ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO ANALIZA ZBIEŻNOŚCI STRUKTUR ZATRUDNIENIA W WYBRANYCH KRAJACH WYSOKOROZWINIĘTYCH

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 32 PRACE KATEDRY EKONOMETRII I STATYSTYKI NR BARBARA BATÓG JACEK BATÓG Uniwersytet Szczeciński Katedra Ekonometrii i Statystyki ANALIZA ZBIEŻNOŚCI STRUKTUR ZATRUDNIENIA W WYBRANYCH KRAJACH WYSOKOROZWINIĘTYCH Dynamika wzrostu gospodarczego oraz poziomu zatrudnienia w długim okresie uzależniona jest w dużym stopniu od istniejącej struktury sektorowej gospodarki. Kraje charakteryzujące się trwałym wzrostem gospodarczym oraz stosunkowo niskim bezrobociem posiadają niski udział zatrudnionych w rolnictwie oraz wysoki udział zatrudnionych w usługach w zatrudnieniu ogółem. Osiągnięcie pożądanej struktury zatrudnienia zajęło krajom wysokorozwiniętym kilkadziesiąt lat. Celem przeprowadzonego badania jest poznanie procesu określającego zmiany sektorowej struktury zatrudnienia w wybranych krajach wysokorozwiniętych. Dane wykorzystane w analizie dotyczą trzech głównych sektorów gospodarczych w ośmiu krajach: USA, Australii, Japonii, Francji, Włoszech, Holandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii w latach Wspomniane powyżej sektory to: sektor I - rolnictwo (rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo), sektor II - przemysł (działalność produkcyjna, górnictwo i kopalnictwo, budownictwo) oraz sektor III - usługi (transport, gospodarka magazynowa i łączność, zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę, handel, pośrednic- 1 [2]. 2 W pierwszej dekadzie dostępne były dane wyłącznie co pięć lat.

2 156 Barbara Batóg, Jacek Batóg two finansowe, obsługa nieruchomości, administracja publiczna, edukacja, ochrona zdrowia i opieka socjalna, gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników, pozostałe usługi). Badanie zmian struktury zatrudnienia powinno być powiązane z analizą kształtowania się dynamiki zatrudnienia ogółem 3. Charakter zmian strukturalnych w zatrudnieniu jest bowiem uzależniony od kierunku tej dynamiki, czyli wzrostu lub spadku zatrudnienia ogółem. Tendencja rozwojowa zatrudnienia ogółem w badanych krajach przedstawiona została na rys USA Japonia Rys.1. Dynamika zatrudnienia ogółem w USA i Japonii w latach Podejście to jest przedstawione w pracy J.Hozera [1].

3 Analiza zbieżności struktur zatrudnienia w wybranych krajach Australia Francja Włochy Holandia Szwecja W.Brytania Rys.2. Dynamika zatrudnienia ogółem w Australii, Francji, Włoszech, Holandii, Szwecji oraz Wielkiej Brytanii w latach Z powyższych rysunków wynika, że prawie we wszystkich krajach występował stały wzrost zatrudnienia w gospodarce. Jedynie w Szwecji poziom zatrudnienia praktycznie nie ulegał zmianie w ostatnich czterdziestu latach. Zwiększaniu się poziomu zatrudnienia ogółem towarzyszyły zmiany w jego strukturze. Na początku badanego okresu struktura zatrudnienia w analizowanych krajach charakteryzowała się udziałem rolnictwa wynoszącym około 18%, udziałem przemysłu zbliżonym do 37% oraz udziałem usług w granicach 45%. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych proporcje te uległy zasadniczej zmianie. Udział rolnictwa obniżył się do około 4%. Udział przemysłu był również niższy i kształtował się na poziomie zbliżonym do 26%. Natomiast znacząco wzrósł udział zatrudnionych w usługach do poziomu około 7%. Obecnie zostanie przedstawione kształtowanie się powyższych zmian kolejno w trzech analizowanych sektorach. Dynamika udziałów zaprezentowana została graficznie na rys.2-4. Natomiast tabele 1-3 przedstawiają wyniki szacowania modeli trendów tych zmiennych dla poszczególnych krajów. W przypadku rolnictwa i przemysłu najlepsze okazały się modele o postaci wykładniczej (1), a w przypadku sektora usług modele o postaci liniowej (2):

4 158 Barbara Batóg, Jacek Batóg Y Y t t exp( 1t t ) (1) t u (2) 1 t USA Australia Japonia Francja Włochy Holandia Szwecja W.Brytania Rys.3. Zmiany udziału zatrudnionych w rolnictwie w wybranych krajach w latach Tabela 1 Oceny parametrów strukturalnych wykładniczych modeli dynamiki udziałów zatrudnienia w rolnictwie Kraj ˆ D( ˆ ) ˆ 1 D( ˆ 1 ) R 2 [%] S e USA 1,82,41 -,23,15 88,17,9 Australia 2,24,2 -,17,7 94,62,39 Japonia 3,26,25 -,43,9 98,59,55 Francja 3,4,21 -,42,8 98,93,44 Włochy 3,55,15 -,45,6 99,52,32 Holandia 2,16,27 -,22,1 93,81,56 Szwecja 2,54,33 -,37,13 96,53,72 W.Brytania 1,42,25 -,21,1 93,64,54 Źródło: obliczenia własne.

5 Analiza zbieżności struktur zatrudnienia w wybranych krajach W oparciu o przedstawione dane i rezultaty estymacji modeli sformułować można następujące wnioski: we wszystkich krajach udział zatrudnienia w rolnictwie systematycznie malał, zmniejszanie się powyższego udziału miało charakter wykładniczy, średnioroczne tempo spadku wynosiło w zależności od kraju od 2 do 4%, tempo spadku w przypadku krajów o wysokim początkowym udziale zatrudnienia w rolnictwie (Japonia, Francja, Włochy, Szwecja) było znacznie wyższe niż w pozostałych krajach, proces zmniejszania się udziałów zatrudnienia w rolnictwie charakteryzuje się prawidłowością polegającą na występowaniu zbieżności tych udziałów do wspólnego poziomu około 2-5%, wszystkie oszacowane modele charakteryzowały się wysokim stopniem dopasowania do danych empirycznych oraz istotnymi parametrami strukturalnymi USA Australia Japonia Francja Włochy Holandia Szwecja W.Brytania Rys.4. Zmiany udziału zatrudnionych w przemyśle w wybranych krajach w latach 196-2

6 16 Barbara Batóg, Jacek Batóg Tabela 2 Oceny parametrów strukturalnych wykładniczych modeli dynamiki udziałów zatrudnienia w przemyśle Kraj ˆ D( ˆ ) ˆ 1 D( ˆ 1 ) R 2 [%] S e USA 3,613,12 -,13,5 96,3,27 Australia 3,723,14 -,18,5 97,66,27 Japonia* 3,65,1 -,4,4 83,53,17 Francja 3,831,24 -,15,9 9,33,52 Włochy* 3,78,22 -,8,8 78,13,38 Holandia 3,776,14 -,18,6 97,27,3 Szwecja 3,785,16 -,16,6 95,53,35 W.Brytania 3,93,12 -,17,5 97,8,26 *- modele oszacowane dla danych za lata Źródło: obliczenia własne. Analiza dynamiki udziałów zatrudnienia w przemyśle pozwala sformułować poniższe wnioski: we wszystkich krajach udział zatrudnienia w przemyśle systematycznie malał, zmniejszanie się powyższego udziału miało charakter wykładniczy, średnioroczne tempo spadku było niższe niż w rolnictwie i wynosiło w zależności od kraju od 1,5 do 2%, najniższym tempem spadku charakteryzowały się Japonia i Włochy; kraje te odznaczały się niższym tempem wzrostu udziałów zatrudnienia w usługach, proces zmniejszania się udziałów zatrudnienia w przemyśle charakteryzuje się prawidłowością polegającą na występowaniu zbieżności tych udziałów do wspólnego poziomu około 2-25%, wszystkie oszacowane modele charakteryzowały się wysokim stopniem dopasowania do danych empirycznych oraz istotnymi parametrami strukturalnymi.

7 Analiza zbieżności struktur zatrudnienia w wybranych krajach USA Australia Japonia Francja Włochy Holandia Szwecja W.Brytania Rys.5. Zmiany udziału zatrudnionych w usługach w wybranych krajach w latach Tabela 3 Oceny parametrów strukturalnych liniowych modeli dynamiki udziałów zatrudnienia w usługach Kraj ˆ D( ˆ ) ˆ 1 D( ˆ 1 ) R 2 [%] S e USA 58,85,295,447,11 98,14,65 Australia 52,3,52,589,19 97,12,992 Japonia 42,89,344,531,13 98,2,758 Francja 38,436,215,868,8 99,73,463 Włochy 31,863,742,81,28 96,35 1,61 Holandia 5,262,443,653,17 97,99,936 Szwecja 46,43,681,715,26 96,16 1,469 W.Brytania 47,6,37,659,14 98,62,781 Źródło: obliczenia własne. W sektorze usług zaobserwować można było w badanym okresie zaobserwować następujące prawidłowości: we wszystkich krajach udział zatrudnienia w usługach systematycznie wzrastał, zwiększanie się powyższego udziału miało charakter liniowy,

8 162 Barbara Batóg, Jacek Batóg średnioroczne tempo wzrostu wynosiło w zależności od kraju od,4 do,9 punktu procentowego, tempo wzrostu w przypadku krajów o niskim początkowym udziale zatrudnienia w usługach (Francja, Włochy, Szwecja) było znacznie wyższe niż w pozostałych krajach, proces zwiększania się udziałów zatrudnienia w usługach charakteryzuje się prawidłowością polegającą na występowaniu zbieżności tych udziałów do wspólnego poziomu około 75%, wszystkie oszacowane modele charakteryzowały się wysokim stopniem dopasowania do danych empirycznych oraz istotnymi parametrami strukturalnymi. Podstawowym wnioskiem wynikającym z przeprowadzonego badania jest istnienie zbieżności procesów zmian w udziałach w zatrudnieniu poszczególnych sektorów. W każdym sektorze wyznaczyć można pewną granicę udziału zatrudnienia w postaci wąskiego przedziału. Prognozy zmian badanych udziałów na najbliższe 15 lat, wyznaczone na podstawie oszacowanych wcześniej modeli, pozwalają określić ich docelowe (pożądane) wartości. W przypadku rolnictwa pożądany udział kształtuje się w przedziale od 1 do 3%, w przemyśle wynosi on od 16 do 19%, a w sektorze usług oscyluje wokół 83%. Istnienie tak wyraźnej prawidłowości w zakresie kształtowania się struktury zatrudnienia w krajach wysokorozwiniętych daje praktyczne przesłanki co do przyszłych zmian tej struktury w Polsce. Najważniejszym zadaniem w procesie uzyskiwania prawidłowej struktury zatrudnienia w Polskiej gospodarce jest przeniesienie istniejącej nadwyżki osób pracujących w rolnictwie do sektora usług. Prędkość unowocześniania struktury zatrudnienia zależeć będzie w dużej mierze od stopnia nasycenia polskiej gospodarki w firmy związane z usługami i nowoczesnymi technologiami. Literatura 1. Hozer J.: Mikroekonometria, PWE, Warszawa Comparative Civilian Labor Force Statistics Ten Countries , U.S. Department of Labor, Bureau of Labor Statistics, Office of Productivity and Technology, 21.

9 Analiza zbieżności struktur zatrudnienia w wybranych krajach ANALYSIS OF CONVERGENCE OF STRUCTURE OF EMPLOY- MENT IN SOME HIGH DEVELOPED COUNTRIES Summary In the paper the authors analyzed changes in structure of employment in some high developed countries in last 4 years. Authors tried to find norms in proportions among levels of employment in basic sectors of economy. The linear and exponential trends were estimated. It turned out that analyzed variables are characterized by similar convergence. Translated by Barbara Batóg