Informacja. Nr 149. Utworzenie rynku finansowego w Polsce KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH

Transkrypt

1 KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Utworzenie rynku finansowego w Polsce Listopad 1993 Leszek Dziawgo Informacja Nr 149 W opracowaniu ukazano proces tworzenia rynku finansowego w Polsce w latach Poddano krótkiej analizie stan wyjściowy kształtowania rynku finansowego u progu przemian w roku 1989 oraz rezultaty reform według stanu w sierpniu 1993 r. Proces budowy rynku finansowego opisano w jego dwóch podstawowych segmentach tj. rynku kapitałowego i rynku pieniężnego. Przedstawiono zasady funkcjonowania podstawowych instytucji finansowych, proces ich adaptacji do wymagań gospodarki rynkowej, tworzenia nowych instytucji. Podjęto też próbę wskazania na pewne zagrożenia dla młodego, kształtującego się rynku finansowego.

2 BSE 1 W latach stworzono w Polsce podstawy nowoczesnego rynku finansowego. Proces organizacji podstaw rynku był niezwykle trudny, ponieważ był on integralną częścią ogólnej transformacji systemowej, jakiej podlegał nasz kraj w owym okresie. Tworzenie rynku finansowego w Polsce napotykało i napotyka przeszkody, które można określić lapidarnie jako: brak środków, brak kadr, brak doświadczenia. Mimo to uczyniono relatywnie dużo (w porównaniu do takich krajów jak np.: Czechy i Węgry)[1]. Niniejsze opracowanie prezentuje efekty polskich reform w zakresie rynku finansowego. Wskazuje również na ewentualne zagrożenia, jakie mogą wystąpić wobec rynku finansowego. Kolejno przedstawione są: - rynek finansowy, czyli określenie przedmiotu rozważań ( określenie rynków: finansowego, kapitałowego, pieniężnego) - opis stanu wyjściowego w roku instytucje rynku finansowego w okresie rynek kapitałowy w okresie rynek pieniężny w okresie opis stanu rynku finansowego w roku RYNEK FINANSOWY, RYNEK KAPITAŁOWY, RYNEK PIENIĘŻNY. Rynek finansowy to rynek, na którym handluje się kapitałem (np. gotówka, weksle, akcje, obligacje, bony skarbowe). Na rynku takim jako konkurenci występują w Polsce jak dotąd przede wszystkim banki. W zależności od tego, na jakie terminy sprzedaje się lub kupuje kapitał wyróżnia się: - rynek kapitałowy - część rynku finansowego, na którym przedmiotem obrotu jest kapitał o terminie zwrotu przekraczającym 1 rok (np. obligacje, akcje, kredyt długoterminowy). - rynek pieniężny - część rynku finansowego, na którym przedmiotem obrotu jest kapitał o nieprzekraczalnym terminie zwrotu do 1 roku (np. bony skarbowe Ministerstwa Finansów, bony komercyjne spółek akcyjnych, kredyt krótkoterminowy)[2]. Część rynku pieniężnego (np. bony skarbowe) i część rynku kapitałowego (np. obligacje, akcje) tworzą Rynek Papierów Wartościowych Rynek finansowy tworzą: - instytucje - np. banki, giełdy, Ministerstwo Finansów, fundusze powiernicze, fundusze emerytalne a także osoby fizyczne, które występują jako klienci tych instytucji. - produkty - np. akcje, obligacje, bony, weksle, kredyty, lokaty. - metody sprzedaży produktów finansowych - np. sposób sprzedaży akcji na giełdzie, sposób sprzedaży obligacji przez Ministerstwo Finansów itp.. Wszystkie te elementy rynku finansowego rozpoczęto tworzyć/reorganizować i wdrażać w życie w okresie

3 2 BSE 2. STAN WYJŚCIOWY - ROK 1989 W okresie stworzono podstawy rynku finansowego w Polsce. Na podkreślenie zasługuje fakt, że rynek finansowy tworzono wychodząc od gospodarki socjalistycznej, której mechanizmy rynkowe, a tym bardziej mechanizmy rynku finansowego, były zupełnie obce. Rynek finansowy w Polsce w owym okresie nie istniał. Funkcjonowały atrapy takiego rynku. Przede wszystkim należy wskazać na pieniądz. Był to nierealny i niewymienialny pieniądz socjalistyczny, który w żadnym miejscu nie pełnił roli pieniądza ( np. miernik wartości ).Jeżeli chodzi o instytucje to dysponowaliśmy: bankiem centralnym (NBP) i kilkoma bankami, które w całości lub prawie w całości ( Bank Inicjatyw Gospodarczych S.A. i Łódzki Bank Rozwoju S.A. ) należały do państwa. Działalność banków była dostosowana do doktryny gospodarki centralnie sterowanej. Banki realizowały zadania wyznaczone im przez państwo. Nie występowało zjawisko konkurencji między bankami. To był nasz socjalistyczny system bankowy. Jeżeli chodzi o produkty finansowe tak podstawowe, jak akcje, obligacje czy weksle to w ogóle nie znajdowały się w obiegu. Nie było dla nich miejsca w gospodarce centralnie sterowanej. Kredyt został sprowadzony do roli dotacji. Przyznawany był bez związku z kondycją ekonomiczną kredytobiorcy. Inną niedogodnością ówczesnego systemu był fakt, że obrót walutowy był reglamentowany. Jak wynika z powyższego opisu nie dysponowaliśmy niczym w finansach co można byłoby uznać za elementy rynkowe. Finanse są zawsze odbiciem stanu gospodarki. W gospodarce socjalistycznej elementarna kalkulacja ekonomiczne miała znaczenie marginalne i nie decydowała o przepływie kapitałów ku najefektywniejszym przedsięwzięciom. Dokładnie tak samo było w dziedzinie finansów. 3. INSTYTUCJE RYNKU FINANSOWEGO. Istotnym sukcesem okresu było przełamanie socjalistycznego monopolu bankowego i utworzenie systemu bankowego, na który składają się: - Bank Centralny (Narodowy Bank Polski - NBP), - sieć banków komercyjnych. W takim systemie bankowym banki komercyjne nie podlegają instytucjonalnie bankowi centralnemu. Bank Centralny wpływa na banki komercyjne poprzez parametry ekonomiczne(ustala stopy procentowe kredytów refinansowych, redyskontowych i lombardowych, poziom rezerw obowiązkowych, operacje otwartego rynku ), natomiast banki komercyjne konkurują między sobą o klientów. Podstawy takiego systemu utworzono. Istnieje jeden bank centralny - NBP i szereg banków komercyjnych. W końcu roku 1992 istniało 98 banków (w tym 9 wyodrębnionych uprzednio z NBP)[3]. Bank Centralny w gospodarce rynkowej wpływa na działalność banków komercyjnych regulując:

4 BSE 3 1. stopy procentowe na fundusze, które odpożycza bankom komercyjnym, które te z kolei odpożyczają podmiotom gospodarczym. Te podstawowe stopy procentowe w bankowości to: stopa kredytu redyskontowego, lombardowego i refinansowego. 2. regulując stopę rezerwy obowiązkowej (tj. wysokość środków jakie muszą utrzymywać banki komercyjne, jako swego rodzaju zabezpieczenie prowadzonej działalności finansowej). 3. prowadząc politykę otwartego rynku (tj. skupując i sprzedając bony - wpływa to na poziom gotówki, jaka pozostaje bankom. W przypadku zakupu bonów od Banku Centralnego, banki komercyjne dysponują mniejszą ilością gotówki. W przypadku sprzedaży Bankowi Centralnemu otrzymują gotówkę, dysponują więc jej większą ilością. Jeżeli banki komercyjne posiadają więcej gotówki, to są w stanie udzielić więcej kredytów, jeżeli mniej - udzielają ich mniej). W Polsce Narodowy Bank Polski jako bank centralny w okresie rozpoczął działalność finansową właściwą dla banku centralnego w gospodarce rynkowej. Innymi instytucjami finansowymi, poza bankami, są np.: - giełda, - Ministerstwo Finansów, - fundusze inwestycyjne (np. Pierwszy Polski Fundusz Powierniczy Pioneer ). Instytucje te również rozpoczęły działalność w okresie lub prowadziły dalej działalność uczestnicząc w życiu państwa na warunkach rynkowych.na szczególne wyróżnienie zasługuje Ministerstwo Finansów, które występuje aktywnie w pozyskiwaniu funduszy na rynku finansowym emitując obligacje i bony skarbowe. Taka właśnie forma działalności Ministerstw jest stosowana na Zachodzie. Polskie obligacje i bony skarbowe są odpowiednikiem np. dla obligacji amerykańskich (Treasury Bonds) czy amerykańskich weksli skarbowych (Treasury Bills). Pod względem instytucjonalnym rynek finansowy w Polsce nie jest kompletny. Brakuje ciągle jeszcze szeregu instytucji finansowych takich jak: fundusze inwestycyjne (w większej liczbie), towarzystw ubezpieczeniowych, funduszy emerytalnych, itp. Utworzenie tego typu instytucji finansowych w istotny sposób wzmocniłoby polski rynek finansowy. 4. RYNEK KAPITAŁOWY I GIEŁDA. (Rynek kapitałowy papierów wartościowych). W tej części opracowania uwaga zostanie skupiona na Komisji Papierów Wartościowych, Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych a także na samych produktach finansowych typu akcje i obligacje. Rynek Kapitałowy w Polsce zapoczątkowała emisja akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw. Było ich pięć: -Tonsil S.A. -Próchnik S.A. -Krosno S.A. -Exbud S.A. -Swarzędz S.A. Zorganizowano też rynek, na którym właściciele kupionych akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw mogli tymi akcjami handlować

5 4 BSE między sobą wg. ustalonych zasad za pośrednictwem maklerów. Tym rynkiem jest właśnie Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Rynek kapitałowy został rozszerzony przez kolejne emisje akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw, jak również poprzez emisję obligacji przez Ministerstwo Finansów ( jak dotąd obligacje jednoroczne i trzyletnie ). Wszystkie te walory trafiały następnie na Giełdę Papierów Wartościowych. Istotnymi elementami rynku papierów wartościowych są: -Komisja Papierów Wartościowych -Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie Komisja Papierów Wartościowych jest organem administracji państwowej powołanym do nadzorowania rynku papierów wartościowych. w Polsce i popierania jego rozwoju. Działalność Komisji gwarantuje rzetelność będących w obiegu akcji i obligacji, a także osób (np. maklerów ) i instytucji dokonujących na nim transakcji. Giełda Giełda Papierów Wartościowych jest kluczową instytucją na rynku papierów wartościowych. Dzięki istnieniu giełdy możliwe jest kupowanie i odsprzedawanie akcji i obligacji w swobodny sposób. Giełda podjęła działalność w kwietniu 1991 roku notując kursy i dokonując transakcji akcjami pięciu pierwszych sprywatyzowanych spółek akcyjnych. W sierpniu 1993 roku w handlu giełdowym znajdowało się: -akcje 19 spółek -obligacje jednoroczne i trzyletnie dziewięciu serii wyemitowane przez Ministerstwo Finansów ( schemat nr.1 ). Schemat 1. Rynek Kapitałowy - Giełda. (notowane akcje i obligacje ). AKCJE OBLIGACJE AKCJE OBLIGACJE -BIG -PPJ 2 -Polifarb-Cn -BRE -PPJ 3 -Próchnik -Elektrim -PPJ 4 -Sokołów -Exbud -PPJ 5 -Swarzędz -Irena -PPT 1 -Tonsil -Kable -PPT 2 -Universal -Krosno -PPT 3 -WBK -Mostostal Exp. -PPT 4 -Wedel -Okocim -PPT 5 -Wólczanka -Zywiec Uwagi:PPJ-Państwowa Pożyczka Jednoroczna, PPT-Państwowa Pożyczka Trzyletnia. Cyfra oznacza numer serii. Źródło: Ceduła Giełdy Warszwskiej nr.97 (215). Giełda w latach zdołała zapewnić płynny obrót akcjami i obligacjami. Zdołała również przyciągnąć do siebie inwestorów. Transakcje giełdowe stały się atrakcyjnym źródłem osiągania dochodów (wahania kursów poszczególnych akcji przedstawia tabela I ), aczkolwiek obarczonym wysokim ryzykiem.

6 BSE 5 Tabela I Wahania kursowe akcji w okresie 52 tygodni: sierpień 92 - sierpień 93 ( w tys. zł ) Nazwa akcji kurs najwyższy kurs najniższy BIG BRE Elektrim Exbud Irena Kable Krosno Mostostal Exp. Okocim Polifarb-Cn. Próchnik Sokołów Swarzędz Tonsil Universal WBK Wedel Wólczanka Żywiec , , ,5 4, ,5 120 Uwagi: Powyższe dane potwierdzają atrakcyjność Giełdy ( wielokrotne wzrosty notowań! ), jednak rynek giełdowy jest rynkiem o wysokim ryzyku ( duże wahania kursów i ryzyko załamania kursów ). Źródło: Ceduła Giełdy Warszawskiej nr 96 (214) Giełda Papierów Wartościowych odegrała też pewną rolę w edukacji ekonomicznej społeczeństwa, jak również pozwoliła szerszym kręgom społeczeństwa na aktywniejszy udział w życiu gospodarczym kraju poprzez uczestnictwo w handlu giełdowym. Akcje, obligacje - Produkty rynku kapitałowego. Okres [4] zaznaczył się jako pionierski w tworzeniu podstaw rynku kapitałowego a więc i gospodarki rynkowej. Na rynek wprowadzono typowe dla gospodarki rynkowej produkty finansowe typu : akcja, obligacja. W znacznym stopniu zdołano przełamać obawy społeczeństwa względem tych produktów wynikające z uprzedzeń. Rozpoczęcie obrotu akcjami i obligacjami w formie zdematerializowanej tzn. zapisu komputerowo-księgowego można uznać za sukces twórców polskiego rynku papierów wartościowych. Na wyróżnienie zasługuje fakt nie tylko wprowadzenia akcji i obligacji do obrotu ale i nowoczesna forma, w jakiej to uczyniono. O intensyfikacji obrotów na polskim rynku kapitałowym świadczą poniższe dane dotyczące wartości całości obrotu akcjami na wybranych sesjach giełdowych: - jedna z sesji w lipcu ,8 mln zł - sesja z 24 marca ,0 mln zł - sesja z 19 sierpnia ,0 mln zł [5] ( wzrost obrotów lipiec 91 - sierpień 93 - ok. 260-krotny!).

7 6 BSE Mimo tak istotnego wzrostu obrotów pozostaje giełda w dużym stopniu nie wykorzystana w procesie przemian. Ilość notowanych na giełdzie przedsiębiorstw i obligacji państwa wydaje się być zbyt mała. Wprowadzenie na giełdę akcji nowych firm, jak również nowych obligacji Państwa ( innych niż wspomniane już jednoroczne-ppj i trzyletnie-ppt ) czy obligacji przedsiębiorstw odegrałoby poważną rolę we wzmocnieniu polskiego rynku kapitałowego. 5. RYNEK PIENIĘŻNY. Okres to także czas, w którym zaczął kształtować się, również od podstaw, rynek pieniężny - tj. rynek finansowy, na którym handluje się kapitałem o terminie zwrotu nie dłuższym od 1 roku. Decydującą rolę w tworzeniu rynku pieniężnego odegrały banki komercyjne. Na podkreślenie zasługuje również udział Narodowego Banku Polskiego, a także Ministerstwa Finansów, które potrafiło wystąpić jako kontrahent na rynku oferując bony skarbowe w celu gromadzenia funduszy potrzebnych na działalność państwa. Rynek pieniężny to rynek, na którym kontrahenci (np. banki, Ministerstwo Finansów, spółki akcyjne-giełdowe ) udzielają krótkoterminowych pożyczek lub je zaciągają. Pożyczki te mają różnorodną formę. Mogą to być bony albo fundusze. Bony rynku pieniężnego współtworzą łącznie z akcjami i obligacjami rynek papierów wartościowych. W Polsce w sierpniu 1993 roku występowały cztery podstawowe segmenty rynku pieniężnego ( schemat nr.2 ): -kredyty -lokaty międzybankowe -bony skarbowe -bony komercyjne Poniżej segmenty te są opisane. Osobno opisane są: rynek walutowy i rynek lokat dla klientów. Kredyty Na rynku kredytowym zaczęła występować sytuacja taka, że o przyznaniu Srodków zaczęła decydować kondycja finansowa kredytobiorcy. Niestety, były pewne odstępstwa od tej zasady, co wpłynęło na wzrost ilości trudno ściągalnych kredytów w bankach. Niezależnie od tego można mówić o postępie w pracy banków. Międzybankowy rynek lokat. W latach banki komercyjne podjęły udaną próbę organizowania międzybankowego rynku lokat. Jest to taki rynek, na którym banki odpożyczają sobie nawzajem kapitały. W transakcjach bierze udział wiele banków komercyjnych, z czego dziewięć podaje swoje kwotowania do publicznej wiadomości.[6] Na międzybankowym rynku lokat pieniądz sprzedawany/kupowany jest na siedem podstawowych terminów (np. na jeden dzień, tj. trzy rodzaje notowań: tzw. overnight, Tom/next, Spot/next; na jeden tydzień, na dwa tygodnie, na jeden miesiąc, na trzy miesiące -patrz schemat 2). W ten sposób powstały podstawy rynku międzybankowego, który jest typowy dla rozwiniętych rynków finansowych Zachodu. Są to słynne kwotowania typu LIBOR - londyńska stopa procentowa, wg której banki pożyczają sobie fundusze, FIBOR ( frankfurcka stopa ). W Polsce ten typ kwotowań określany jest jako WIBOR ( Warsaw Interbank Offered Rate.

8 BSE 7 Bony Pieniężne NBP i Bony Skarbowe Ministerstwa Finansów. W lipcu 1990 roku Narodowy Bank Polski wprowadził na rynek nowy produkt - Bon Pieniężny NBP. Bon Pieniężny był instrumentem krótkoterminowej pożyczki. Banki komercyjne kupując go udzielały tym samym kredytu NBP a sprzedając otrzymywały fundusze z powrotem powiększone o procent. Bon Pieniężny służył więc do regulowania wielkości środków finansowych posiadanych przez banki komercyjne. Banki komercyjne były głównym nabywcą bonów. Bony emitowane były na różne terminy wykupu ( np. 28-,91- i 182 dni) i w różnych nominałach ( np. 100 mln zł, 1 mld zł, 10 mld zł ). Bony Pieniężne zostały zastąpione przez Bony Skarbowe Ministerstwa Finansów. W maju 1992 roku nie było już w obrocie Bonów Pieniężnych NBP. W 1991 roku Ministerstwo Finansów za pośrednictwem Narodowego Banku Polskiego rozpoczęło sprzedaż Bonów Skarbowych. Są to rządowe, krótkoterminowe papiery wartościowe. Służą ( podobnie jak wcześniej Bony Pieniężne NBP ) do regulowania zasobów pieniężnych banków komercyjnych i do zaciągania przez rząd krótkoterminowego kredytu. ( Jest to ich główne zadanie ).Są emitowane na różne terminy wykupu: 28 dni, 56 dni, 91 dni, 182 dni,283 dni i 364 dni. Rynek Bonów Skarbowych rozwinął się znacznie, co ilustruje tabela II i schemat 2. Głównym kontrahentem pozostają banki komercyjne. Tabela II. Sprzedaż bonów skarbowych przez Ministerstwo Finansów w okresie porównawczym luty 92 i luty 93 w cenach nominalnych (mld zł ). Wyszczególnienie luty 92 luty 93 Sprzedaż ogółem -w tym bony o terminach wykupu: dni dni dni dni dni 5.811, , ,3 194,4 0, , , , , ,5 Uwagi: w sierpniu oferowano do sprzedaży bony skarbowe na następujące terminy wykupu: 56,91, 182, 283 i 364 dni. Źródło: Biuletyn Informacyjny NBP 2/1993 i Rzeczpospolita nr 204/1993. Bony komercyjne. Bony Pieniężne i Bony Skarbowe są publicznym instrumentem finansowym, gdyż emitentem ich był NBP albo jest Ministerstwo Finansów. W 1992 roku pojawiły się Bony Komercyjne emitowane przez sprywatyzowane spółki, które są notowane na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Bony Komercyjne są więc prywatnym instrumentem finansowym, gdyż emitentem jest prywatne przedsiębiorstwo. Bony emitowane są na różne terminy wykupu i w zróżnicowanym wolumenie. Dotychczas siedem spółek giełdowych wyemitowało ( kilkakrotnie) bony komercyjne.(schemat 2 ) Dzięki sprzedaży bonów komercyjnych spółki akcyjne mają możliwość pozyskiwania taniego krótkoterminowego kredytu bezpośrednio u inwestorów z pominięciem tradycyjnego pośrednictwa kredytowego banków. Podsumowując rynek pieniężny ( w jego części rynek papierów wartościowych ) należy stwierdzić, że wprowadzone w Polsce instrumenty finansowe typu Bony Skarbowe i Ko-

9 8 BSE mercyjne ( uprzednio również Bony Pieniężne NBP ) są odpowiednikami typowych i szeroko stosowanych instrumentów na rynkach finansowych Zachodu. Jak wspomniano poprzednio Bon Skarbowy jest odpowiednikiem np. amerykańskiego Treasury Bill. Bon Komercyjny z kolei jest odpowiednikiem mającego szerokie zastosowanie w Wielkiej Brytanii i USA instrumentu typu Commercial Paper, który emitowany jest przez wielkie korporacje. Schemat 2 Segmenty rynku pieniężnego. ( stan - sierpień 1993 ). Kredyty krótkoterminowe Lokaty międzybankowe (tzw.wibor) -overnight -Tom/next -Spot/next -1 tydzień -2 tygodnie -1 miesiąc -3 miesiące Bony Skarbowe (terminy wykupu) -8 tygodni -13 tygodni -26 tygodni -39 tygodni -52 tygodnie Bony Komercyjne (emitent-liczba emisji.) -Okocim - 1 -Exbud - 8 -Kable Próchnik - 3 -Swarzędz - 5 -Tonsil - 3 -Krosno - 3 Uwagi: terminy wykupu bonów skarbowych podano w przeliczeniu na tygodnie. Źródło: Rynek Pieniężny, "Nowa Europa" z 19 sierpnia 1993 i Biuletyn Informacyjny NBP 2/1993 Rynek walutowy. Na osobne potraktowanie zasługuje polski rynek walutowy. W latach przeorganizowano i to w sposób zasadniczy rynek walutowy w Polsce. Zlikwidowano czarny rynek. Obrót walutowo/dewizowy opanowały banki komercyjne. Złoty polski jest walutą wewnętrznie wymienialną, co oznacza, że na obszarze Polski można go swobodnie wymienić na jakąkolwiek inną walutę. Na rynku walutowym nastąpiła normalizacja polegająca m.in. na tym, że kursy walut określane są na podstawie "koszyka" walut. Wpływa to na stabilizację kursu złotego. Także na rynku walutowym polskie banki wykazały się daleko idącą przedsiębiorczością i innowacyjnością wprowadzając w roku 1993 kursy terminowe walut obcych [7]. Tego typu rozwiązania są w powszechnym użyciu na rynkach zagranicznych. Rynek lokat dla klientów. Warto również wspomnieć o fakcie, że rynek lokat bankowych dla klientów - osób fizycznych uległ znacznemu rozszerzeniu. Zauważalne są elementy konkurencji między bankami komercyjnymi o klienta. Klient ma do dyspozycji wiele wariantów lokat zróżnicowanych co do terminów i oprocentowania ( są to dwa główne parametry rachunków ). Rynek pieniężny rozpoczął funkcjonowanie w Polsce ale również wymagałby wzmocnienia. Wydaje się, że byłoby korzystnym popieranie nowych emisji już istniejących instrumentów ( np. nowi emitenci bonów komercyjnych ). Zwiększenie atrakcyjności rynku przyciągnęłoby nowe instytucje co także będzie miało wpływ na zwiększenie roli tego rynku. Ponadto polityka kredytowa banków zasługuje na baczną uwagę (kompetencje NBP ).

10 BSE 9 6. RYNEK FINANSOWY W POLSCE - UWAGI KOŃCOWE. Jak zaznaczono uprzednio w okresie ukształtowano podstawy nowoczesnego rynku finansowego w Polsce, zarówno w jego części kapitałowej, jak i pieniężnej. Proces ten odbywał się w oparciu o przepisy prawa. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił szereg znaczących dla finansów ustaw( na wyróżnienie zasługuje przede wszystkim ustawa z dnia 22 marca 1991 roku - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych jak również ustawa prywatyzacyjna z dnia 13 lipca 1991 roku ), a także nowelizował już istniejące. Zagraniczne ośrodki finansowe wyrażają się z uznaniem o polskich reformach w zakresie finansów [8]. Polski Rynek Finansowy jest już na tyle zorganizowany, że stwarza kontrahentom (np. banki, osoby fizyczne ) dość szeroką możliwość wyboru transakcji. Istnieje wiele instytucji finansowych i wiele form lokat. O przepływie kapitałów zaczynają decydować wyznaczniki rynkowe, takie,jak np. stopy procentowe ustalane przez NBP, stopy międzybankowe WI- BOR, itp.- innymi słowy cena pieniądza oparta na kalkulacji ekonomicznej. Doprowadzono do sytuacji, w której o przepływie kapitału zarówno publicznego, jak i powstałego prywatnego, decydować zaczyna "żelazne" kryterium: "dochodowość, płynność, ryzyko", gdzie: - dochodowość oznacza możliwy do osiągnięcia dochód z zainwestowanego kapitału, - płynność oznacza możliwość łatwej i korzystnej wymiany jednego produktu finansowego na inny ( np. sprzedaż akcji za gotówkę, sprzedaż waluty obcej za złote polskie, itp. ), - ryzyko oznacza możliwość utraty części lub całości zainwestowanego kapitału ( np. spadek kursu akcji ). Każda osoba i instytucja występująca jako kontrahent na rynku finansowym może wybrać sobie rodzaj transakcji ze względu na indywidualne preferencje co do oczekiwanego dochodu, płynności i ryzyka. Istnieje wiele form produktów finansowych, dzięki którym może przepływać kapitał kierując się do najefektywniejszych przedsięwzięć. Słabością polskiego rynku finansowego jest przede wszystkim ogólna słabość gospodarki. Ponadto brak doświadczenia a także brak dostatecznej liczby instytucji finansowych ( wspomniane uprzednio np. fundusze emerytalne czy towarzystwa ubezpieczeniowe ). Bardzo niebezpieczny dla rynku finansowego jest wyczuwalny brak stabilizacji polityczno-gospodarczej. Jest to element niezwykle istotny. Należałoby go wyeliminować. Poważną zaletą polskiego rynku finansowego jest ogromna podatność na innowacje, odwaga i zdecydowanie kadr w kształtowaniu nowej rzeczywistości gospodarczej. Rynek finansowy jest wiernym odbiciem gospodarki. Polska wykazuje się konsekwencją w reformowaniu gospodarki. Odbywa się to ogromnym kosztem społecznym. Polska zdołała utrzymać konkurencyjną pozycję względem najsilniejszych gospodarczo partnerów z byłego bloku socjalistycznego tj. Węgier i Czech.. Pozostałe kraje bloku zostały znacznie wyprzedzone. Biorąc pod uwagę fakt, że Polska nie dysponowała silną gospodarką, nasuwa się uwaga, że o sukcesie reform polskiego rynku finansowego zadecydowała wola jego zreformowania i realizacja poszczególnych zamierzeń w odpowiednim czasie. Stan rynku finansowego w roku 1993 pozwala z pewną dozą optymizmu spoglądać w przyszłość. Rynek finansowy jest częścią bazy, w oparciu o którą będzie możliwa kontynuacja reform.

11 10 BSE Rynek finansowy sam będzie również wymagał, jako element gospodarki, poświęcania mu dużej uwagi. Utrzymanie osiągniętej pozycji i dalszy postęp wymagać będzie wytężonej pracy całego społeczeństwa w tym również jego reprezentantów - posłów na Sejm. Przypisy: [1] Georg Junge Reformen tragen erste Früchte,Der Monat in Wirtschaft und Finanz, czerwiec 1993, s [2] wg.das Bankfachwort, Schweizerische Bankverein, Zeep W.D., Fachbegriffe der Geldwirtschaft, Deutscher Sparkassenverlag GmbH, Stuttgart 1989, wyd.15. Pass Ch., Lowes B., Davies L., Dictionary of Economics, Collins Reference, Londyn- Glasgow Dziawgo L., Jak zarobić, czyli rzecz o inwestowaniu pieniędzy, "Kontrakt", Szczecin 1992, s.67 [3] Żyżyński J., Transformacja systemu bankowego, opracowanie dla potrzeb BSE Kancelarii Sejmu, 1993 [4] W roku 1989 wyemitowano dwa typy obligacji państwowych tzw. I i II emisja. [5] Dziawgo L., Jak zarobić...,op.cit.,s.153 Ceduła Giełdy Warszawskiej nr. 23 (41) i 97 (215). [6] Kwotowania banków uczestniczących-18 sierpień, "Nowa Europa z 19 sierpnia [7] Kursy terminowe walut obcych, "Rzeczpospolita" nr 198 z 25 sierpnia 1993, s.8 [8] Np. Georg Junge, Reformen tragen erste Früchte, "Der Monat in Wirtschaft und Finanz, czerwiec 1993;Markus Ziener, Der polnische Aktienhandel wächst still, aber stetig aus den Kinderschuhen,"Handelsblatt" nr.153/1993;"economic and Financial Prospects" nr. 4/1991 i inne.