Recenzja książek: Statystyka opisowa. Przykłady i zadania. oraz Wzory i tablice. Metody statystyczne i ekonometryczne

Transkrypt

1 Wroclaw Univesity of Economics From the SelectedWorks of Józef Z. Dziechciarz 2015 Recenzja książek: Statystyka opisowa. Przykłady i zadania. oraz Wzory i tablice. Metody statystyczne i ekonometryczne Jozef Z. Dziechciarz, Wroclaw Univesity of Economics Available at:

2 ; ; '. -...!' ~-. v -~~ " --.r~, _..' '~~" ~~::;.~}~<~/t -~ ~,. -.~-, ' - -.,.._.~ ~-~,;.~~".ł\;}~~;--~!.. ~~~ EKONOMETRIA ECONOMETRICS I fuij Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu

3 RADA NAUKOWA George Myron Agiomirgianakis (Hellenic Open University, School of Social Sciences. Grecja) Derek Bond (University of Ulster, Wielka Brytania) Maria Paula de Pinho de Brito Duarte Silva (Uniwersytet w Porto, Portugalia) Józef Dziechciarz (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu) Irina Eliseeva (Saint Petersburg State University of Economics and Finance. Rosja) Eckart EIsner (Technische Universitat Berlin, Niemcy) Peter von der Lippe (Universitat Duisburg-Essen, Niemcy) Walenty Ostasiewicz (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu) Eva Sodomova (University of Economics in Bratislavia, Słowacja) Marek Walesiak (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu) KOMITET REDAKCYJNY Józef Dziechciarz - redaktor naczelny Paweł Dittmann Stanisław Krawczyk Janusz Łyko Zofia Rusnak Agnieszka Stani mir - sekretarz agnieszka.stanimir@ue.wroc.pl REDAKTOR TEMATYCZNY Agnieszka Stanimir

4 EKONOMETRIA ECONOMETRICS 2(48)-2015 ~ Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu ~ Wrocław 2015

5 Ikdnk"il 1V,\'thll\liir/il A'!lll\ (Jl/vl n\-.i,. '(t'iiak"la k\'ii1i1i'ii1o. 11; ,1 l HI}II~"\I'II 1,.111"'''.1 H;II halb ('ihis ł.1111,11 ih', Malglll"l<lla ( 'zupryl'lsk;1 l'i",, 1,IIII..I;llIkl: łkala n.yhska l IlIh'IlU.WII II naborze artykułów i zasadach recenzowania IlIiI!,hIH \t~ 1\:1stronic internetowej Wydawnictwa 1\ II IV I' O""l1ll ll'it's,lie.wroc.pl \\ II II \, vduwuictwo.uc.wroc.pl 1 I,hltl... q,1 IllIm.it;pniolla na licencji Creativc Commens, Ifll,II11I'."lIłlr~l\Va Użycie nickomercyjne-bez utworów zależnych 3.0 Polska I( 'I' 11\ N(' Nil.i.o PL),I, ( '0I'''111~hl hy I Iniwcrsytet Ekonomiczny we Wrocławiu,,." luw 'O I :'i ISSN I ~Cł7 J!lM " ISSN 2-1.1').).,., 1;\11I.I\VIl'lIll1 liii npllhlikowam; prace należy składać na adres: w, d. II 1111'111'11 t 'mwcrsvtctu 1 :kul\omicznegll wc Wrocławiu ul 1\IIIIIIII.(\"I.-.\': II X!l20 ',' l I', \V" Il l.rw III 1.\\ Ił 1(, HO(,II,'; l'.lliaih:conhllok(a)lic.wroc.pl 1\\\ \1 /",I\'j',;1I111:1 tu-. wrov. pl

6 Spis treści Wstęp o o o oo.oo.o.ooooo oo 44 Maciej Beręsewicz, Marcin Szymkowiak: BiK data w statystyce publicznej._.nadzieje, osiągnięcia, wyzwania i zagrożenia Łukasz Skowron: Wpływ szerokości skali na miary dopasowania modelu ścicżkowcgo.i.c...;... o o.o oo o oo o Tomasz Bartłomowicz: Wpływ układu ezynnikowego na pomiar preferencji konsumentów metodą Maximurn Difference Scaling Marcin Pełka: Regresja logistyczna dla danych symbolicznych interwałowych o o ooo Alicja Grześkowiak: Badanie opinij polskich pracodawców o umiejętnościach absolwentów szkół wyższych z wykorzystaniem technik wizualizacyjnych Artur Wołkowicz: Modele ekonometryczne jako narzędzie sterowania procesami technologicznymi... ()7 M:lcicj Oesterreich: Symulacyjna analiza wpływu liczby i rozmieszczenia luk nicsystematycznych na dokładność prognoz... n 1\1IIriusz Kubus: Identyfikacja potencjalnych nabywców polis ubezpieczeniowych w warunkach mocno niczbilansowanej próby uczącej 89 AllIla Czapkiewicz, Paweł Jamer: Dynamika współzależności warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych z innymi rynkami finansowymi Puwe] Kowalik: Ocena poziomu rozwoju gospodarczego i powiązań z zagranica krajów na przykładzie członków NAFTA łi~/.d l)/.iechciarz: Recenzja książek Statystyka opisowa. Przykłady i zadania oraz ~f/:::()}:vi tablice. Metody statystyczne i ekonometryczne 126 Agtlil'Szlw Stanimlr: XIX Warsztaty Metodologiczne im. Profesora Stefana Mynurskicgo pt. "WicIowymiarowość i złożoność danych marketingowych. Wyzwania analityczuc", l l muju 2015, Wrocław Summarks Mad('j łłl' r,'m'wic.t., Murdu S/,ymlwn-lnk: BIl: dalii in (lilkiiii sfatisfit;s liopl."i, ił( hll'vl'lil\'ii{'i, c1wlkll)'v1ulld ll',h~;.. ". Lukll-.I, SJ\łłWWIł! IIIIP!l\ (ul,iii' t lnu!'i' 1/1 '1\ Hit ollllll' WIC/dm'Nli 111' tli "I'th~' SlIlh liliiii hlhi'lhll1 I\thą!t I 21

7 - ń "l1'111 ffl'k!" TmllilS1. UllrO(III1C1wh:t.: Irllllat'! ~lr 1"l'luW" ~ksjgn 011 thc IllCaSIIII'IlWllł \il l'oijstlłiwi':-;' p,d~'i\'ili'~'susin!', M;I';iJl\IIIHDillcrcncc Scaling 33 Marcin l'dlul: l.ogistic n.. gn:ssiul1 I()(' intcrvul-valucd symbolic data Alicja Crześkowiak: Evuluation ol' Polish cmploycrs' opinions about thc compctcuccs ul' higher cducalion graduatcs with thc lisc of visualization techniqucs., Artur Wołkowicz: Econornctric modcls as a tool for technojogical process control Maciej Oesterreich: Simulation analysis of influence of number and distribution of unsystematic gaps on thc accuracy of forccasts 78 Mariusz Kubus: Identification of potcntial purchasers of the insurance po Iicies undcr hard unbalanccd training scl Anna Czapkiewicz, Paweł Jamer: Dynamics of intcrdependencc betwecn Warsaw Stock Exchange and othcr financial markets I00 Paweł Kowalik: Assessment of economic dcvclopment and forcign rclations as illustratcd by thc casc ofnafta mcmber statcs 114

8 w v.icrdzicstyn I ósmym nurnerze czasopisma "Hkollnl Ilell ta" \ipuhl d~ii\\';lilł I d/ll ><!,'C artykułów. Pierwszu praca, autorstwa Muciej» Ikrys\.'wio,;\ I Matl'III,\ S/\'IIlI,(ł wraku, dotyczy możliwości wykorzystania hi.!!, «luta w slatystycl' 1'111111\'/11\'1 AII\'LIII I IJkmua Skowrona obmzujc wpływ szerokości skali I\a miary dupa!>al\\ alll,1 1I11)!!. 111 '~'H'i.k(iwl.:!!.l). Toiuasz Bartlomowicz prezentuje wpływ układu hadallhi ii: I 1'" Ilfl'kll'lll'ji konsumentów z wykorzystaniem metody Maxinuuu Diłlcn:lll'c S,.!hlłp, Wykorzystallie regresji logistycznej w analizie danych symbuliczuych 1111\'1 wnlo \ ył'll jest I 'matem pracy Marcina Pcłki. Kolejna autorka. 1\1il.:ja (il'/,cśktl\vl:lk,.iihiii /lii\'. v. wykorzystaniem technik wizualizacji, opinie polskich pracodawvov, \1 1111II!' ł\'!llośeiach absolwentów. Artur Wołkowicz prezentuje propozycje wykru I.ysl;lłllll 1II1Hh.:1i ekonometrycznych do sterowania procesami tcchnologicvuymi. W S\\\l1I11 ortykule Maciej Ocstcrrcich przeprowadził statystyczną analizy wplywu łulllllt 'ii 0\'111" luk nicsystematycznych na poziom błędów prognoz w s/,cfeg;wh \/..1'.\1\\\. IJ I wahaniurui sezonowymi. Analizy rynku ubezpieczeń na podstawu- Sn!llllpll I,,\. I~!llzystunicru metody ważonych k najbliższych sąsiadów oraz wtvlowvuu.u 0\\ \ In ~t Yt -rium doboru zmiennych zaprezentował Mariusz Kuhux. ł't;h a A illity ( '1I1l'~,. W1l'1 j Pawia Jamera dotyczy dynamiki zależności Wurxzawsk ir] ( 'łl'hlv PI'1'1I111\\ Wlłltośdowydl z innymi rynkami finansowymi. Ostatni nrtykul,!iiiwili 1',\I\\,1lj~. \ /liwkra O 'CI1Ypoziomu rozwoju gospodarczego i powiązań :; ""I'IUIIH I' 11ił 11'1\ IIIj III/ykladzie członków NAFTA..t.. ('/'1 f.', h, ii/i

9 EKONOMETRIA ECONOMETRICS 2(48) 2015 ISSN e-issn Józef Dziechciarz Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu RECENZJA KSIĄŻEK: STATYSTYKA OPISOWA. PRZYKŁADY I ZADANIA l ORAZ WZORY I TABLICE. METODY STATYSTYCZNE I EKONOMETRYCZNP DOI: IO.15611/ekt Na początku 2015 roku ukazały się dwie publikacje dydaktyczne autorstwa Iwony Bąk, Iwony Markowicz, Magdaleny Mojsiewicz i Katarzyny Wawrzyniak: Statystyka opisowa. Przykłady i zadania Wzory i tablice. Metody statystyczne i ekonometryczne, obie wydane przez CeDeWu. Pierwsza z tych publikacji: Statystyka opisowa. Przykłady i zadania jest kolejnym na polskim rynku wydawniczym zbiorem zadań. Podręcznik powstał jako odpowiedź na wyzwania, które pojawiły się w drugiej dekadzie dwudziestego pierwszego wieku. Do tych wyzwań należy zaliczyć lawinowy wzrost dostępu do danych statystycznych. Obok tradycyjnych źródeł, jak statystyka publiczna, pojawiło się wiele firm komercyjnych i instytucji niekomercyjnych, które gromadzą i udostępniają dane społeczno-gospodarcze. Towarzyszy temu rozwój technik komunikacji, które rodzą możliwości łatwego dostępu do danych statystycznych. W reakcji na nie opracowano szereg, równie łatwo dostępnych, narzędzi komputerowych, które wywołują złudzenie łatwości w stosowaniu analiz statystycznych. Na to wszystko nakłada się powszechnie obserwowana marginalizacja przedmiotów ilościowych w programach studiów prawie wszystkich kierunków społeczno-ekonomicznych. Wielu początkujących badaczy, skonfrontowanych z łatwo dostępnymi danymi oraz komputerowymi pakietami statystycznymi, nie może oprzeć się pokusie ich wykorzystania. W rezultacie, bez znajomości specyfiki sposobu pomiaru i gromadzenia danych oraz bez rzetelnej znajomości założeń, cech i warunków stosowalności poszczególnych metod statystyki, powstają potworki badawcze, w których I I. Bąk, l. Markowicz, M. Mojsiewicz, K. Wawrzyniak: Statystyka opisowa. Przykłady i zadania, CeDe Wu, Warszawa J. Bąk, J. Markowicz, M. Mojsiewicz, K. Wawrzyniak, Wzory i tablice. Metody statystyczne i ekonometryczne, CeDeWu, Warszawa 2015.

10 Recenzja książek: Statystyka opisowa. Przykłady izadania w niedopuszczalny sposób miesza się różne dane i stosuje niewłaściwe (niedopuszczalne ) narzędzia analizy i wnioskowania. Dlatego wyjście naprzeciw opisanym zjawiskom staje się koniecznością. Omawiany podręcznik jest udaną propozycją, która daje studentom możliwość wykorzystania nowoczesnej, przystępnej publikacji wspomagającej proces nauczania statystyki, zbioru niełatwych, ale i niezbędnych w prowadzeniu merytorycznych analiz narzędzi badawczych. Wydaje się, że recenzowana publikacja stanowi dobrze przygotowany podręcznik, ułatwiający studiowanie tego przedmiotu. Czytelnik z treści wywnioskuje, że metody statystyki jako narzędzia badawcze są niezastąpione we wszystkich dziedzinach życia społeczno-ekonomicznego. Autorki wskazują w podręczniku przykłady zastosowań w działalności biznesowej firm, w zagadnieniach demograficznych, aspektach rynku nieruchomości, badaniu bezrobocia, turystyki, edukacji, transportu i w wielu innych obszarach. Walorem pracy jest wskazanie, jak wykorzystanie danych empirycznych może wzbogacić wnioskowanie, a przez to podnieść jakość decyzji gospodarczych i politycznych. Autorki zilustrowały możliwości stosowania wybranych narzędzi statystyki opisowej, wykorzystując dane pochodzące z publikacji Głównego Urzędu Statystycznego (Rocznik Statystyczny, Rocznik Demograficzny, Bank Danych Lokalnych i inne) oraz Urzędu Statystycznego w Szczecinie. Dodatkowo wykorzystano dane zaczerpnięte z innych źródeł oraz zgromadzone podczas własnych badań Autorek. Analizowanie takich danych, w przeciwieństwie do danych umownych, sugeruje wszechstronność zastosowań narzędzi statystycznych, ułatwia logiczne interpretowanie wyników, a w niektórych przypadkach wskazuje na konieczność wykorzystania narzędzi informatycznych, np. arkusza Excel. Wśród zalet zbioru zadań należy wymienić rozpoczynanie kolejnych rozdziałów lub podrozdziałów zadaniami rozwiązanymi. Mają one ułatwić studentowi poznanie metod analitycznych, warunków ich stosowania, sposobów wyznaczania oraz interpretowania uzyskanych wyników. Zadania rozwiązane są wskazówką do rozwiązywania kolejnych. Zadania przeznaczone do rozwiązania są na różnym poziomie trudności, przy części z nich zasugerowano użycie arkusza kalkulacyjnego Excel (wielkości rzeczywistych danych liczbowych mogą utrudniać przeprowadzenie obliczeń na kalkulatorze). Dobrym zabiegiem, przyjętym w recenzowanej publikacji, jest zamieszczenie odpowiedzi bezpośrednio po każdym zadaniu, co umożliwia szybką weryfikację prowadzonych samodzielnie obliczeń. Zbiór zadań podzielono na cztery obszary tematyczne: Badanie statystyczne Analiza struktury Analiza korelacji i regresji Analiza dynamiki Konstrukcja podręcznika uwzględnia filozofię badania statystycznego. Autorki przechodzą od ogólnych problemów projektowania badania statystycznego, gromadzenia i przygotowania danych do analizy, do prowadzenia analiz oraz prezentacji

11 128 Józef Dziechciarz zgromadzonych danych źródłowych do wyników uzyskanych z analizy. Z merytorycznego punktu widzenia poszczególne fragmenty podręcznika odnoszą się do badania wybranych rodzajów prawidłowości statystycznych, czyli struktury zjawisk masowych, współzależności zjawisk masowych w przestrzeni i w czasie oraz dynamiki i wahań zjawisk masowych. Część podręcznika zatytułowana Badanie statystyczne poświęcona jest metodyce badań społecznych oraz sposobom prezentacji danych statystycznych, zarówno samodzielnie zgromadzonych, jak i tych, które zostały pozyskane z istniejących źródeł, głównie z zasobów statystyki publicznej. Zadania zawarte w tej części publikacji mają pomóc w uporządkowaniu wiedzy o podstawowych pojęciach stosowanych w naukach ilościowych, takich jak zbiorowość, jednostka statystyczna czy cechy diagnostyczne. Dodatkowo użytkownik nabywa i utrwala umiejętności tabelarycznej i graficznej prezentacji danych statystycznych. Omawiana część podręcznika jest szczególnie przydatna studentom przygotowującym statystyczną analizę danych w pracach dyplomowych i magisterskich. Umiejętności dotyczące prezentacji materiału statystycznego mogą poprawić zwłaszcza jakość analiz i trafność wyboru narzędzi prezentacji wyników. Autorki nie stronią od tematyki mogącej wzbudzić kontrowersje, podejmując zagadnienia uznane za rozstrzygnięte w praktyce badawczej, a które zasługują na nowe spojrzenie. W tym kontekście ciekawym zabiegiem podjętym w podręczniku jest dyskusja nad uzasadnieniem, sposobami i konsekwencjami budowy szeregu przedziałowego z danych indywidualnych. Dostępność obliczeniowych narzędzi komputerowych stawia pod znakiem zapytania celowość rezygnacji z ważnej części informacji, którą traci się w procesie konstrukcji szeregów rozdzielczych. Część podręcznika zatytułowana Analiza struktury ma ułatwić nabycie umiejętności wyznaczania i interpretowania parametrów opisowych: miar położenia, wskaźników rozproszenia, asymetrii, koncentracji oraz spłaszczenia rozkładu badanych cech statystycznych. Wykorzystane zbiory danych statystycznych mają postać szeregu szczegółowego, punktowego, przedziałowego, a także strukturalnego z cechą jakościową. Uwypuklono sytuacje, w których można liczyć średnią arytmetyczną, oraz takie, gdzie powinno wyznaczać się średnią harmoniczną. Lekturę, a przez to studiowanie i nabywanie nowych umiejętności, ułatwiają przykłady, które zostały rozwiązane. Uświadamia to czytelnikowi niuanse w stosowaniu właściwego podejścia analitycznego do konkretnego problemu badawczego. Ważną rolę Autorki przypisały rozróżnieniu parametrów klasycznych i pozycyjnych. Pokazują graficzne techniki wyznaczania pozycyjnych miar tendencji centralnej, graficzną prezentację mimy koncentracji, w tym krzywej Lorenza. Do użytecznych narzędzi analitycznych trzeba zaliczyć techniki wyznaczania modalnej w szeregach danych o charakterze liczebności oraz częstości. Elementy wielowymiarowości wprowadzono przy omawianiu sposobu porównywania struktury zbiorowości pod względem dwóch cech. Znaczenie słabych (niemetrycznych) skal pomiarowych i tak uzyskanych danych statystycznych pokazano na przykładzie wyznaczania miar tendencji centralnej dla cech niemetrycznych.

12 Recenzja książek: Statystyka opisowa. Przyklady izadania Techniki wielowymiarowej analizy statystycznej wprowadzono w części podręcznika zatytułowanej Analiza korelacji i regresji. Autorki podzieliły ją na analizę korelacji i regresji dwóch cech oraz analizę korelacji cząstkowej i wielorakiej. W rozwiązanych przykładach Autorki wprowadzają zagadnienia analizy danych w postaci szeregu oraz w postaci tablicy korelacyjnej. Oprócz analizy związków między cechami ważną rolę przypisano umiejętności graficznej prezentacji danych i wyników. Na przykładach wskazano, w jakich sytuacjach i w jaki sposób wyznacza się poszczególne miary współzależności dwóch cech. Osobno wskazano sytuacje, gdy dane pochodzą z pomiarów pochodzących ze skali metrycznej i niemetrycznej. Analiza korelacji cząstkowej i wielorakiej jest elementem analizy, w którym dopuszcza się więcej niż dwie cechy diagnostyczne. Narzędzia Analiza dynamiki zostały pogrupowane na te, które służą badaniu przyrostów i indeksów indywidualnych, indeksów agregatowych dla wartości absolutnych oraz analizie trendów i sezonowości. Rozwiązane przykłady zawierają szczegółowe wskazówki dotyczące rachunkowych technik wyznaczania przyrostów i indeksów indywidualnych oraz sposobu interpretacji uzyskanych wyników. Rozważania wzbogacono o wybrane miary analizy szeregów czasowych, takich jak przyrosty absolutne, przyrosty względne, indeksy (łańcuchowe i jednopodstawowe ), średni przyrost absolutny, średnie tempo zmian oraz prognoza. Metody konstrukcji, liczenia i interpretacji indeksów agregatowych wprowadzone są za pomocą zadań ilustrujących sposób analizy danych dotyczących spożycia i cen artykułów żywnościowych. Autorki podają procedurę obliczeniową i omawiają sposoby interpretacji uzyskanych wyników. Uzupełnieniem i wzbogaceniem narzędzi statystycznych są techniki tabelarycznego zestawiania agregatowych indeksów cen i ilości. Specjalna uwaga została poświęcona wybranym formułom standaryzacji. Jest to konieczne dla zrozumienia kryteriów i konsekwencji wyboru konkretnego sposobu standaryzacji. Często podejmowanym sposobem analizy dynamiki jest badanie trendów i sezonowości. W rozwiązanych przykładach Autorki prezentują wybrane sposoby wyznaczania trendu, wśród nich zaś - metodą mechaniczną oraz analitycznie wyznaczaną liniową i wykładniczą funkcję trendu. Rozważania wzbogacają analizą sezonowości. Wprowadzają definicje i przykłady miar sezonowości (wskaźników i składników) oraz miar dopasowania funkcji trendu do danych empirycznych oraz wskaźniki jakości sformułowanych prognoz. Publikacja zakończona jest tabelarycznym ujęciem wzorów niezbędnych do rozwiązania zadań. Wzory te dla ułatwienia pogrupowano według analizy odpowiednich prawidłowości statystycznych (analiza struktury, analiza korelacji i regresji, analiza dynamiki). Kolejna z omawianych publikacji Wzory i tablice. Metody statystyczne i ekonometryczne stanowi w części uzupełnienie zbioru zadań (również wydawnictwo CeDeWu, ten sam projekt okładki), ale też rozszerzenie poza zakres statystyki opisowej. Publikacja jest syntetycznym zestawieniem wzorów i tablic statystycznych

13 130 Józef Dziechciarz wykorzystywanych w naukach ilościowych. Tytuły poszczególnych rozdziałów wskazują jednoznacznie na zakres ich zastosowań. W książce zamieszczono wzory ze statystyki opisowej (rozdz. I), wzory ze statystyki matematycznej (rozdz. II), wzory z podstaw ekonometrii i prognozowania (rozdz. III) oraz wzory z metody reprezentacyjnej (rozdz. IV). Obszernie przedstawione zostały wzory ze statystyki zarówno opisowej, jak i matematycznej. Pogrupowano je w podrozdziałach dotyczących, analogicznie jak w zbiorze zadań, poszczególnych rodzajów prawidłowości statystycznych: badaniu struktury, mierzeniu współzależności i modelowaniu dynamiki. Dodatkowo, w części dotyczącej statystyki matematycznej, znajduje się podrozdział ze wzorami z zakresu rachunku prawdopodobieństwa jako wprowadzenie do wnioskowania statystycznego. Osobną część stanowi zestawienie szesnastu tablic statystycznych, częściowo zilustrowanych wykresami. Układ wzorów i tablic jest logiczny i czytelny. Publikacja może stanowić pomoc w rozwiązywaniu problemów badawczych podczas zajęć na uczelni czy pracy własnej, ale także w trakcie pisania prac dyplomowych, szczególnie w naukach społecznych.

14 ,, ~,...,. c...., ~,, ~ ~, h -;,', <, ~ j ", ". r"'~" ". 60 LAT WYDAWNICTWA Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Ekonometria Czasopismo jest indeksowane w następujących bazach: BazEkon CEEOL CEJSH EBSCO Wolny dostęp do wersji elektronicznej: Centrum Otwartej Nauki Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa Adres redakcji Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław, ul. Komandorska 118/120