Fundusze private equity - akceleratorem rozwoju firmy (cz. 1)

Transkrypt

1 Fundusze private equity - akceleratorem rozwoju firmy (cz. 1) Fundusze private equity (PE) szukają dziś głównie firm mających szansę na międzynarodową działalność lub wzrost eksportu. Zagraniczni inwestorzy oceniają, Ŝe maleje ryzyko inwestycyjne w naszej części Europy a rok 2006 moŝe być dla prywatnych funduszy inwestycyjnych rekordowy zarówno pod względem zrealizowanych projektów, jak i pozyskiwanych nowych środków na kolejne inwestycje. Enterprise Investors (EI), największy fundusz PE w Polsce liczy, Ŝe pobije własny rekord z 2005 r. EI przeznaczył wtedy na nowe inwestycje 200 mln dolarów, a z zamykanych projektów odzyskał 300 mln dolarów. W dobie rosnącej konkurencji warto, aby menedŝerowie nie tylko wiedzieli, Ŝe istnieją fundusze private equity, ale takŝe umieli pozyskiwać z nich finansowanie dla swoich projektów. W niniejszym artykule przeczytacie Państwo m.in. o: światowych definicjach private equity, róŝnych formach finansowania funduszy venture capital a takŝe o tym, jak przebiega cykliczny charakter procesu inwestycyjnego private equity. Tradycyjne metody finansowania nie dla kaŝdego! W kaŝdej gospodarce, w tym równieŝ w polskiej, są przedsiębiorcy, dla których tradycyjne metody finansowania (kredyt bankowy, emisja klasycznych papierów dłuŝnych, emisja akcji itp.) nie są dostępne. Np. dla firmy znajdującej się w tzw. wczesnej fazie rozwoju, której działalność wiąŝe się z wprowadzeniem na rynek nowego produktu/usługi. Nie musi to być nawet sektor nowych technologii. Wystarczy tylko, Ŝe firm tych nie moŝna z nikim porównać, a w dodatku nie mają one odpowiedniego zabezpieczenia majątkowego. Wreszcie ich przyszłe dochody są trudne do oszacowania. Wówczas poziom ryzyka ze strony kredytodawcy lub poŝyczkodawcy jest istotnie wysoki. Przekłada się to na niską wiarygodność takich przedsiębiorstw, a w ślad za tym na niechęć do ich kredytowania, mimo wyraźnych szans na ich rozwój oraz potencjalnie ponadprzeciętny zysk. Jednym z rozwiązań, nie zawsze dostrzeganym przez polskich przedsiębiorców, są właśnie fundusze private equity, zwane równieŝ funduszami venture capital lub funduszami podwyŝszonego ryzyka. W niniejszym artykule przedstawiono specyfikę działania funduszy private equity jako źródła kapitału dla przedsiębiorstw. Światowe definicje private equity Pojęcie private equity (PE), pomimo Ŝe stosowane często zamiennie z pojęciem venture capital (VC), jest określeniem znacznie od niego szerszym. Równocześnie definiowanie i rozumienie obu pojęć w Wielkiej Brytanii, Europie kontynentalnej i większości krajów na świecie oraz w Stanach Zjednoczonych jest istotnie róŝne. EUROPA W Europie za jedno z podstawowych źródeł informacji na temat funduszy private equity uznaje się publikacje europejskiego stowarzyszenia European Private Equity and Venture Capital Association. Zgodnie z definicją opublikowaną przez EVCA w 1995 r. private equity obejmuje inwestycje w przedsiębiorstwa na róŝnym etapie rozwoju (od momentu załoŝenia i rozpoczęcia działalności, poprzez etapy wzrostu i ekspansji, aŝ po przygotowania do publicznej emisji akcji), słuŝące osiąganiu zysku poprzez przyrost wartości przedsięwzięcia.

2 Statystyki EVCA przyjmują rozróŝnienie trzech segmentów inwestycji private equity: 1) venture capital, 2) wykupów menedŝerskich (buyout), 3) projektów zdywersyfikowanych (generalist). W tym sensie venture capital jest szczególnym rodzajem kapitału udziałowego private equity, inwestowanym w przedsięwzięcia na wczesnych etapach rozwoju (zasiew lub start) oraz dalszej ekspansji, którego wynagrodzeniem jest ponadprzeciętna oczekiwana stopa zwrotu. WIELKA BRYTANIA Według brytyjskiego stowarzyszenia British Venture Capital Association private equity to zarówno inwestycje na wczesnych etapach rozwoju (Seed Capital), jak i wykupy (Buyout Capital), które dostarczają długoterminowego kapitału udziałowego (na ogół mniejszościowego) i menedŝerskiego, na realizację przedsięwzięć obarczonych wysokim ryzykiem, w celu zwiększenia wartości firmy. Natomiast venture capital definiowany jest jako długoterminowy kapitał właścicielski wsparty kapitałem menedŝerskim, który wspomaga nienotowanym na giełdzie przedsiębiorstwom finansować ich rozwój i osiągać sukces. STANY ZJEDNOCZONE Z kolei amerykańska instytucja stowarzyszeniowa National Venture Capital Association definiuje private equity jako środki finansowe dostarczane przez wyspecjalizowanych menedŝerów wraz z ich doświadczeniem, umiejętnościami i wiedzą młodym, szybko rozwijającym się firmom o duŝym potencjale rozwojowym. Private equity - jedną z form finansowania funduszy venture capital W zaleŝności od etapów rozwoju przedsiębiorstwa oraz od fazy inwestowania moŝna wyróŝnić róŝne formy finansowania typu private equity: 1) Finansowanie fazy startu (start-up) - przedsiębiorstwa korzystające z tego typu finansowania znajdują się w trakcie tworzenia lub na progu działalności, jednak przed sprzedaŝą produktu na znaczącą skalę. 2) Finansowanie fazy zasiewu (seed capital) - finansowanie wstępnych, potencjalnie zyskownych pomysłów jeszcze przed załoŝeniem przedsiębiorstwa. Środki z reguły przeznaczone są na: przeprowadzenie wstępnych badań rynkowych, zbudowanie prototypu produktu, przygotowanie dokładnego biznes planu. 3) Finansowanie fazy ekspansji (expansion capital) - finansowanie wzrostu i rozwoju przedsiębiorstwa. Kapitał tego typu jest przeznaczony głównie na: finansowanie duŝych potrzeb inwestycyjnych, rozwinięcie sieci dystrybucji, rozwój rynku lub produktu. 4) Finansowanie wykupu menedŝerskiego - Management buy-in (MBI) polega na wykupie, podczas którego grupa menedŝerów spoza spółki przejmuje tę spółkę. Finansowanie private equity pozwala na przeprowadzenie tego typu transakcji, gdyŝ grupa menedŝerska zwykle nie dysponuje wystarczającymi środkami. Management buyout (MBO) polega na wykupie, na podstawie którego menedŝerowie spółki przejmują kontrolę nad całą spółką lub jej częścią. Odbywa się to przy finansowej i eksperckiej pomocy funduszy VC. 5) Refinansowanie (replacement capital) - nabycie udziałów w spółce od innej instytucji oferującej kapitał typu private equity lub od innych udziałowców. 6) Finansowanie restrukturyzacji (turnaround) - forma finansowania polegająca na udzieleniu pomocy przedsiębiorstwu borykającemu się z problemami finansowymi, z zamiarem przywrócenia dobrej kondycji finansowej oraz wspierania rozwoju. Zestawienie cech występujących na rynku specyficznych form finansowania przedsięwzięć typu PE/VC przedstawiono w tabeli 1.

3 Tabela 1. Cechy charakterystyczne wybranych form finansowania typu PE/VC Rodzaj finansowania Seed i start up Venture capital Private equity Corporate venturing Business angels Cechy charakterystyczne, podobieństwa i róŝnice Finansowanie kapitałem właścicielskim dostępne dla nowo powstających firm o bardzo dobrych perspektywach rozwojowych; firmy nie muszą mieć historii biznesowej ani dysponować zabezpieczeniem majątkowym; inwestor angaŝuje się w firmę kapitałowo i doradczo; kontrola realizacji planów biznesowych odbywa się na poziomie rady nadzorczej. venture capital to ogólne pojecie obejmujące zarówno finansowanie typu seed jak i start up. W zakres tego pojęcia wchodzi takŝe finansowanie wczesnych etapów rozwoju firmy. Pod względem istoty ekonomicznej nie róŝni się od venture capital; private equity to określenie stosowane jednakŝe w odniesieniu do finansowania bardziej zaawansowanych faz rozwoju firm; private equity dotyczy teŝ znacznie większej skali finansowania. Finansowanie typu venture capital udostępniane przez duŝe korporacje; jego celem jest rozwijanie pomysłów biznesowych, mogących być interesującymi z punktu widzenia core biznesu korporacji finansującej; corporate venturing moŝe oferować finansowanej firmie znacznie większe wsparcie biznesowe, rynkowe i technologiczne niŝ klasyczny fundusz yenture capital. Finansowanie o takiej samej charakterystyce jak yenture capital, z tym Ŝe oferowane przez osoby fizyczne a nie prawne (fundusz, korporacja); na ogół wielkość kapitału oferowanego przez business angels jest znacznie mniejsza od oferty funduszy. Źródło: Tamowicz P., Venture capital - kapitał na start. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Gdańsk W latach 90. XX w. S. Kortum i J. Lerner przeprowadzili badania firm amerykańskich, które uzyskały wsparcie funduszy private equity. Badania wykazały, Ŝe około 15% innowacji w ostatniej dekadzie XX w. zostało skomercjalizowanych dzięki funduszom PE. RównieŜ w krajach Unii Europejskiej firmy wsparte przez venture capital wyprzedzają konkurencję, rozwijają się szybciej niŝ inne, zwiększają zatrudnienie i wprowadzają więcej innowacji. Cykliczny charakter procesu inwestycyjnego private equity Fundusze uruchamiane są zwykle na okres 7-10 lat, a osiągnięte przez nich wyniki dla inwestorów decydują w duŝej mierze o powstawaniu kolejnych funduszy. MoŜna wyodrębnić cztery etapy (rys. 1) tego procesu:

4 1) pozyskiwanie kapitału od inwestorów na uruchomienie funduszy oraz równoległe poszukiwanie i pozyskiwanie atrakcyjnych inwestycji, 2) uruchomienie funduszu (selekcja biznes planów, analiza szczegółowa wybranych projektów tzw. due diligence, wycena spółki, negocjacje i projektowanie etapów inwestycji, dodatkowe wezwania kapitałowe od inwestorów, inwestowanie kapitału), 3) kreowanie wartości i monitoring w spółkach portfelowych, 4) wyjście z inwestycji i osiągnięcie korzyści finansowych. Rys. 1. Cykl Ŝycia typowej firmy zasilanej przez kapitał wysokiego ryzyka Źródło: Panfil M., Fundusze private equity. Wpływ na wartość spółki. Difin, Warszawa W cz. 2 artykułu będzie mowa o tym, jak liczyć stopę zwrotu z zainwestowanego kapitału i jakie są metody pomiaru. Dokonamy równieŝ oceny porównawczej private equity m.in. z leasingiem, factoringiem, emisją akcji i kredytem bankowym. Zapraszam do lektury! Autor: Sylwia Hucik Gaicka Analityk portalu inwestycje.pl ŹRÓDŁA: 1. Adamowicz E., Venture capital jako forma finansowania rozwoju przedsiębiorstw w Polsce, [w:] Zarzecki D. (red.), Czas na pieniądz. Zarządzanie finansami. Inwestycje i wycena przedsiębiorstw, t. II, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin Bednarz E., Biznes na licytacji, Gazeta Prawna, z dnia 8 maja Brzezińska I., Venture capital jako źródło finansowania małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce [w:] Urbańczyk E. (red.), Strategie wzrostu wartości przedsiębiorstwa. Teoria i praktyka gospodarcza, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin Chmielewska-Racławska M., Ponadprzeciętne zyski funduszy, Parkiet, z dnia 2 czerwca JeŜak J., Sałata R., Fundusze venture capital jako akcelerator rozwoju firmy - przykłady z polskiej praktyki [w:] Kapuś P. (red.), Węcławski J. (red.), Rynek finansowy. Szanse i zagroŝenia rozwoju. Zarządzanie finansami przedsiębiorstw i instytucji, t. II, Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin Kowalczuk K., Wystarczy wizja, a inwestorzy się znajdą, Gazeta Prawna, z dnia 17 października 2006.

5 Polskie Stowarzyszenie Inwestorów Kapitałowych, Rocznik 2002, Venture capital to kapitał szansy, Warszawa Kupiecka E., Zagraniczni chcą przynajmniej 6 procent premii od private equity w regionie, Parkiet, z dnia 9 maja Kozińska K., Fundusze mają do zainwestowania cztery miliardy złotych Gazeta prawna, z dnia 26 października Kowalczuk K., Wystarczy wizja, a inwestorzy się znajdą, Gazeta Prawna, z dnia 17 października Kornasiewicz: Venture capital w krajach rozwiniętych i w Polsce. CeDeWu, Warszawa 2004, s Polskie firmy dają inwestorom szansę na duŝe zyski, Rzeczpospolita, z dnia 2 czerwca Świderska J., Ocena wyników inwestycyjnych funduszy private equity w Europie [w:] Zarzecki D. (red.), Czas na pieniądz. Zarządzanie finansami. Inwestycje i wycena przedsiębiorstw, t. I, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin Tomaszkiewicz B., Zastój w fuzjach mamy za sobą Puls biznesu, z dnia 29 listopada Tamowicz P., Venture capital - kapitał na start. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Gdańsk White Paper. Policy Priorities for Private Equity. Fostering Long-Term Economic Growth. EVCA 1995 [za:] A.