Rozmawiajmy! Europejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000

Transkrypt

1

2 Europejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000 Tworzenie sieci Natura 2000 jest od 1992 roku podstawowym zadaniem w dziedzinie ochrony przyrody dla wszystkich krajów Unii Europejskiej. W skład sieci wchodzą specjalne obszary ochrony siedlisk (tzw. obszary siedliskowe) oraz specjalne obszary ochrony ptaków (tzw. obszary ptasie). Dla zachowania spójności sieci ważne jest także utrzymywanie korytarzy ekologicznych łączących te obszary. Obszary Natura 2000 stanowią nową formę ochrony przyrody w polskim prawodawstwie dopełniają dotychczasowy krajowy system obszarów chronionych i częściowo się z nim nakładają. Na terenie kraju wyznaczanie i ochrona obszarów sieci Natura 2000 nadzorowane są przez Ministerstwo Środowiska. Nad właściwym wyznaczeniem tych obszarów i skutecznością ich ochrony czuwa Komisja Europejska. Państwa członkowskie UE mają jednak dużą dowolność w organizacji systemu zarządzania obszarami i wyborze sposobów ich ochrony. Najważniejszy jest efekt działań ochronnych, czyli zachowanie siedlisk i gatunków, które są przedmiotem ochrony w obszarach Natura Każda inwestycja, która może w istotny sposób wpłynąć na to, co chcemy w obszarze chronić, powinna zostać poddana procedurze oceny oddziaływania na środowisko. Nie ma przeszkód dla realizacji działań i inwestycji w obszarach Natura 2000 lub poza nimi, jeśli nie mają znaczącego wpływu na podlegające ochronie siedliska przyrodnicze a także siedliska gatunków roślin i zwierząt oraz ich populacje. Ochrona siedlisk gatunków oznacza, że oprócz ochrony populacji danego gatunku przed bezpośrednim niszczeniem, chronimy tereny przez nie zamieszkiwane. Chcąc chronić np. nietoperze, nie wystarczy zabronić ich zabijania. Należy również zachować odpowiednie warunki w ich zimowiskach (jaskiniach, podziemnych schronach), letnich schronieniach (np. na strychach budynków, zwłaszcza starych kościołów), żerowiskach, a także utrzymywać liniowe elementy krajobrazu łączące letnie schronienia z żerowiskami. Z kolei, dla zachowania łąkowych gatunków roślin, niezbędne jest utrzymanie ich półnaturalnych siedlisk poprzez użytkowanie kośne lub pasterskie. Rozmawiajmy! Obszary Natura 2000 nie są typowymi obszarami chronionymi, takimi jak np. parki narodowe i rezerwaty przyrody, które obejmują najcenniejsze, najbardziej naturalne fragmenty naszej przyrody i powinny podlegać głównie ochronie ścisłej. W sieci Natura 2000 znalazły się tereny o charakterze półnaturalnym lub wręcz zurbanizowane. Zakłada się, że na większości obszarów sieci będzie się godzić ochronę siedlisk i gatunków z gospodarowaniem człowieka, zgodnie z zasadami rozwoju zrównoważonego. Wyznaczenie obszarów Natura 2000 i określanie celów ich ochrony opiera się wyłącznie na przesłankach przyrodniczych. Jednak sam sposób realizacji tej ochrony powinien być dostosowany do lokalnej specyfiki społecznej, gospodarczej i kulturowej. Bowiem skuteczność ochrony siedlisk i gatunków na wyznaczonych obszarach sieci zależy od akceptacji i zaangażowania gospodarzy tych terenów. Jednym z kluczowych działań jest włączenie lokalnych władz, mieszkańców i inwestorów w proces planowania zadań ochronnych dla obszarów Natura Ustalenia w tym zakresie powinny być poprzedzone dyskusjami o potrzebach w zakresie ochrony, o planowanych inwestycjach, o kierunkach rozwoju zainteresowanych gmin, słowem o przyszłości obszaru. Ale uwaga, włączenie w sieć Natura 2000 parków narodowych i rezerwatów przyrody nie oznacza osłabienia dotychczasowego reżimu ich ochrony czy zmian w sposobie zarządzania i planowania ich ochrony, lecz raczej stanowi dodatkową gwarancję zachowania ich walorów przyrodniczych. Strony internetowe:

3 Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA Ostoja siedliskowa Babia Góra J. Perzanowska Ostoja ptasia

4 Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA

5 Obszar Natura 2000: PLB i PLH Babia Góra Babia Góra stanowi część Pasma Babiogórskiego położonego w Beskidzie Żywieckim. Jest to najwyższy po Tatrach masyw górski Karpat Polskich, osiągający wysokość 1725 m, zbudowany głównie z piaskowców, łupków i margli. Jego północne stoki, ukształtowane przez procesy osuwiskowe, są bardzo strome i charakteryzują się urozmaiconą rzeźbą, natomiast stoki południowe są znacznie łagodniejsze. Grzbiet masywu stanowi wododział pomiędzy zlewnią Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego. Spośród innych, niższych pasm Beskidów, masyw Babiej Góry wyróżnia się typowym dla wysokich gór układem pięter klimatyczno-roślinnych, który tworzą: mieszane lasy regla dolnego, bory świerkowe regla górnego, zarośla kosodrzewiny piętra subalpejskiego oraz wysokogórskie murawy i skalne rumowiska piętra alpejskiego. Ten niewielki obszar ma dobrze zachowaną szatę roślinną, w której dominują zbiorowiska leśne. Wysoka naturalność zbiorowisk roślinnych i duża akumulacja martwego drewna powodują, że dla wielu grup gatunków (grzybów, porostów, owadów saproksylicznych, a także ptaków) Babia Góra jest jedną z ważniejszych ostoi w Karpatach Zachodnich. Trzy gatunki roślin mają tu swoje jedyne stanowiska w Polsce, a wśród zwierząt liczne są gatunki swoiste dla Karpat lub Karpat Zachodnich, czyli tzw. endemity ogólnokarpackie bądź zchodniokarpackie. Masyw Babiej Góry objęty jest różnymi formami ochrony. W 1954 r. utworzono tu park narodowy, który w 1977 r. został włączony Widok na Babią Górę od strony zachodniej P. Koczur Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA

6 Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA w światowy system rezerwatów biosfery. Babia góra stała się również częścią ekologicznej sieci Natura 2000, jako Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków i Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk, z uwagi na swoje znaczenie dla zachowania siedlisk przyrodniczych i gatunków o charakterze leśnym i wysokogórskim, zagrożonych w skali Europy. Babia Góra jako Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków OSOP Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Babia Góra został oficjalnie wyznaczony przez Ministra Środowiska w 2007 r. Jego powierzchnia wynosi 4915,6 ha i obejmuje cały teren Babiogórskiego Parku Narodowego oraz około 1500 ha przyległych terenów leśnych. Zgodnie z kryteriami przyjętymi dla OSOP, obszar utworzono dla ochrony kilkunastu gatunków ptaków. Gatunki ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej występujące w masywie Babiej Góry bocian czarny Ciconia nigra głuszec Tetrao urogallus cietrzew Tetrao tetrix jarząbek Bonasa bonasia puchacz Bubo bubo sóweczka Glaucidium passerinum włochatka Aegolius funereus zimorodek Alcedo atthis dzięcioł zielonosiwy Picus canus Jarząbek B. Kozik dzięcioł czarny Dryocopus martius dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus lerka Lullula arborea muchołówka mała Ficedula parva gąsiorek Lanius collurio płochacz halny Prunella collaris Z uwagi na dominację powierzchni leśnej w OSOP Babia Góra jest on przede wszystkim ważny dla ochrony ptaków związanych w różnym stopniu z lasami. Występują tu wszystkie krajowe gatunki kuraków leśnych: głuszec, cietrzew i jarząbek. Ten ostatni jest najliczniejszy. Lubi lasy iglaste i mieszane o zróżnicowanym charakterze roślinności. Zamieszkuje zarówno strefę regla dolnego, jak i górnego. Największy z kuraków, głuszec, występuje głównie w górnoreglowych borach świerkowych o dobrze rozwiniętym,

7 Głuszec A. Tabor Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA

8 Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA Cietrzewie R. i M. Kosińscy

9 urozmaiconym podszycie i bogatym runie. Cietrzew wymaga kombinacji siedlisk leśnych i otwartych. Zasiedla przede wszystkim strefę górnej granicy lasu i piętro kosodrzewiny. Jego tokowiska znajdują się na polanach wśród luźnych płatów kosówki. Jest gatunkiem bardzo rzadkim na Babiej Górze. Dzięki obecności starych drzewostanów liczne są dzięcioły, w tym największy spośród europejskich gatunków dzięcioł czarny, a także dzięcioły trójpalczasty i białogrzbiety. Podstawowe siedlisko dzięcioła trójpalczastego stanowią świerczyny z dużą liczbą zamierających i obumarłych drzew. Natomiast dzięcioł białogrzbiety stwierdzany jest najczęściej w buczynie karpackiej. Niezbędnym elementem jego siedliska jest butwiejące drewno drzew liściastych. Starsze drzewostany z dużym udziałem buka zasiedla też inny leśny gatunek muchołówka mała. Wymaga siedlisk obfitujących w dziuplaste i próchniejące drzewa, z bogatą entomofauną stanowiącą jej bazę pokarmową. Górnoreglowe bory masywu zasiedla najmniejsza krajowa sowa sóweczka. Do lęgów przystępuje tutaj około 3% jej krajowej populacji. Oprócz sóweczki, w babiogórskich lasach żyją inne sowy: włochatka i puszczyk uralski. Włochatka preferuje stare buczyny oraz lasy iglaste z domieszką buka, z przyległymi do nich terenami otwartymi. W podobnych siedliskach występuje puszczyk uralski. Masyw Babiej Góry jest jednym z nielicznych miejsc występowania w Polsce płochacza halnego, gatunku charakterystycznego dla wysokich gór. Jego środowiskiem są różne kombinacje siedlisk trawiasto-skalnych, przede wszystkim w piętrze halnym, rzadziej w piętrze kosodrzewiny. Dzięcioł czarny A. Tabor Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA

10 Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA Babia Góra jako Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk SOOS Proponowany Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Babia Góra PLH został przez Komisję Europejską zatwierdzony jako Obszar o Znaczeniu dla Wspólnoty 25 stycznia 2008 r. Wymaga jeszcze oficjalnego wyznaczenia jako SOOS przez Ministra Środowiska. Powierzchnia obszaru wynosi 3350,4 ha i zawiera się w granicach Babiogórskiego Paku Narodowego. 10 Sóweczka B. Kozik Płochacz halny B. Czerwiński Typy siedlisk przyrodniczych Natura 2000 na Babiej Górze Siedliska nieleśne 4060 Wysokogórskie borówczyska bażynowe *4070 Zarośla kosodrzewiny (Pinetum mugo) 4080 Subalpejskie zarośla wierzby lapońskiej lub śląskiej Salicetum silesiacae i Salix silesiaca-alnus viridis 6150 Wysokogórskie murawy acydofilne (Juncion trifidi) i bezwapienne wyleżyska śnieżne (Salicion herbaceae) 6170 Nawapienne murawy wysokogórskie (Seslerion tatrae) i wyleżyska śnieżne (Arabidion coeruleae) *6230 Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) 6520 Górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (Polygono-Trisetion) 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea nigrae) *7220 Źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati 7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk 8110 Piargi i gołoborza krzemianowe * gwiazdką oznaczono priorytetowe typy siedlisk

11 Siedliska leśne 9110 Kwaśne buczyny Luzulo-Fagenion 9130 Żyzne buczyny Dentario glandulosae-fagenion, Galio odorati-fagenion 9140 Środkowoeuropejskie, subalpejskie i górskie lasy bukowe z jaworem oraz szczawiem górskim *9180 Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stromych stokach i zboczach *91D0 Bory i lasy bagienne *91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) 9410 Górskie bory świerkowe Piceion abietis * gwiazdką oznaczono priorytetowe typy siedlisk Obszar Babiej Góry uznano za ważny dla zachowania 18 typów siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, które pokrywają blisko 90% terenu. Największe powierzchnie zajmują buczyny i górskie bory świerkowe. Należy tu podkreślić, że Babia Góra ma jeden z najlepiej zachowanych kompleksów borów górnoreglowych w polskich Karpatach. Wyjątkowo rzadkim i cennym siedliskiem jest jaworzyna karpacka, która tworzy niewielkie powierzchniowo wyspy w obrębie świerczyn lub buczyn, zwłaszcza na przejściu między reglem dolnym i górnym i przy górnej granicy lasu. Jest to zbiorowisko z bogatym podszytem i runem, które w warstwie drzew budują głównie jawory i jarzębiny. Wykształca się w specyficznych warunkach, na stromych, skalistych stokach o ekspozycji najczęściej północnej. Siedlisko zostało opisane po raz pierwszy właśnie z Babiej Góry. W niższych położeniach masywu występują niewielkie płaty innych leśnych siedlisk: borów bagiennych i łęgów. Miejsca wilgotne i mokre nad brzegami potoków, w pobliżu źródlisk, pod skałami ze ściekającą wodą, od regla dolnego po strefę Buczyna karpacka T. Lamorski subalpejską, zajmują górskie ziołorośla, bogate w okazałe, barwnie kwitnące byliny. Typową formacją roślinną piętra subalpejskiego są zarośla kosodrzewiny, które poza Tatrami i Babią Górą występują jeszcze na sąsiadującym z nią Pilsku i w Karkonoszach. Płatom kosodrzewiny towarzyszą niewielkie laski jarzębinowe i zarośla wierzby śląskiej, siedliska rzadko spotykanego w naszych górach. W strefie alpejskiej dominują górskie murawy acydofilne, reprezentowane przez zespół situ skuciny i kostrzewy niskiej Junco trifidi-festucetum airoidis. Niewielkie płaty zajmuje roślinność o charakterze muraw nawapiennych Saxifrago-Festucetum versicoloris, choć na Babiej Górze skały wapienne nie występują. Obecność wysokogórskich muraw jest ściśle uwarunkowana specyficznym klimatem chłodnym i umiarkowanie zimnym, 1111Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA

12 Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA 12 Górnoreglowy bór świerkowy M. Węgrzyn

13 z dużą ilością opadów i długo zalegającą pokrywą śnieżną. Szczytowe partie Babiej Góry pokrywają gołoborza krzemianowe. Tego rodzaju siedliska są typowym składnikiem krajobrazu wysokich gór. W obrębie strefy alpejskiej i subalpejskiej i w obrębie pięter reglowych, np. na Czarnej Hali, Śmietanowej, Stechurówce, wykształciły się w wyniku gospodarki pasterskiej siedliska muraw bliźniczkowych. Innymi biocenozami antropogenicznego pochodzenia są siedliska łąkowe, z dominującym zbiorowiskiem łąki mietlicowej, które zachowały się na Polanie Gubernasówka, Lniarka i Norczak. Ich utrzymanie wzmaga koszenia i ewentualnie wypasu. Gatunki Natura 2000 na Babiej Górze rośliny Rośliny naczyniowe tojad mocny morawski Aconitum firmum ssp. moravicum tocja alpejska karpacka Tozzia alpina ssp. carpatica Babia Góra jest ważną ostoją 2 gatunków roślin wymagających ochrony w sieci Natura 2000: tojadu morawskiego i i tocji karpackiej. Tojad morawski jest endemitem Karpat Zachodnich, tzn. nigdzie indziej poza tymi górami nie występuje. Rośnie głównie w zbiorowiskach roślinnych towarzyszącym źródliskom potoków w strefie zarośli kosodrzewiny i tam tworzy liczne i trwałe populacje. Występuje też, choć znacznie mniej licznie, w zbiorowiskach nadpotokowych w piętrach reglowych. Na Babiej Górze tworzy populacje mieszane z podgatunkiem typowym tojadu mocnego. W podobnych siedliskach nad potokami i w obszarach źródliskowych, zwykle w miejscach półcienistych rośnie tocja karpacka. Jest ona składni- 1313Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA

14 Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA 14 Gołoborza krzemianowe M. Węgrzyn

15 Zarośla kosodrzewiny M. Węgrzyn Subalpejskie zarośla wierzby śląskiej W. Mróz Wysokogórska murawa acydofilna D. Suder Wysokogórska murawa nawapienna E. Walusiak 1515Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA

16 Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA 16 Ziołorośla górskie W. Mróz

17 Tojad morawski J. Mitka kiem ziołorośli. Lubi gleby żyzne, silnie uwodnione. Gatunek można spotkać także w olszynkach nad potokami oraz w śródleśnych młakach. Tocja karpacka występuje zarówno w Karpatach Zachodnich jak i Wschodnich oraz w górach Półwyspu Bałkańskiego. Największą wartością flory Babiej Góry są jednak dwa inne gatunki: okrzyn jeleni roślina herbowa Babiogórskiego Parku Narodowego i rogownica alpejska, występująca tu w postaci podgatunku, endemicznego dla tego masywu. Te krytycznie zagrożone gatunki mają na Babiej Górze swoje jedyne stanowiska w Polsce. Okrzyn jeleni, okazała baldaszkowata roślina, rośnie w strefie górnej granicy lasu, w trudno dostępnych miejscach stromych, kamienistych i wilgotnych. Siedliskiem niepozornej, biało kwitnącej rogownicy alpejskiej są półki i szczeliny skalne, kamienisty rumosz i murawy w piętrze alpejskim. Tocja karpacka J. Korzeniak 1717Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA

18 Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA Okrzyn jeleni P. Nicia 18 Rogownica alpejska P. Rayski-Pawlik Gatunki Natura 2000 na Babiej Górze zwierzęta Bezkręgowce Chrząszcze *sichrawa karpacka Pseudogaurotina excellens biegacz urozmaicony Carabus variolosus zagłębek bruzdkowany Rhysodes sulcatus Kręgowce Płazy kumak górski Bombina variegata traszka karpacka Triturus montandoni traszka grzebieniasta Triturus cristatus Ssaki *darniówka tatrzańska Microtus tatricus ryś Lynx lynx * gwiazdką oznaczono gatunki priorytetowe

19 Biegacz urozmaicony J. Perzanowska Babia Góra jest ostoją 8 gatunków zwierząt z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, w tym 2 karpackich endemitów, czyli gatunków występujących wyłącznie w Karpatach: darniówki tatrzańskiej i sichrawy karpackiej. Darniówka tatrzańska ma swoje siedliska na wysokości od 1200 do 1700 m n.p.m., w borach świerkowych, w zaroślach jarzębin i kosodrzewiny, wśród ziołorośli i wykrotów skalnych. Gryzoń ten lubi miejsca z bujnym runem i powalonymi pniami drzew. Babia Góra to jedno z trzech miejsc jego występowania w Polsce. Również sichrawa karpacka znana jest w kraju z niewielu miejsc poza Babią Górą, przy czym tutejsza populacja uważana jest aktualnie za najmocniejszą w polskiej części Karpat. Ten ładny chrząszcz zasiedla lasy świerkowe i jodłowe oraz zarośla z dużym udziałem wiciokrzewu czarnego, rośliny żywicielskiej larw. Sichrawa karpacka R. Rossa 1919Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA 19

20 Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA Poza sichrawą karpacką w masywie Babiej Góry występują jeszcze dwa inne gatunki chrząszczy wymagających ochrony w sieci Natura 2000 zagłębek bruzdkowany i biegacz urozmaicony. Niepozorny zagłębek zamieszkuje przede wszystkim lasy o charakterze naturalnym, jest bowiem ściśle uzależniony od ilości pozostawianego w lasach martwego drewna, którego ma pod dostatkiem w strefie ochrony ścisłej parku narodowego. Zasiedla głównie stojące lub leżące pnie drzew, zwłaszcza liściastych, bardzo często silnie spróchniałe i o wysokiej wilgotności. Z powodu skrytego trybu życia oraz niewielkich rozmiarów ciała jest trudny do zauważenia nawet przez entomologów. Na Babiej Górze stwierdzono jego obecność w strefie regla dolnego, w jednym z zachowanych tam jeszcze fragmentów lasu o charakterze dawnej Puszczy Karpackiej. Traszka karpacka P. Nicia Biegacz urozmaicony jest dużym chrząszczem o specyficznie urzeźbionych pokrywach. Wybitnie wilgociolubny, zasiedla zarośla nadrzeczne, pobrzeża drobnych zbiorników wodnych w lasach, bagna i torfowiska, a także kamieniste pobrzeża górskich potoków. 20 Kumak górski G. Połczyńska W podobnych siedliskach w reglu dolnym spotkać można charakterystyczne dla Karpat płazy kumaka górskiego i traszkę karpacką. Ta ostatnia to karpacki endemit. Związana jest szczególnie z lasami bukowymi i mieszanymi, stosunkowo wilgotnymi, o bogatym podszycie, choć występuje także w lasach iglastych. Jej miejscem rozrodu są wszelkie drobne zbiorniki wodne, stawki, bajorka, młaki, rowy. Najłatwiej ją zauważyć w wypełnionych wodą koleinach dróg leśnych. Poza okresem godowym dorosłe traszki przebywają na lądzie. Ich kryjówki, także zimowe, znajdują się pod kamieniami, powalonymi drzewami, w wykrotach drzew.

21 Darniówka tatrzańska J. Cichocki Stałym, choć nielicznym, elementem leśnej fauny ssaków Babiej Góry jest ryś, największy z europejskich kotowatych, o bardzo skrytym trybie życia. Jego podstawowym pokarmem są dzikie ssaki kopytne, przede wszystkim sarny. W lasach babiogórskich pojawiają się także inne duże drapieżniki: niedźwiedź brunatny i wilk. Ochrona siedlisk przyrodniczych i gatunków Natura 2000 na terenie PLB i PLH Babia Góra Celem ochrony na terenie OSOP i SOOS Babia Góra jest utrzymanie lub poprawa stanu zachowania siedlisk przyrodniczych oraz gatun- Ryś C. Ćwikowski 2121Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA 21

22 Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA 22 Październikowy przymrozek na Babiej Górze M. Węgrzyn

23 ków o znaczeniu europejskim. Onacza to, że nie można dopuścić do zmniejszenia się powierzchni i pogorszenia struktury siedlisk przyrodniczych lub wielkości populacji gatunków, a także do obniżenia jakości ich środowisk oraz, że należy podjąć odpowiednie działania jeśli ich aktualny stan jest niezadowalający. Jako Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Babia Góra obejmuje wyłącznie teren parku narodowego, gdzie przyroda jest chroniona jako całość i gdzie obowiązuje wiele surowych zakazów. Metody ochrony, stosowane w parku narodowym, powinny być wystarczająco skuteczne dla utrzymania aktualnego stanu większości typów siedlisk i gatunków, będących przedmiotem ochrony na obszarze Natura Ekosystemy o charakterze naturalnym, przede wszystkim te, które położone są ponad górną granicą lasu, a także znaczna część ekosystemów regla górnego, objęte są ochroną ścisłą dla zachowania naturalnego przebiegu procesów przyrodniczych. Część przekształconych przez człowieka drzewostanów regla dolnego podlega przebudowie w celu odtworzenia właściwego składu gatunkowego. Granice obszaru ptasiego (OSOP) Babia Góra wykraczają poza teren obszar narodowego, obejmując około 1500 ha terenów leśnych, będących głównie w zarządzie Lasów Państwowych. Na tych terenach ochrona gatunków ptaków stanowiących przedmiot ochrony w obszarze Natura 2000 wymaga gospodarowania sprzyjającego utrzymaniu ich we właściwym stanie zachowania, a więc np. pozostawiania w lesie drzew dziuplastych, a także pewnej ilości martwego drewna, wykonywania prac leśnych w sposób, który nie zakłóca spokoju ptaków w okresie lęgowym. 2323Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA

24 Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA Warunki utrzymania i odtwarzania właściwego stanu siedlisk i gatunków zostaną dokładnie określone w zadaniach ochronnych, wkomponowanych w plan ochrony parku narodowego oraz leśne operaty urządzeniowe. Dokumenty takie będą obejmowały przede wszystkim ocenę istniejących i potencjalnych zagrożeń, opis sposobu ich eliminacji lub ograniczania, a także zakres niezbędnych prac monitoringowych dla oceny skuteczności działań ochronnych. Administratorem i zarządzającym obszaru Natura 2000, którego granice pokrywają się z granicami parku narodowego, jest dyrektor parku, a na terenach leśnych poza parkiem właściwy miejscowo nadleśniczy. Zakres obowiązków zarządzającego obejmuje m.in.: zamówienie opracowania zadań ochronnych lub planu ochrony i nadzorowanie ich wykonania, a ponadto inicjowanie działań edukacyjnych i propagatorskich oraz współpracę z samorządami lokalnymi. Polski obszar Natura 2000 Babia Góra graniczy ze słowackimi obszarami Natura Są to dwa obszary siedliskowe: Babia Hora, chroniący podobne siedliska i gatunki jak Babia Góra oraz Slana Voda, wyznaczony dla ochrony siedlisk torfowiskowych, borów bagiennych i lasów łęgowych, i Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków - Horna Orava. Ważna będzie współpraca zarządzających wszystkich tych obszarów na rzecz ochrony walorów przyrodniczych, będących ich wspólną troską. 24 Szlak turystyczny na Babią Górę M. Węgrzyn

25 2525Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA

26 Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA 26 Obszary NATURA 2000 w Karpatach Obszary ptasie PLC Bieszczady PLC Tatry PLB Babia Góra PLB Beskid Niski PLB Gorce PLB Góry Słonne PLB Pasmo Policy PLB Pieniny PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Obszary siedliskowe PLC Bieszczady PLC Tatry PLH Babia Góra PLH Bednarka PLH Beskid Mały PLH Beskid Śląski PLH Beskid Żywiecki PLH Cerkiew w Łosiu koło Ropy PLH Czarna Orawa PLH Dolina Białki PLH Góry Słonne PLH Grota Zbójnicka na Łopieniu PLH Jasiołka PLH Kostrza PLH Kościół w Górkach Wielkich PLH Kościół w Radziechowach PLH Krynica PLH Luboń Wielki PLH Łabowa PLH Łysa Góra PLH Małe Pieniny PLH Na Policy PLH Nawojowa PLH Opactwo Cystersów w Szczyrzycu PLH Ostoja Gorczańska PLH Ostoja Jaśliska PLH Ostoja Magurska PLH Ostoja Popradzka PLH Ostoje Nietoperzy okolic Bukowca PLH Pieniny PLH Podkowce w Szczawnicy PLH Polana Biały Potok PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie PLH Trzciana

27 O PROJEKCIE Projekt Cele projektu: Zaangażowanie lokalnych społeczności i instytucji oraz środowiska naukowego do współtworzenia sieci Natura 2000 na rzecz racjonalnej ochrony przyrody w Karpatach. Wypracowanie strategii zarządzania obszarami Natura 2000 oraz pilotażowe wdrożenie działań na rzecz aktywnej ochrony siedlisk przyrodniczych. Stworzenie systemu przepływu i udostępniania informacji o obszarach Natura Upowszechnienie wiedzy o zasobach przyrodniczych i kulturowych Karpat (programy edukacyjne, konkursy). Określenie istniejących i potencjalnych konfliktów między rozwojem gospodarczym i ochroną przyrody oraz wskazanie sposobów ich rozwiązania. Strategie zarządzania Europejski program Natura 2000 ma na celu utworzenie spójnej sieci obszarów ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków szczególnie zagrożonych w skali Europy. Na terenie polskich Karpat zaprojektowano ponad 30 Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk i Obszarów Specjalnej Ochrony Ptaków. Tworzenie sieci Natura 2000 spotyka się z licznymi problemami organizacyjnymi, dezinformacją i oporem społecznym. Stąd pomysł, aby wspólnie z instytucjami zarządzającymi, ekspertami i stronami zainteresowanymi zebrać informacje istotne dla planowania przestrzennego na obszarach sieci. Na ich podstawie dla każdego z obszarów zostanie uzgodniona strategia zarządzania, która zawierać będzie między innymi: dane o zasobach przyrodniczych i kulturowych oraz uwarunkowaniach socjo-ekonomicznych; wskazania do niezbędnych działań ochronnych; opis konfliktów i propozycje ich rozwiązania. System informacji Materiały te zostaną wykorzystane w planach zadań ochronnych lub w planach ochrony obszarów Natura 2000, a także pomogą w podejmowaniu decyzji dotyczących zagospodarowania przestrzennego. Istotny jest również powszechny dostęp do informacji o siedliskach przyrodniczych i gatunkach, które chronimy w sieci Natura Dlatego w ramach projektu powstanie system informacyjny udostępniony na stronie internetowej. Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach (PL1080) realizowany jest na terenie polskich Karpat, położonych w trzech województwach: małopolskim, podkarpackim i śląskim. Wdrażany będzie w latach Aktywna ochrona Skuteczna ochrona przyrody to nie tylko obejmowanie ochroną prawną kolejnych obszarów, ale przede wszystkim przemyślane i właściwie zaplanowane działania ochronne, m.in. zabiegi aktywnej ochrony siedlisk przyrodniczych. Dla efektywnej ochrony kluczowe są również akceptacja i zaangażowanie lokalnych społeczności, a także wiedza na temat wartości chronionych zasobów przyrodniczych. Projekt Natura 2000 w Karpatach obejmuje wprowadzenie pilotażowych działań na rzecz czynnej ochrony szczególnie cennych siedlisk przyrodniczych, m.in. górskich polan, torfowisk, młak oraz terenów leśnych. Podjęte zostaną także prace, których celem jest zapobieganie szkodom wywoływanym przez chronione gatunki drapieżników. Edukacja W ramach projektu Natura 2000 w Karpatach zaplanowano szereg działań edukacyjnych. Przygotowane zostaną programy edukacyjne, skierowane m.in. do uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych, których celem będzie upowszechnianie wiedzy o zasobach przyrodniczych i kulturowych Karpat, a także konkursy, wystawy i wydawnictwa. Projekt Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach realizowany jest w Instytucie Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia). Projekt współfinansowany przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Krakowie i Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Rzeszowie. Wydano z pomocą finansową: Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie Tekst: Małgorzata Makomaska-Juchiewicz Redakcja: Monika Grzegorczyk Projekt serii, skład i łamanie: Larus Studio Witold Ziaja Projekt okładki: Edward Bobeł Wydrukowano na papierze ekologicznym. Kraków 2009 Strona projektu: Natura 2000 w Karpatach BABIA GÓRA Obszary NATURA 2000 w Karpatach

28