jednostki, przejawiających się w jej zachowaniu, procesach psychicznych i emocjonalnych. Temperament jest

Bardziej szczegółowo

Szkoła Podstawowa nr7 im. Jana Pawła II w Oleśnicy Program adaptacyjny dla uczniów klas czwartych Uczę się z radością

Szkoła Podstawowa nr7 im. Jana Pawła II w Oleśnicy Program adaptacyjny dla uczniów klas czwartych Uczę się z radością Szkoła Podstawowa nr7 im. Jana Pawła II w Oleśnicy Program adaptacyjny dla uczniów klas czwartych Uczę się z radością Opracował zespół wychowawców klas IV-VI 1. Idea i założenia teoretyczne programu Sytuacja

Bardziej szczegółowo

Nowe pytania egzaminacyjne

Nowe pytania egzaminacyjne Nowe pytania egzaminacyjne 1. Jakie jest znaczenie genetyki behawioralnej w badaniach psychologicznych? 2. Wyjaśnij pojęcie funkcjonalnej asymetrii mózgu i omów jak zmieniały się poglądy na ten temat.

Bardziej szczegółowo

Profil mistrza - temperament

Profil mistrza - temperament Profil mistrza - temperament KATARZYNA KOSIOR Pytanie, które od dawna już nurtuje zarówno psychologów sportu, jak i trenerów, a także samych zawodników, dotyczy możliwości wykreowania profilu sportowego

Bardziej szczegółowo

Temperamentalne uwarunkowania zachowań ryzykownych na podstawie kierowców

Temperamentalne uwarunkowania zachowań ryzykownych na podstawie kierowców ODACHOWSKA Ewa 1 Temperamentalne uwarunkowania zachowań ryzykownych na podstawie kierowców Słowa kluczowe: psychologia transportu, kierowca, zachowania ryzykowne, temperament Streszczenie Specjaliści od

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI OPARTE NA KOMPETENCJACH (1) KOMPETENCJE

ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI OPARTE NA KOMPETENCJACH (1) KOMPETENCJE ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI OPARTE NA KOMPETENCJACH (1) KOMPETENCJE KOMPETENCJE potencjał przyczyniający się do osiągnięcia określonych wyników w procesach pracy. KOMPETENCJE potencjał, istniejący w

Bardziej szczegółowo

Inteligencja emocjonalna a sukces ucznia

Inteligencja emocjonalna a sukces ucznia Inteligencja emocjonalna a sukces ucznia Wszechnica Edukacyjna Targówek, Warszawa, 17.06.2013 r. Katarzyna Martowska Czy inteligencja racjonalna wystarczy, aby odnieść sukces w szkole? Sukces w szkole:

Bardziej szczegółowo

Kształcenie psychologów transportu w świetle projektów nowych aktów prawnych

Kształcenie psychologów transportu w świetle projektów nowych aktów prawnych Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Kształcenie psychologów transportu w świetle projektów nowych aktów prawnych Adam Tarnowski Stan rzeczy 2 Ustawa o kierujących pojazdami z dn. 05.01.2011

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka agresji i przemocy w szkołach część I. mgr Jolanta Kamińska Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Słupsku

Profilaktyka agresji i przemocy w szkołach część I. mgr Jolanta Kamińska Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Słupsku Profilaktyka agresji i przemocy w szkołach część I mgr Jolanta Kamińska Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Słupsku Raport NIK Przeciwdziałanie zjawiskom patologii wśród dzieci i młodzieży szkolnej

Bardziej szczegółowo

LEKCJA 2 ŹRÓDŁA STRESU, FAZY ORAZ REAKCJE NA STRES

LEKCJA 2 ŹRÓDŁA STRESU, FAZY ORAZ REAKCJE NA STRES LEKCJA 2 ŹRÓDŁA STRESU, FAZY ORAZ REAKCJE NA STRES Źródła stresu- kryteria wyodrębniania: Częstotliwość występowania i czas trwania (tj. stres incydentalny, stres chroniczny). Siła, intensywność bodźca

Bardziej szczegółowo

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychologia radzenia sobie ze stresem 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychology of coping with stress 3. Jednostka prowadząca przedmiot

Bardziej szczegółowo

3.5. Psychologiczne ujęcie stresu i radzenia sobie

3.5. Psychologiczne ujęcie stresu i radzenia sobie 3.5. Psychologiczne ujęcie stresu i radzenia sobie W literaturze psychologicznej (ale też w potocznym rozumienia tego słowa) termin stres może być używany w znaczeniu: 1) stanu (stan stresu), 2) sytuacji

Bardziej szczegółowo

Psychologia rozwojowa wieku dojrzałego. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ

Psychologia rozwojowa wieku dojrzałego. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Psychologia rozwojowa wieku dojrzałego Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Tematyka kursu Wprowadzenie do psychologii rozwojowej wieku dojrzałego. Omówienie tematyki kursu. Podstawowe pojęcia z zakresu

Bardziej szczegółowo

Cechy osobowości a style radzenia sobie ze stresem w okresie wczesnej starości. Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II

Cechy osobowości a style radzenia sobie ze stresem w okresie wczesnej starości. Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II Cechy osobowości a style radzenia sobie ze stresem w okresie wczesnej starości Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II Starość wyzwaniem współczesności Demograficzne starzenie się społeczeństw

Bardziej szczegółowo

Pewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej.

Pewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej. Pewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej. Gotowość szkolna- sylwetka dziecka dojrzałego i niedojrzałego do rozpoczęcia nauki w szkole Edukacja szkolna jest

Bardziej szczegółowo

2. Profilaktyka selektywna II stopnia - działania adresowane do dzieci i młodzieży z grup zwiększonego ryzyka

2. Profilaktyka selektywna II stopnia - działania adresowane do dzieci i młodzieży z grup zwiększonego ryzyka Współdziałanie pedagogów szkolnych, nauczycieli i wychowawców oraz rodziców w przeciwdziałaniu powstawania czynników depresjogennych w szkole, otoczeniu szkoły, domach rodzinnych I Poziomy profilaktyki

Bardziej szczegółowo

Standardowe techniki diagnostyczne

Standardowe techniki diagnostyczne Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Standardowe techniki diagnostyczne Zajęcia nr 13: Pomiar stylów radzenia sobie ze stresem Mgr Karolina Stala Co powinno znaleźć się w raporcie zbiorczym?

Bardziej szczegółowo

Procedura zarządzania ryzykiem w Państwowej WyŜszej Szkole Zawodowej w Elblągu

Procedura zarządzania ryzykiem w Państwowej WyŜszej Szkole Zawodowej w Elblągu Procedura zarządzania ryzykiem w Państwowej WyŜszej Szkole Zawodowej w Elblągu Załącznik nr 2 do zarządzenia Celem procedury jest zapewnienie mechanizmów identyfikowania ryzyk zagraŝających realizacji

Bardziej szczegółowo

Czynniki zniekształcające wyniki testowe

Czynniki zniekształcające wyniki testowe Czynniki zniekształcające wyniki testowe Na wyniki testowe wpływają nie tylko zmienne treściowe - określone rodzaje zdolności czy cech osobowości. Wyniki testowe mogą też być zniekształcane przez określone

Bardziej szczegółowo

Procedura przeprowadzania egzaminu magisterskiego w Instytucie Psychologii (obowiązująca od roku akad. 2010/11):

Procedura przeprowadzania egzaminu magisterskiego w Instytucie Psychologii (obowiązująca od roku akad. 2010/11): Procedura przeprowadzania egzaminu magisterskiego w Instytucie Psychologii (obowiązująca od roku akad. 2010/11): 1.W trakcie egzaminu magisterskiego student otrzymuje trzy pytania główne: a. Recenzent

Bardziej szczegółowo

[5ZSTZS/KII] Psychologia stresu

[5ZSTZS/KII] Psychologia stresu 1. Ogólne informacje o module [5ZSTZS/KII] Psychologia stresu Nazwa modułu PSYCHOLOGIA STRESU Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr

Bardziej szczegółowo

Poczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości

Poczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości Poczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II Konferencja Międzynarodowa Zdrowie

Bardziej szczegółowo

Pieniądz jest to towar, który w wyniku ogólnej zgody został uznany jako środek wymiany gospodarczej.

Pieniądz jest to towar, który w wyniku ogólnej zgody został uznany jako środek wymiany gospodarczej. Pieniądz jest to towar, który w wyniku ogólnej zgody został uznany jako środek wymiany gospodarczej. łatwość przenoszenia z miejsca na miejsce, trwałość ( odporność na zniszczenie), rozpoznawalność, jednorodność,

Bardziej szczegółowo

Alkohol w rodzinie zaburzone więzi

Alkohol w rodzinie zaburzone więzi Konferencja szkoleniowa dla nauczycieli i pedagogów Życie z FAS Alkohol w rodzinie zaburzone więzi Beata Stebnicka Fundacja FASTRYGA Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Zabrzu Zaburzenia więzi Nie ma takiego

Bardziej szczegółowo

Wszelkie działania twórcze zaczyna się od ruchu. Gimnastyka Mózgu. Kinezjologia Edukacyjna według dr P. Dennisona stopień I i II.

Wszelkie działania twórcze zaczyna się od ruchu. Gimnastyka Mózgu. Kinezjologia Edukacyjna według dr P. Dennisona stopień I i II. Wszelkie działania twórcze zaczyna się od ruchu. Samorządowe Centrum Edukacji w Tarnowie kolejny juŝ raz w swojej ofercie proponuje dla nauczycieli wszystkich specjalności warsztaty metodyczne: Gimnastyka

Bardziej szczegółowo

opracowanie: Maria Kościńska - dla SIP Regionu Gdańskiego NSZZ Solidarność

opracowanie: Maria Kościńska - dla SIP Regionu Gdańskiego NSZZ Solidarność opracowanie: Maria Kościńska - dla SIP Regionu Gdańskiego NSZZ Solidarność Mówiąc o zagrożeniu mamy na myśli każdy czynnik, który może spowodować wystąpienie szkody. Powszechnie przyjęto podział na zagrożenia:

Bardziej szczegółowo

Temat: BADANIE NIEZALEśNOŚCI DWÓCH CECH JAKOŚCIOWYCH TEST CHI KWADRAT. Anna Rajfura 1

Temat: BADANIE NIEZALEśNOŚCI DWÓCH CECH JAKOŚCIOWYCH TEST CHI KWADRAT. Anna Rajfura 1 Temat: BADANIE NIEZALEśNOŚCI DWÓCH CECH JAKOŚCIOWYCH TEST CHI KWADRAT Anna Rajfura 1 Przykład W celu porównania skuteczności wybranych herbicydów: A, B, C sprawdzano, czy masa chwastów na poletku zaleŝy

Bardziej szczegółowo

Badanie różnic indywidualnych w praktyce. 1100-PS36BRIWP-SJ. Wydział Pedagogiki i Psychologii Instytut Psychologii Psychologia

Badanie różnic indywidualnych w praktyce. 1100-PS36BRIWP-SJ. Wydział Pedagogiki i Psychologii Instytut Psychologii Psychologia Załącznik Nr 1 OPIS PRZEDMIOTU Kod przedmiotu 1100-PS36BRIWP-SJ Wydział Instytut/Katedra Kierunek Specjalizacja/specjalność Poziom organizacyjny studiów System studiów Wydział Pedagogiki i Psychologii

Bardziej szczegółowo

Medyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej

Medyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej Medyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej Małgorzata Dąbrowska-Kaczorek Lekarz specjalizujący się w psychiatrii i psychoterapii pozn-behehawioralnej Centrum Diagnozy i Terapii ADHD Zaburzenia psychiczne

Bardziej szczegółowo

Rozwój emocjonalny i społeczny dziecka w młodszym wieku szkolnym

Rozwój emocjonalny i społeczny dziecka w młodszym wieku szkolnym Rozwój emocjonalny i społeczny dziecka w młodszym wieku szkolnym Ewa Pohorecka 08.06.2015 Kraków Rozwój emocjonalny dziecka kładzie podwaliny pod rozwój każdej innej zdolności umysłowej Na długo przed

Bardziej szczegółowo

Psychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma. przedstawi obszary, w których psychologia pozytywna jest w Polsce

Psychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma. przedstawi obszary, w których psychologia pozytywna jest w Polsce Psychologia pozytywna i jej rozwój w Polsce Psychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma niezbyt długą historię, jednak czerpie z dokonań psychologii na przestrzeni wielu dziesięcioleci.

Bardziej szczegółowo

Przykładowy schemat do budowy lub modyfikacji. programu nauczania

Przykładowy schemat do budowy lub modyfikacji. programu nauczania Piotr Kaja, Andrzej Peć Przykładowy schemat do budowy lub modyfikacji programu nauczania ORE, 11-12 maja 2011 I. OD AUTORA II. SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA III. TREŚCI NAUCZANIA Specyfika

Bardziej szczegółowo

Publikacja wydana staraniem Instytutu Psychologii WNHiP Uniwersytetu Wrocławskiego

Publikacja wydana staraniem Instytutu Psychologii WNHiP Uniwersytetu Wrocławskiego Recenzent: prof. dr hab. Zygfryd Juczyński Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja: Anna Kaniewska Korekta: Joanna Barska Projekt okładki: Katarzyna Juras Copyright 2015 by Wydawnictwo Naukowe Scholar

Bardziej szczegółowo

DIAGNOZA I CO DALEJ? Hanna Wiśniewska-Śliwińska

DIAGNOZA I CO DALEJ? Hanna Wiśniewska-Śliwińska DIAGNOZA I CO DALEJ? Hanna Wiśniewska-Śliwińska KRYZYS stan dezorganizacji, w którym ludzie doświadczają frustracji ważnych celów życiowych lub naruszenia cyklów życiowych, a także zawodności metod

Bardziej szczegółowo

Dzieci też przeżywają żałobę. Jak wspierać rodzinę po stracie? Milena Pacuda Anna Sokołowska

Dzieci też przeżywają żałobę. Jak wspierać rodzinę po stracie? Milena Pacuda Anna Sokołowska Dzieci też przeżywają żałobę. Jak wspierać rodzinę po stracie? Milena Pacuda Anna Sokołowska Podstawy teoretyczne Jak kształtuje się pojęcie śmierci u dzieci? Dzieci w wieku do 4 lat: do 2 roku życia poczucie

Bardziej szczegółowo

Seminarium dyplomowe

Seminarium dyplomowe Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra Promocji Zdrowia Zakład Rekreacji i Turystyki kwalifikowanej Seminarium dyplomowe Osoby prowadzące przedmiot: 1. Krzysztof Prusik, prof. nadzw.

Bardziej szczegółowo

Colorful B S. Autor: Alicja Jakimczuk. Wydawca: Colorful Media. Korekta: Marlena Fiedorow ISBN: Copyright by COLORFUL MEDIA Poznań 2012

Colorful B S. Autor: Alicja Jakimczuk. Wydawca: Colorful Media. Korekta: Marlena Fiedorow ISBN: Copyright by COLORFUL MEDIA Poznań 2012 Autor: Alicja Jakimczuk Wydawca: Colorful Media Korekta: Marlena Fiedorow ISBN: 83-919772-5-0 Copyright by COLORFUL MEDIA Poznań 2012 Okładka: Colorful Media Skład i łamanie: Colorful Media Colorful B

Bardziej szczegółowo

PROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI

PROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI PROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY Tematy szkolenia PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI Wykład 2 godz. - Podejście do rozwoju psychicznego w kontekście

Bardziej szczegółowo

Stres w pracy? Nie, dziękuję!

Stres w pracy? Nie, dziękuję! Najważniejsze informacje i wyniki badań nt. stresu zawodowego. Metody i techniki radzenia sobie ze stresem Dr Dorota Żołnierczyk Zreda Pracownia Psychologii i Socjologii Pracy Centralny Instytut Ochrony

Bardziej szczegółowo

Czy kryzys ma sens? Psycholog Konsultant dowódcy ds. profilaktyki psychologicznej Magdalena Michalak - Mierczak

Czy kryzys ma sens? Psycholog Konsultant dowódcy ds. profilaktyki psychologicznej Magdalena Michalak - Mierczak Czy kryzys ma sens? Psycholog Konsultant dowódcy ds. profilaktyki psychologicznej Magdalena Michalak - Mierczak Definicja kryzysu Kryzys jest odczuwaniem lub doświadczaniem wydarzenia, bądź sytuacji, jako

Bardziej szczegółowo

to umiejętność radzenia sobie z własnymi emocjami i zdolność rozumienia innych ludzi. Ma ona decydujące znaczenie w kwestii tworzenia dobrych relacji

to umiejętność radzenia sobie z własnymi emocjami i zdolność rozumienia innych ludzi. Ma ona decydujące znaczenie w kwestii tworzenia dobrych relacji to umiejętność radzenia sobie z własnymi emocjami i zdolność rozumienia innych ludzi. Ma ona decydujące znaczenie w kwestii tworzenia dobrych relacji ze swoim otoczeniem i poczucia spełnienia się w życiu.

Bardziej szczegółowo

Martyna Król Psychologia Kognitywistyka Uniwersytet im. A. Mickiewicza. Style poznawcze w jaki sposób myślimy?

Martyna Król Psychologia Kognitywistyka Uniwersytet im. A. Mickiewicza. Style poznawcze w jaki sposób myślimy? Martyna Król Psychologia Kognitywistyka Uniwersytet im. A. Mickiewicza Style poznawcze w jaki sposób myślimy? Style poznawcze w jaki sposób myślimy? Plan wystąpienia: definicje wymiary krytyka propozycja

Bardziej szczegółowo

PROFIL STANOWISKA PRACY (THOMAS JOB) Księgowa/Księgowy ANALIZA PROFILU OSOBOWEGO Pani XY oraz Pani YZ PRZYKŁADOWY RAPORT PORÓWNAWCZY:

PROFIL STANOWISKA PRACY (THOMAS JOB) Księgowa/Księgowy ANALIZA PROFILU OSOBOWEGO Pani XY oraz Pani YZ PRZYKŁADOWY RAPORT PORÓWNAWCZY: MATERIAŁ DO DYSPOZYCJI KLIENTA PRZYKŁADOWY RAPORT PORÓWNAWCZY: PROFIL STANOWISKA PRACY (THOMAS JOB) Księgowa/Księgowy ANALIZA PROFILU OSOBOWEGO Pani XY oraz Pani YZ Warszawa, październik 2014 roku PANI

Bardziej szczegółowo

ROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA

ROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA ROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA Rozważania na bazie badań sondażowych Dr Beata Ziółkowska Instytut Psychologii, UAM Klasyfikacja potrzeb psychicznych POTRZEBA: to siła wewnętrzna, która pod

Bardziej szczegółowo

Raport z testu osobowościowego SOFTSkill

Raport z testu osobowościowego SOFTSkill Raport z testu osobowościowego SOFTSkill Sporządzony dla: HR 24 SP. Z O.O. / ŚCIŚLE POUFNE / Osoba badana: Jan Kowalski Data wykonania testu: 2012-07-20 Data sporządzenia raportu: 2012-07-25 i Informacje

Bardziej szczegółowo

Preferowany typ koncentracji uwagi w zależności od cech temperamentu w strzelectwie sportowym

Preferowany typ koncentracji uwagi w zależności od cech temperamentu w strzelectwie sportowym 39 dr Jan Blecharz mgr Katarzyna Lenczowska Preferowany typ koncentracji uwagi w zależności od cech temperamentu w strzelectwie sportowym Trudno wyobrazić sobie zawodnika uzyskującego doskonałe wyniki

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie emocjami

Zarządzanie emocjami Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Beata Skowrońska Uniwersytet w Białymstoku 9 grudnia 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL Co to jest inteligencja

Bardziej szczegółowo

Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju

Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju Może to autyzm? Kiedy rozwój dziecka budzi niepokój rodziców zwłaszcza w zakresie mowy i komunikacji, rozwoju ruchowego oraz/lub w sferze emocjonalno

Bardziej szczegółowo

Wyróżniono 6 ważnych elementów szacowania ryzyka i potrzeby ochrony dziecka w relacjach rodzic dziecko

Wyróżniono 6 ważnych elementów szacowania ryzyka i potrzeby ochrony dziecka w relacjach rodzic dziecko Anna Bakuła Jak diagnozować krzywdzenie dziecka Wielu autorów twierdzi, że na zjawisko maltretowania dzieci należy spojrzeć z perspektywy właściwości indywidualnych dziecka, cech jego rodziny jako systemu,

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspieranie miękkich kompetencji dziecka Mgr Beata Skowrońska Uniwersytet w Białymstoku 2 października 2014 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL

Bardziej szczegółowo

Szkoła Podstawowa nr7 im. Jana Pawła II w Oleśnicy Program adaptacyjny dla grup przedszkolnych i klas pierwszych Jestem wesołym uczniem

Szkoła Podstawowa nr7 im. Jana Pawła II w Oleśnicy Program adaptacyjny dla grup przedszkolnych i klas pierwszych Jestem wesołym uczniem Szkoła Podstawowa nr7 im. Jana Pawła II w Oleśnicy Program adaptacyjny dla grup przedszkolnych i klas pierwszych Jestem wesołym uczniem Opracował zespół wychowawców klas 0-III 1. Idea i założenia teoretyczne

Bardziej szczegółowo

Autorzy zakładają, Ŝe wyróŝnione czynniki:

Autorzy zakładają, Ŝe wyróŝnione czynniki: Osobowość typu A, B, C i D Zainteresowanie róŝnicami ludzi pod względem cech psychologicznych jest charakterystyczne dla wielu nauk: psychologii, socjologii, filozofii itp. Psychologowie definiują osobowość

Bardziej szczegółowo

Stres, sytuacje trudne i wypalenie zawodowe Kod przedmiotu

Stres, sytuacje trudne i wypalenie zawodowe Kod przedmiotu Stres, sytuacje trudne i wypalenie zawodowe - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Stres, sytuacje trudne i wypalenie zawodowe Kod przedmiotu 14.4-WP-PSChM-SStiWZ-W-S14_pNadGenFWT0D Wydział

Bardziej szczegółowo

W S P Ó Ł P R A C A PRZEDSZKOLA I SZKOŁY Z RODZICAMI SZANSĄ NA SUKCS DZIECKA

W S P Ó Ł P R A C A PRZEDSZKOLA I SZKOŁY Z RODZICAMI SZANSĄ NA SUKCS DZIECKA BoŜena Janiszewska psycholog W S P Ó Ł P R A C A PRZEDSZKOLA I SZKOŁY Z RODZICAMI SZANSĄ NA SUKCS DZIECKA DOM RODZINNY naturalne środowisko wychowawcze dziecka PRZEDSZKOLE instytucjonalne środowiska SZKOŁA

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE. WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE. WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia Katedra Morfologicznych i Czynnościowych Podstaw Kultury Fizycznej Kierunek: Wychowanie Fizyczne SYLABUS Nazwa przedmiotu

Bardziej szczegółowo

Trafność czyli określanie obszaru zastosowania testu

Trafność czyli określanie obszaru zastosowania testu Trafność czyli określanie obszaru zastosowania testu Trafność jest to dokładność z jaką test mierzy to, co ma mierzyć Trafność jest to stopień, w jakim test jest w stanie osiągnąć stawiane mu cele Trafność

Bardziej szczegółowo

Dr Marta Kochan - Wójcik Psychologia

Dr Marta Kochan - Wójcik Psychologia Dr Marta Kochan - Wójcik Psychologia "Nauczyciel przedmiotów zawodowych w zakresie organizacji usług gastronomicznych i hotelarstwa oraz architektury krajobrazu - studia podyplomowe" projekt realizowany

Bardziej szczegółowo

Dlaczego czasami więcej znaczy mniej

Dlaczego czasami więcej znaczy mniej Dlaczego czasami więcej znaczy mniej Analiza związków wielozadaniowości z funkcjonowaniem poznawczym i moralnym użytkowników Internetu mgr Jakub Kuś Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej Wydział Zamiejscowy

Bardziej szczegółowo

Recenzje: dr hab. Eleonora Bielawska-Batorowicz, prof. Uniwersytetu Łódzkiego prof. dr hab. Bogdan Zawadzki

Recenzje: dr hab. Eleonora Bielawska-Batorowicz, prof. Uniwersytetu Łódzkiego prof. dr hab. Bogdan Zawadzki Recenzje: dr hab. Eleonora Bielawska-Batorowicz, prof. Uniwersytetu Łódzkiego prof. dr hab. Bogdan Zawadzki Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja i korekta: Magdalena Pluta Projekt okładki: Katarzyna

Bardziej szczegółowo

Akademia Młodego Ekonomisty

Akademia Młodego Ekonomisty Akademia Młodego Ekonomisty RODZIC I NAUCZYCIEL PARTNERZY PROCESU EDUKACJI Katarzyna Stryjek Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 19 października 2015 r. etapy rozwoju człowieka wg Eriksona Pięć z nich dotyczy

Bardziej szczegółowo

Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M

Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M Skala zdarzeń życiowych (Holmes i Rahe, 1967) 150 punktów kryzys życiowy 300 punktów bardzo poważny kryzys życiowy

Bardziej szczegółowo

Warszawa, Prof. dr hab. Magdalena Marszał-Wiśniewska SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Warszawa

Warszawa, Prof. dr hab. Magdalena Marszał-Wiśniewska SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Warszawa Warszawa, 22. 06. 2018. Prof. dr hab. Magdalena Marszał-Wiśniewska SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Warszawa Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Karoliny Staniaszek pt. Dezadaptacyjne schematy i

Bardziej szczegółowo

W zdrowym ciele zdrowy duch

W zdrowym ciele zdrowy duch W zdrowym ciele zdrowy duch "Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu Wojciech Oczko-nadworny lekarz Stefana Batorego Można wyróżnić aktywność fizyczną podejmowaną: w czasie

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A)

WYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A) SUM - WLK 2013 WYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A) Prof. dr hab. med. Jan E. Zejda POLSKI STANDARD KSZTAŁCENIA HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA Uwarunkowania stanu zdrowia. Znaczenie chorobotwórcze czynników

Bardziej szczegółowo

1 Stres wróg czy przyjaciel? Zbigniew Karapuda

1 Stres wróg czy przyjaciel? Zbigniew Karapuda 1 2 Spis treści O Autorze...... 5 Wstęp: Nie strzelać do posłańca! Stres wróg czy przyjaciel?...... 7 Stres...... 9 Co to jest stres?...... 9 Kiedy występuje stres?...... 12 Co powoduje stres?...... 14

Bardziej szczegółowo

Działania Poradni Psychologiczno Pedagogicznej na rzecz przedszkoli i szkół w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego

Działania Poradni Psychologiczno Pedagogicznej na rzecz przedszkoli i szkół w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego Działania Poradni Psychologiczno Pedagogicznej na rzecz przedszkoli i szkół w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego Katarzyna Staszczuk DYREKTOR PP P w Ostrołęce Publiczna placówka

Bardziej szczegółowo

Zarządzenie Nr 71/2010 Burmistrza Miasta Czeladź. z dnia 28 kwietnia 2010r.

Zarządzenie Nr 71/2010 Burmistrza Miasta Czeladź. z dnia 28 kwietnia 2010r. Zarządzenie Nr 71/2010 Burmistrza Miasta Czeladź z dnia 28 kwietnia 2010r. w sprawie : wprowadzenia procedury Identyfikacji zagroŝeń oraz oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy w Urzędzie Miasta

Bardziej szczegółowo

P y t a n i a n a e g z a m i n m a g i s t e r s k i. P s y c h o l o g i a s t a c j o n a r n a i n i e s t a c j o n a r n a

P y t a n i a n a e g z a m i n m a g i s t e r s k i. P s y c h o l o g i a s t a c j o n a r n a i n i e s t a c j o n a r n a B l o k p o d s t a w o w y 1 0 0 p y t a ń S t r o n a 1 1. Omów wpływ emocji na przebieg procesów poznawczych. 2. Omów pojęcie i elementy składowe syndromu aleksytymii. 3. Na czym polega regulacja emocji?

Bardziej szczegółowo

STRESORY, inaczej źródła stresu

STRESORY, inaczej źródła stresu 1.8.2 Źródła stresu STRESORY, inaczej źródła stresu Każdego dnia w zewnętrznym świecie i w nas samych spotykamy się z czynnikami wywołującymi stres, czyli stresorami. Bardzo ważna jest umiejętność ich

Bardziej szczegółowo