Rynek pracy na rozdrożu

Transkrypt

1 Rynek pracy na rozdrożu Demografia, migracje, instytucje i inni Maciej Bukowski (WiseEuropa i WNE UW) Warszawa 06 kwietnia 2017.wise-europa.eu

2 Podaż pracy

3 Miliony Podaż pracy Zatrudnienie Liczba osób w wieku produkcyjnym Zmiana Liczba osób w wieku produkcyjnym Zasób siły roboczej Eurostat OECD Ageing Report Aktywność zawodowa a co za tym idzie zatrudnienie bardzo wzrosła w ostatniej dekadzie wśród wszystkich grup wiekowych Powodem była: (1) edukacja (ok. 1/3 efektu) oraz (2) reformy społeczne (renty, wcześniejsze emerytury, wiek emerytalny) Liczba osób w wieku produkcyjnym zaczyna jednak spadać, więc dalszy wzrost aktywności jest pożądany by ograniczać wpływ demografii na rynek pracy. Reformy społeczne (wiek emerytalny, 500+) zaczynają jednak iść w drugą stronę

4 Kapitał ludzki - ilość Osoby z wykształceniem wyższym (% populacji) Wykształcenie wyższe (25-34) LV AT PT CZ BG MK SKHR HU MT DE PL EL SI LT CY IE CH NO UK NL DK FR BE EEIS FI ES 5 25 TR ROIT 0 Y20-24 Y25-34 Y35-44 Y45-54 Y Eurostat Eurostat Wzrost skolaryzacji na poziomie wyższym był kluczowy dla wzrostu aktywności zawodowej w prime-age Będzie on nadal oddziaływał pozytywnie na polski rynek pracy mitygując w części procesy demograficzne Ze względu na wycofywanie się wyżu powojennego z rynku pracy, struktura jej podaży w Polsce relatywnie szybko (w ok. 20 lat) upodobni się do zachodnioeuropejskiej

5 Kapitał ludzki - jakość Kompetencje dorosłych w OECD (odchylenie od średniej) 290 Kompetencje dorosłych (PIAAC 2011) Rozumienie tekstu (PL) Rozumienie tekstu (OECD) Rozumowanie matematyczne (PL) OECD Kompetencje dorosłych Polaków bardzo poprawiły się w ciągu ostatnich 20 lat, a za proces ten w dużej mierze odpowiadała poprawa wskaźników skolaryzacji na poziomie średnim i wyższym Różnice jakościowe zwłaszcza na poziomie wyższym powodują jednak, że bez zmian instytucjonalnych luka nie domknie się samoistnie Istniejąca luka kompetencyjna wobec OECD to ekwiwalent ok. 1,5 roku edukacji, a do najlepszych ok 2 lat jej domknięcie wymaga poprawy jakości szkolnictwa wyższego i (prawdopodobnie) przyspieszenia edukacji powszechnej o rok 230 Rozumowanie matematyczne (OECD) OECD

6 Zatrudnienie

7 Zatrudnienie luka wobec Europy Północnej Wskaźnik zatrudnienia w prime age Wskaźnik zatrudnienia poza prime-age Y50-54 Y Y Polska SEE CEE EU28 NWE 40 Y45-49 Y Y Polska CEE NWE EU28 SE Eurostat - Y15-24 Y55-59 Y60-64 Y65-69 Y70-74 Eurostat W prime age Polska ma przeciętny poziom wskaźników zatrudnienia w UE, z przewagą nad Europą Południową (SE) i luką wobec Północnej (NWE) Wyraźnie mniej od wielu innych krajów UE pracują najmłodsi (15-24) i najstarsi (50+) uczestnicy polskiego rynku pracy powodem jest bierność zawodowa Na różnicy ważą: 1) niższa urbanizacja (15-24) 2) gorsze wykształcenie 3) wcześniejsze emerytury (50-60) oraz niższy wiek emerytalny (60+) Osiągnięcie północnoeuropejskich wzorców zatrudnienia wymaga wzrostu podaży na obu krańcach rozkładu => edukacja, urbanizacja, reformy społeczne

8 Zatrudnienie czas pracy w cyklu życia Aktywność zawodowa w cyklu życia ( ) 38 Razem Kobiety lat Mężczyźni NWE EU28 SE CEE Polska Eurostat Polska CEE NWE EU28 SE Eurostat Polacy pracują przeciętnie o 5 lat krócej od mieszkańców Europy Północnej (NWE), ustępując także innym częściom UE Podobna luka dotyczy mężczyzn i kobiet, co odróżnia Polskę od innych CEE, gdzie czas pracy kobiet jest dłuższy Na te różnice rzutują: 1) wyższa śmiertelność w prime age (M) 2) specjalne systemy emerytalne (M) 3) wcześniejsze emerytury i niższy wiek emerytalny (K) Duże znaczenie ma także 4) niska podaż pracy młodych (25-34) kobiet o wykształceniu podstawowym i średnim, zmniejszająca ich szanse na zatrudnienie w późniejszych fazach cyklu życia

9 Godziny Zatrudnienie czas pracy w roku Czas pracy w roku Niemcy Wielka Brytania USA Polska Mężczyźni Odsetek pracujących w part-time Kobiety Razem TED NWE EU28 SE CEE Poland Eurostat Czas pracy spada wraz z rozwojem gospodarczym - duże znaczenie dla tego procesu ma upowszechnianie się pracy na część etatu wśród kobiet i osób starszych, zwłaszcza o wykształceniu średnim W Europie Środkowej ten proces się nie rozpoczął ze względu na wysokość dochodów oraz model dezaktywizacji osób 50+ (emerytury = bierność) Praca na część etatu kobiet o wykształceniu średnim (zaczynając od 24-35) oraz osób starszych wymaga oferty pracodawców oraz zmian instytucjonalnych (inny model emerytowania)

10 Bezrobocie

11 Bezrobocie w EU 28 Bezrobocie w USA Bezrobocie % 11% Bezrobocie naturalne Stopa bezrobocia 25,0 22,5 EL 10% 20,0 ES 9% 17,5 8% 15,0 7% 12,5 CY HR IT PT 6% 5% 4% 3% 10,0 7,5 5,0 2,5 LV FR SK FI IE LTSI BE BG EE SE DK LU NL AT RO PL UK MT HU CZ DE ,5 5,0 7,5 10,0 12,5 15,0 FRED Bezrobocie jest zjawiskiem cyklicznym wrażliwym na wahania koniunktury i kryzysy gospodarcze Eurostat O epizodach dużego bezrobocia przesądzają kryzysy, o jego średnim poziomie jakość gospodarki i instytucji rynku pracy W obecnej fazie cyklu bezrobocie w Polsce jest bardzo niskie duży postęp od 2006 roku. To efekt boomu i umiarkowanie db instytucji Przykłady historyczne wskazują, że duże skoki bezrobocia następują w następstwie nawarstwionych problemów w branżach niskowydajnych

12 mln mln Bezrobocie technologiczne? Konie i koty w USA Zagrożenie automatyzacją Włochy Polska Słowacja liczba koni liczba kotów Hiszpania Portugalia Cypr Estonia Czechy Włochy Litwa Łotwa Belgia Austria Grecja Francja Niemcy Dania Luksembirg UK Islandia Szwecja Irlandia Finlandia Holandia Szwajcaria Norwegia 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% WiseEuropa 2014 Bezpieczne Średnio podatne Zagrożone WiseEuropa 2014 Obawa przed automatyzacją powraca cyklicznie od 200 lat - historia wskazuje, że mechanizacja ma dwa główne efekty: a) podnosi wydajność i płace w skali makro i b) wywołuje konieczność dostosowań strukturalnych na rynku pracy Jeśli dana zmiana techniczna jest szybsza od możliwości adaptacji pracowników, część z nich dotknie przejściowe bezrobocie (a częściej bierność) technologiczne, a także spadek płac Zmiana techniczna może więc podnieść nierówności do czasu, kiedy obecne lub nowe pokolenie dostosuje swoje zachowania na rynku pracy i w biznesie do jej treści technicznej

13 Zawody zagrożone automatyzacją do 2040/50 - Polska Najbardziej Najmniej Niemal 20 zawodów w Polsce jest zagrożonych automatyzacją w perspektywie roku z prawdopodobieństwem 70%- 90%, wśród najmniej zagrożonych 20 zawodów szansa na automatyzację jest mniejsza od 30% Dwadzieścia zawodów najbardziej narażonych automatyzacją odpowiada za ok 32% zatrudnienia ogółem w Polsce Dwadzieścia zawodów najmniej zagrożonych automatyzacją ma ok. 25% udział w polskim rynku pracy WiseEuropa 2014

14 Popyt na pracę

15 Ewolucja metod produkcji w XIX i XX wieku WiseEuropa Zmiana strukturalna jest nieodłączną cechą postępu technicznego adaptacja kolejnych metod produkcji podnosi wydajność pracy w przemyśle, rolnictwie a nawet usługach, zmieniając także strukturę popytu na pracę (np. wg kwalifikacji) Ponieważ elastyczność popytu na większość dóbr jest mniejsza od jedności, wzrost wydajności ich wytwarzania prowadzi do spadku ich cen, zmniejszenia udziału danej branży w PKB oraz generowanego przez nią popytu na pracę Proces ten dotknął najpierw rolnictwa, a obecnie (od ok. pół wieku) zachodzi w przemyśle, zaczyna się także w niektórych segmentach sektora usługowego

16 Produktywność pracy, 2013, USD (log) Całkowita zmiana produktywności w okresie (%) Zmiany strukturalne - rolnictwo Wzrost gospodarczy i spadek popytu na pracę w rolnictwie Realokacja i wzrost gospodarczy Rolnictwo Pozostałe sektory 70% 60% 50% 40% 30% 56% 29% 50% Wewnątrz sektorów Kowariancja 34% 32% Realokacja pracy Razem 36% 9 20% 17% 8 10% 3% 7 0% 6-10% Odsetek pracujących poza rolnictwem WDI Polska Słowacja Czechy Węgry WiseEuropa 2015 Wzrost gospodarczy oznacza realokację pracy z rolnictwa do innych sektorów: przemysłu i usług - zatrudnienie w rolnictwie spada, jego udział w PKB się kurczy, a wydajność produkcji rolnej stopniowo zrównuje się z wydajnością usług i przemysłu Polska wyróżniała się na początku transformacji i nadal wyróżnia wyjątkowo dużym (jak na UE) zatrudnieniem w rolnictwie, przez co sektor ten jest relatywnie mało wydajny. Stopniowo jednak liczba rolników spada (dziś ok. 10% pracujących) a realokacja zatrudnienia do reszty gospodarki poprawia wzrost PKB per capita od 25 lat.. Proces ten będzie kontynuowany jeszcze przez ok lat (zależnie od szybkości i reform) aż liczba rolników spadnie do ok. 0.5%-1% pracujących

17 Wkład sektorów w całkowity wzrost wydajności nie wynikający z realokacji pracy (%) Udział przetwórstwa przemysłowego w zatrudnieniu Zmiany strukturalne - przemysł Wzrost gospodarczy a wzrost wydajności w przemyśle 60% 50% 40% 30% 20% 49% 21% 50% 35% Przetwóstwo Usługi rynkowe Usługi nierynkowe Budownictwo Rolnictwo Górnictwo i energetyka Inne 29% 15% 28% 35% 30% 25% 20% Zatrudnienie w przemyśle przetwórczym a PKB p.c. 10% 0% -10% 2% 15% 10% 5% Chiny Japonia Korea Płd. Francja W.Brytania USA Polska Polska Słowacja Czechy Węgry WiseEuropa 0% PKB per capita (USD 2013, PPP) WDI Od lat 1960/1980. na Zachodzie (początkowo w USA, potem w innych krajach) spadek zatrudnienia dotyczy także przemysłu, kurczy się także jego udział w PKB (bo ceny towarów przemysłowych rosną wolniej od inflacji), a co za tym idzie znaczenie jakie mechanizacja przemysłu ma dla wzrostu PKB w skali makro Kraje późnego uprzemysłowienia - w tym CEE i Polska są nadal w fazie zrównywania skali i wartości produkcji przemysłowej (w przeliczeniu na mieszkańca) z resztą OECD, a co za tym idzie przemysł będzie dla nich ważnym źródłem wzrostu wydajności w skali makro jeszcze przez lat Spadek zatrudnienia w przemyśle państw późnego uprzemysłowienia zacznie się za ok lat (w Polsce 15), z punktu niższego od tego, od jakiego deindustrializacja zaczynała na Zachodzie w latach 1960/80. Dotyczy to tak samo CEE jak i Chin przemysł na świecie stosuje bowiem podobne technologie

18 Wkład sektorów w całkowity wzrost wydajności wynikający z realokacji pracy (%) Zmiany strukturalne - usługi Zatrudnienie w sekcjach gospodarki 1.15 Rolnictwo Przemysł Usługi 1.10 Wzrost gospodarczy a realokacja pracy do usług 20% Rolnictwo Górnictwo i energetyka Przetwóstwo Budownictwo 15% Usługi rynkowe Usługi nierynkowe 14% Inne Razem % 5% 8% 8% 6% 5% 1% 2% 1% % % % Eurostat Polska Słowacja Czechy Węgry WiseEuropa Wraz ze wzrostem produktywności w rolnictwie i przemyśle sektory te zatrudniają coraz mniej osób, a nadwyżkę zatrudnienia przejmują branże usługowe, żądając coraz wyższych cen za wizytę u lekarza, koncert muzyczny czy posiłek w restauracji Usługi wspomagają więc wzrost gospodarczy przez realokację pracy z rolnictwa, które jest na ogół mniej wydajne. W wypadku realokacji z przemysłu jest to trudniejsze, co prowadzi do spadku dynamiki wzrostu w krajach rozwiniętych (secular stagnation) W starzejącym się społeczeństwie można spodziewać się pełnej automatyzacji przemysłu i przejęcia przez usługi 90%-95% zatrudnienia, w krajach CEE proces ten zajdzie jednak z opóźnieniem wobec zachodu o ok lat, a przemysł zachowa widoczną rolę makroekonomiczną do roku

19 Wynagrodzenia

20 Płace i dochód - OECD Udział wynagrodzeń w dochodzie w USA Udział wynagrodzeń w dochodzie w Europie 100% 90% % 80% 80% 70% 60% 75% 50% 70% 40% 65% 30% 60% 20% 10% 0% Usługi finansowe Handel, transport i usługi komunalne Wyspecjalizowane Edukacja i ochrona usługi (w tym dla zdrowia firm) Produkcja trwałych dóbr konsumpcyjnych Produkcja nietrwałych dóbr konsumpcyjnych 55% 50% 45% Grecja Włochy Szwajcaria Belgia Szwecja Udział płac w PKB krajów rozwiniętych spadł od lat 1970 Bank Światowy Dostarczono wiele wytłumaczeń tego procesu: podatkowych, handlowych, kompetencyjnych W Europie Środkowej i innych rynkach wschodzących udział płac jest nawet niższy niż w OECD15, czego jedną z przyczyn jest relatywny niedorozwój wydajnego przemysłu fabrycznego oraz wysokowartościowych usług

21 Wynagrodzenia i produktywność w Polsce Nominalnie 2.6 Realnie realny PKB na pracującego (wg deflatora) Płace realnie (wg CPI) Płace realnie (wg deflatora) realny PKB na pracującego (wg CPI) PKB na pracującego (nominalnie) Średnie wynagrodzenie (nominalnie) GUS Płace i produktywność w całym regionie w tym w Polsce - podążają tą samą drogą. Nie ma zagadkowego rozejścia się obu wielkości, o którym pisze się niekiedy w odniesieniu do USA W latach 1990 okres dużej inflacji deflator PKB i CPI szły jednak innymi drogami (nawis inflacyjny, uwalniane cen). Od kilkunastu lat już tak nie jest. Relacja płace-produktywność nie jest stała. W okresach wolniejszego wzrostu spada zatrudnienie, rośnie bezrobocie, przyspiesza produktywność, zwalniają płace. W okresach boomu jest odwrotnie jak dotąd nie widać jednak zagrożenia rozerwania długookresowego związku między płacami a produktywnością.

22 Odsetek branż (%) Odsetek branż (%) Zmiany strukturalne produktywność firm Europa Południowa i Austria Europa Środkowa Portugalia Grecja Hiszpania Austria Bułgaria Rumunia Polska Słowenia Eurostat W krajach zamożnych ogon bardzo wydajnych branż firm jest długi, a firm niewydajnych krótki. W Europie Środkowej odwrotnie wyzwaniem jest więc zarówno zwiększenie liczby liderów jak i podciągnięcie taborów MŚP Wydajność rośnie w skali makro jeśli destrukcji podlegają miejsca pracy w mało wydajnych firmach Wzrost gospodarczy zamiera jeśli ogranicza się do nielicznych firm selektywna polityka przemysłowa koncentrująca się na nielicznych branżach/przedsiębiorstwach/produktach jest nieskuteczna

23 Płace (tys. euro, 2012) Płace (tys euro, 2012) Płace i wynagrodzenia poziom branż Europa Południowa Europa Środkowa Hiszpania Austria Portugalia Grecja Produktywność (tys. euro, 2012) 4 2 Bułgaria Rumunia Polska Słowenia Produktywność (tys. euro, 2012) Eurostat Eurostat To jak wysokie są płace w danym kraju zależy od tego jaka jest typowa firma działająca na danym rynku i poszukająca danego typu kwalifikacji. Dla poziomu płac nie mają więc znaczenia firmy liderzy, lecz firmy przeciętniaki Kraje, które mają relatywnie dużo mało wydajnych sektorów i firm mają też niższe płace. Zmiana tego stanu rzeczy wymaga przekształceń strukturalnych. W Polsce niskowydajny ogon jest stosunkowo długi, co wynika zarówno z etapu rozwoju (krótki czas na budowę dużych firm prywatnych, niedokończona prywatyzacja, niedoskonały kapitał ludzki) jak i problemów strukturalnych (niska urbanizacja, duża populacja wiejska w części kraju itp.).

24 Co dalej?

25 Konwergencja i wzrost główne silniki 1 Wiedza Kopiowanie sprawdzonych za granicą technologii vs tworzenie własnych (faza późniejsza) 2 Kapitał Dostęp do zagranicznego kapitału vs wzrost oszczędności krajowych (lokalny rynek kapitałowy) 3 Rynek Dostęp do zagranicznych rynków =efekty skali i postawienie na jakość niezależnie od ograniczeń rynku krajowego

26 Źródła konwergencji Nowe inwestycje. Inwestycje w maszyny i urządzenia (lecz nie budynki) zwiększają ilość kapitału w gospodarce i podnoszą produktywność wieloczynnikową. Warunek konieczny: rozwój rynków kapitałowych Kompetencje pracowników, a zwłaszcza managerów podnoszą produktywność firm nawet o kilkadziesiąt procent. Wzrost zdolności poznawczych poprawia wybory na poziomie firm i społeczeństwa. Wysoka konkurencja i wymagający klienci. Wzrost produktywności wymaga przenoszenia zasobów do bardziej produktywnych firm, wzrostu rozmiarów firm => deregulacji rynku produktów i pracy oraz globalnej obecności firm B+R i innowacje. Przedsiębiorstwa prowadzące działalność badawczą odpowiadają za od 60% do 90% wzrostu produktywności. Są to zwykle firmy duże i ulokowane w lepszych sektorach Inwestycje ulokowane w obszarze ICT stanowiły kluczowy czynnik wzrostu w ciągu ostatnich dwóch dekad na świecie. Ich wkład we wzrost produktywności pracy szacuje się na co najmniej 40% Przenikanie się wiedzy i aglomeracje. Geograficzna bliskość producentów owocuje niezamierzonymi transferami wiedzy i technologii. Wykwalifikowani pracownicy pracujący w bliskim sąsiedztwie zwiększają wydajność systemu.

27 Czym można zrównoważyć demografię? Liczba pracujących w Polsce Status quo Reformy "północnoeuropejskie" Przemiany samoistne Przemiany samoistne + imigracja (100tys/ rok) Reformy + imigracja (30tys/ rok) WiseEuropa Bez zmian w intensywności podaży pracy, liczba pracujących spadnie w Polsce o 30% do roku 2050 Wzrost wykształcenia Polaków w sposób samoistny przeciwstawia się jednak demografii, choć efekt ten jest ograniczony (spadek zatrudnienia o 20% do 2050) Ubytek w zatrudnieniu można uzupełnić albo imigracją osiedleńczą w skali 100tys rocznie, albo reformami północnoeuropejskimi 100tys imigrantów osiedleńczych rocznie, to łącznie ok. 3,5mln imigrantów i 0,7mln ich dzieci do roku 2050 Reformy na kształt niemiecko-szwedzki pozwoliłyby ograniczyć strumień imigrantów niezbędny do zbalansowania polskiego rynku pracy do 30tys rocznie W scenariuszu reform liczba imigrantów i ich dzieci w roku 2050 sięgnełaby 1,5mln osób Bez imigracji albo wzrost gospodarczy bardzo spowolni albo konkurencja o pracowników będzie tak silna, że w niektórych regionach kraju dojdzie do depopulacji. Model nieimigracyjny jest możliwy, jest jednak znacznie bardziej wymagający dla biznesu mechanizacja i ekspansja globalna firm przemysłowych i usługowych musi w nim być intensywniejsza niż w wariancie z migracją (szukanie rynków)

28 Czym można zrównoważyć demografię? Reformy a PKB wg Komisji Europejskiej 25% Poprawa kompetencji Reformy podatkowe 20% Reformy rynku pracy i zabezpieczenia Innowacje Reformy rynku produktów 15% 10% 5% Dużo do nadrobienia mamy w obszarze instytucji i regulacji. W porównaniu do liderów w krajach OECD mamy nadregulację rynków i zawodów, gorszą jakość usług publicznych oraz niedopasowany do demografii wiek emerytalny Wąskim gardłem polskiego rozwoju w długim okresie są niskie inwestycje Firmy są zbyt małe i ulokowane w gorszych sektorach, przez co mniej innowacyjne. Własność państwowa nie sprzyja konkurencji w branżach sieciowych 0% PL EU-28 PL EU-28 PL EU-28 PL EU-28 5lat 10 lat 20 lat 50 lat Komisja Europejska W edukacji Polska odniosła duże sukcesy Głównym celem powinno być wzmocnienie pozytywnych skutków reform przełomu lat 1990/2000, obniżenie wieku szkolnego do 6 lat, popularyzacja przedszkoli oraz dofinansowanie i poprawa jakości szkolnictwa wyższego.

29 Jakie reformy?

30 Podaż pracy Weryfikacja kontrproduktywnych elementów polityki zabezpieczenia społecznego tj. przywileje branżowe w obszarze emerytalnym (np. emerytury górnicze, rolnicze i mundurowe). Prócz obciążenia budżetu zakłócają one sygnały cenowe w gospodarce subsydiując jedne branże kosztem innych bez związku z ich wkładem we wzrost wydajności pracy i PKB. Polityka rynku pracy mająca na celu podnoszenie mobilności i usuwanie deficytów kompetencji osób bezrobotnych i biernych zawodowo, w tym: poszerzenie pola działania SZ poza lokalne rynki pracy (i opracowanie instrumentów polityki rynku pracy pod kątem wspierania migracji wewnętrznych z regionów peryferyjnych do centralnych) lepsza koordynacja działań między ministrem odpowiedzialnym za politykę rynku pracy a ministrem odpowiedzialnym za politykę przemysłową i politykę rozwoju Polityka imigracyjna otwarcie drzwi dla imigracji osiedleńczej w skali implikowanej przez inne reformy (od 30 do 100 tys. osób rocznie. Substytuty w postaci imigracji zarobkowej (np. system uproszczony) nie wystarczą zwłaszcza w obliczu otwarcia na imigrację innych państw.

31 Kapitał ludzki Wsparcie procesu nieustannego podnoszenia umiejętności poznawczych społeczeństwa poprzez dobrej jakości oświatę powszechną. Podniesienie jakości systemu szkolnictwa wyższego, poprzez zwiększenie skali finansowania (w tym płace oraz uczelnie flagowe) przy założeniu zmiany zasad jego działania, tak aby tworzyć bodźce do podnoszenia jakości badań naukowych, szerszego kształcenia doktorantów, współpracy międzynarodowej i większej współpracy z biznesem. Zewnętrzne, regularne egzaminy końcowe (nie tylko matura i do liceum ) Wcześniejsze pójście do szkoły i wydłużenie nauki o rok Swoboda kształtowania wynagrodzeń i doboru kadry na poziomie szkoły Częste używanie sprzętów elektronicznych Swoboda kształtowania wynagrodzeń bez egzaminów zewnętrznych Wczesna (przed 12 rokiem życia) separacja mniej i bardziej zdolnych uczniów Otwartość na prywatną/społeczną własność szkoły połączoną z jej autonomią. Autonomia także szkół publicznych

32 Płace klucz w produktywności i instytucjach 1. Doing Business to nie wszystko. Potrzeba kierowania się wskazaniami szerszego spektrum miar oceniających deficyty / przewagi instytucjonalne Polski vs reszta EU. Ważna jest konkurencja i wzrost firm najwydajniejsze są firmy duże, ale małe firmy niosą nowe pomysły. Regulacje i instytucje (w tym podatkowe) muszą więc otwierać się na nowe firmy i firmy szybko rosnące 2. Niestabilność regulacji i skłonność do nadregulacji osłabiają poziom inwestycji w Polsce szczególnie duża luka inwestycyjna jest w sektorach sieciowych (np. energetyka), w których niepewność regulacyjna jest szczególnie wysoka powodem jest upaństwowienie tych branż i pomieszanie roli regulatora i właściciela przez państwo 3. Przekształcanie oszczędności krajowych w kapitał produkcyjny wymaga efektywnego rynku kapitałowego po początkowych sukcesach Polska zdaje się oddawać pole w tym względzie, utrudniając MSP pozyskiwanie kapitału na rozwój. Na rynku ciąży brak prywatyzacji OFE, duży udział spółek Skarbu Państwa, niekonkurencyjny segment funduszy inwestycyjnych oraz problemy z nadzorem Selekcja firm i transfer zasobów w ramach branży Indywidualna produktywność w firmach Międzysektorowy przepływ pracowników 4. Systematyczny przegląd regulacji rynków produktu (w poszczególnych sektorach), sektora finansowego i giełdy oraz rynku pracy, stworzyłby szansę na poprawę jakości instytucji gospodarczych w Polsce. Imitowanie tych rozwiązań z innych państw OECD, które najlepiej podnoszą konkurencyjność międzynarodową powinno stać w centrum polskiej polityki gospodarczej

33 Usługi i przemysł Przemysł 1. Horyzontalne regulacje i instytucjonalne przemiany (np. w promocji eksportu) wspierające przemiany struktury branżowej oraz wzrost skali działania firm przemysłowych, w tym firm krajowych. 2. Przesunięcie zasobów w kierunku wytwarzania na większą skalę dóbr i usług bardziej zaawansowanych poprzez zmianę akcentów funkcjonującej w Polsce aktywnej pomocy udzielanej inwestorom (m.in. PAIiZ i samorządy) 3. Preferowanie firm inwestujących w tym zwłaszcza przedsięwzięć prowadzących do osiągnięcia i utrzymywania wysokiej złożoności produkcji. Przyjęcie założenia, że priorytetem są inwestycje otwierające nowe rynki, a nie inwestycje tworzące dużą liczbę miejsc pracy. Trzeba przy tym odejść od wspierania inwestycji w branżach o niskim stopniu technicznego zaawansowania. 4. Państwo jako nowoczesny regulator a nie niesprawny właściciel. Odejście od pośredniego i bezpośredniego wsparcia dla firm państwowych - prywatyzacja przedsiębiorstw i OFE, tak aby rola państwa mogła się ograniczyć do kwestii regulacyjnych. Państwo mogłoby przy tym dostarczać pomocy przy restrukturyzacji zatrudnienia w tradycyjnych branżach przemysłowych takich jak górnictwo. 5. Wspieranie powstawania industrial commons. Inwestycje zagraniczne i kapitał krajowy są równie ważne dla rozwoju jeśli tworzą wspólne zasoby przemysłowe obecnie te zasoby są ponadlokalne i ponadkrajowe wspieranie absorpcji wiedzy przez MŚP Usługi 1. Wsparcie inwestycyjne dla lokowania w Polsce centrów B+R, biur inżynieryjnych, projektowych. Implementacja mieszanego systemu uzupełnienie dostępnych dotacji ulgą podatkową na badania i rozwój. 2. Budowa bazy edukacyjnej dla rozwoju działalności usługowej najwyższej jakości. Dwukrotne zwiększenie nakładów na badania podstawowe i szkolnictwo wyższe (wzrost płac) oraz systematyczne (oparte o wskaźniki) podnoszenie ich jakości m.in. w obszarze medycyny, ICT, kierunków inżynieryjnych, STEM i nauk o zarządzaniu 3. Wzmacnianie trendów urbanizacyjnych i sprzyjanie wzrostowi populacji w 5-6 największych ośrodkach w Polsce (inwestycje krajowe i infrastrukturę miejską, prawo ułatwiające budowę mieszkań). Tam lokują się najbardziej produktywne gałęzie usługowe, a jednocześnie występują efekty sieciowe niezbędne do podnoszenia konkurencyjności sektora usługowego. Inwestycje w powiązanie funkcjonalne z nimi mniejszych ośrodków (infrastruktura transportowa, miejska) 4. Wspieranie usług o najwyższym potencjale eksportowym zarówno na rynku konsumenckim jak i w powiązaniu z rozwojem przemysłu wzrost produktywności poprzez outsourcing i specjalizację, przemysł jako facylitator rozwoju usług B2B i usługi B2B jako element wzrostu firm przemysłowych 5. Zmiany na rynku kapitałowym otwierające się na nowe start-upy usługowe (m.in. poprzez crowd funding) w tym prawo podatkowe i praktyka działania urzędów skarbowych (przyjazne interpretacje, szybkość ich wydawania)

34 Co warto przeczytać?

35 Opracowania WiseEuropa o podobnych zagadnieniach

36 wise-europa.eu