WPŁYW WSZCZEPIENIA IMPLANTU ŚLIMAKOWEGO NA JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECKA I JEGO RODZINY
|
|
- Amalia Mazurkiewicz
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Nowiny Lekarskie 2013, 82, 3, DOROTA MOCARSKA, ANDRZEJ KĘDZIA, RENATA WÓJCIK, BOŻENA GOLUSIŃSKA WPŁYW WSZCZEPIENIA IMPLANTU ŚLIMAKOWEGO NA JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECKA I JEGO RODZINY INFLUENCE OF COCHLEAR IMPLANTATION ON THE QUALITY OF LIFE OF THE CHILD AND ITS FAMILY Katedra Auksologii Klinicznej i Pielęgniarstwa Pediatrycznego Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Kierownik: dr hab. med. Andrzej Kędzia Streszczenie Wstęp. Głęboki ubytek słuchu wywiera znaczny wpływ na jakość życia osób niesłyszących i ich rodzin. Zaburzenia słuchu ujemnie wpływają na rozwój dziecka w każdym jego okresie życia. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie dalsze pokierowanie są kluczowe dla rozwoju umiejętności mowy i słuchania u dzieci niesłyszących i niedosłyszących. Sukces leczenia uzależniony jest od prowadzenia intensywnej rehabilitacji oraz współpracy dużej grupy specjalistów, rodziny i przyjaciół dziecka. Cel. Celem pracy było określenie poziomu jakości życia dzieci po zabiegu wszczepienia implantu ślimakowego oraz poziomu jakości życia ich rodziców/opiekunów. Materiał i metody. Badania przeprowadzono wśród 47 rodziców dzieci po zabiegu wszczepienia implantu ślimakowego zgłaszających się do Kliniki Foniatrii i Audiologii oraz Kliniki Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, jak również do Ośrodka Rehabilitacji Laryngologicznej w Poznaniu. Celem realizacji badań wykorzystano kwestionariusz, opracowany przez autorów badań, dla rodziców dziecka po zabiegu wszczepienia implantu ślimakowego. Wyniki. Analiza wyników badań wykazała, że implantacja sprzyja rozwojowi mowy oralnej u dzieci, odbudowuje wrażenia słuchowe dziecka, powoduje zanik zachowań nieakceptowanych społecznie, wpływa na poprawę jakości stosunków interpersonalnych dając możliwość nawiązywania satysfakcjonujących kontaktów społecznych. Wnioski. Niedosłuch dziecka wpływa negatywnie na funkcjonowanie emocjonalne i fizyczne rodziny, ale zabieg wszczepienia implantu ślimakowego i wyniki rehabilitacji podnoszą jej jakość życia. SŁOWA KLUCZOWE: jakość życia, niedosłuch, wszczep ślimakowy, dziecko, rodzice. Abstract Introduction. Deep hearing loss significantly influences the quality of life of the hearing-impaired and their families. Hearing disorders negatively influence the development of the child in each period of life. Early diagnosis and suitable further direction are key issues for development of speaking and listening skill in deaf and hearing-impaired children. The success of treatment is conditioned by intensive rehabilitation and cooperation of large group of specialists, family and friends of the child. Aim. The aim of the study was to determine the level of quality of life of children after cochlear implant implantation and the level of their parents/minders quality of life. Material and methods. The research was conducted on 47 parents of children after cochlear implantation attending the Clinic of Phoniatrics and Audiology Clinic and the Clinic of Otolaryngology and Laryngological Oncology at Poznan University of Medical Sciences as well as the Laryngological Rehabilitation Center in Poznan. In order to realize the study, the questionnaire elaborated by the authors of the study was used, for the parents of the child after cochlear implant implantation procedure. Results. The analysis of the results of the study demonstrated, that the implantation favors the development of oral speech in the child, reconstructs auditive sensations of the child, causes decline of socially unacceptable behaviors, influences the improvement in quality of interpersonal relations giving the possibility of satisfying social contacts. Conclusions. The hypoacusis of the child negatively influences the emotional and physical functioning of the family, but the procedure of cochlear implant implantation and the results of rehabilitation improve its quality of life. KEY WORDS: quality of life, hearing loss, cochlear implant, child, parents. Wstęp Głęboki ubytek słuchu wywiera znaczny wpływ na jakość życia osób niesłyszących i ich rodzin. Uszkodzenie słuchu jest najczęściej występującą nieprawidłowością wrodzoną, występującą u około 3 na 1000 noworodków. Uszkodzenia słuchu występują znacznie częściej niż inne schorzenia wrodzone, pod kątem których przeprowadza się badania przesiewowe, takie jak mukowiscydoza, niedoczynność tarczycy, hemoglobinopatia i fenyloketonuria. Dzieci z uszkodzonym słuchem rodzi się więcej niż ze wszystkimi tymi schorzeniami razem wziętymi. U dzieci z głęboko uszkodzonym słuchem brak możliwości komunikowania się za pomocą mowy doprowadza do ich głębokiej izolacji. Utrudniony zostaje rozwój intelektu, który nie może osiągnąć swoich możliwości. Uzdolnienia, z którymi dzieci przychodzą na świat pozostają niewykorzystane, a dojrzałość emocjonalna i społeczna zostają znacznie upo-
2 Wpływ wszczepienia implantu ślimakowego na jakość życia dziecka i jego rodziny 209 śledzone. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie dalsze pokierowanie są kluczowe dla rozwoju umiejętności mowy i słuchania u dzieci niesłyszących i niedosłyszących. Szczególnie pierwsze sześć miesięcy życia to okres krytyczny, mający wpływ na długoterminowy rozwój dziecka. Dzieci, u których uszkodzenie słuchu jest rozpoznane przed ukończeniem szóstego miesiąca życia i które zostały odpowiednio pokierowane i włączone do odpowiednich programów interwencyjnych mają szansę na znacznie lepszy rozwój mowy niż dzieci zdiagnozowane później. Odnoszą one większe sukcesy edukacyjne i łatwiej funkcjonują w społeczeństwie. Wiele z nich, zwłaszcza te, w których wychowaniu kładzie się nacisk na słuchanie i mówienie, są w stanie prowadzić samodzielne życie bez pomocy tłumacza i są w stanie poradzić sobie w szkole lub na uniwersytecie [1]. Materiał i metody Badaniami objęto grupę 47 dzieci po zabiegu wszczepienia implantu ślimakowego zgłaszających się do Kliniki Foniatrii i Audiologii oraz Kliniki Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, jak również do Ośrodka Rehabilitacji Laryngologicznej w Poznaniu w okresie od stycznia 2007 do lutego Podstawową metodą badawczą był sondaż diagnostyczny z użyciem techniki ankietowej. Za narzędzie badawcze posłużył kwestionariusz ankiety opracowany przez autorów niniejszej pracy dla rodziców/ opiekunów dzieci po zabiegu wszczepienia implantu ślimakowego. Na przeprowadzenie badań z wykorzystaniem niniejszego kwestionariusza autorzy otrzymali zgodę Komisji Bioetycznej przy UM im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Kwestionariusz ten zawierał 37 pytań o charakterze zamkniętym lub wielokrotnego wyboru odpowiedzi. Dostarczył on danych społeczno-demograficznych dotyczących rodziny badanego dziecka, informacji o zachorowaniu, działaniach profilaktycznych, reakcji dziecka na dźwięki przed i po implantacji, zmianie jakości życia dziecka i jego rodziny po zabiegu i zastosowanej rehabilitacji słuchu. Wyniki Szczegółowa analiza pytań przedstawia się następująco: Szkoła lub przedszkole a implantacja 61, 29% (19) dzieci uczęszcza do przedszkola, natomiast (12) 38,71% do szkoły, w tym (18) 60% uczęszcza do szkoły lub przedszkola masowego, 20% (6) dzieci jest w placówce integracyjnej dla niesłyszących lub niedosłyszących, w tym jedno dziecko dla niesłyszących. Rodzice dzieci uczęszczających do szkoły lub przedszkola w większości (74,19 %) nie zauważają, żeby ich dziecko miało problemy w nawiązywaniu znajomości z innymi dziećmi (udaje im się to z większością lub ze wszystkimi rówieśnikami). 80% rodziców zauważyło, że poprawa słuchu po implantacji w większości lub całkowicie wpłynęła na poprawę ocen w szkole. 71,43% rodziców deklaruje, że poprawa słuchu nie wpłynęła na zmianę miejsca nauki (ale większość badanych uczęszcza do masowej szkoły lub przedszkola). Ponad 60% rodziców twierdzi, że poprawa słuchu wpłynęła na poprawę kontaktów z rówieśnikami całkowicie lub w większości, dzięki czemu możliwa jest większa liczba przyjaźni z rówieśnikami słyszącymi, a to w znacznym stopniu podnosi jakość życia dziecka. Ocena zachowań słuchowych dziecka po implantacji Zachowanie komunikatywne dzieci Z przeprowadzonych badań wynika, co deklaruje 81% rodziców, że 6 miesięcy po implantacji dziecko zaczęło mówić pierwsze słowa, a ponad 92% i 87% rodziców wskazało, iż dziecko zaczęło mówić odpowiednio pierwsze dwu- i trzywyrazowe zdania do 12-stu miesięcy po zabiegu. Natomiast prawie 65% dzieci do roku po implantacji zaczęło wypowiadać dłuższe logiczne zdania. 87,23% rodziców twierdzi, że ich dziecko prawie zawsze lub zawsze reaguje, gdy rodzice zwracają się do niego z drugiego pokoju. 63,83% rzadko albo nigdy nie musi popierać gestem poleceń kierowanych do dziecka, natomiast prawie 15% deklaruje, że nigdy nie musi tego robić. 59,57% rodziców na pytanie czy podczas rozmowy dziecko patrzy im na usta odpowiedziało, że nigdy albo rzadko. 69,57% dzieci zawsze odróżnia głosy rodziców (głos mamy od głosu taty), natomiast mniej, bo około 46% dzieci zawsze odróżnia głosy rodziców lub opiekunów od głosów obcych ludzi. Jednak 76,59% dzieci odróżnia głosy rodziców lub opiekunów od głosów obcych osób co najmniej bardzo często. Ponad 36% rodziców zauważyła, że ich dziecko w większości lub całkowicie zaczęło mówić ciszej po zabiegu wszczepienia implantu. Reakcja dziecka na dźwięki Większość rodziców zauważyła znaczną poprawę reakcji dziecka na różne dźwięki po wszczepieniu implantu ślimakowego. Wpływ na poprawę reakcji analizowanych dźwięków potwierdzają testy Wilcoxona, gdzie dla każdego pytania hipoteza o dodatnim wpływie wszczepienia implantu na reakcję na dany dźwięk została przyjęta (p wartości co najmniej rzędu ). Zbadano różnice pomiędzy odpowiedziami, jakich udzielili rodzice odnośnie reakcji ich dzieci na 10 różnych dźwięków. W wyniku przeprowadzonych analiz przeciętnie o ponad 2 jednostki na skali pięciostopniowej wzrosła wrażliwość dzieci na każdy z wymienionych dźwięków. Przeprowadzone testy Wilcoxona potwierdzają, że fakt wykonania zabiegu wpłynął na znaczne poprawienie reakcji dzieci na każdy z tych dźwięków. W tabeli 3 zamieszczone są średnie wartości i mediany dla odpowiednich różnic oraz p wartości dla przeprowadzonych testów Wilcoxona (Tabela 3).
3 210 Dorota Mocarska i inni Zmiana sposobu zachowań dziecka W większości rodzice deklarują, że po wszczepieniu implantu ślimakowego negatywne uczucia (złość, irytacja, niepokój, obniżony nastrój, agresja, apatia) u ich dzieci pojawiają się rzadko. Natomiast bardzo często lub zawsze są szczęśliwe (blisko 90%) oraz w ponad 55% odczuwają bardzo często lub zawsze ufność (Tabela 1). Tabela 2 obrazuje jak często po zabiegu wszczepienia implantu ślimakowego dzieci ankietowanych rodziców są usatysfakcjonowani z wyglądu, osiągnięć w szkole/ przedszkolu, z przyjaźni, z aktywności fizycznej, z życia rodzinnego (Tabela 2). Rodzice oceniają, że ich dzieci po wszczepieniu implantu ślimakowego często są usatysfakcjonowane ze swoich osiągnięć w szkole lub przedszkolu i z przyjaźni (bardzo często lub zawsze ponad 40% w obu przypadkach), z wyglądu i aktywności fizycznej bardzo często lub zawsze zadowolone jest odpowiednio ponad 60 i 50%. Natomiast z życia rodzinnego bardzo usatysfakcjonowane jest ponad 76% dzieci. Ocena wpływu niedosłuchu dziecka na stan emocjonalny rodziców i relacje rodzinne Rodzice, rodzeństwo, rówieśnicy w szkole, przedszkolu, towarzysze zabaw, krewni i inni stanowią środowisko, które czynnie lub biernie, świadomie lub nieświadomie bierze udział w rehabilitacji. Najważniejszymi osobami są rodzice (głównie matka), którzy przeżywają prawdziwy wstrząs na wiadomość o ułomności swego dziecka. Wiadomość, że dziecko nie słyszy mocno zmartwiła większość rodziców (ponad 90%). W rodzinach, w których nie spotkano się z niedosłuchem (nikt z bliższej lub dalszej rodziny nie miał problemów ze słuchem) 100% rodziców było bardzo mocno lub niezwykle mocno zmartwionych. W konsekwencji troska rodziców o możliwość prowadzenia przez dziecko normalnego życia jest ogromna, gdyż prawie 90% rodziców deklaruje bardzo mocną lub niezwykle mocną troskę. Natomiast bardzo mocno lub niezwykle mocno o niekorzystny wpływ niedosłuchu na relacje rodzinne dziecka martwi się blisko 47% rodziców. Tabela 1. Jak często po zabiegu wszczepienia implantu ślimakowego Twoje dziecko wykazuje następujące uczucia? Table 1. How often after the procedure of cochlear implant implantation does your child demonstrate the following feelings? uczucia nigdy rzadko dość często bardzo często zawsze złość 0% 48.94% 34.04% 14.89% 0% irytacja 2.13% 53.19% 29.79% 6.38% 2.13% jest szczęśliwe 2.13% 0% 10.64% 68.08% 12.76% jest nieszczęśliwe 21.28% 63.83% 2.13% 2.13% 6.38% ufność 0% 17.02% 21.28% 42.55% 12.76% niepokój 4.25% 63.83% 21.28% 6.38% 0% obniżony nastrój 8.51% 78.72% 4.25% 4.25% 0% agresja 21.28% 61.70% 10.64% 4.25% 0% apatia 51.06% 42.55% 0% 2.13% 0% Tabela 2. Jak często po wszczepieniu implantu ślimakowego Twoje dziecko jest usatysfakcjonowane z? Table 2. How often after cochlear implant implantation is your child satisfied with...? nigdy rzadko dość często bardzo często zawsze wygląd 2.13% 2.13% 19.15% 31.91% 31.91% osiągnięcia w szkole/przedszkolu 0% 2.13% 14.89% 23.40% 19.15% przyjaźń 0% 6.38% 21.28% 17.02% 23.40% aktywność fizyczna 0% 2.13% 25.53% 27.66% 23.40% życie rodzinne 0% 0% 6.38% 42.55% 34.04%
4 Wpływ wszczepienia implantu ślimakowego na jakość życia dziecka i jego rodziny 211 Tabela 3. Analiza reakcji dziecka na poszczególne dźwięki po implantacji Table 3. The analysis of child reaction on particular sounds after implantation Średnia Mediana P wartość Głos rodziców/opiekunów , Budzik , Dzwonek do drzwi , Gwizdek czajnika , Szczekanie psa , Pukanie do drzwi , Jadący samochód , Klakson samochodu , Telewizor , Radio , Zaledwie u 34% rodzin niedosłuch dziecka nie wpłynął na zmianę pracy członków rodziny. W ponad 25% rodzin niedosłuch dziecka spowodował utratę lub zmianę pracy przez jednego z rodziców, natomiast u prawie 32% rodzin wpłynął na zmniejszenie liczby godzin pracy lub skorzystanie z urlopu bezpłatnego. Dodatkowe dokształcanie rozpoczęło 10,8% rodziców. Część rodziców zmieniała miejsce pracy i dokształcała się, by móc sprostać nowym wyzwaniom finansowym, jakie niesie za sobą długoletnia rehabilitacja słuchu. Z dodatkowej pomocy finansowej oferowanej głównie przez opiekę społeczną (48,15%) lub członków rodziny (ok. 30%) korzysta prawie 60% rodziców. W konsekwencji analiza stopnia zadowolenia rodziców z wyników implantacji u dziecka jest niezwykle budująca. Wszyscy rodzice pozytywnie ocenili wyniki operacji. 78,72% rodziców jest bardzo zadowolonych z wyników operacji wszczepu ślimakowego, a pozostałych 21,28% rodziców jest zadowolona. Podsumowując wyniki badań przedstawione w powyższym kwestionariuszu należy stwierdzić, iż implantacja niewątpliwie wpływa pozytywnie na jakość życia dzieci zaimplantowanych. Podkreślić należy również zadowolenie wszystkich badanych rodziców z wyboru tej metody leczenia ich dziecka. Dyskusja Zaburzenia słuchu ujemnie wpływają na rozwój dziecka w każdym jego okresie życia. U dziecka z głębokim niedosłuchem lub głuchego dochodzi przede wszystkim do opóźnionego i nieprawidłowego rozwoju myślenia, mowy i języka, jak również do wielu odchyleń w rozwoju psychofizycznym. Głuche niemowlę jest znacznie spokojniejsze niż rówieśnik słyszący. Dużo śpi, mało gaworzy. Głęboki niedosłuch lub głuchota rozwijająca się u dziecka w okresie postlingwalnym powodują, że staje się ono roztargnione, nie spełnia poleceń słownych nie popartych gestem, nie reaguje lub reaguje z opóźnieniem na głos matki. Dzieci głuche mają ograniczoną, mniej dokładną i wolniej przebiegającą zdolność spostrzegania. Brak samokontroli słuchowej warunkuje pewne zaburzenia ruchowe objawiające się ruchami zbyt gwałtownymi, nie zawsze właściwie skoordynowanymi [1]. Skuteczność rewalidacji dziecka z uszkodzonym słuchem zależy od wczesnego rozpoznania wady oraz szybkiego objęcia intensywną opieką lekarską, psychologiczną i pedagogiczną. W publikacjach wiele miejsca poświęca się tematyce społecznej integracji dzieci z implantem ślimakowym, która staje się niezbędnym elementem postępowania prowadzącego do normalizacji jego stylu życia. Naturalne jest tworzenie dziecku niedosłyszącemu takich warunków do życia i nauki, aby miało ono szansę na pełne uczestnictwo w życiu społecznym, aby zbudowało mocny, pozytywny wizerunek samego siebie w otoczeniu podlegającemu ciągłym zmianom [2]. M. Magierka- Krzysztoń i W. Szyfter wskazują, że dzieci z wszczepem ślimakowym w wieku przedszkolnym mają największą szansę na zdobycie pozytywnych doświadczeń w kontaktach ze słyszącymi rówieśnikami [2]. Analiza materiału własnego wykazała, iż większość badanych stanowiły dzieci w wieku przedszkolnym uczęszczające do przedszkola masowego, których rodzice w przeważającej części nie zauważają, aby ich dziecko obecnie miało problemy w nawiązywaniu znajomości z rówieśnikami. Co więcej, rodzice podkreślają, iż poprawa słuchu wpłynęła na poprawę kontaktów z rówieśnikami całkowicie lub w większości, dzięki czemu możliwa jest większa liczba przyjaźni z rówieśnikami słyszącymi, a to w znacznym stopniu podnosi jakość życia dziecka. Rodzice zauważają także, iż poprawa słuchu po implantacji w większości lub całkowicie wpływa na poprawę ocen w szkole.
5 212 Dorota Mocarska i inni Zastosowanie implantów ślimakowych jako metody chirurgicznego leczenia głuchoty stwarza również szansę dla małych dzieci niesłyszących na swobodne opanowanie mowy dźwiękowej na drodze słuchowej. Zaimplantowane dzieci dużo łatwiej rozpoznają i identyfikują dźwięki z otoczenia, a przede wszystkim mają możliwość osiągnięcia poziomu rozwoju mowy konstruowania zdań, identyfikacji spółgłosek i samogłosek, prawidłowej intonacji i rytmu wypowiedzi którego nie uzyskują posługując się aparatem słuchowym [3, 4]. Badania M.F. Dormana i P.C. Loizou pokazują, iż niektórzy zaimplantowani pacjenci w testach oceniających stopień rozumienia mowy uzyskują wyniki w granicach rozumienia mowy jak osoby słyszące. Umiejętność komunikacji słownej warunkuje postęp w edukacji i znacznie poprawia jakość życia osób zaimplantowanych [5]. Wymaga to jednak prowadzenia intensywnej rehabilitacji w ośrodku logopedycznym oraz systematycznej pracy najbliższych członków rodziny. Przeprowadzone badania własne wykazały, iż większość dzieci już 6 miesięcy po implantacji zaczęła komunikować się z otoczeniem wypowiadając pierwsze słowa, natomiast rok po implantacji pierwsze logiczne zdania. Podobnie C. Braun i D. Mc Dowall udowodnili, że pierwsze znaczące efekty użytkowania implantu nie były widoczne od razu, ale najwcześniej po 6 miesiącach [6], a według N. Tye-Muray i wsp. dopiero po 1 2 latach [7]. Ponadto prawie wszyscy rodzice podkreślili poprawę w zakresie porozumiewania się z rodziną. Rodzice nie muszą już kierować do dziecka poleceń popieranych gestem, dzieci zawsze reagują na głos rodzica zwracającego się z drugiego pokoju, podczas rozmowy dziecko bardzo rzadko patrzy na usta rodzica. Zauważono także, iż po zabiegu dzieci zaczynają mówić ciszej niż dotychczas. Taką poprawę deklaruje również D. Polańska-Fryś śledząc zmiany w zakresie porozumiewania się z rodziną i otoczeniem po implantacji. [8]. Natomiast wyniki badań M. Posłusznej-Owcarz i wsp. przeprowadzone wśród 45 dzieci po implantacji uwypuklają korzyści w zakresie większego zasobu słownictwa i poprawy artykulacji [9]. W. Szyfter i wsp. wskazują na inną niezwykle ważną korzyść, będącą wynikiem operacji oraz prowadzonej rehabilitacji, mianowicie na poprawę parametrów akustycznych głosu zaimplantowanych dzieci. Akustyczną analizę procesu tworzenia dźwięków można traktować jako obiektywną ocenę rehabilitacji głosu i mowy pacjenta [10]. Wszyscy autorzy oraz wyniki niniejszych badań potwierdzają, iż dzieci z głuchotą prelingwalną swoje pierwsze wrażenia słuchowe zawdzięczają dopiero wszczepowi ślimakowemu, dzięki któremu mają szansę na pełny powrót do świata dźwięków oraz pełniejsze uczestnictwo w życiu kulturalnym i społecznym [2, 11, 12]. W materiale własnym dokonano oceny reakcji dziecka na różne dźwięki po operacji wszczepienia implantu ślimakowego. Uwzględniono następujące dźwięki: głos rodziców/opiekunów, budzik, dzwonek do drzwi, gwizdek czajnika, szczekanie psa, pukanie do drzwi, jadący samochód, klakson samochodu, telewizor, radio. Badania wykazały, iż u wszystkich dzieci wzrosła wrażliwość na dźwięki w dużym stopniu. Wszczep ślimakowy spowodował, iż na 9 z 10 dźwięków dzieci reagują zawsze, tylko na pukanie do drzwi prawie zawsze. Podobne wyniki uzyskali inni autorzy. J. Skibińska badając reakcję na dźwięki u 32 dzieci po implantacji uzyskała 100% poprawę w zakresie słyszenia przejeżdżającego samochodu, dzwoniącego telefonu, dzwonka do drzwi, gwizdka czajnika, szczekania psa, pukania do drzwi w porównaniu do rozpoznawania tych dźwięków przez dzieci przed zabiegiem. Umiejętność rozróżniania dźwięków u dzieci zaimplantowanych wszczepem ślimakowym podkreślili także Szyfter i wsp. w badaniach jakości życia prowadzonych wśród 1240 dzieci z 9 krajów, w tym 60 polskich dzieci [13]. W. Szyfter i wsp. prowadząc badania mające na celu ocenę zmian zachowań słuchowych sześciorga dzieci po założeniu wszczepu ślimakowego uzyskali podobne wyniki do uzyskanych przez nas [12]. Wszystkie dzieci rozróżniały głosy osób, których mogły się w najbliższym otoczeniu spodziewać. Jedno dziecko potrafiło rozpoznać głos osoby, której się nie spodziewało, ale której głos znało. Odbierając telefony czy rozmawiając przez domofon bezbłędnie określało rodzicom, czy rozmówcą jest kobieta czy mężczyzna. Wszystkie dzieci spostrzegały takie sygnały jak pukanie do drzwi, dzwonek do drzwi, telefon, budzik, szczekanie psa. Ponadto słyszały nadjeżdżające pojazdy samochód, tramwaj, pociąg. Dwoje dzieci wymagało głośnego sygnału dźwiękowego z telewizora, co świadczy o rzeczywistej słuchowej korzyści z wszczepu ślimakowego [12]. Z przeprowadzonej analizy dotyczącej reakcji pacjentów na dźwięki, ich możliwości rozróżniania, oceny wrażeń słuchowych jednoznacznie wynika, iż wszyscy pacjenci dorośli i rodzice dzieci z satysfakcją odbierają fakt powrotu ze świata ciszy do świata dźwięków. W różnym stopniu odbudowali swoją wrażliwość słuchową, co wymaga wielkiego wysiłku i nieustannej rehabilitacji, ale zdecydowana większość zmian, jakie nastąpiły w ich życiu w tym zakresie po założeniu wszczepu ślimakowego, poprawiła jakość ich życia. Każda choroba, w tym wada słuchu, jest trudna, frustrująca i wyzwala silne emocje negatywne. Pojawiające się negatywne emocje mogą doprowadzić do załamania i rezygnacji z podejmowania jakichkolwiek konstruktywnych działań, przez co utrudniony, a czasem wręcz niemożliwy staje się skuteczny proces terapeutyczny podejmowany wobec chorego dziecka. W przypadku dziecka z wadą słuchu brak rozwoju języka, możliwości porozumiewania się upośledza wiele procesów myślowych, zaburza jego rozwój emocjonalny i społeczny. Ograniczenie kontaktów społecznych powoduje w pewnym sensie wyizolowanie ze środowiska, wpływa na zaburzenia zachowania dziecka, pojawianie się nadpobudliwości, irytacji, agresywności i niedojrzałości reakcji. M. Magierka-Krzysztoń i wsp. [14] obserwowali zmiany w zachowaniu dzieci zaimplantowanych w sytuacjach stresowych zarówno przed implantacją, jak i po
6 Wpływ wszczepienia implantu ślimakowego na jakość życia dziecka i jego rodziny 213 implantacji. Zauważono pewną dynamikę zmian reakcji osobniczych. Wygasły zupełnie zachowania autoagresji, a zmniejszeniu uległy zachowania agresywne. Lęk, zamknięcie się w sobie oraz regres jako reakcje obronne mogące utrudniać prowadzenie rehabilitacji również uległy zmniejszeniu [2, 14, 15]. Analiza wyników własnych ujawniła, że towarzyszące dzieciom negatywne emocje, takie jak złość, irytacja, niepokój, obniżony nastrój, agresja, apatia także uległy zmniejszeniu, a nawet zahamowaniu. Po zabiegu dzieci bardzo często czują się szczęśliwe i stały się bardziej ufne. Bardzo optymistyczne wyniki uzyskano także z satysfakcji dzieci z wyglądu (60%), osiągnięć w szkole/przedszkolu (40%), z przyjaźni (40%), z aktywności fizycznej (50%), z życia rodzinnego (76%). Noszenie procesora mowy, zakłócenia w odbiorze dźwięków z otoczenia, czasem mniejsza aktywność fizyczna nie powodują, że dzieci czują się inne lub odrzucone przez innych w grupie rówieśniczej. Dla każdego dziecka pierwszym i najważniejszym środowiskiem wzrastania i dojrzewania do życia w społeczeństwie jest rodzina. Członkowie rodziny podejmują swoje role dla prawidłowego jej funkcjonowania. Jeszcze bardziej trudna jest sytuacja rodziców dziecka z ciężką lub głęboką utratą słuchu, zwłaszcza w chwili, gdy dowiadują się o kalectwie dziecka i zanim zaakceptują w pełni sytuację dziecka i swoją rolę w jego rehabilitacji. Dlatego przedstawienie rodzicom rozpoznania, początkowo najczęściej niepewnego, szczególnie w odniesieniu do stopnia kalectwa, powinno być w miarę możliwości delikatne i stopniowane tak, aby doprowadzić do pogodzenia się z tą trudną sytuacją i pełnej jej akceptacji. Można wtedy liczyć na to, iż rodzice podejmą trudy rehabilitacji i stworzą dziecku warunki do w miarę pełnego rozwoju. Nadmierna aktywność lub bierność, zależnie od stopnia zaangażowania oraz niekonsekwencja w postępowaniu, przeszkadzają lub uniemożliwiają osiągnięcie różnych etapów rozwoju w procesie rehabilitacji. Pozytywna i zrównoważona postawa emocjonalna, spokojne stawianie wymagań w okolicznościach miłych dla dziecka, poświęcanie mu większości swojego czasu pozwalają uzyskać dobre rezultaty. Dotyczy to rozwoju ogólnego opierającego się na środowisku domowym oraz zdolności słyszenia i mówienia [16]. Na końcowy efekt rehabilitacji ogromny wpływ ma wiedza, doświadczenie i postępowanie rodziców dziecka niesłyszącego. Świadomość wystąpienia zaburzeń słuchu jest bodźcem do poszukiwań możliwości zbadania słuchu u dziecka. Dlatego też istotne znaczenie ma podejmowanie działań profilaktycznych i prewencyjnych. Ważna jest także wiedza rodziców dotycząca reakcji dziecka na dźwięki w poszczególnych okresach jego rozwoju. Umiejętność wczesnego wykrycia nieprawidłowej reakcji dziecka na dźwięk jest ważnym elementem w późniejszym postępowaniu rehabilitacyjnym. Jakiekolwiek wątpliwości są podstawą do poszukiwania specjalistycznych informacji i pomocy. Istotne jest, aby informację taką można było uzyskać nie tylko od środowiska lekarskiego, ale wszystkich członków zespołu terapeutycznego. Wnioski 1. Niedosłuch dziecka wpływa negatywnie na funkcjonowanie emocjonalne i fizyczne rodziny, ale zabieg wszczepienia implantu ślimakowego i wyniki rehabilitacji mają wysoki wpływ na podwyższenie poziomu jakości życia. 2. Poprawa jakości stosunków interpersonalnych, pełniejsze uczestnictwo dziecka w życiu kulturalnym i społecznym wpływa na wzrost poziomu jakości życia zaimplantowanych pacjentów, a wczesna implantacja sprzyja rozwojowi mowy oralnej u dzieci. 3. Stopień rozwoju mowy dziecka i jakość jego życia zależą od wieku, w jakim dokonano zabiegu implantacji (im młodsze dziecko tym wyższa jakość jego życia po zabiegu). 4. Możliwość uczestniczenia w zajęciach wymagających aktywności fizycznej, pełnienie ról towarzyskich, poświęcanie czasu na obowiązki szkolne/przedszkolne po implantacji podwyższają poziom jakości życia dziecka. 5. Analiza dotycząca reakcji dziecka na dźwięki, możliwości ich rozróżniania, oceny wrażeń słuchowych, daje satysfakcję z powrotu ze świata ciszy do świata dźwięków. Piśmiennictwo 1. Mocarska D. Wpływ zaburzeń słuchu na jakość życia dziecka i jego rodziców. Ped Prakt. Tom 14,1/2: Magierska-Krzysztoń M., Kawczyński M., Szyfter W. Społeczna integracja dzieci z wielokanałowym wszczepem ślimakowym realizowana w ramach powszechnego systemu kształcenia. Otolaryngol Pol., 2002;56,2: Pruszewicz A., Szyfter W., Kawczyński M. i wsp. Zmiany w wyrazistości i zrozumiałości głosek u dzieci posługujących się wszczepem ślimakowym. Otolaryngol Pol. 2004;58, 5, Szyfter W., Kawczyński M., Magierska-Krzysztoń M. Zmiany sposobu komunikacji interpersonalnej u dzieci z głuchotą pre- i perilingwalną po implantacji wszczepem ślimakowym. Otolaryngol Pol.2004;58,2: Dorman M.F., Loizou P.C. The identification of consonants and vowels by cochlear implants patients using a 6-channel continuous interleaved sampling processor and by normal hearing subjects using stimulation of processors with two to nine channels. Ear & Hearing, 1998;19,2: Brown C., Mc Dowall D.: Speech production results in children implanted with the Clarion Implant. Ann Otol Rhinol Laryngol. 1999;108: Tye Murray N., Spencer L., Woodworth G.G. Acquisition of speech by children who have prolonged cochlear implant experience. J Speech Hear Res. 1995; 38: Polańska Fryś D., Posłuszna Owcarz M., Bogucka G. Zmiana jakości życia pacjentów po operacji wszczepu ślimakowego. Audiofonologia 1997,11: Posłuszna-Owcarz M. Ogólnoświatowe doniesienia dotyczące poznawczych i psychosocjalnych korzyści implantowania dzieci. Audiofonol. 1999, Tom XV,
7 214 Dorota Mocarska i inni 10. Szyfter W., Pruszewicz A., Woźnica B., Świdziński P., Szymiec E., Karlik M. The acoustic analysis of voice in patients with multi-channel cochlear implant. Rev Laryngol Otol Rhinol. 1996;117,3: Kawczyński M., Szyfter W., Pruszewicz A. i wsp. Postępy w rozwoju słuchowej percepcji mowy u dzieci zaimplantowanych wszczepem ślimakowym w różnych grupach wiekowych. Ped Pol. 2002; 67,8: Szyfter W., Sekuła A., Pruszewicz A. Ocena zachowań słuchowych dzieci posługujących się wszczepem ślimakowym. Otolaryngol Pol. 1996;50 (supl.22): Szyfter W., Kawczyński M., Obrębowska-Karsznia Z. i wsp. Ocena jakości życia u dzieci zaimplantowanych wszczepem ślimakowym oraz ich rodzin (Program Schwarzenberg) doniesienie wstępne. Otolaryngol Pol. 2004;58,3: Magierska-Krzysztoń M., Kawczyński M, Szyfter W. Zmiana sposobu reakcji na sytuacje frustracji u dzieci nie- słyszących po zastosowaniu wszczepu ślimakowego. Otolaryngol Pol. 2003;57,6: Pruszewicz A., Studzińska K., Dobieżyńska E. i wsp. Jakość relacji interpersonalnych u pacjentów z implantem ślimakowym. Otolaryngol Pol. 1999;53(supl.30): Allison P.J., Locker D., Feine J.S. Quality of life. A Dynamic Construct. Social Science and Medicine 1997;45: Adres do korespondencji: Katedra Auksologii Klinicznej i Pielęgniarstwa Klinicznego ul. Szpitalna 27/ Poznań
J.Rostkowska, A. Geremek-Samsonowicz, H. Skarżyński
J.Rostkowska, A. Geremek-Samsonowicz, H. Skarżyński Niedosłuch w grupie 65+ 75% osób po 70 roku życia ma różne problemy związane ze słuchem. (Sprawozdanie merytoryczno-finansowe Instytutu Fizjologii i
Bardziej szczegółowoRECENZJA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ. lek. Hanny Czerniejewskiej Wolskiej
Prof. dr hab. n. med. Jarosław Markowski Katowice, 12.05.2019 r. Kierownik Katedry i Kliniki Laryngologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 40 027 Katowice ul. Francuska 20 RECENZJA ROZPRAWY
Bardziej szczegółowoProgram leczenia głuchoty metodą wielokanałowych wszczepów implantów ślimakowych i pniowych.
MINISTERSTWO ZDROWIA DEPARTAMENT POLITYKI ZDROWOTNEJ Program polityki zdrowotnej pn.: Program leczenia głuchoty metodą wielokanałowych wszczepów implantów ślimakowych i pniowych. ŚRODKI BUDŻETOWE NA REALIZACJĘ
Bardziej szczegółowoProjekt badań przesiewowych dzieci 6 i 7- letnich z zastosowaniem Polskiego Pediatrycznego Testu Zdaniowego PTZ - D Profesora Edwarda Ozimka
Projekt badań przesiewowych dzieci 6 i 7- letnich z zastosowaniem Polskiego Pediatrycznego Testu Zdaniowego PTZ - D Profesora Edwarda Ozimka Projekt pilotażowy realizacja w okresie od 10.2014 r. do 10.2015
Bardziej szczegółowoAktywizowanie pacjenta i jego opiekunów do korzystania z opieki protetycznej
JEDNOSTKA MODUŁOWA: 322[17].Z3.01 Aktywizowanie pacjenta i jego opiekunów do korzystania z opieki protetycznej Wymagania wstępne : Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien
Bardziej szczegółowoFundacja Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. Uniwersytet Medyczny w Poznaniu RAPORT. z realizacji
Fundacja Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy Uniwersytet Medyczny w Poznaniu RAPORT z realizacji Programu Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu Noworodków w Polsce w latach 2003-2015 Klinika Otolaryngologii
Bardziej szczegółowoImplanty słuchowe jako nowoczesna metoda leczenia niedosłuchu
Implanty słuchowe jako nowoczesna metoda leczenia niedosłuchu Andrzej Molisz, Janusz Siebert Katedra Medycyny Rodzinnej Gdański Uniwersytet Medyczny VI Kongres Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej
Bardziej szczegółowoOrzecznictwo w procesie diagnozy FASD
Orzecznictwo w procesie diagnozy FASD Barbara Woszczyna Tomaszowice 2015r. Według brytyjskiego raportu Warnocka, około 20% populacji uczniów to dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (Children with
Bardziej szczegółowodla Dzieci (PPTZ-D) prof. Edwarda Ozimka UAM Poznań.
Diagnostyka i terapia zaburzeń przetwarzania słuchowego z wykorzystaniem Polskiego Pediatrycznego Testu Zdaniowego dla Dzieci (PPTZ-D) prof. Edwarda Ozimka UAM Poznań. mgr Karolina Zienkiewicz Pedagog,
Bardziej szczegółowoROZWÓJ MOWY I JĘZYKA U DZIECI ZAIMPLANTOWANYCH PRZED TRZECIM ROKIEM ŻYCIA
Nowiny Lekarskie 2011, 80, 4, 266 271 MAGDALENA MAGIERSKA-KRZYSZTOŃ 1,2, MAŁGORZATA POSŁUSZNA 1 ROZWÓJ MOWY I JĘZYKA U DZIECI ZAIMPLANTOWANYCH PRZED TRZECIM ROKIEM ŻYCIA THE DEVELOPMENT OF SPEECH AND LANGUAGE
Bardziej szczegółowoWczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny
Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny Fazy reakcji emocjonalnej rodziców w sytuacji pojawienia się niepełnosprawnego dziecka mgr Katarzyna Kowalska Dziecko niepełnosprawne w rodzinie Według
Bardziej szczegółowoINTERWENCJA TERAPEUTYCZNA W PRZYPADKU OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
INTERWENCJA TERAPEUTYCZNA W PRZYPADKU OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY zjawisko dotyczące wolniejszego wykształcenia się zdolności percepcyjnych lub/i ekspresyjnych
Bardziej szczegółowoKIEDY KTOŚ KOGO ZNASZ MA UBYTEK SŁUCHU
KIEDY KTOŚ KOGO ZNASZ MA UBYTEK SŁUCHU Osoba z niedosłuchem oraz jej najbliższe otoczenie Ubytek słuchu stanowi poważny problem dla całego otoczenia osoby niedosłyszącej rodziny, współpracowników i przyjaciół.
Bardziej szczegółowoPoradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul.kościuszki Turek tel
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul.kościuszki 6 62-700 Turek tel. 63 278-50-73 Czym jest wczesne wspomaganie rozwoju? Wczesne wspomaganie rozwoju to oddziaływania diagnostyczne, terapeutyczno edukacyjne,
Bardziej szczegółowoPorozumiewanie się z użytkownikami aparatów słuchowych. Rady dotyczące udanego porozumiewania się
Porozumiewanie się z użytkownikami aparatów słuchowych 5 Rady dotyczące udanego porozumiewania się Jest to piąta w serii broszur firmy Widex dotyczących słuchu i problemów z nim związanych. Porozumiewanie
Bardziej szczegółowoPROCEDURA ORGANIZACJI WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECI W PRZEDSZKOLU
Niepubliczne Przedszkole Integracyjne Osinkowo w Głownie PROCEDURA ORGANIZACJI WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECI W PRZEDSZKOLU 1 Podstawa prawna: 1. Ustawa z dn. 14 grudnia 2016 r. Prawo Oświatowe 2.
Bardziej szczegółowoStrategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości
Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości Joanna Kobosko, Edyta Piłka, Agnieszka Pankowska, Henryk Skarżyński STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoKOMUNIKACJA MIĘDZY RODZICAMI A DZIEĆMI. PRZEDSTAWIENIE WYNIKÓW PRZEPROWADZONYCH BADAŃ.
Maria Krawczyk Grażyna Matkowska PPP-P Nr 3 Częstochowa KOMUNIKACJA MIĘDZY RODZICAMI A DZIEĆMI. PRZEDSTAWIENIE WYNIKÓW PRZEPROWADZONYCH BADAŃ. Nie można stworzyć kompletnego poradnika dla rodziców na temat
Bardziej szczegółowoMetody diagnozowania rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym
Metody diagnozowania rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym Jadwiga Mielczarek j.mielczarek@womczest.edu.pl Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2017/2018 Wdrażanie
Bardziej szczegółowoPROCEDURA UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNEJ W PRZEDSZKOLU NR 286 W WARSZAWIE.
PROCEDURA UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNEJ W PRZEDSZKOLU NR 286 W WARSZAWIE. PODSTAWA PRAWNA: 1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 roku w sprawie
Bardziej szczegółowoSPECJANY OŚRODEK SZKOLNO-WYCHOWAWCZY W PUŁAWACH
SPECJANY OŚRODEK SZKOLNO-WYCHOWAWCZY W PUŁAWACH Wczesna interwencja (wczesne wspomaganie rozwoju) jest to zintegrowany system oddziaływań: profilaktycznych, diagnostycznych, leczniczo rehabilitacyjnych
Bardziej szczegółowoWCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU DZIECKA MAŁGORZATA URYNEK
WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU DZIECKA MAŁGORZATA URYNEK Wczesna interwencja to zintegrowany system oddziaływań profilaktycznych, diagnostycznych, leczniczo-rehabilitacyjnych i terapeutycznych, których podmiotem
Bardziej szczegółowoWczesna ocena reakcji dziecka na dźwięki po wszczepieniu implantu ślimakowego w oparciu o badanie z zastosowaniem ankiety CAP
40 Otorynolaryngologia 2019, 18(1): 40-44 Wczesna ocena reakcji dziecka na dźwięki po wszczepieniu implantu ślimakowego w oparciu o badanie z zastosowaniem ankiety CAP Early assessment of the child s response
Bardziej szczegółowosystematyczne nauczanie
dojrzałość Osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego, który czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie; harmonijne współgranie
Bardziej szczegółowoOPRACOWANIE ANKIETA WSTĘPNA
Strona1 OPRACOWANIE ANKIETA WSTĘPNA W ramach projektu RÓWNY START PRZEDSZKOLAKA współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Priorytetu IX, Podziałania
Bardziej szczegółowoIPET Indywidualny Program Edukacyjno- Terapeutyczny dla dziecka z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego
IPET Indywidualny Program Edukacyjno- Terapeutyczny dla dziecka z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego Wydział Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych Jolanta Rafał-Łuniewska Dziecko z niepełnosprawnością
Bardziej szczegółowoOd najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki,
Od najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki, śpiewania, a nawet tworzenia łatwych melodii oraz w jakim
Bardziej szczegółowoProgram wychowawczy w Szkole Podstawowej Nr 4 w Łowiczu w II półroczu roku szkolnego 2015/2016
Program wychowawczy w Szkole Podstawowej Nr 4 w Łowiczu w półroczu roku szkolnego 2015/2016 Podstawa prawna programu wychowawczego: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2015 r.
Bardziej szczegółowoAsymetria funkcjonalna mózgu w badaniach inteligencji i procesów poznawczych dzieci i młodzieży z niedosłuchem.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU Grażyna Gwizda Asymetria funkcjonalna mózgu w badaniach inteligencji i procesów poznawczych dzieci i młodzieży z niedosłuchem. Streszczenie rozprawy
Bardziej szczegółowoCZEGO RODZICE NIE WIEDZĄ O SWOICH DZIECIACH A WIEDZIEĆ POWINNI?
CZEGO RODZICE NIE WIEDZĄ O SWOICH DZIECIACH A WIEDZIEĆ POWINNI? mgr Magdalena Jabłońska mgr Dorota Orłowska 1 DLACZEGO RODZICE NIE MAJĄ WIEDZY O ISTOTNYCH PROBLEMACH SWOICH DZIECI? brak czasu mało doświadczeń
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO DLA KLAS I-III
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO DLA KLAS I-III Uczniowie oceniani są na podstawie obserwacji nauczyciela prowadzonych cały rok szkolny w następujących obszarach: słuchanie, mówienie, czytanie,
Bardziej szczegółowoARKUSZ WIELOSPECJALISTYCZNEJ OCENY FUNKCJONOWANIA UCZNIA
ARKUSZ WIELOSPECJALISTYCZNEJ OCENY FUNKCJONOWANIA UCZNIA Obszar funkcjonowania PODSUMOWANIE OCENY FUNKCJONOWANIA UCZNIA na podstawie diagnoz cząstkowych Opis funkcjonowania dziecka w danym obszarze Mocne
Bardziej szczegółowoZadania psychologa w szkole
Zadania psychologa w szkole Pracę psychologa w szkole określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej. Według aktualnych przepisów do obowiązków psychologa zatrudnionego w szkole należy: 1) prowadzenie
Bardziej szczegółowoW ROKU SZKOLNYM 2011/2012
RAPORT Z EWALUACJI WEWNĘTRZNEJ W ZESPOLE SZKOLNO-PRZEDSZKOLNYM W WOJKOWICACH KOŚCIELNYCH Przedszkole W ROKU SZKOLNYM 2011/2012 Data sporządzenia: 29 czerwca 2012r. Raport przeznaczony jest dla: 1. Dyrektora
Bardziej szczegółowoSTATUT. [tekst ujednolicony, stan na 1 grudnia 2017 r.] ROZDZIAŁ 1 POSTANOWIENIA OGÓLNE
STATUT PRZEDSZKOLA SPECJALNEGO NR 3 W ZESPOLE SZKÓŁ SPECJALNYCH NR 11 W KRAKOWIE [tekst ujednolicony, stan na 1 grudnia 2017 r.] ROZDZIAŁ 1 POSTANOWIENIA OGÓLNE 1. Nazwa placówki: Zespół Szkół Specjalnych
Bardziej szczegółowoStreszczenie mgr Agnieszka Kotwica
Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica Słowa kluczowe: rehabilitacja uzdrowiskowa, dysfunkcje narządu ruchu, ból, jakość życia Zdrowie na podstawie definicji prezentowanej, przez WHO oznacza całkowity brak
Bardziej szczegółowoOpracowała: Monika Haligowska
Kwalifikacja i orzekanie odnośnie dzieci niezdolnych do nauki w szkołach masowych. Podstawy prawne, rola psychologa, rola poradni w kwalifikowaniu do szkół specjalnych. Opracowała: Monika Haligowska Podstawy
Bardziej szczegółowoRozwój słuchu u dzieci.
ZESPÓŁ PORADNI NR 3 Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna nr 6 Specjalistyczna Poradnia Wczesnej Diagnozy i Rehabilitacji 20-863 Lublin, ul. Młodej Polski 30 tel./ fax (81) 741-09- 30; 0-501-37-00-90
Bardziej szczegółowoZASADY KORZYSTANIA Z POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 218
ZASADY KORZYSTANIA Z POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 218 Szkoła Podstawowa Nr 218 organizuje i udziela uczniom, ich rodzicom oraz nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej
Bardziej szczegółowoDziałania Poradni Psychologiczno Pedagogicznej na rzecz przedszkoli i szkół w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego
Działania Poradni Psychologiczno Pedagogicznej na rzecz przedszkoli i szkół w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego Katarzyna Staszczuk DYREKTOR PP P w Ostrołęce Publiczna placówka
Bardziej szczegółowoOFERTA PORADNI PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ NR 5 POZNAŃ STARE MIASTO
OFERTA PORADNI PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ NR 5 POZNAŃ STARE MIASTO 1. Dla dzieci: Propozycje do zrealizowania na terenie przedszkoli: A. Badania przesiewowe logopedyczne 3-6-latków oraz 3 i 4-latków.
Bardziej szczegółowoSPOSOBY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO DLA KLAS I-III
SPOSOBY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO DLA KLAS I-III I. Sposób oceniania Uczniowie oceniani są na podstawie obserwacji nauczyciela prowadzonych cały rok szkolny w następujących
Bardziej szczegółowoDojrzałość szkolna dziecka
Dojrzałość szkolna dziecka Dojrzałość szkolna Według B. Wilgockiej-Okoń dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju intelektualnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwi
Bardziej szczegółowoSzanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm
Rodzeństwo dzieci niepełnosprawnych Szanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm Tłumaczenie: Psycholog - Dorota Fedorowska (Fundacja EDUCO) Czynniki obciążające rodziny posiadające niepełnosprawne dziecko Obciążenie
Bardziej szczegółowoRaport. z ewaluacji wewnętrznej w Zespole Szkół. w Augustowie. Szkoła Podstawowa przedszkole. w roku szkolnym 2015/2016. Przedmiot ewaluacji:
Raport z ewaluacji wewnętrznej w Zespole Szkół w Augustowie Szkoła Podstawowa przedszkole w roku szkolnym 2015/2016 Przedmiot ewaluacji: PRZEDSZKOLE WSPOMAGA ROZWÓJ UCZNIÓW Z UWZGLĘDNIENIEM ICH INDYWIDUALNEJ
Bardziej szczegółowoStudia Podyplomowe. Edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnością intelektualną - Oligofrenopedagogika
Studia Podyplomowe Edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnością intelektualną - Oligofrenopedagogika I. Informacje ogólne II. III. IV. Rekrutacja Charakterystyka studiów kwalifikacyjnych Program
Bardziej szczegółowoDYNAMIKA POWROTU DO UTRACONYCH RÓL SPOŁECZNYCH PRZEZ GRUPĘ ZAIMPLANTOWANYCH PACJENTÓW (KOBIET I MĘŻCZYZN) Z GŁUCHOTĄ POSTLINGWALNĄ
Nowiny Lekarskie 2012, 81, 3, 233 238 MAGDALENA MAGIERSKA-KRZYSZTOŃ 1, 2, JOLANTA KOCIEMBA 2, WITOLD SZYFTER 2 DYNAMIKA POWROTU DO UTRACONYCH RÓL SPOŁECZNYCH PRZEZ GRUPĘ ZAIMPLANTOWANYCH PACJENTÓW (KOBIET
Bardziej szczegółowoPLAN PRACY PORADNI W ROKU SZKOLNYM 2010/2011 KAŻDY UCZEŃ MA SZANSĘ NA SUKCES TEMATYKA
PLAN PRACY PORADNI W ROKU SZKOLNYM 2010/2011 KAŻDY UCZEŃ MA SZANSĘ NA SUKCES ZADANIA TEMATYKA Diagnoza dzieci przedszkolnych i uczniów Diagnoza: Logopedyczna (na terenie PPP i przesiewowa na terenie przedszkoli
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoINFORMACJE DOTYCZĄCE REHABILITACJI SŁUCHU I MOWY W SAMODZIELNYM PUBLICZNYM OŚRODKU TERAPII I REHABILITACJI DLA DZIECI W KWIDZYNIE
Samodzielny Publiczny Ośrodek Terapii i Rehabilitacji dla Dzieci ul. Kołłątaja 4; 82-500 Kwidzyn; tel/fax (055) 279-30-22 strona internetowa: www.aac.pl e-mail: otir@post.pl I2-P2.2/1 w.1 INFORMACJE DOTYCZĄCE
Bardziej szczegółowoPROCEDURA ORGANIZACJI WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECI W NIEPUBLICZNEJ PORADNI PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ SKARB
PROCEDURA ORGANIZACJI WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECI W NIEPUBLICZNEJ PORADNI PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ SKARB Podstawa prawna: 1. Ustawa z dn. 14 grudnia 2016 r. Prawo Oświatowe 2. Rozporządzenie
Bardziej szczegółowoZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach.
ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach. Powiedz mi, a zapomnę. Pokaż mi, a zapamiętam. Pozwól mi zrobić, a zrozumiem. Konfucjusz DIAGNOZA PROBLEMU Co powoduje, że grupa rówieśnicza
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9
SPIS TREŚCI Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9 CZĘŚĆ I RODZINA A DZIECKO NIEPEŁNOSPRAWNE 1. Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych Andrzej Twardowski... 18 1.1. Systemowy model funkcjonowania rodziny...
Bardziej szczegółowoPrzedszkoh nr 2 w Jelczu-Lasko w i c a c h Jelcz-Laskowice, ul. Liliowa 3 NIP , REGON
Przedszkoh nr 2 w Jelczu-Lasko w i c a c h 55-220 Jelcz-Laskowice, ul. Liliowa 3 NIP 9121926483, REGON 380473273 POMOC PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA UDZIELANA DZIECIOM PRZEZ NAUCZYCIELI PODCZAS PRACY W GRUPIE
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO I ETAP EDUKACYJNY- KLASY I-III
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO I ETAP EDUKACYJNY- KLASY I-III WYMAGANIA DLA UCZNIA KOŃCZĄCEGO KLASĘ PIERWSZĄ SZKOŁY PODSTAWOWEJ ( ZGODNIE Z NOWĄ PODSTAWĄPROGRAMOWĄ) Uczeń kończący
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 1 /z oddziałami integracyjnymi/ w GORLICACH
KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 1 /z oddziałami integracyjnymi/ w GORLICACH Każde dziecko ma prawo do pełnego dostępu do edukacji bez względu na to, jaki prezentuje potencjał rozwojowy. Przedszkole
Bardziej szczegółowoOsoby głuche i niedosłyszące w procesie studiowania
Pełnosprawny Student II Kraków, 26-27 listopada 2008 r. Osoby głuche i niedosłyszące w procesie studiowania Beata Gulati Centrum Kształcenia i Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Akademia Podlaska Różnorodność
Bardziej szczegółowoJustyna Michałowska. Program dla dziecka przewlekle chorego w przedszkolu
Justyna Michałowska Program dla dziecka przewlekle chorego w przedszkolu Program dla dziecka przewlekle chorego w przedszkolu Justyna Michałowska psycholog w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Śremie,
Bardziej szczegółowoAkademia Rozwoju Małego Dziecka
Aktualnie zbieram grupy na następujące zajęcia: Akademia Rozwoju Małego Dziecka 1. Maluszkowo - zajęcia dla dzieci do 2 roku życia - czas trwania zajęć: 45 minut / dziecko+dorosły opiekun zajęcia stymulujące
Bardziej szczegółowoSłownictwo: umiejętność radzenia sobie w codziennych sytuacjach, odpowiedni dobór słownictwa, odpowiedni zakres słownictwa.
język francuski, klasy: 4 6 Zgodnie z WZO, śródroczne i roczne oceny z języka francuskiego w klasach IV VI wyrażone są stopniem w następującej skali: stopień celujący 6, stopień bardzo dobry 5, stopień
Bardziej szczegółowoSurdopedagogika - opis przedmiotu
Surdopedagogika - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Surdopedagogika Kod przedmiotu 05.6-WP-PSpP-SURDO Wydział Kierunek Wydział Pedagogiki, Psychologii i Socjologii Pedagogika specjalna
Bardziej szczegółowoScienceDirect. journal homepage:
polski przeglą d otorynolaryngologiczny 3 (2014) 52 56 Dostępne online www.sciencedirect.com ScienceDirect journal homepage: www.elsevier.com/locate/ppotor Sprawozdanie/Meeting Report Sprawozdanie z II
Bardziej szczegółowoStudia Podyplomowe Edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnością intelektualną Oligofrenopedagogika
Studia Podyplomowe Edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnością intelektualną Oligofrenopedagogika I. Informacje ogólne II. Rekrutacja III. Charakterystyka studiów kwalifikacyjnych IV. Treści programowe
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 2 W KARCZEWIE NA ROK SZKOLNY 2016/2017
Załącznik nr 2 do Statutu Szkoły Podstawowej nr 2 w Karczewie PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 2 W KARCZEWIE NA ROK SZKOLNY 2016/2017 SZKOŁA: Kreatywna, bezpieczna i przyjazna dla ucznia, nauczyciela,
Bardziej szczegółowoJednostka dydaktyczna 4: Komunikacja i relacje z ludźmi niepełnosprawnymi
Jednostka dydaktyczna 4: Komunikacja i relacje z ludźmi niepełnosprawnymi W tej jednostce dydaktycznej dowiesz się jak się zachowywać z osobą niepełnosprawną, aby poprawić jej komunikację i kwestie relacji
Bardziej szczegółowoObowiązujące od 1 września 2017 r.
ZMIANY W SPRAWIE UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W PUBLICZNYCH PRZEDSZKOLACH, SZKOŁACH I PLACÓWKACH Obowiązujące od 1 września 2017 r. Opracowano na podstawie Rozporządzenia
Bardziej szczegółowoRegionalny Program Polityki Zdrowotnej
Regionalny Program Polityki Zdrowotnej Program badań przesiewowych słuchu oraz mowy dla uczniów pierwszych klas szkół podstawowych z terenu województwa łódzkiego na lata 2018-2020 Jeśli jesteś rodzicem
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA. Kierunek studiów - LOGOPEDIA KLINICZNA NA WYDZIALE NAUK O ZDROWIU-STUDIUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
EFEKTY KSZTAŁCENIA Kierunek studiów - LOGOPEDIA KLINICZNA NA WYDZIALE NAUK O ZDROWIU-STUDIUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO 1.Poziom kształcenia- studia podyplomowe 2.Kwalifikacja cząstkowa na poziomie szóstym
Bardziej szczegółowoZakład Edukacji, Katedra Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 2
12 GERIATRIA 2012; 6: 12-17 ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 05.03.2012 Poprawiono/Corrected: 11.03.2012 Zaakceptowano/Accepted: 20.03.2012 Akademia Medycyny Implantacja wszczepem
Bardziej szczegółowoEWALUACJA WEWNĘTRZNA 2012/2013. Postrzeganie przedszkola w środowisku lokalnym oraz promowanie wartości wychowania przedszkolnego.
EWALUACJA WEWNĘTRZNA 2012/2013 Postrzeganie przedszkola w środowisku lokalnym oraz promowanie wartości wychowania przedszkolnego. 1 Zadania szczegółowe: 1. Określenie przedmiotu, kryteriów, pytań kluczowych
Bardziej szczegółowoZarządzanie przedszkolem służy jego rozwojowi. Zarządzanie sprzyja indywidualnej i zespołowej pracy nauczycieli.
Raport z ewaluacji wewnętrznej przeprowadzonej w roku szkolnym 2016/2017 w Przedszkolu Samorządowym w Krzeszowicach Zarządzanie przedszkolem służy jego rozwojowi. Zarządzanie sprzyja indywidualnej i zespołowej
Bardziej szczegółowoProgram logopedyczny przedszkola Przyjaciół Książki dla dzieci 4,5 i 6 letnich Mówimy ładnie
Program logopedyczny przedszkola Przyjaciół Książki dla dzieci 4,5 i 6 letnich Mówimy ładnie Opracowała: mgr Agnieszka Sokółka Wstęp Umiejętność poprawnego mówienia jest w naszych czasach szczególnie ważna.
Bardziej szczegółowoFormy pomocy psychologiczno pedagogicznej oferowanej na terenie poradni:
Formy pomocy psychologiczno pedagogicznej oferowanej na terenie poradni: Diagnozowanie poziomu rozwoju, potrzeb i możliwości oraz zaburzeń rozwojowych i zachowań dysfunkcyjnych dzieci młodzieży: Badanie
Bardziej szczegółowo... (imię i nazwisko dziecka/ucznia, szkoła, klasa, nazwa zawodu)
.... pieczątka szkoły/przedszkola.. data OPINIA O UCZNIU NA POTRZEBY PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dania 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 11 do Uchwały Nr 15 Senatu UMK z dnia 24 lutego 2015 r.
Załącznik nr 11 do Uchwały Nr 15 Senatu UMK z dnia 24 lutego 2015 r. E f e k t y k s z t a ł c e n i a d l a k i e r u n k u i i c h r e l a c j e z e f e k t a m i k s z t a ł c e n i a d l a o b s z
Bardziej szczegółowoCzy mój sześciolatek/siedmiolatek jest gotowy by przekroczyć próg szkoły, by stawić czoła nowym wyzwaniom? Czy będzie potrafił podporządkować się
NOWA RZECZYWISTOŚĆ Czy mój sześciolatek/siedmiolatek jest gotowy by przekroczyć próg szkoły, by stawić czoła nowym wyzwaniom? Czy będzie potrafił podporządkować się szkolnej dyscyplinie? Czy wejdzie w
Bardziej szczegółowoUPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE. Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow Upośledzenie umysłowe Obniżenie sprawności umysłowej powstałe w okresie rozwojowym. Stan charakteryzujący się istotnie niższą od przeciętnej ogólną
Bardziej szczegółowoJakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska
Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu VII Zjazd PTNefD, Łódź 2015 1 Jakość życia
Bardziej szczegółowoPROCEDURA ORGANIZOWANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKÓŁ W SOCHACZEWIE
PODSTAWA PRAWNA PROCEDURA ORGANIZOWANIA POMOCY PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNEJ W ZESPOLE SZKÓŁ W SOCHACZEWIE 1. Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2013r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 59 KATOWICE
KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 59 KATOWICE Priorytetem naszej działalności jest zapewnienie naszym wychowankom wszechstronnego rozwoju, bezpieczeństwa, akceptacji, i poszanowania ich praw. Poprzez
Bardziej szczegółowoNowa podstawa programowa nauczania przedszkolnego oraz dla szkoły podstawowej wyzwaniem dla tematyki wychowania komunikacyjnego
Nowa podstawa programowa nauczania przedszkolnego oraz dla szkoły podstawowej wyzwaniem dla tematyki wychowania komunikacyjnego Alicja Guła, Agata Urbańska Podstawa programowa Podstawa programowa jest
Bardziej szczegółowoCelem procedury jest określenie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologicznopedagogicznej w Publicznym Przedszkolu w Zdunach.
PROCEDURA UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNEJ ORAZ WARUNKI ORGANIZOWANIA KSZTAŁCENIA, WYCHOWANIA I OPIEKI DLA DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH W PUBLICZNYM PRZEDSZKOLU W ZDUNACH Cel procedury
Bardziej szczegółowoREGULAMIN ORGANIZOWANIA WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECI W ODDZIALE I W PUNKCIE PRZEDSZKOLNYM DZIAŁAJĄCYCH PRZY SZKOLE PODSTAWOWEJ W GŁOBINIE
Załącznik 6 REGULAMIN ORGANIZOWANIA WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECI W ODDZIALE I W PUNKCIE PRZEDSZKOLNYM DZIAŁAJĄCYCH PRZY SZKOLE PODSTAWOWEJ W GŁOBINIE Podstawa prawna: 1. Rozporządzenie Ministra
Bardziej szczegółowoPROCEDURA ORGANIZOWANIA WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECI W PRZEDSZKOLU PUBLICZNYM NR 24 Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI IM. J. KORCZAKA W RADOMIU
PROCEDURA ORGANIZOWANIA WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECI W PRZEDSZKOLU PUBLICZNYM NR 24 Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI IM. J. KORCZAKA W RADOMIU Podstawa prawna: 1. Ustawa z dnia 7 września 1991 o Systemie
Bardziej szczegółowoJak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest przedstawienie lekarzom i personelowi medycznemu technik właściwej komunikacji
Bardziej szczegółowoprzedszkole prezentuje i upowszechnia informacje o ofercie zajęć prowadzonych w przedszkolu oraz podejmowanych działaniach,
PROMOWANA JEST WARTOŚĆ WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO Charakterystyka wymagania na poziomie podstawowym: przedszkole prezentuje i upowszechnia informacje o ofercie zajęć prowadzonych w przedszkolu oraz podejmowanych
Bardziej szczegółowoDokumentacja dziecka objętego WWRD w Zespole Szkół Nr 12 w Białymstoku
Dokumentacja dziecka objętego WWRD w Zespole Szkół Nr 12 w Białymstoku 1. dokumentacja dotycząca dziecka: - opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju wydana przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną
Bardziej szczegółowoWczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny
Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny Podstawa prawna Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2017r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (DZ.
Bardziej szczegółowoZAŚWIADCZENIE LEKARSKIE O stanie zdrowia osoby ubiegającej się o skierowanie do Domu Pomocy Społecznej
ZAŚWIADCZE LEKARSKIE O stanie zdrowia osoby ubiegającej się o skierowanie do Domu Pomocy Społecznej Osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie
Bardziej szczegółowoPacjenci głuchoniemi a prawa pacjenta - szczegółowa analiza problemu.
Pacjenci głuchoniemi a prawa pacjenta - szczegółowa analiza problemu. Według informacji ze Sprawozdania z działalności statutowej Polskiego Związku Głuchych za 2013 r. (sporządzonego w czerwcu 2014 r.)
Bardziej szczegółowoOprócz tego mogą pojawić się: pogorszenie wyników w nauce, zwiększony dystans do członków rodziny, gorsze kontakty z rówieśnikami.
CHARAKTERYSTYCZNE OBJAWY REAKCJI POSTRAUMATYCZNEJ: Wyraziste, natrętne wspomnienia Przeżywanie z fotograficzną dokładnością traumatycznych wydarzeń /widoki, dźwięki, zapachy/ + objawy wegetatywne /bicie
Bardziej szczegółowoProcedura wydawania orzeczeo w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej
Powiatowe Centrum Rozwoju Edukacji w Skarżysku-Kamiennej Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna 26-110 Skarżysko-Kamienna, Plac Floriaoski 1 Procedura wydawania orzeczeo w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR 1/2011 RADY PEDAGOGICZNEJ GMINNEGO PRZEDSZKOLA IM. MISIA USZATKA W WIĄZOWNIE Z DNIA r.
UCHWAŁA NR 1/2011 RADY PEDAGOGICZNEJ GMINNEGO PRZEDSZKOLA IM. MISIA USZATKA W WIĄZOWNIE Z DNIA 31.08.2011r. w sprawie wprowadzenia zmian do Statutu Gminnego Przedszkola im. Misia Uszatka w Wiązownie Na
Bardziej szczegółowoCentralne Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego (APD/CAPD) Julia Pyttel
Centralne Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego (APD/CAPD) Julia Pyttel pedagog, neurologopeda, surdologopeda, terapeuta SI APD Centralne Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego Centralne Zaburzenia Przetwarzania
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 1. Nazwa przedmiotu / modułu w języku polskim
OPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 1. Nazwa przedmiotu / modułu w języku polskim Wspomaganie rozwoju dziecka niesłyszącego i słabosłyszącego 2. Nazwa przedmiotu / modułu w języku angielskim
Bardziej szczegółowoGimnazjum nr 1 im. Stanisława Wyspiańskiego w Lubaniu
Gimnazjum nr 1 im. Stanisława Wyspiańskiego w Lubaniu Indywidualny Program Edukacyjno -Terapeutyczny Imię i nazwisko ucznia: Klasa. Data i miejsce urodzenia:. Wychowawca.. Indywidualny Program Edukacyjno
Bardziej szczegółowoDzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Nowe przepisy prawa kładą duży nacisk na wzmocnienie współpracy przedszkola, szkoły i rodziców oraz zapewniają rodzicom możliwość większego wpływu na edukację
Bardziej szczegółowo(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu)
Iwona Jończyk (imię i nazwisko nauczyciela) Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej (przedmiot) 2407MR i GŻ 1997.08.18 (numer programu) Klasa IV TŻa, IV TŻb Lp. Cele kształcenia i wychowania Treści
Bardziej szczegółowoUwarunkowania decyzji rodziców,
Uwarunkowania decyzji rodziców, dotyczących posłania dziecka 6-letniego do szkoły dr Joanna Matejczuk Instytut Psychologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu dr Magdalena Czub Zespół Wczesnej
Bardziej szczegółowoDostrzegalne zmiany u pacjenta na tym etapie terapii winny manifestować się tym, że pacjent :
CARE BROK sp. z o.o Szkoła Specjalistów Psychoterapii Uzależnień i Instruktorów Terapii Uzależnień O7-306 Brok ul. Warszawska 25 tel.: 793 607 437 lub 603 801 442 mail.: care@brok.edu.pl www.brok.edu.pl
Bardziej szczegółowo