GLOBALNY KRYZYS FINANSOWY

Transkrypt

1 GLOBALNY KRYZYS FINANSOWY Materiały wykładowe

2 Źródła i mechanizm współczesnego kryzysu finansowego

3 Globalna ekonomia Gospodarka wirtualna RYNKI FINANSOWE Gospodarka materialna RYNKI DÓBR I USŁUG; RYNKI CZYNNIKÓW PROD. 3

4 Zawał na Wall Street - pada piramida finansowa wszechczasów i wiara w neoliberalną wizję kapitalizmu 15.IX.2008 r. Bankrutuje 158 letni BI Lehman Brothers, Merrill Lynch wchłonięty przez detaliczny Bank of America, BI Bear Stearns w III.2008 r. przejmuje konkurencja, Goldman Sachs i Morgan Stanley dobrowolnie pod nadzór Fed. 4

5 Banki inwestycyjne z Wall Street Nie przyjmują depozytów Nie udzielają kredytów Obsługują korporacje, państwa, instytucje finansowe Doradzają przy wielkich inwestycjach, fuzjach Gromadzą kapitał na ich realizację Handlują instrumentami finansowymi: akcje obligacje bony skarbowe waluty derywaty (pochodna innego dobra, np. kredytu). 5

6 Przyczyny globalnego kryzysu gospodarczego 1. Od zakończenia zimnej wojny długi okres luźnej polityki pieniężnej; 2. Niskie stopy procentowe zachęcały do wprowadzania innowacji finansowych. BC nie reagowały jednoczesnym wdrażaniem odpowiednich regulacji; 3. Powstanie bąbli spekulacyjnych: IT, rynek nieruchomości, rynki surowcowe; 4. Funding gaps (różnica pomiędzy przyrostem kredytów i depozytów w sektorze bankowym) 6

7 Źródła i mechanizm współczesnego kryzysu finansowego, 2008 r. Nadpłynność informacji, zleceń, błyskawiczny obieg M; Przeintegrowanie rynków finansowych; Łatwość komunikacji, sprzężeń; Deficyt demokracji władza technokratów; Zapaść tzw. sekurytyzacji - systemu gospodarowania ryzykiem; Chciwość bankierów z Wall Street; Boom internetowy, boom budowlany; Brak modelu określającego relacje między państwem a rynkiem w dobie globalizacji; Polityka deregulacyjna Billa Clintona casino economy ; Miękka polityka Fed.; Opóźnione, nieskoordynowane, doraźne reakcje państw w zakresie kontrcyklicznych działań. 7

8 Podstawowe stopy procentowe Fed i EBC ,25 2,0 1,0 Od X.2002 r. 1,25 % Od VI.2003 r. 1 % Od VI r. podwyżki 1,25 %,. 8

9 Źródła kryzysu finansowego w USA - hossa i derywaty Hossa nieruchomości; Banki detaliczne na wielka skalę udzielają kredytów; By móc udzielać kolejnych, pozbywają się poprzednich kredytów; BI z Wall Street: dzielą udzielone pożyczki pakują w instrumenty pochodne (CDO) derywaty sprzedają inwestorom; W l nominalna wartość corocznych emisji CDO wzrastała 12-krotnie; Największa pakownia kredytów - Lehman Brothers. 9

10 Źródła kryzysu finansowego w USA - chciwość, subprime i zapaść sekurytyzacji Kredytowa mielonka pozbywa BD obciążeń z własnych ksiąg; BI i inni inwestorzy - zwiększone zyski; W 2006 r. koniec wiarygodnych kredytobiorców; Bankierzy kuszą domami osoby bez zdolności kredytowej; tzw. subprime (kredyty prawie pierwszorzędne ) 60% udzielonych pożyczek hipotecznych; BI mielą i pakują subprime, sprzedając je/derywaty jako pierwszorzędną pożyczkę. Derywaty, pomyślane jako sposób na rozproszenie ryzyka, posłużyły do rozpylenia pewnych strat po całym systemie finansowym 10

11 Subprime Zobowiązanie bezdomnego do spłaty kredytu rosnące zyski; Podpis kredytobiorcy = aktywo banku; Bank może udzielać kolejnych kredytów na zakup kolejnych nieruchomości cena; Popyt bezdomnego nie miał odpowiednika w sile jego podaży. 11

12 Źródła kryzysu finansowego w USA - derywaty od derywatów i zapaść sekurytyzacji Derywaty od derywatów (CDS) ubezpieczenia na wypadek, gdyby dany derywat kredytowy miał okazać się bezwartościowy; Największy emitent CDS koncern AIG; Agencje ratingowe zawyżają wartość nowych instrumentów; Bańka spekulacyjna na rynku nieruchomości pęka, ceny domów gwałtownie spadają; Ludzie nie spłacają kredytów nie dlatego, że ich domy potaniały, ale dlatego, że pieniądz podrożał stopy procentowe wzrosły. 12

13 Skutki restrykcyjnej polityki pieniężnej Fed - od połowy 2004 r. VI.2006 r. Wzrost stóp procentowych i kosztu kapitału Niewypłacalność milionów Amerykanów klientów prawie pierwszorzędnych ; Drastyczny spadek cen nieruchomości; Bezdomni kredytobiorcy żyli jednak w nadziei, że jeśli nie będą mogli spłacać kredytów, przekraczających wartość ich własnej podaży, to najwyżej sprzedadzą domy, które kupili, mimo że ich nie potrzebowali; Instytucje finansowe pełne portfele papierów-derywatów, o spadającej, nieokreślonej wartości (cząstki różnych kredytów); Wstrzymanie pożyczek międzybankowych; Pierwsza panika; Od połowy 2007 r. BC pompują setki mld $ i euro, by uchronić giełdy przed utratą płynności. 13

14 Mechanizm kryzysu finansowego w USA - delewarowanie, bez ujawniania strat, 2007-IX.2008 Hossa lewar finansowy - pożyczanie gigantycznych sum, by w ryzykownych transakcjach zarobić jeszcze więcej, a potem szybko zwrócić pożyczkę, zachowując różnicę; Pęka bańka BI zostają z bezwartościowymi derywatami i ogromnymi długami zaciągniętymi na ich zakup; Delewarowanie: Część BI - sprzedaje duże pakiety udziałów funduszom państwowym z Chin, Singapuru, Abu Dhabi kapitał w miejsce gigantycznych odpisów; Część BI - spekuluje dalej pieniędzmi pożyczonymi od Fed w nadziei, że zdążą odrobić straty przed następnym terminem raportów kwartalnych 14

15 Mechanizm kryzysu finansowego w USA - rozlanie kryzysu subprime na cały system finansowy IX r. nacjonalizacja Freddie Mac i Fannie Mae - agencji kredytowych, gwarantujących pośrednio 80% pożyczek hipotecznych (potencjalne zobowiązania 5 bln $); Po bankructwie Lehman Brothers, Fed przejmuje AIG, ubezpieczyciela, który podpisał tak wiele CDS, że jego upadek uruchomiłby lawinę wyprzedaży banków krach giełdy 1929 r. 15

16 Globalny kryzys finansowy 2008 ma standardowy przebieg, zgodny z typowym schematem paniki. Niestandardowe są tylko jego zasięg i głębia. 16

17 Studium paniki czyli mechanizm kryzysu finansowego 1/2 podaż pieniądza + łatwy kredyt Irracjonalny cen niektórych aktywów (nieruchomości) Korekta cen System finansowy: skomplikowany, mało przejrzysty Kto, ile stracił? niespłacone kredyty psychologia Złe zarządzanie ryzykiem spowolnienie obiegu pieniężnego blokada aktywności 17

18 Studium paniki 2/2 Banki i fundusze inwestycyjne (spekulacyjne) spłacają swoje zobowiązania przez zaciąganie kolejnych Przy braku gotówki, sprzedają swoje aktywa: obligacje, akcje, waluty Korekta cen tych aktywów Coraz więcej trzeba sprzedać aktywów, by uzyskać określoną ilość pieniędzy Deflacja cen aktywów kryzys na rynkach finansowych 18

19 Skutki globalnego kryzysu finansowego 19

20 Dopóki płynność rynków finansowych jest blokowana przez bilionowe wierzytelności, a brak wzajemnego zaufania instytucji finansowych paraliżuje ich aktywność, globalny kryzys finansowy będzie trwał; Przeżywamy obecnie najpoważniejszy kryzys finansowo- gospodarczy po II wojnie światowej w l.30. gospodarka USA skurczyła się o 30 proc. recesja 2009 r. spadek światowego PKB o 2-3 proc. 20

21 Skutki globalnego kryzysu finansowego 1/3 Spowolnienie wzrostu gospodarczego, recesje, (globalna recesja 2009); Olbrzymie wahania indeksów; Wzrost bezrobocia; Spadek cen i płac; Upadłości wielu instytucji finansowych i firm, (przetrwają: Bank of America, JP Morgan Chase); Przejęcia i konsolidacje; Brak zaufania wśród banków nie pożyczają pieniędzy BC tną stopy procentowe ludzie wolą gotówkę niż lokaty - pułapka płynności ; 21

22 Skutki globalnego kryzysu finansowego 2/3 Spadek popytu na surowce energetyczne i ich cen, Spadek popytu na żywność; Szansa na ekspansje polskich firm; Wzrost oprocentowania kredytów i depozytów, zaostrzenie procedur; Spadek dostępności do kredytów: mniej pożyczek dla firm, mniej kredytów samochodowych, mniej kredytów studenckich, mniej kart kredytowych; 22

23 Skutki globalnego kryzysu finansowego 3/3 Akcje ratowania rynków wzrost zadłużenia rządów; Prawie pierwszorzędni kredytobiorcy - uwolnieni od pożyczek; Państwo - uzależnione od życia na kredyt u Rosji, Chin i petroreżimów znad Zatoki Perskiej; Gorsze wyniki firm, eksporterów; Emeryci, którzy przejdą na emeryturę za kilka lat. 23

24 Plany ratowania gospodarki światowej przed globalnym kryzysem gospodarczym 1/2 Stworzenie globalnego, przejrzystego systemu wczesnego ostrzegania przed kryzysami finansowymi; Globalna, interdyscyplinarna, antyrecesyjna reakcja, Przejmowanie przez państwo toksycznych aktywów odblokowanie obiegu finansowego, Wykupywanie długów zagrożonych instytucji przez rządy, największe banki, Fed i EBC lub ich nacjonalizacja, Obniżki stóp procentowych przez BC podaży pieniądza; 24

25 Kanada USA 1 BC radykalnie tną podstawowe stopy procentowe, r. -0,75 2, W. Brytania -1-1, Szwajcaria 0,75 13,75 Zmiana od Brazylia IX.2008 r. Obecna stopa %, 04.XII.2008 r. 2,5-1,75-2, ,5 2 Islandia Strefa 18 euro 2,5 11 Węgry Szwecja -0,25 5,75 Polska ,2 0,3-0,75-1,9 5,58 Czechy -0,5-1,5-3 4,25 3,25 7,5 Słowacja Indie Rosja Japonia Chiny Australia 25

26 Plany ratowania gospodarki światowej przed globalnym kryzysem gospodarczym 2/2 Zagwarantowanie przez rządy spłacalności najbezpieczniejszych obligacji; Linie kredytowe dla krajów rozwijających się; Konieczny superfundusz (USA, UE) Dotychczas przeciętny kryzys finansowy wymagał dokapitalizowania banków środkami ok. 8% PKB danego kraju Troubled Assets Relief Program 700 mld $, 5% PKB USA plan odkupienia szkodliwych derywatów; Zmiana prawa zmuszenie banków komercyjnych (BK) do szybkiej restrukturyzacji długów (zamiany długów na akcje). 26