A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 92, Bożena M ikołajczyk*, Włodzimierz Mielczarek*

Transkrypt

1 A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 92, 1989 Bożena M ikołajczyk*, Włodzimierz Mielczarek* ŹRÓDŁA GROMADZENIA ŚROOKÓW PIENIĘŻNYCH NA WKŁAD MIESZKANIOWY W LATACH Członkowie sp ó łd z ie ln i mieszkaniowej otrzymujący mieszkanie winni zgromadzić wymagany wkład mieszkaniowy przy otrzymywaniu mieszkania lokatorskiego, lub co najmniej zaliczkę na wkład budowlany przy otrzymywaniu mieszkania własnościowego. Źródła gromadzenia środków p ieniężnych mogą być n astęp u jąc e: a) śro d ki własne; b) pożyczki u d zie la n e przoz zakłady p racy; c ) śro d ki gromadzone na oszczędnościowych książeczkach mieszkaniowych objętych gwarancją re a ln e j wartości wkładów. Ad b) We wszystkich państwowych jednostkach organizacyjnych ' 1 tworzy s i ę zakładowy fundusz mieszkaniowy. Tworzony on b y ł w nao stępujący sposób: 1) z odpisu ustalonego w stosunku do funduszu p ła c; 2) z kwot uzyskanych; - ze sp łat pożyczek i kredytów udzielanych na ce le mieszkaniowe, - z wpłat z tytu łu k aucji i opłat za urządzenia kąpielowe oraz opłat za dodatkowe elementy wyposażenia mieszkań uiszczonych przez pracowników otrzym ujących mieszkania w zakładowych domach m ie sz k a l nych, * Dr, adiunkt w Zakładzie Ekonomiki Budownictwa i In w e s ty c ji UL 1 Ustawa z dnia 23 VI 1973 r. o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu nagród oraz zakładowych funduszów socjalnego i mieszkaniowego, Dz. -U. 1973, nr 27, poz ^ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 XI 1973 r. w sprawie zakładowego funduszu mieszkaniowego, Dz. U. 1973, nr 43, poz. '261.

2 - ze sprzedaży zakładowych domów mieszkalnych oraz lo k a li w takich domach, - z oszczędności wygospodarowanych na r e a liz a c j i in w e stycji branżowych, - z niewykorzystanej części zakładowego funduszu nagród5. Podstawowym źródłem tw a rz e n is zakładowego-funduszu mib3zka-niowego był przede wszystkim.odpis od funduszu p łac. W latach nie mógł być on niższy niż IX funduszu p łac. W poszczególnych latach wprowadzone b yły zmiany w określaniu funduszu płac jako podstówy n a lic z a n ia odpisu na ZFM. W 1976 r. 4 przez "fundusz p ła c " należało rozumieć wydzielony z planowanego funduszu p ła c ogółem - osobowy fundusz p ła c. Do funduszu płac stanowiącego podstawę.n aliczania odpisu na ZFM nie z a l i c z a ło s ię np. n astęp u jąc ych wynagrodzeń i świadczeń: - nagród jubileuszowych, - ekwiwalentu za p ra n ie odzieży, - wynagrodzeń i odszkodowań przysługujących pracownikom w razie rozw iązania umowy o p racę. W 1977 r. przez "osobowy fundusz p ła c" należało rozumieć planowany fundusz p ła c 5, a w 1982 r. - wykonany fundusz p ła c 6. W 1901 r. kwota odpisu na jednego zatrudnionego w zakładzie pracy nie mogła być niższa niż 600 zł ro c z n ie '. W następnych latach odpisy ustalane były w wysokości 25% n ajn iższej p łacy. W 1983 r. pojawiło się nowe źródło tworzenia funduszu mieszkaniowego, które stanow iły " u lg i" w podatku od ponadnormatywnych w yp łat wynagrodzeń. D otyczyło Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 IV 1981 r. zm ieniające rozporządzenie w sprawie zakładowego funduszu mieszkaniowego, Dz. U. 1981, nr 13, poz. 64. A Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 X I I 1976 r. zm ieniające rozporządzenie w spraw ie... oraz w sprawie funduszu m ieszkaniowego, Dz. U. 1976, nr 40, poz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 X 1977 r. zm ieniające rozporządzenie w sprawie zakładowego funduszu... oraz w sprawie zakładowego funduszu mieszkaniowego, Dz. U. 1977, nr 34, poz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 I 1982 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie.... oraz w sprawie zakładowego funduszu mieszkaniowego, Oz. U. 1982, nr 2, poz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 IV 1981 r. zm ieniające rozporządzenie w spraw ie ZFM, Dz. U. 1981, nr 13, poz. 64.

3 to tylko tych wynagrodzcrt, które zostały wypłacone za pracę w dni ustawowo wolne^. Do korzystania z części ZFM pochodzącej ze środków powstałych z zastosowania u lg i w podatku od płac sg uprawnieni w pierwszej kole jn o ś c i pracownicy, którzy p o d ję li pracę w wolne soboty. przezna Śro d ki z zakładowego funduszu mieszkaniowego mogę być czone m. in. na: cy; 1) finansow anie budownictwa mieszkaniowego d la zakładów p r a 2) finansowanie przebudowy i m odernizacji zakładowych zasobów mieszkaniowych; 3) u d zielanie pomocy finansowej pracownikom zakładu pracy: a) opłacanie lub uzupełnianie wkładów mieszkaniowych elbo wkładów budowlanych do s p ó łd z ie ln i mieszkaniowych, a także na budowę we własnym zakresie domów jednorodzinnych,. b) remonty i m odernizację mieszkart i domów Jednorodzinnych, c) uiszczanie k a u cji oraz opłat wymaganych przy uzyskaniu i zam ianie mieezkart i in ne. K ie ru n k i w yko rz ysta n ia środków zakładowego funduszu m ieszkaniowego u s ta la ły samorządy pracownicze, związki zawodowe i two zakładów p ra c y. Pożyczki na wkład mieszkaniowy lub jego uzupełnienie mogą przyznawane do w ysokości: 1) pełnego wkładu: kierow n ic o) pracownikom wykwaterowanym z budynków wyburzanych i lo k a li niezbędnych na potrzeby gospodarki uspołecznionej, b) cię żk o poszkodowanym inwalidom, c ) pracownikom, których dochód miesięczny na jednego członka rodziny nie przekraczał określonej w danym roku kwoty9. d) pracownikom zatrudnionym pod ziemią w kopalniach węgla kamiennego, rud m etali nieżelaznych, surowców m ineralnych1^, być 0 Uchwała Nr 110 Rady Ministrów z dnia 29 V I I I 1903 r. w sprawie pomocy uspołecznionych zakładów pracy w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych załóg, "Monitor P o ls k i" 1983, nr 31, poz d l a.f Dku,197? była to kwota 800 zł (Oz. U. 1973, nr 43, 10 a roku z ł (Dz. U. 1981, nr 13, poz. 64). Qz. U. 1975, nr 32, poz Rozporządzenie Rady M i nistrów z dnia 3 X 1975 r. zm ieniające rozporządzenie w sprawie /FM,

4 e) emerytom i rencistom, którzy zw alniają mieszkania zakładowe i przenoszą s ię do spółdzi.olczych domów d la emerytów i r e n c is tó w 11; 2) 2/3 wkładu lub 1/2 wkładu mieszkaniowego w z a le ż n o ś c i od wysokości miesięcznego dochodu na jednego członka ro d zin y; 3) pożyczki na uzupełnienie wkładów budowlanych do s p ó łd z ie ln i budowlano-mieszkaniowych mogły być u d z ie la n e do wysokości 15% wartości kosztorysowej mieszkania. Pożyczka na uzupełnienie wkładu mieszkaniowego lub budowlanego do s p ó łd z ie ln i mogła być udzielona po uprzednim stw ierd zeniu, że u- b iegający s ię o przyznanie pożyczki zgromadził niezbędne środki własne na m ieszkaniowej k s ią ż e c z ce oszczędnościowej PKO. Okres spłaty pożyczki wynosi do 5 la t i są ono oprocentowane w wysokości 1%. S p ła ta pożyczki może być zawieszona na okres do 5 l a t w uzasadnionych przypadkach, a w przypadkach szczególnie trudnej sytuac j i rodzinnej i m ate rialn e j może być umorzona w granicach do 50%. Warunki wymagane do uzyskania umorzenia u s t a la zakład p ra c y. Pożyczka u d zielon a z zakładowego funduszu mieszkaniowego p o d le ga natychmiastowej s p ła cie w następujących przypadkach: 1) ro zw iąz anie stosunku pracy przez pracownika na skutek porzucenia pracy; 2) rozw iązanie stosunku pracy przez zakład pracy z winy pracown ik a bez wypowiedzenia; 3) w razie ustania członkostwa biorącego pożyczkę w s p ó łd z ie ln i m ieszkaniow ej. Ostatnie zmiany w ustawie o zakładowym funduszu mieszkaniowym wprowadzają pewne rozwiązania o charakterze dyscyplinującym i motywującym postawę pracownika w stosunku do swego zakładu p ra c y. Wym ienić tu n ależy zasady: 1) u tra ty na okres 5 la t uprawnień ubiegania s ię o świadczenia z funduszu mieszkaniowego przez pracowników, którzy p o r z u c ili pracę w uprzednim zakładzie pracy lub z którymi rozwiązano umowę o ' pracę z ic h winy; 2) według k tó re j pomoc z powyższego funduszu może być udzielona pracownikowi dopiero po upływie 3 la t pracy w danym zakładzie pracy z tym, że u osób podejmujących pracę po raz pierw szy lub o t r z y mujących pierwsze m ieszkanie okres ten skrócony j e s t do 1 roku. 11 Dz. IJ. 1981, nr 13, poz. 64.

5 Ponadto wysokość odpisu podstawowego na 1 zatrudnionego od 1907 r. wynosić będzie 12,5% przeciętnego wynagrodzenia m iesięcznego w gospodarce uspołecznionej w roku poprzednim1^. Ad c) Ma oszczędnościowych książecz kach mieszkaniowych gromadzone 3ą środki pieniężne ludności przeznaczone na wkład mieszkaniowy lub budowlany do s p ó łd z ie ln i m ieszkaniowej albo na wkład w ła sny na budowę domu jednorodzinnego. Środki p ie n ię ż n e mogą być w niesio ne jednorazowo w wysokości wymaganej dla uzyskania członkostwa w sp ó łd z ie ln i lub też wnoszone w miesięcznych ratach. Pracownicy uspołecznionych zakładów pracy mogą upoważnić na piśm ie swój zakład p ra c y, aby z ic h zarobków odprowadzał co miesiąc do PKO zadeklarowaną kwotę z przeznaczeniem na wkład mieszkaniowy lub budowlany w s p ó łd z ie ln i m ieszkaniow ej. Można również osobiście dokonywać wpłat, bezpośrednio na oszczędnościowe książeczki mieszkaniowe. Systema tyczne oszczędzanie na książeczkach mieszkaniowych realizowane przez ś c iś le określone okresy: je s t - w la t a c h obowiązujący okres oszczędzania warunkują cy prawo do premii za systematyczne oszczędzanie wynosił 4 la ta, a wpłaty miesięczne (wnoszone boz przerw co m iesiąc) nie mogły mniejsze niż 100 z ł. Za systematyczne oszczędzanie przysługiw ała premia w wysokości 50 z ł od każdej w p ła ty 100 z ł; 1A - w la t a c h okres oszczędzania warunkujący uzyskanie premii za systematyczne oszczędzanie wynosił 4 la t a, lecz zadeklarowana kwota wpłat miesięcznych nie mogła być mniejsza niż 200 z ł, a premia za systematyczne oszczędzanie wynosiła w tym czasie 75 zł od każdej wpłaty 200 z ł, - w 1903 r. zasady oszczędzania na mieszkaniowych k s ią ż e c z być 12 Ustawa z 24 X 1986 r. o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym w jednostkach gospodarki uspołecznionej Dz. U nr 39, poz Uchwała Mr 152 Rady Ministrów z dnia?2 V 1965 r. w sprawie dalszego rozwoju oszczędzania na mieszkaniowych książeczkach oszczędnościowych PKO, " M on itor P o l s k i" 1965, nr 27, poz. 136; "Mon ito r P o ls k i" 1971, nr 60, poz Uchwała Nr 207 Rady M in is tró w z dnia 5 X I 1975 r. zm ieniaj ą c a uchwałę w sp raw ie dalszego rozwoju oszczędzania na m iesz kaniowych książeczkach oszczędnościowych Powszechnej Kasy Oszczędności. "Monitor P o ls k i" 1975, nr 35, poz. 212.

6 kach oszczędnościowych u l e g ły z m ia n ie ^. Okres oszczędzania warunku jąc y uzyskanie prem ii za system atyczne oszczędzanie wynosi co najmniej 5 la t i zależy od zadeklarowanej wysokości wpłat miesięcznych. Minimalna wysokość wpłat miesięcznych w ynosiła: 1000 zł przez okres nie krótszy niż 5 la t i 500 zł przez okres nie krótszy niż 10 la t. Wkłady na książeczkach mieszkaniowych gromadzone przez okres nie krótszy niż 5 lub 10 la t podlegają oprocentowaniu w wysokości 15% w stosunku rocznym, a więc w miejsce promii kwotowoj zo systematyczne o szczędzanie, wprowadzono premię u s ta la n ą procentowo. Premię za system atyczne oszczędzanie od w sz y s tk ich w płat w n ie sion ych zgodnie z zaeadmi oszczędzania d o p isu je s ię w m ieszkaniowej książeczce oszczędnościowej przy lik w id a c ji k sią żeczki, w związku z przelewem odpow iedniej kwoty oszczędności na wkład m ieszkaniowy lub zaliczkę na wkład budowlany w sp ó łd z ie ln iach budownictwa mieszkaniowego. Wkłady podjęte z książeczki mieszkaniowej przed u- pływem 5 le tn iego okresu oszczędzania, podlegają oprocentowaniu wysokości oprocentowania wkładów płatnych na każde żądanie (obecnie wynosi 6%)l ć. Wkłady zgromadzone na książeczkach mieszkaniowych objęte są gwarancją re a ln e j wartości wkładów. Ootyczy to tak książeczek z jednorazowym wkładem, jak i książeczek mieszkaniowych z systematycznym oszczędzaniem. Gwarancja re a ln e j w artości wkładu je s t realizowana w O formie premii gwarancyjnej w razie wzrostu ceny I m powierzchni u- żytkowej p rze k ra cza ją ceg o wysokość oprocentowania. Gwarancja r e a l nej w artości wkładu odnogi s ię do wysokości kosztów nie przekraczających kosztów budowy: 2 - w domu wielorodzinnym - 55 m p. u.; 2 - w domu jednorodzinnym - 70 m. powierzchni c a łk o w ite j. W celu o b liczenia premii gwarancyjnej m in ister do spraw cień u- 2 s ta la po upływie każdego roku kalendarzowego cenę 1 m powierzchni użytkowej za poprzedni rok. Wysokość premii oblicza się od sumy wkładu na książeczce mieszkaniowej w poszczególnych la ta c h. Oblicza 15 Zarządzenie Prezesa Banku Polskiego z dnia 21 IV 1983 r. w sprawie warunków gromadzenia przez ludność środków własnych na o- szczędnościowych książeczkach mieszkaniowych, "Monitor P o ls k i" 1975, nr 35, poz ч 16 Uchwała lir 254 Rady Ministrów z dnia 7 X I I 1981 r, w sprawie oprocentowania wkładów oszczędnościowych lu d n o śc i na rachunkach bankowych, "Monitor P o ls k i" 1981, nr 31, poz t w

7 2 s i ę j ą na podstawie procentowego wzrostu ceny 1 m p. u. w roku zadysponowania wkładem w stosunku do cen obowiązujących w poszczególnych le ta ch. Warunkiem uzyskania premii gwarancyjnej je s t gromadzenie wkładu przez okres nie krótszy niż 5 la t i jego wykorzystanie na budownictwo mieszkaniowe. Premię gwarancyjną dopisuje się do., wkładu przy lik w id a c ji książeczki mieszkaniowej. W momencie przyznania mieszkania spółdzielczego, na wniosek oszczędzającego, banki dokonują przelewu p ełnej kwoty wkładu znajdującego s ię na książeczce mieszkaniowej wraz z premią gwarancyjną i należnymi odsetkami na rachunek bankowy sp ó łd z ie ln i mieszkaniowej lub na rachunek oszczędzającego na budownictwo indywidualne. W przypadku gdy przelane kwoty przewyższają wysokość wkładów na m ieszkanie s p ó łd z ie lc z e, mogą być one użytkowano na pokrycie przyszłego czynszu lub wyposażenie m ieszkania. dodatkowe Tak więc w ł a ś c i c i e l e wkładów na budowlanych książecz kach oszczędnościowych n ają prawo do: - oprocentowania wkładów w wysokości oprocentowania wkładów płatnych na każde żądanie; - przy systematycznym oszczędzaniu - do oprocentowania wkładów w wysokości 15X w stosunku rocznym; - premii gwarancyjnej.