Wywiady w głównej mierze zostały przeprowadzone wśród firm mikro, zatrudniających do 9 pracowników, które stanowiły w badanej populacji 47,1%.

Transkrypt

1 Powiat koszaliński. Charakterystyka badanych podmiotów Wywiady w głównej mierze zostały przeprowadzone wśród firm mikro, zatrudniających do 9 pracowników, które stanowiły w badanej populacji 47,%. Kolejną najczęściej reprezentowaną grupą były firmy małe, zatrudniające od 0 do 50 pracowników (37,%). Ponadto w badaniu udział wzięli równieŝ przedstawiciele firm średnich - zatrudniających od 5 do 50 pracowników (5,7%) (rysunek ). RYSUNEK. ILE OSÓB JEST ZATRUDNIONYCH (NA PEŁNY ETAT) W PAŃSTWA FIRMIE? firma zatrudniaa do 9 osób 47,% w firmie zatrudnionych jest od 0 do 50 osób 37,% w firmie zatrudnionych jest od 5 do 50 osób 5,7% 0% 5% 0% 5% 0% 5% 30% 35% 40% 45% 50% Biorąc pod uwagę formę prawną badanych firm moŝna zauwaŝyć, Ŝe dominującą grupę stanowiły firmy prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu do rejestru (64,4%) oraz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (0,4%). Pozostały rozkład odpowiedzi przedstawia rysunek.

2 RYSUNEK. FORMA PRAWNA FIRMY działalność gospodarcza na podstawie wpisu do rejestru 64,4% spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka akcyjna spółdzielnia spółka jawna jednostka budŝetowa stowarzyszenie spółka komandytowa jednostka samorządowa jednostka komunalna 6,8% 3,7%,6% % 0,5% 0,5% 0,5% 0,5% 0,4% 0% 0% 0% 30% 40% 50% 60% 70% Zdecydowana większość firm, które wzięły udział w badaniu posiadała bezwydziałową strukturę organizacyjną (75,9%) oraz wielowydziałową, ale w jednym zakładzie (7,3%). Przedsiębiorstwa wielozakładowe oraz holdingowe stanowiły jedynie 6,8% badanej populacji (rysunek 3). RYSUNEK 3. FORMA ORGANIZACYJNA FIRMY 75,9% 4,%,6% organizacja wielowydziałowa, ale w jednym zakładzie organizacja bezwydziałowaa 7,3% organizacja holdingowa organizacja wielozakładowa Zdecydowana większość badanych podmiotów prowadziła swoją główną działalność na terenie ośrodka miejskiego liczącego do 50 tys. mieszkańców. Firmy te stanowiły 94,% respondentów. Następną grupą były firmy, które prowadzą działalnośćć na terenie obszarów wiejskich (5,8%) (rysunek 4).

3 RYSUNEK 4. MIEJSCE GŁÓWNEJ DZIAŁALNOŚCI 94,% 5,8% miasto do 50 tys. mieszkańców obszary wiejskie Przedsiębiorstwa, które wzięły udział w badaniu funkcjonowały w ramach róŝnych sekcji PKD. Najwięcej spośród nich związanych było z handlem hurtowym i detalicznym; naprawą pojazdów samochodowych, włączając motocykle (%), budownictwem (3,6%) oraz z przetwórstwem przemysłowym (3,%). Pozostały rozkład odpowiedzi przedstawiaa rysunek 5. RYSUNEK 5. RODZAJ PROWADZONEJ DZIAŁALNOŚCI WG SEKCJI PKD G-handel hurtowy i detaliczny;naprawa pojazdów samochodowych F-budownictwo C-przetwórstwo przemysłowe S-pozostała działalność usługowa I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronoo K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa H-transport i gospodarka magazynowa M-działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna L-działalność związana z obsługą rynku nieruchomości P-edukacja N-działalność w zakresie usług administrowania i działalność E-dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami... J-Informacja i komunikacja B-górnictwo i wydobywanie A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 3,7% 3,7%,%,% % 3,6% 3,% 0,5% 7,9% 6,8% 6,8% 5,% 0,5% 0,5% 0,5% % 0% 5% 0% 5% 0% 5% Największy odsetek firm zadeklarował, iŝ oferowane przez nich usługi, bądź produkty w większości sprzedawane są na rynku lokalnym (gmin, powiatów).

4 Taką odpowiedź wskazało 60% firm. Pozostałe odpowiedzi rozkładały się następująco: rynek regionalny (wojewódzki) 9%, rynek krajowy (ogólnopolski) 5% oraz rynek zagraniczny (międzynarodowy) 6%, (rysunek 6). RYSUNEK 6. JAKI PROCENT PRODUKCJI/USŁUG FIRMY JEST SPRZEDAWANY NA DANY RYNEK? na rynku lokalnym (gmin, powiatów) 60% na rynku regionalnym (wojewódzkim) 9% na rynku krajowym (ogólnopolski) 5% na rynku zagranicznym (miedzynarodowym) 6% 0% 0% 0% 30% 40% 50% 60% 70% Największy odsetek firm, które wzięły udział w niniejszym badaniu reprezentowanych było przez właścicieli (59,7%), bądź przez specjalistów ds. personalnych (0,4%) (rysunek 7). RYSUNEK 7. JAKĄ POZYCJĘ ZAJMUJE PAN/I W STRUKTURZE PRZEDSIĘBIORSTWA? CZY JEST PAN/I... właścicielem 4,% 0,4% 5,% 0,5% dyrektorem/prezesem specjalistą ds. personalnych 59,7% kierownikiem działu, decydującym o zatrudnieniu zajmuje inną pozycję/stanowisko (pracownik). Polityka zatrudnieniowa Jednym z głównych celów badania było rozpoznanie planów zatrudnieniowych przedsiębiorców województwa zachodniopomorskiego. W związku z tym respondentom zostały zadane pytania dotyczące planowanego zmniejszenia, bądź zwiększenia zatrudnienia, a takŝe przyczyn zmiany wielkości zatrudnienia. W pierwszej kolejności przedsiębiorcy zostali poproszeni o odpowiedź na pytanie dotyczące zatrudniania pracowników w ramach elastycznych form zatrudnienia.

5 Badanie wykazało, iŝ zdecydowana większość respondentów (64,4%) nie zatrudnia pracowników z wykorzystaniem elastycznych formach zatrudnienia. Spośród przedsiębiorców korzystających z takich form zatrudnieniaa największy procent z nich stosuje zatrudnienie na część etatu (55,9%) oraz prace zlecone (36,8%) (rysunki 8 i 9). RYSUNEK 8. CZY PAŃSTWA FIRMA ZATRUDNIA PRACOWNIKÓW W ELASTYCZNYCH FORMACH ZATRUDNIENIA? % 35,6% 64,4% tak nie 0% 0% 40% 60% 80% 00% RYSUNEK 9. KTÓRE FORMY ELASTYCZNEGO ZATRUDNIENIA SĄ STOSOWANE W PAŃSTWA FIRMIE? pracownicy zatrudnieni na część etatu 55,9% osoby wykonujące prace zlecone osoby pracujące na zasadzie umowy o dzieło 3,4% 36,8% pracownicy sezonowi telepraca praktykanci lub uczniowie,8% 0,3% 8,8% 0% 0% 0% 30% 40% 50% 60% * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ stosują elastyczne formy zatrudnienia; % odpowiedzi nie sumuje się do 00, gdyŝ respondent mógł udzielićć więcej niŝ jedną odpowiedź W dalszej kolejności respondenci zostali poproszeni o wskazanie przewidywanego poziomu zatrudnienia w ich firmach w ciągu najbliŝszego roku. Analiza zgromadzonego materiału badawczego wykazała, iŝ w większości przypadków przedsiębiorcy nie planują znacznych zmian w strukturze zatrudnienia. 58,% respondentów zadeklarowało, iŝ poziom zatrudnienia w ich firmach w najbliŝszym czasie nie ulegnie zmianie. Wzrost zatrudnienia zadeklarowało jedynie 7,9% badanych, co z racji wysokiego poziomu bezrobocia w województwie jest stanem negatywnym. Pozytywnym natomiast jest fakt, iŝ odsetek przedsiębiorców planujących redukcję etatów jest niŝszy i wynosi 6,3% (tabela ).

6 TABELA. CZY POZIOM ZATRUDNIENIA W PAŃSTWA FIRMIE BĘDZIE: Do 9 osób Od 0 do 50 osób Od 5 do 50 osób WyŜszy niŝ obecnie n %,% 6,9% 3,3% Na tym samym poziomie n % 65,6% 63,4% 3,3% NiŜszy niŝ obecnie n 5 5 %,% 7% 6,7% Nie wiem/trudno powiedzieć n % 30%,7% 56,7% Ogółem n % 00% 00% 00% Ogółem 5 7,9% 58,% 6,3% 53 7,7% 9 00% Przedsiębiorcy, którzy zadeklarowali, iŝ poziom zatrudnienia w ich firmach w ciągu najbliŝszego roku będzie wyŝszy niŝ obecnie, zostali poproszeni o wskazanie, jak duŝa zmiana zatrudnienia nastąpi w ich firmach. Analiza pozyskanego materiału badawczego wykazała, iŝ zgodnie z odpowiedziami respondentów, w badanych firmach łącznie planuje się przyjąć około 44 pracowników. Pracodawcy, którzy zamierzają zatrudnić pracowników na wolne stanowiska oczekują, iŝ osoby te, przejdą niewielkie doszkolenie (46,7%), bądź przejdą pełne doszkolenie (6,7%). Pełnego przygotowywania do wykonywania swych obowiązków oczekuje 40% respondentów (rysunek 0). RYSUNEK 0. CZY WOBEC NOWOO PRZYJMOWANYCH OSÓB DO PRACY NA STANOWISKA INNE NIś KIEROWNICZE ZAKŁADA SIĘ, śe... przejdą niewielkie doszkolenie 46,7% posiadają pełne przygotowanie 40% przejdą pełne doszkolenie 6,7% 0% 5% 0% 5% 0% 5% 30% 35% 40% 45% 50% * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ zatrudnienie w firmach, które reprezentują, w ciągu najbliŝszego roku wzrośnie Przedsiębiorcy zostali poproszeni równieŝ o wymienienie stanowisk/zawodów, na które poszukiwać będą pracownikóww w ciągu najbliŝszego roku. Z racji tego, iŝ w badaniu udział wzięły firmy reprezentujące róŝne branŝe w regionie, nie moŝna było przeprowadzić stricte statystycznej analizy podawanych przezz respondentów zawodów. Tabela przedstawia wszystkie wskazywane przez przedsiębiorców zawody/stanowiska, w których poszukiwać będą w przyszłości pracowników.

7 TABELA. PROSZĘ WYMIENIĆ STANOWISKO, NA KTÓRE SZUKAĆ BĘDĄ PAŃSTWO PRACOWNIKÓW W CIĄGU MIESIĘCY. Kod zawodu Nazwa zawodu n 333 Księgowi 53 Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 7 Spawacze i pokrewni 3 Mistrzowie produkcji w przemyśle przetwórczym 33 Przedstawiciele handlowi 40 Pracownicy obsługi biurowej 44 Recepcjoniści hotelowi 43 Pracownicy do spraw rachunkowości i księgowości 63 Ogrodnicy 74 Betoniarze, betoniarze zbrojarze i pokrewni 76 Robotnicy budowy dróg i pokrewni 73 Lakiernicy 73 Blacharze 73 Mechanicy pojazdów samochodowych 74 Elektromechanicy i elektromonterzy Operatorzy maszyn i urządzeń do produkcji wyrobów cementowych, 84 kamiennych i pokrewni 8 Monterzy maszyn i urządzeń mechanicznych 83 Kierowcy samochodów osobowych i dostawczych * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ zatrudnienie w firmach, które reprezentują, w ciągu najbliŝszego roku wzrośnie; do analizy wykorzystana została Klasyfikacja Zawodów i Specjalności na potrzeby rynku pracy (MPiPS, Warszawa 00 r.) Głównym powodem, dla którego badani przedsiębiorcy planują zwiększyć zatrudnienie jest wzrost sprzedaŝy/świadczonych usług na terenie kraju oraz konieczność uzupełnienia liczby pracowników spowodowany m.in. zwolnieniami, bądź zmianami pracodawcy. W ten sposób odpowiedziała ponad połowa badanych firm, odpowiednio 40% oraz 6,7% (rysunek ).

8 RYSUNEK. DLACZEGO POSZUKUJĄ PAŃSTWO PRACOWNIKÓW? wzrost sprzedaŝy/świadczonych usług na terenie kraju z powodu konieczności uzupełnienia liczby pracowników wynikającej z płynności, np. zwolnienia, zmiana pracodawcy, itp. 6,7% 40% zakup nowych maszyn lub urządzeń 0% rozbudowa firmy 0% z powodu konieczności uzupełnienia liczby pracowników wynikającego z przechodzenia na renty, emerytury, itp. brak pracowników o odpowiednich i umiejętnościach kwalifikacjach wzrost sprzedaŝy/świadczonych usług wśród odbiorców zagranicznych 6,7% 6,7% 3,3% 0% 0% 0% 30% 40% 50% * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ zatrudnienie w firmach, które reprezentują, w ciągu najbliŝszego roku wzrośnie; % odpowiedzi nie sumuje się do 00, gdyŝ respondent mógł udzielić więcej niŝ jedną odpowiedź Kolejne pytania zawarte w kwestionariuszu wywiadu dotyczyły tych przedsiębiorców, którzy w najbliŝszym czasie planują redukcję etatów. Analiza zebranych danych wykazała, iŝ planowane zwolnienia dotyczyć będą w badanych firmach około 9 osób. Z niniejszego badania wynika, iŝ bilans stanu zatrudnienia w badanych firmach jest dodatni planowanych jest ponad,5 krotnie więcej przyjęć niŝ zwolnień pracowników. Przedsiębiorcy, równieŝ zostali poproszeni o wskazanie, w jakich zawodach, bądź na jakich stanowiskach planują zwolnienia. Odpowiedzi respondentów przedstawia tabela 3. TABELA 3. PROSZĘ WYMIENIĆ STANOWISKA, PRACOWNIKÓW W CIĄGU MIESIĘCY? NA KTÓRYCH NASTĄPI ZMNIEJSZENIE Kod zawodu Nazwa zawodu 333 Księgowi 53 Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 939 Robotnicy przy pracach prostych w przemyśle gdzie indziej niesklasyfikowan 6 Adwokaci, radcy prawni i prokuratorzy 40 Sekretarki (ogólne) 53 Kelnerzy 54 Fryzjerzy LICZBY n

9 73 Malarze i pokrewni 7 Spawacze i pokrewni 73 Mechanicy pojazdów samochodowych 84 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ zatrudnienie w firmach, które reprezentują, w ciągu najbliŝszego roku zmniejszy się; do analizy wykorzystana została Klasyfikacja Zawodów i Specjalności na potrzeby rynku pracy (MPiPS, Warszawa 00 r.) Z badania wynika, iŝ planowane zmniejszenie zatrudniania w badanych firmach spowodowane jest w głównej mierze tym, iŝ badane przedsiębiorstwa planują ograniczyć sprzedaŝ, bądź produkcję. W ten sposób odpowiedziało 58,3% podmiotów gospodarczych (rysunek ). RYSUNEK. Z CZEGO WYNIKAĆ BĘDZIE ZMIANA WIELKOŚCI ZATRUDNIENIA W PAŃSTWAA FIRMIE? ograniczenie sprzedaŝy/produkcji pojawienie się innych, konkurencyjnych zakładów przejście pracownika na emeryturę kryzys gospodarczy 6,7% 8,3% 8,3% 58,3% koniec umowy o pracę 8,3% planowane są zmiany technologiczne - nastąpi unowocześnienie zakładu 8,3% 0% 0% 40% 60% 80% 00% * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ zatrudnienie w firmach, które reprezentują, w ciągu najbliŝszego roku wzrośnie; % odpowiedzi nie sumuje się do 00, gdyŝ respondent mógł udzielić więcej niŝ jedną odpowiedź 3. Zawody kluczowe w badanych firmach oraz oczekiwania pracodawców odnośnie pracowników zatrudnionych w tych zawodach Kolejna kwestia poruszona podczas wywiadów kwestionariuszowych dotyczyła zawodów kluczowych w badanych firmach oraz oczekiwań pracodawców odnośnie osób zatrudnionych w tych zawodach. Ta część badania posłuŝyła do znalezienia odpowiedzi na pytania: Jakie zdaniem pracodawców są najwaŝniejsze kwalifikacje i kompetencjee z punktu widzenia pracy zawodowej? Jakich kwalifikacji i kompetencji zawodowych poszukują pracodawcy w ofertach pracy?

10 W pierwszej kolejności przedsiębiorcy zostali poproszeni o wskazanie, jakie zawody, bądź stanowiska są kluczowe w ich firmach. Zdecydowanie najczęściej wskazywanym przez pracodawców zawodem kluczowym był sprzedawca sklepowy (ekspedient). Następnie najczęściej wskazywanymi zawodami byli: pracownicy obsługi biurowej, kucharze, mechanicy, pojazdów samochodowych, księgowi. Pozostałe wskazywane zawody przedstawia tabela 4. TABELA 4. PROSZĘ WYMIENIĆ ZAWODY KLUCZOWE DLA PAŃSTWA FIRMY, W KTÓRYCH JEST LUB BĘDZIE ZATRUDNIONYCH NAJWIĘCEJ PRACOWNIKÓW? Kod zawodu Nazwa zawodu n 53 Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 6 40 Pracownicy obsługi biurowej 50 Kucharze 73 Mechanicy pojazdów samochodowych 0 83 Kierowcy samochodów osobowych i dostawczych Księgowi 6 43 Magazynierzy i pokrewni 6 9 Pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i pokrewne 6 4 Kasjerzy bankowi i pokrewni 5 53 Kelnerzy Kierowcy samochodów cięŝarowych Robotnicy przy pracach prostych w przemyśle gdzie indziej niesklasyfikowani 5 33 Przedstawiciele handlowi Technicy sieci internetowych 4 44 Recepcjoniści hotelowi 4 7 Spawacze i pokrewni 4 75 Piekarze, cukiernicy i pokrewni 4 75 Stolarze meblowi i pokrewni 4 84 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów gumowych 4 84 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych Robotnicy pomocniczy w budownictwie ogólnym 4 3 Kierownicy do spraw produkcji przemysłowej 3 6 Architekci 3 33 Pracownicy do spraw kredytów, poŝyczek i pokrewni Agenci do spraw rynku nieruchomości 3 35 Technicy wsparcia informatycznego i technicznego 3 54 Fryzjerzy Kasjerzy i sprzedawcy biletów Pracownicy opieki osobistej w ochronie zdrowia i pokrewni gdzie indziej niesklasyfikowani 3 7 Murarze i pokrewni 3 7 Posadzkarze, parkieciarze i glazurnicy 3 73 Malarze i pokrewni 3 73 Lakiernicy 3 73 Blacharze 3

11 4 InŜynierowie budownictwa 66 Projektanci grafiki i multimediów 330 Nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego) 34 Nauczyciele szkół podstawowych 4 Doradcy finansowi i inwestycyjni 433 Specjaliści do spraw sprzedaŝy (z wyłączeniem technologii informacyjno-komunikacyjnych) 44 Specjaliści do spraw rynku nieruchomości 3339 Pośrednicy usług biznesowych gdzie indziej niesklasyfikowani 44 Listonosze i pokrewni 54 Kosmetyczki i pokrewni 74 Betoniarze, betoniarze zbrojarze i pokrewni 76 Robotnicy budowy dróg i pokrewni 79 Robotnicy budowlani robót wykończeniowych i pokrewni gdzie indziej niesklasyfikowani 73 Ustawiacze i operatorzy obrabiarek do metali i pokrewni 74 Elektrycy budowlani i pokrewni 8 Górnicy podziemnej i odkrywkowej eksploatacji złóŝ i pokrewni 8 Operatorzy maszyn i urządzeń do produkcji i przetwórstwa metali 87 Operatorzy urządzeń do wyrobu masy papierniczej i produkcji papieru 87 Operatorzy maszyn i urządzeń do obróbki drewna 834 Operatorzy sprzętu do robót ziemnych 93 Robotnicy pomocniczy w budownictwie drogowym, wodnym i pokrewni 3 Chemicy 49 InŜynierowie i pokrewni gdzie indziej niesklasyfikowani 65 Kartografowie i geodeci Lekarze specjaliści 5 Lekarze weterynarii bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji 8 Farmaceuci 353 Lektorzy języków obcych 63 Ekonomiści 643 Filolodzy i tłumacze 33 Technicy elektrycy 35 Technicy mechanicy 39 Technicy nauk fizycznych i technicznych gdzie indziej niesklasyfikowani 35 Asystenci dentystyczni 353 Optycy okularowi 355 Średni personel ochrony środowiska, medycyny pracy i bhp 335 Rzeczoznawcy (z wyłączeniem majątkowych) 33 Agenci ubezpieczeniowi 333 Spedytorzy i pokrewni 3343 Pracownicy administracyjni i sekretarze biura zarządu 34 Średni personel z dziedziny prawa i pokrewny 34 Trenerzy, instruktorzy i działacze sportowi 3433 Pracownicy bibliotek, galerii, muzeów i informacji naukowej 353 Operatorzy sieci i systemów komputerowych

12 4 Konsultanci i inni pracownicy biur podróŝy 43 Pracownicy do spraw statystyki, finansów i ubezpieczeń 53 Barmani 543 Agenci sprzedaŝy bezpośredniej 549 Pracownicy sprzedaŝy i pokrewni gdzie indziej niesklasyfikowani 54 StraŜacy 63 Ogrodnicy 7 Monterzy konstrukcji budowlanych i konserwatorzy budynków 7 Dekarze 74 Monterzy izolacji 76 Hydraulicy i monterzy instalacji sanitarnych 7 Ślusarze i pokrewni 74 Szlifierze narzędzi i polerowacze metali 733 Jubilerzy, złotnicy i pokrewni 73 Drukarze 74 Elektromechanicy i elektromonterzy 74 Monterzy i serwisanci urządzeń elektronicznych 84 Operatorzy maszyn i urządzeń do produkcji wyrobów cementowych, kamiennych i pokrewni 8 Operatorzy urządzeń do obróbki powierzchniowej metali i nakładania powłok 843 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów papierniczych 860 Operatorzy maszyn i urządzeń do produkcji wyrobów spoŝywczych i pokrewni 883 Operatorzy urządzeń pakujących, do napełniania butelek i urządzeń znakujących 89 Monterzy gdzie indziej niesklasyfikowani 9 Czyściciele pojazdów 93 Pakowacze 94 Pracownicy przygotowujący posiłki typu fast food 96 Ładowacze nieczystości 96 Sortowacze odpadów 963 Zamiatacze i pokrewni * do analizy wykorzystana została Klasyfikacja Zawodów i Specjalności na potrzeby rynku pracy (MPiPS, Warszawa 00 r.) Według 3,9% respondentów osoby zatrudnione w zawodach kluczowych dla ich firmy powinny posiadać wykształcenie zasadnicze zawodowe. W dalszej kolejności respondenci wskazali wykształcenie średnie techniczne (5,7%) oraz średnie ogólne (5,%). Dla % respondentów poziom wykształcenia nie ma znaczenia (rysunek 3).

13 RYSUNEK 3. JAKIE WYKSZTAŁCENIE POWINNA MIEĆ OSOBA ZATRUDNIONA KLUCZOWYM? W ZAWODZIE zasadnicze zawodowe 3,9% średnie techniczne 5,7% średniee ogólne wyŝsze techniczne III stopnia nie ma to znaczenia wyŝsze ekonomiczne lub humanistyczne II 5,% % % 9,9% wyŝsze ekonomiczne lub humanistyczne I wyŝsze techniczne I stopnia 3,7%,% 0% 5% 0% 5% 0% 5% 30% 35% * % odpowiedzi nie sumuje się do 00, gdyŝ respondent mógł udzielić więcej niŝ jedną odpowiedź Biorąc pod uwagę branŝe badanych przedsiębiorstw wg Polskiej Klasyfikacji Działalności 007 moŝna zauwaŝyć, Ŝe wykształcenie wyŝsze techniczne jest wymagane głównie w branŝy informatycznej (J) oraz działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (sekcja M). Wykształcenie wyŝsze ekonomiczne lub humanistyczne jest natomiast najbardziej popularne w sekcjach: K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa oraz sekcji P-edukacja. Oczekiwanie wykształcenia zasadniczego zawodowego jest powszechne w sekcjach: A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, F-budownictwo, G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi oraz w sekcji S-pozostała działalność usługowa. Wykształcenie średniee techniczne w głównej mierze oczekiwane jest w przedsiębiorstwach działających w ramach sekcji: B-górnictwo i wydobywanie, C-przetwórstwo przemysłowe, G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, H-transport i gospodarka magazynowa oraz sekcji Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna. Natomiast wykształcenie średnie ogólne jest preferowane w sekcjach: G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle oraz L-działalność związanaa z obsługą rynku nieruchomości. W przypadku pozostałych branŝ oczekiwany jest zróŝnicowany poziom wykształcenia, a mianowicie: w sekcji E - dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związanaa z rekultywacją, większość pracodawcóww przyznała, Ŝe posiadane przez pracowników wykształcenie nie ma znaczenia;

14 w sekcji N - działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca występuje najbardziej zróŝnicowana postawa względem poziomu i rodzaju wykształcenia pracowników. Mianowicie ten sam odsetek pracodawców przyznał, iŝ oczekuje, Ŝe jego pracownicy będą posiadać wykształcenie wyŝsze ekonomiczne bądź średnie ogólne, a równie często pracodawcy przyznawali, Ŝe wykształcenie nie ma znaczenia (tabela 5).

15 TABELA 5. WYMAGANE WYKSZTAŁCENIE PRACOWNIKÓW POD WZGLĘDEM SEKCJI PKD WyŜsze techniczne II stopnia WyŜsze techniczne I stopnia WyŜsze ekonomiczne lub humanistyczne II stopnia WyŜsze ekonomiczne lub humanistyczne I stopnia Średnie techniczne Średnie ogólne Zasadnicze zawodowe Nie ma to znaczenia Ogółem A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo B-górnictwo i wydobywanie C-przetwórstwo przemysłowe E-dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją n % n % n % n % n % n % n % n % 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 00% 0 0% 0 0% 0 0% 4 4,3% 0 0% 0 0% 0 0% 39,3% 3,6% 0 35,7% 7,% 8 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 00% F-budownictwo 5 6% 0 0% 0 0% 0 0% 6 9,4% 4,9% 4 45,% 6% 3 G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle H-transport i gospodarka magazynowa,3%,3% 0 0%,3% 7,3% 7,3% 7,3% 5 % % 0 0% 0 0% 0 0% 8 50% 3% 5 3,3% 6,3% 6

16 I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi J-Informacja i komunikacja K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa L-działalność związana z obsługą rynku nieruchomości M-działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N-działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 3 8,8% 9 56,3% 4 5% 6 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 9% 0 0% 0 0% 8% 0 0% 0 0% 3 9% 0 0% 9% 9% 8% 3 7% 8% 9% 6 60% 0% 0% 0% 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0 0% 0 0% 5% 5% 0 0% 5% 0 0% 5% 4 P-edukacja 0 0% 0 0% 3 60% 40% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 5 Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna S-pozostała działalność usługowa 9% 4% 4% 0 0% 3 43% 0 0% 0 0% 0 0% 7 3 3% 4% 0 0% 4% 5 % 9% 8 35% 3 3% 3 * liczba odpowiedzi respondentów nie sumuje się do 9, gdyŝ respondent mógł wskazać więcej niŝ jedną odpowiedź

17 Spośród wszystkich przedsiębiorstw jakie wzięły udział w niniejszym badaniu, certyfikatów i uprawnień od pracowników najczęściej wymagają pracodawcy prowadzący działalność w ramach sekcji H-transport i gospodarka magazynowa, L-działalność związana z obsługą rynku nieruchomości oraz sekcji P-edukacja (tabela 6). RYSUNEK 4. CZY ZAWÓD KLUCZOWY WYMAGA SPECJALNYCH CERTYFIKATÓW I UPRAWNIEŃ? % 4,7% 85,3% tak nie 0% 0% 40% 60% 80% 00% TABELA 6. BRANśA PRZEDSIĘBIORSTWA A WYMAGANIE SPECJALNYCH CERTYFIKATÓW I UPRAWNIEŃ H-transport i gospodarka magazynowa 6 46,% 7 53,8% 3 L-działalność związana z obsługąą rynku nieruchomości 5 7,4% 8,6% 7 P-edukacja 3 75% 5% 4 F-budownictwo K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa 0 76,9% 3 3,% 3 S-pozostała działalność usługowa M-działalność profesjonalna, naukowa i techniczna G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle % 90% 9,9% 4 3 0% 0% 7,,% C-przetwórstwo przemysłowe A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwoo i rybactwo 00% 0 0% B-górnictwo i wydobywanie E-dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi J-Informacja i komunikacja N-działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna % 00% 00% 00% 00% 00% % 0% 0% 0% 0% 0% Nie n % n Tak Ogółem 0 76,9% 6 3,% % 4% 5 %

18 TABELA 7. JAKICH CERTYFIKATÓW Uprawnienia w wymaganym zakresie 9 Prawo jazdy wymaganej kategorii 9 Ukończony wymagany kurs Zdobycie wymaganej licencji Odpowiednie kwalifikacje Studia podyplomowe I UPRAWNIEŃ WYMAGA SIĘ W OD OSÓB W KLUCZOWYM ZAWODZIE? n % Uprawnienia na wózki widłowe 3,6% * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ kluczowy zawód w firmie, którą reprezentują wymaga specjalnych certyfikatów i uprawnień; % odpowiedzi nie sumuje się do 00, gdyŝ respondent mógł udzielić więcej niŝ jedną odpowiedź Analiza zgromadzonego materiału badawczego wykazała, iŝ przedstawiciele badanych przedsiębiorstw często wymagają znajomości pakietu typu MS Office, specjalistycznych programów, czy znajomości języka obcego. Zgodnie z odpowiedziami ankietowanych 8,3% oczekuje od swych pracowników znajomości języka obcego w stopniu podstawowym, bądź w stopniu dobrym (8,3%). Znajomości pakietu MS Office w stopniu dobrym oczekuje 7,8% respondentów, zaś 3,6% wymaga podstawowej znajomości specjalistycznych programów (rysunek 5). 3 67,9% 3,% 0,7% 7,% 3,6% 3,6% RYSUNEK 5. JAKI POZIOM WIEDZY WYMAGANY JEST W STOSUNKU DO PRACOWNIKA W ZAWODZIE KLUCZOWYM W PAŃSTWA FIRMIE? nie wymagany w stopniu bardzo dobrym w stopniu podstawowym wzór do naśladowania w stopniu dobrym znajomość języka obcego 4,9% 8,3% 8,3% % 8,4% znajomość specjalistyczych programów 56,5% 3,6% 0,5% 8,9% 0,5% znajomość pakietu typu MS Office 46,6% 4,7% 7,8% 9,9% % 0% 0% 40% 60% 80% 00% Znajomość pakietu typu MS Office w większości sektorów nie jest wymagana. Jest natomiast wymagana głównie w sekcjach: P-edukacja oraz Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna w stopniu podstawowym bądź dobrym, natomiast w sekcjach: J-Informacja i komunikacja, K-działalnośćć finansowa i ubezpieczeniowa oraz M-działalność profesjonalna, naukowa i techniczna w stopniu bardzo dobrym, a jeszcze częściej perfekcyjnym (tabela 8). Podobnie przedstawia się sytuacja jeśli chodzi o umiejętność obsługi programów specjalistycznych, gdyŝ w większości branŝy nie jest ona

19 wymagana. Wyjątek stanowią, tak jak w przypadku obsługi pakietu MS Office, sekcje: J-Informacja i komunikacja oraz M-działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, w których wymaga się biegłej znajomości programów specjalistycznych (rysunek 9). Znajomość języka obcego równieŝ przez większość przedsiębiorców nie jest wymagana. Jedynie w przypadku sekcji: H-transport i gospodarka magazynowa, I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa, L-działalność związana z obsługą rynku nieruchomości, N-działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca, P-edukacja oraz Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna wymagana jest dosyć często znajomość języka obcego w stopniu podstawowym, rzadziej dobrym. Tylko w przypadku branŝy informatycznej oraz działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej od pracowników wymaga się bardzo dobrej znajomości języka obcego. W pozostałych sekcjach wg PKD 007 w powiecie koszalińskim nie wymaga się znajomości języka obcego (tabela 0).

20 TABELA 8. BRANśA PRZEDSIĘBIORSTWA, A WYMAGANIA ODNOŚNIE ZNAJOMOŚCI PAKIETU MS OFFICE Stopień Stopień Nie wymagany podstawowy dobry A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Stopień bardzo dobry Wzór do naśladowania n % n % n % n % n % 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% B-górnictwo i wydobywanie 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% C-przetwórstwo przemysłowe 7 68% 0 0% 4% 4 6% 3 % 5 E-dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% F-budownictwo 8 69,% 7,7% 3,5% 0 0% 3,5% 6 G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle Ogółem 6 38,% 6,% 8,6% 3 7,% 0 0% 4 H-transport i gospodarka magazynowa 0 76,9% 7,7% 5,4% 0 0% 0 0% 3 I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 8 53,3% 3,3% 4 6,7% 6,7% 0 0% 5 J-Informacja i komunikacja 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 00% K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa 0 0% 7,7% 5,4% 6 46,% 4 30,8% 3 L-działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 8,6% 4,3% 4,3% 8,6% 4,3% 7 M-działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 0% 0% 0 0% 0% 7 70% 0 N-działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 5% 5% 0 0% 5% 5% 4 P-edukacja 0 0% 50% 50% 0 0% 0 0% 4 Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna 0 0% 3 4,9% 3 4,9% 4,3% 0 0% 7 S-pozostała działalność usługowa 60% 3 5% 4 0% 0 0% 5% 0

21 TABELA 9. BRANśA PRZEDSIĘBIORSTWA, A WYMAGANIA ODNOŚNIE ZNAJOMOŚCI SPECJALISTYCZNYCH PROGRAMÓW Nie wymagany Stopień podstawowy Stopień dobry Stopień bardzo Wzór do naśladowania dobry Ogółem n % n % n % n % n % A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% B-górnictwo i wydobywanie 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% C-przetwórstwo przemysłowe 5 60% 8% 3 % 8% 3 % 5 E-dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% związana z rekultywacją F-budownictwo 8 69,% 7,7% 7,7% 0 0% 4 5,4% 6 G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając 5,4% 0 3,8% 7 6,7% 3 7,% 0 0% 4 motocykle H-transport i gospodarka magazynowa 9,3% 0 0% 7,7% 0 0% 0 0% 3 I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 73,3% 3,3% 6,7% 6,7% 0 0% 5 J-Informacja i komunikacja 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 00% K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa L-działalność związana z obsługą rynku nieruchomości M-działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N-działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 7,7% 4 30,8% 0 0% 4 30,8% 4 30,8% 3 3 4,9% 4,3% 4,3% 8,6% 0 0% % 0 0% 0 0% 0 0% 7 70% 0 50% 0 0% 0 0% 50% 0 0% 4

22 P-edukacja 5% 0 0% 5% 50% 0 0% 4 Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna 8,6% 3 4,9% 8,6% 0 0% 0 0% 7 S-pozostała działalność usługowa 4 70% 0% 0% 5% 5% 0 TABELA 0. BRANśA PRZEDSIĘBIORSTWA, A WYMAGANIA ODNOŚNIE ZNAJOMOŚCI JĘZYKÓW OBCYCH A-rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Nie wymagany W stopniu podstawowym W stopniu dobrym W stopniu bardzo dobrym Wzór do naśladowania n % n % n % n % n % 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% B-górnictwo i wydobywanie 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% C-przetwórstwo przemysłowe 8 7% 0 0% 4% 8% 4 6% 5 E-dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% F-budownictwo 9 73,% 4 5,4% 3,8% 0 0% 7,7% 6 G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając 7 40,5% 6 38,% 5,9% 4 9,5% 0 0% 4 motocykle H-transport i gospodarka magazynowa 4 30,8% 5,4% 5 38,5% 5,4% 0 0% 3 I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami 3,3% 5 33,3% 4 6,7% 3 0% 6,7% 5 gastronomicznymi J-Informacja i komunikacja 0 0% 0 0% 0 0% 00% 0 0% K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa 3 3,% 5,4% 4 30,8% 5,4% 5,4% 3 Ogółem

23 L-działalność związana z obsługą rynku nieruchomości M-działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N-działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 8,6% 4,3% 3 4,9% 0 0% 4,3% 7 0% 0% 0 0% 4 40% 4 40% 0 5% 0 0% 50% 0 0% 5% 4 P-edukacja 5% 0 0% 50% 0 0% 5% 4 Q-opieka zdrowotna i pomoc społeczna 4,3% 4,3% 4 57,% 4,3% 0 0% 7 S-pozostała działalność usługowa 9 45% 3 5% 4 0% 4 0% 0 0% 0

24 Spośród wszystkich pracodawców biorących udział w badaniu, 3,7% wskazało, iŝ ma dodatkowe oczekiwania w stosunku do potencjalnych pracowników (rysunek 6) ). Część respondentów od kandydatów do pracy oczekuje uprawnień i umiejętności zawodowych (57,%), obsługi kasy fiskalnej (4,3%), bądź prawa jazdy wymaganej kategorii (4,3%). Rozkład odpowiedzi przedstawia tabela. RYSUNEK 6. CZY POSIADAJĄ PAŃSTWO JESZCZE JAKIEŚ INNE WYMAGANIA W STOSUNKU DO OSÓB W ZAWODZIE KLUCZOWYM? % 3,7% 0% 0% 96,3% 40% 60% 80% 00% tak nie TABELA. JAKIE SĄ TO WYMAGANIA? n % Uprawnienia i umiejętności zawodowe Obsługa kasy fiskalnej Prawo jazdy wymaganej kategorii Wiedza zawodowa/branŝowa 4 57,% 4,3% 4,3% 4,3% * pytanie to dotyczy tych respondentów, którzy zadeklarowali, iŝ co do pracowników w kluczowym zawodzie, mają dodatkowe wymagania; % odpowiedzi nie sumuje się do 00, gdyŝ respondent mógł udzielić więcej niŝ jedną odpowiedź W dalszej części kwestionariusza wywiadu przedstawicielee badanych przedsiębiorstw zostali poproszeni o wskazanie umiejętności, jakich wymagają w stosunku do pracownikóww zatrudnionych w zawodach kluczowym dla ich firm. Na poniŝszym rysunku 7 wskazanych zostało 0 najbardziej poŝądanych umiejętności, jakich oczekują pracodawcy od pracowników. Respondenci najczęściej wskazywali następujące odpowiedzi: komunikatywność, łatwość nawiązywania kontaktów, predyspozycje związane z obsługą klienta, jasne przekazywani myśli, łatwe nawiązywanie kontaktów ze współpracownikami czy klientami.

25 RYSUNEK 7. JAKI POZIOM UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANY JEST W STOSUNKU DO PRACOWNIKA W ZAWODZIE KLUCZOWYM W PAŃSTWA FIRMIE? nie wymagany w stopniu bardzo dobrym w stopniu podstawowym wzór do naśladowania w stopniu dobrym komunikatywnośćć 8,4% 4,% 4,6% 33,5% 9,4% łatwość nawiązywania kontaktów 3,6% 4,7% 0,4% 3,5% 8,8% predyspozycje związane z obsługąą klienta 8,8% % 7,3% 6,7% 6,% jasne przekazywanie myśli 4,7% 4,% 7,% 6,% 7,8% łatwe nawiązywanie kontaktów ze współpracownikami czy klientamii 3,6% 6,% 4,% 6,% 9,9% terminowa realizacja zaplanowanych działańń 4,7% 9,4% % 6,% 7,7% współpraca w grupie 8,9% % 7,7% 4,% 7,3% logiczne myślenie, analiza faktów 7,% 7,3% 0,4% % 3,% posługiwanie się urządzeniami technicznymi % 7,3% 8,8% 6,8% 5,% wykonywanie prostych rachunków 38,7% 7,3% % 4,% 7,9% 0% 0% 40% 60% 80% 00% * na rysunku przedstawiono 0 umiejętności, których umiejętność jest najczęściej wymagana przez respondentów Zdecydowana większość respondentów (98,4%) nie oczekuje od kandydatów na stanowiska kluczowe w ich firmach dodatkowych umiejętności (rysunek 8). Spośród badanych, którzy zadeklarowali, iŝ posiadają takie wymogi, najczęściej pojawiały się następujące odpowiedzi: zdolności manualne (00%) oraz cechy charakteru (33%) (tabela ). RYSUNEK 8. CZY ZAWÓD KLUCZOWY WYMAGA DODATKOWYCH UMIEJĘTNOŚCI?,6% 98,4% tak nie 0% 0% 40% 60% 80% 00% TABELA. JAKIE SĄ TO UMIEJĘTNOŚCI? Zdolności manualne Cechy charakteru n 3 % 00% 33%

26 Następnie przedsiębiorcy zostali poproszeni o wskazanie cech psychofizycznych, które powinien posiadać ich zdaniem pracownik w zawodzie kluczowym. Rysunek 9 przedstawiaa najbardziej cenione przez pracodawcóww cechy są to przede wszystkim: zaangaŝowanie, dokładność, zdyscyplinowanie, solidność, punktualność. RYSUNEK 9. JAKI ZAKRES CECH KLUCZOWYM W PAŃSTWA FIRMIE? PSYCHOFIZYCZNYCH POWINIEN POSIADAĆ PRACOWNIK W ZAWODZIE nie wymagany w stopniu bardzo dobrym w stopniu podstawowym wzór do naśladowania w stopniu dobrym zaangaŝowanie 7,3% 4,,7% 3% 33% % dokładność 7,3% 6,8% 5,% 30,9% 9,9% zdyscyplinowanie 8,4% 6,8%,5% 30,4% % solidność 6,3% 8,3% 4,6% 30,4% 0,4% punktualność 0,5% 4,7% 3% 9,8% % uczciwość 8,9% 7,3% 4,% 9,8% 9,9% rzetelność % 7,8% 4,% 9,8% 7,3% odpowiedzialność 7,9% 6,8% 3,6% 9,3%,5% sktupulatność 9,9% 7,8% 3% 8,8% 0,4% samodyscyplina,6% 5,% 6,% 7,7% 8,3% lojalność wobec firmy 9,9% 7,3% 4,% 7,7% 0,9% kultura osobista 5,% 4,% 6,% 5,7% 8,8% 0% 0% 0% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 00% * na rysunku przedstawiono 0 umiejętności, których umiejętność jest najczęściej wymagana przez respondentów Zdecydowana większość respondentów (99%) nie wymaga od kandydatów na stanowiska kluczowe w ich firmach dodatkowych cech psychofizycznych (rysunekk 0). Spośród badanych, którzy zadeklarowali, iŝ posiadają takie wymogi, pojawiła się odpowiedź dbałość o higienę (tabela 3).

27 RYSUNEK 0. CZY ZAWÓD KLUCZOWY WYMAGA JAKIŚ INNYCH CECH PSYCHOFIZYCZNYCH? % 99% 0% 0% 40% 60% 80% 00% tak nie TABELA 3. JAKIE SĄ TO CECHY? n % dbałość o higienę 50% 4. Wymagania stawiane pracownikom w zawodach kluczowych w badanych firmach Analiza materiału badawczego wykazała, iŝ wśród firm w powiecie koszalińskim za kluczowe zawody moŝna uznać zwłaszcza następujące kategorie zawodowe: sprzedawcy sklepowi (ekspedienci), kucharze, księgowi, kierowcy samochodów osobowych i dostawczych oraz kasjerzy bankowi i pokrewni (tabele 4 i 5).

28 TABELA 4. ZAWODY KLUCZOWE A BRANśA PRZEDSIĘBIORSTWA Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) Kucharze Księgowi Kierowcy samochodów osobowych i dostawczych Kasjerzy bankowi i pokrewni G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle n % n % n % n % n % 3 96% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% H-transport i gospodarka magazynowa 0 0% 0 0% 0 0% 5 83% 0 0% I-działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 0 0% 7 00% 0 0% 0 0% 0 0% K-działalność finansowa i ubezpieczeniowa 0 0% 0 0% 4 67% 0 0% 4 80% M-działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 0 0% 0 0% 7% 0 0% 0 0% S-pozostała działalność usługowa 4% 0 0% 7% 7% 0% ogółem 4 00% 7 00% 6 00% 6 00% 5 00%

29 TABELA 5. ZAWODY KLUCZOWE A BRANśA PRZEDSIĘBIORSTWA Kierowcy samochodów cięŝarowych Przedstawiciele handlowi Mechanicy pojazdów samochodowych Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów gumowych Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych n % n % n % n % n % C-przetwórstwo przemysłowe 0 0% 0 0% 0 0% 5% 4 00% G-handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 0% 4 00% 3 75% 3 75% 0 0% H-transport i gospodarka magazynowa 4 80% 0 0% 5% 0 0% 0 0% ogółem 5 00% 4 00% 4 00% 4 00% 4 00%

30 Analiza materiału badawczego wykazała, iŝ badani przedstawiciele firm, najczęściej deklarowali, Ŝe: poziom wykształcenia osób zatrudnionych w kluczowych zawodach w powiecie ma znaczenie, pracodawcy w powiecie koszalińskim nie wymagają wykształcenia na poziomie wyŝszym technicznym od pracowników w zawodach kluczowych; pracodawcy wymagają wykształcenia na poziomie wyŝszym humanistycznym bądź ekonomicznym, zwłaszcza w zawodach kluczowych, jakimi są księgowy oraz kasjer bankowy i pokrewni; wykształcenie średnie na poziomie technicznym jest wymagane zwłaszcza od pracowników w zawodach kluczowych jakimi są kierowcy samochodów osobowych i dostawczych, kierowcy samochodów cięŝarowych oraz mechanicy pojazdów samochodowych; wykształcenie średnie ogólne jest wymagane zwłaszcza od pracowników w zawodach kluczowych jakimi są sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) oraz przedstawiciele handlowi; wykształcenie zasadnicze zawodowe jest preferowane zwłaszcza od pracowników w zawodach kluczowych jakimi są kucharze, operatorzy maszyn do produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych oraz operatorzy maszyn do produkcji wyrobów gumowych (tabela 6).

31 TABELA 6. WYMAGANE WYKSZTAŁCENIE PRACOWNIKÓW DLA NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCYCH ZAWODÓW KLUCZOWYCH WyŜsze techniczne II stopnia WyŜsze techniczne I stopnia WyŜsze ekonomiczne Lub humanistyczne II stopnia WyŜsze ekonomiczne Lub humanistyczne I stopnia Średnie techniczne Średnie ogólne Zasadnicze zawodowe Nie ma to znaczenia Ogółem n % n % n % n % n % n % n % n % Sprzedawcy sklepowi 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 4 6,7% 9 37,5% 8 33,3% 3,5% 4 (ekspedienci) Kucharze 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0%,5% 6 75%,5% 8 Księgowi 0 0%,5% 4 50% 5%,5% 0 0% 0 0% 0 0% 8 Kierowcy samochodów osobowych i 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 4 57,% 4,3% 8,6% 0 0% 7 dostawczych Kierowcy samochodów 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 3 4,9% 4,3% 3 4,9% 0 0% 7 cięŝarowych Mechanicy pojazdów 6,7% 0 0% 0 0% 0 0% 3 50% 0 0% 33,3% 0 0% 6 samochodowych Kasjerzy bankowi i pokrewni 0 0% 0 0% 4 80% 0 0% 0 0% 0% 0 0% 0 0% 5 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 40% 0 0% 3 60% 0 0% 5

32 Przedstawiciele handlowi 0 0% 0 0% 0 0% 5% 0 0% 50% 0 0% 5% 4 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów gumowych 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 5% 5% 50% 0 0% 4 * w tabeli przedstawione zostały tylko te zawody, które wskazało co najmniej % respondentów

33 Większość przedsiębiorców zadeklarowało, iŝ nie mają wymagań odnośnie dodatkowych certyfikatów i uprawnień od osób zatrudnionych w zawodach kluczowych. Dodatkowe certyfikaty czy uprawnienia są najczęściej wymagane w przypadku zawodów z grup: kierowcy samochodów cięŝarowych oraz kierowcy samochodów osobowych i dostawczych. W przypadku pozostałych zawodów jakiekolwiek dodatkowe wymagania występują rzadko (tabela 7). TABELA 7. WYMAGANIA ODNOŚNIE DODATKOWYCH CERTYFIKATÓW I UPRAWNIEŃ W ZAWODY KLUCZOWE W BADANYCH FIRMACH Nie Tak n % n % Kierowcy samochodów cięŝarowych 40% 3 60% 5 Kierowcy samochodów osobowych i dostawczych Ogółem 3 50% 3 50% 6 Przedstawiciele handlowi 3 75% 5% 4 Mechanicy pojazdów samochodowych 3 75% 5% 4 Kasjerzy bankowi i pokrewni 4 80% 0% 5 Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 3 95,8% 4,% 4 Kucharze 7 00% 0 0% 7 Księgowi 6 00% 0 0% 6 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów gumowych 4 00% 0 0% 4 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych 4 00% 0 0% 4 * w tabeli przedstawione zostały tylko te zawody, które wskazało co najmniej % respondentów Znajomość pakietu typu MS Office jest wymagana tylko w niewielkim stopniu: od sprzedawców sklepowych (ekspedientów) w stopniu podstawowym; od przedstawicieli handlowych w stopniu dobrym; od kasjerów bankowych i pokrewnych w stopniu bardzo dobrym oraz od księgowych w stopniu dobrym bądź perfekcyjnym, w zaleŝności od zakresu obowiązków na danym stanowisku pracy. Natomiast odnośnie pozostałych zawodów kluczowych w powiecie najczęściej umiejętność ta nie jest wymagana (tabela 8). Podobnie sytuacja przedstawia się w odniesieniu do znajomości specjalistycznych programów równieŝ wymaga się ich w znacznym stopniu od księgowych czy kasjerów bankowych i pokrewnych (tabela 9). Znajomość języka obcego jest wymagana w większym stopniu. W przypadku sprzedawców sklepowych (ekspedientów), kucharzy, księgowych, kierowców samochodów cięŝarowych oraz przedstawicieli handlowych, niektórzy badani pracodawcy oczekują, Ŝe osoby na tym stanowisku powinny znać język obcy w stopniu przynajmniej podstawowym. Natomiast od kasjerów

34 bankowych i pokrewnych oczekuje się znajomości języka obcego w stopniu dobrym oraz bardzo dobrym. Od pozostałych zawodów kluczowych w powiecie koszalińskim nie wymaga się znajomości języka obcego (tabela 0).

35 TABELA 8. WYMAGANIA ODNOŚNIE ZNAJOMOŚCI PAKIETU MS OFFICE W STOSUNKU DO PRACOWNIKÓW W ZAWODACH KLUCZOWYCH Nie wymagany Stopień podstawowy Stopień dobry Stopień bardzo dobry Wzór do naśladowania n % n % n % n % n % Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 8 33,3% 0 4,7% 5 0,8% 4,% 0 0% 4 Kucharze 6 85,7% 0 0% 4,3% 0 0% 0 0% 7 Księgowi 0 0% 6,7% 33,3% 6,7% 33,3% 6 Kierowcy samochodów osobowych i dostawczych 6 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 6 Kasjerzy bankowi i pokrewni 0 0% 0% 0% 40% 0% 5 Kierowcy samochodów cięŝarowych 3 60% 40% 0 0% 0 0% 0 0% 5 Przedstawiciele handlowi 0 0% 0 0% 3 75% 5% 0 0% 4 Mechanicy pojazdów samochodowych 3 75% 0 0% 5% 0 0% 0 0% 4 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów gumowych 4 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 4 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych 3 75% 0 0% 0 0% 5% 0 0% 4 * w tabeli przedstawione zostały tylko te zawody, które wskazało co najmniej % respondentów Ogółem TABELA 9. WYMAGANIA ODNOŚNIE ZNAJOMOŚCI SPECJALISTYCZNYCH PROGRAMÓW W STOSUNKU DO PRACOWNIKÓW W ZAWODACH KLUCZOWYCH Nie wymagany Stopień podstawowy Stopień dobry Stopień bardzo dobry Wzór do naśladowania n % n % n % n % n % Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 50% 8 33,3% 8,3% 8,3% 0 0% 4 Kucharze 6 85,7% 4,3% 0 0% 0 0% 0 0% 7 Księgowi 6,7% 6,7% 6,7% 6,7% 33,3% 6 Kierowcy samochodów osobowych i dostawczych Ogółem 6 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 6

36 Kasjerzy bankowi i pokrewni 0% 0% 0 0% 40% 0% 5 Kierowcy samochodów cięŝarowych 4 80% 0% 0 0% 0 0% 0 0% 5 Przedstawiciele handlowi 50% 0 0% 50% 0 0% 0 0% 4 Mechanicy pojazdów samochodowych 50% 0 0% 5% 5% 0 0% 4 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów gumowych 4 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 4 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych 3 75% 0 0% 0 0% 5% 0 0% 4 * w tabeli przedstawione zostały tylko te zawody, które wskazało co najmniej % respondentów TABELA 0. WYMAGANIA ODNOŚNIE ZNAJOMOŚCI JĘZYKÓW OBCYCH W STOSUNKU DO PRACOWNIKÓW W ZAWODACH KLUCZOWYCH Nie wymagany Stopień podstawowy Stopień dobry Stopień bardzo dobry Wzór do naśladowania n % n % n % n % n % Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 9 37,5% 45,8% 8,33% 8,3% 0 0% 4 Kucharze 8,6% 3 4,9% 4,9% 4,3% 0 0% 7 Księgowi 6,7% 33,3% 6,67% 6,7% 6,7% 6 Kierowcy samochodów osobowych i dostawczych 3 50% 0 0% 3 50% 0 0% 0 0% 6 Kasjerzy bankowi i pokrewni 0% 0 0% 40% 40% 0 0% 5 Kierowcy samochodów cięŝarowych 0 0% 3 60% 40% 0 0% 0 0% 5 Przedstawiciele handlowi 0 0% 50% 5% 5% 0 0% 4 Mechanicy pojazdów samochodowych 3 75% 0 0% 5% 0 0% 0 0% 4 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów gumowych 3 75% 5% 0 0% 0 0% 0 0% 4 Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych 4 00% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 4 * w tabeli przedstawione zostały tylko te zawody, które wskazało co najmniej % respondentów Ogółem

37 5. Profil demograficzny pracownika Kolejne zawarte w kwestionariuszu wywiadu pytanie dotyczyło cech demograficznych pracowników. Zdaniem większości respondentów (56%) miejsce zamieszkania pracowników nie ma znaczenia, zarówno obecnie, jak i w ciągu najbliŝszych miesięcy. Ponad 40% badanych wolałoby aby miejsce zamieszkania pracowników znajdowało się blisko zakładu pracy, na terenie powiatu (rysunek ). RYSUNEK. GDZIE POWINIEN MIESZKAĆ PAŃSTWA PRACOWNIK? w ciągu miesięcy 5,7% 0,5% 83,% 0,5% blisko zakładu pracy, z obszaru powiatu poza powiatem (miastem) obecnie 43,5% 0,5% 56% nie ma to znaczenia 0% 0% 40% 60% 80% 00% nie wiem Dla większości lokalnych pracodawców równieŝ nie mają znaczenia takie cechy jak płeć i wiek przyjmowanych pracowników. JednakŜe wśród tych przedstawicieli badanych firm, dla których płeć osób zatrudnionych jest istotna, najczęściej zatrudnianą grupą są męŝczyźni (rysunek ). Z kolei przedsiębiorcy, dla których wiek pracownika jest waŝny, najczęściej wskazywali, iŝ preferowanąą kategorią wiekową są osoby pomiędzy 6, a 45 rokiem Ŝycia (rysunek 3). RYSUNEK. CZY Z PUNKTU WIDZENIA KLUCZOWEGO ZAWODU PAŃSTWA FIRMY LEPIEJ JEST GDY PRACOWNIK JEST: w ciągu miesięcy 3,7% 5,7% 80,6% kobietą obecnie,5% 30,9% 57,6% męŝczyzną nie ma to znaczenia 0% 0% 40% 60% 80% 00%

38 RYSUNEK 3. CZY WYSTĘPUJĄ PREFERENCJE ODNOŚNIE WIEKU? W ODNIESIENIU DO ZAWODU KLUCZOWEGO JAKIEŚ OKREŚLONE w ciągu miesięcy % 9,4% 0,5% 88,5% obecnie 7,9% 34% 4,7% 53,4% 0% 0% 0% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 00% w tym zawodzie powinni pracować ludzie młodzi, do 5 roku Ŝycia preferowanę kategorią wiekową są osoby pomiędzy 6, a 45 rokiem Ŝycia najkorzystniej zatrudniać jest osoby starsze, bardziej doświadczone zawodowo (powyŝej 45 lat) osoby, które są na emeryturze/rencie nie ma to znaczenia Respondenci zostali równieŝ zapytani, czy w ich firmach obowiązki osób zatrudnionych w zawodach kluczowych dla firmy mogą być powierzone osobom niepełnosprawnym. Większość z nich zadeklarowała, Ŝe osoby niepełnosprawne nie mogąą wykonywać tych czynności obecnie ( zdecydowanie nie -30,4%, raczej nie -33,,5%). Wyniki badań pokazują, iŝ podejście to zmieni się w ciągu najbliŝszych miesięcy, poniewaŝ zdecydowana większość respondentów (68,%) zadeklarowała, iŝ nie będzie to miało znaczenia (rysunek 4). RYSUNEK 4. CZY OSOBY WYKONUJĄCE TEN ZAWÓD MOGĄ BYĆ NIEPEŁNOSPRAWNE? w ciągu miesięcy obecnie,6% % 4,7%,6 6% 30,4% 0% 0% 68,% 33,5% 6,8% 9,9%,6%7,9% 40% 60% 80% 00% zdecydowanie nie raczej nie trudno powiedzieć raczej tak zdecydowanie tak nie ma to znaczenia Badani przedsiębiorcy w zdecydowanej większości przypadków (60,7%) wskazywali, Ŝe sytuacja rodzinna osób kandydujących na objęcie kluczowego stanowiska w ich firmie ma znaczenie (rysunek 5 i 6). Odsetek ankietowanych, którzy przy podejmowaniu decyzji o przyjęciu danej osoby do pracy w ciągu najbliŝszych miesięcy będą zwracali uwagę na sytuację rodzinną wynosi 64,4%.

39 Z analizy danych wynika zatem, Ŝe procent pracodawców zwracających uwagę na sytuację rodzinną przy zatrudnianiu nowych pracowników w najbliŝszym czasie zwiększy się od stanu obecnego o 3,7%. RYSUNEK 5. CZY W WYKONYWANIU KLUCZOWEGO ZAWODU MA ZNACZENIE USTABILIZOWANA SYTUACJA RODZINNA? w ciagu miesięcy 64,4% 35,6% tak obecnie 60,7% 39,3% nie 0% 0% 40% 60% 80% 00% RYSUNEK 6. CZY W WYKONYWANIU KLUCZOWEGO ZAWODU MA ZNACZENIE POSIADANIE DZIECI? w ciagu miesięcy 50,8% 49,% tak obecnie 56% 44% nie 0% 0% 40% 60% 80% 00% Dla około 40% badanych doświadczenie zawodowe potencjalnych pracowników nie ma znaczenia. W pozostałych przypadkach pracodawcy przy rekrutacji oczekują od kandydatów co najmniej 3 miesięcznego staŝu pracy (36,%) lub staŝu zawodowego powyŝej dwóch lat (%). Według deklaracji respondentów sytuacja ta w ciągu najbliŝszych miesięcy nie ulegnie znaczącym zmianom (rysunek 7). RYSUNEK 7. JAKIEGO DOŚWIADCZENIE ZAWODOWEGO OCZEKUJĄ PAŃSTWO OD SWOICH PRACOWNIKÓW? w ciągu miesięcy 8,3% 4,9% 6,7%,% obecnie 40,3% 36,% %,% 0% 0% 0% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 00% doświadczenie zawodowe nie jest przez nas wymagane oczekujemy od pracowników posiadania co najmniej 3 - miesięcznego staŝu zawodowego oczekujemy od pracowników dłuŝszego staŝu zawodowego - powyŝej lat inne (doświadczenie specjalistyczne) nie wiem Badani przedsiębiorcy najczęściej weryfikują umiejętności swoich nowoprzyjętych pracowników podczas wykonywania przez nich powierzonych

40 im czynności na stanowisku pracy na okresie próbnym, poprzez rozmowę kwalifikacyjną, list motywacyjny lub poprzez polecenie. Jest to najbardziej popularny sposób wstępnej weryfikacji potencjalnych pracowników, na który wskazało 9,7% respondentów. Za najbardziej skuteczny sposób sprawdzenia kwalifikacji nowozatrudnionych pracowników respondenci wskazali wykonywanie przez nich powierzonych im czynności na stanowisku pracy (74,6%) (rysunki 8 i 9). RYSUNEK 8. W JAKI SPOSÓB PRACOWNIKÓW? SPRAWDZAJĄ PAŃSTWO KWALIFIKACJE NOWOZATRUDNIONYCH inne (okres próbny, rozmowa kwalifikacyjna, dyplomy, list motywacyjny, z polecenia innych) 9,7% 7,,3% sprawdzian umiejętności na stanowisku pracy 74,3% 5,7% Ŝyciorys zawodowy (CV) 7,3% 7,7% tak referencje z wcześniejszego miejsca pracy 64,9% 35,% nie certyfikat 6,8% 83,% testy wiedzy i umiejętności 5,7% 84,3% 0% 50% 00% RYSUNEK 9. PROSZĘ OCENIĆ SKUTECZNOŚĆ SPOSOBÓW SPRAWDZANIA NOWOZATRUDNIONYCH PRACOWNIKÓW? KWALIFIKACJI sprawdzian umiejętności na stanowisku pracy 4,6% 74,6% referencje z wcześniejszego miejsca pracy 5,3% 4,% 4,9% Ŝyciorys zawodowey (CV),7% 47,8% 9% testy wiedzy i umiejętnościi 3,3% 0% 76,7% certyfikatt 9,4% 53,% 34,4% 0% 0% 40% 60% 80% 00% zupełnie nie skuteczny mało skuteczny umiarkowanie skuteczny bardzo skuteczny