MAKROEKONOMIA II KATARZYNA ŚLEDZIEWSKA

Transkrypt

1 MAKROEKONOMIA II KATARZYNA ŚLEDZIEWSKA

2 WYKŁAD V PIENIĄDZ Pieniądz i polityka pieniężna Czym jest pieniądz? Podaż pieniądza Zarządzanie portfelem i popyt na aktywa Popyt na pieniądz Prowadzenie polityki pieniężnej

3 WYKŁAD IV PIENIĄDZ Pieniądz i polityka pieniężna Czym jest pieniądz? Podaż pieniądza Agregaty pieniężne System rezerwy ułamkowej i podaż pieniądza Instrumenty polityki pieniężnej Zarządzanie portfelem i popyt na aktywa Popyt na pieniądz Prowadzenie polityki pieniężnej

4 SYSTEM REZERWY UŁAMKOWEJ I PODAŻ PIENIĄDZA Podaż pieniądza jest wielokrotnością bazy pieniężnej 1 Mnożnik pieniężny gdy stopa gotówka-depozyty cu stopa rezerwy-depozyty re

5 cu res STOPA GOTÓWKA-DEPOZYTY I REZERWY- DEPOZYTY W POLSCE

6 KREDYTY INWESTYCYJNE DLA PRZEDSIĘBIORSTW Źródło: Dane NBP

7 KREDYTY BIEŻĄCE DLA PRZEDSIĘBIORSTW Źródło: Dane NBP

8 MIESIĘCZNE PRZYROSTY I ŚREDNIE OPROCENTOWANIE NOWYCH KREDYTÓW ZŁOTOWYCH DLA PRZEDSIĘBIORSTW Źródło: Dane NBP

9 KREDYTY DLA GOSPODARSTW DOMOWYCH Źródło: Dane NBP

10 PRZYROSTY MIESIĘCZNE DEPOZYTÓW BANKOWYCH GOSPODARSTW DOMOWYCH I PRZEDSIĘBIORSTW Źródło: Dane NBP

11 PRZYROSTY MIESIĘCZNE BIEŻĄCYCH I TERMINOWYCH DEPOZYTÓW BANKOWYCH GOSPODARSTW DOMOWYCH Źródło: Dane NBP

12 OPROCENTOWANIE DEPOZYTÓW BANKOWYCH GOSPODARSTW DOMOWYCH I PRZEDSIĘBIORSTW Źródło: Dane NBP

13 PRZYROSTY ROCZNE DEPOZYTÓW BANKOWYCH GOSPODARSTW DOMOWYCH I PRZEDSIĘBIORSTW Źródło: Dane NBP

14 WYKŁAD IV PIENIĄDZ Pieniądz i polityka pieniężna Czym jest pieniądz? Podaż pieniądza Agregaty pieniężne System rezerwy ułamkowej i podaż pieniądza Instrumenty polityki pieniężnej Zarządzanie portfelem i popyt na aktywa Popyt na pieniądz Prowadzenie polityki pieniężnej

15 INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ operacje otwartego rynku, rezerwę obowiązkową, operacje depozytowo-kredytowe.

16 INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ Rezerwa obowiązkowa minimalny poziom rezerw -banki komercyjne muszą utrzymywać jako odsetek depozytów na żądanie. w 2010 r. 71% banków centralnych nie wypłacało odsetek od rezerw. zmiana poziomu rezerwy obowiązkowej nie jest aktywnie używany reakcja banków komercyjnych mogłaby być niepożądana niedokładne narzędzie polityki pieniężnej.

17 PRZEDZIAŁY WARTOŚCI STOPY REZERW OBOWIĄZKOWYCH (RR) I ICH PROCENTOWY UDZIAŁ W GRUPIE 121 BADANYCH BANKÓW CENTRALNYCH (94 BANKÓW W 2008).

18 INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ, POLSKA Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej w Polsce ustala Rada Polityki Pieniężnej październik 2003 r. - 3,50% dla wszystkich rodzajów depozytów maj 2009 r. -3%. grudzień 2010 r % wrzesień 2003 r. wszystkie banki pomniejszają naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartość 500 tys. euro. Środki rezerwy obowiązkowej od 1 maja 2004 r. są oprocentowane. 1 punkt procentowy obniżki rezerwy obowiązkowej zwiększa możliwość kreacji pieniądza o 6 mld zł

19 INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ Wpływ na podaż pieniądz rezerwowego udzielanie pożyczek bankom komercyjnym ustalanie zestawu warunków odnoszących się do udzielanych pożyczek ustalanie poziomu stopy dyskontowej sygnał dla rynku pieniężnego NBP stopa referencyjna stopa lombardowa stopa depozytowa stopa redyskonta weksli

20 INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ, POLSKA Stopa referencyjna (interwencyjna, repo) minimalna rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych emitowanych przez NBP określa minimalną rentowność operacji otwartego rynku polega na zakupie lub sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych na rynku międzybankowym operacje te wpływają na poziom oprocentowania depozytów na rynku międzybankowym o porównywalnym terminie zapadalności ustala Rada Polityki Pieniężnej Stopa redyskontowa (stopa redyskontowa weksli) cena, po jakiej bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym (kupuje weksle od banków komercyjnych) ustala Rada Polityki Pieniężnej

21 INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ, POLSKA Stopa lombardowa (kredyt lombardowy) cena, po której NBP udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. kwota kredytu nie może przekroczyć równowartości 85% papierów wartościowych obciążonych zastawem ustala Rada Polityki Pieniężnej Stopa depozytowa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym ustala Rada Polityki Pieniężnej

22 PODSTAWOWE STOPY PROCENTOWE NBP W LATACH Stopa referencyjna Stopa lombardowa Stopa depozytowa Stopa redyskonta weksli

23 PODSTAWOWE STOPY PROCENTOWE NBP W LATACH Obowiązuje od: Stopa referencyjna Stopa lombardowa Stopa depozytowa Stopa redyskonta weksli

24 INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ Operacje otwartego rynku zakup i sprzedaż papierów wartościowych na rynku pieniężnym narzędzie wygodne i elastyczne. zakup papierów wartościowych - bazy pieniężnej sprzedaż papierów wartościowych - bazy pieniężnej

25 INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ, NBP W 2012 r. były to: operacje podstawowe w postaci regularnej emisji bonów pieniężnych NBP z 7-dniowym z reguły terminem zapadalności operacje dostrajające w postaci emisji bonów pieniężnych o terminach zapadalności krótszych niż operacje podstawowe (1-, 2-, 3-i 4-dniowe).

26 POPYT I PODAŻ NA PRZETARGACH NA BONY PIENIĘŻNE W 2012 R. W 2012 r. Podaż 5,1 bln zł Popyt 4,9 bln zł

27 WYKŁAD IV PIENIĄDZ Pieniądz i polityka pieniężna Czym jest pieniądz? Podaż pieniądza Agregaty pieniężne System rezerwy ułamkowej i podaż pieniądza Instrumenty polityki pieniężnej Cele Banku Centralnego Zarządzanie portfelem i popyt na aktywa Popyt na pieniądz Prowadzenie polityki pieniężnej

28 CELE BANKU CENTRALNEGO Stabilność cen jest dominującym celem banków centralnych. Najczęściej jest to jedyny cel. Inne cele mogą być osiągane, jeśli cel główny nie jest zagrożony: Poziom zatrudnienia Wspieranie polityki rządu Cele związane ze stabilnością systemu finansowego

29 CELE BANKU CENTRALNEGO Dlaczego wysoka stopa wzrostu gospodarczego nie stanowi jednego z celów banku centralnego? M -podaż pieniądza, V -prędkość obiegu pieniądza, P -ogólny poziom cen, Y -realny dochód (PKB) Według ilościowej teorii pieniądza pieniądz jest neutralny w długim okresie. Zmiany w podaży pieniądza wpływają jedynie na zmiany ogólnego poziomu cen w długim okresie.

30 CELE BANKU CENTRALNEGO W krótkim okresie dostosowania cen i płac są powolne. Zmiany w podaży pieniądza mają wpływ na realny dochód. W krótkim okresie polityka pieniężna jest ważnym środkiem do osiągnięcia celu stabilizacji dochodu. w czasie recesji - do stabilizacji dochodu wdrożenie polityki fiskalnej (zmiany podatków i wydatków) wymagają czasochłonnego procesu legislacyjnego. WNIOSEK: Bank centralny musi osiągnąć równowagę między stabilizacją dochodu a stabilizacją inflacji

31 CELE BANKU CENTRALNEGO DODATNI SZOK POPYTOWY P LRAS SRAS Nie ma sprzeczności AD AD Y

32 CELE BANKU CENTRALNEGO UJEMNY SZOK POPYTOWY P LRAS SRAS Nie ma sprzeczności AD AD Y

33 CELE BANKU CENTRALNEGO DODATNI SZOK PODAŻOWY P LRAS SRAS SRAS AD AD Y

34 CELE BANKU CENTRALNEGO UJEMNY SZOK PODAŻOWY P LRAS SRAS SRAS Sprzeczność AD AD Y

35 CELE BANKU CENTRALNEGO UJEMNY SZOK PODAŻOWY P LRAS SRAS SRAS AD AD Y

36 NARODOWY BANK POLSKI Podstawowym celem polityki pieniężnej - utrzymanie stabilnego poziomu cen. niezbędna dozbudowania trwałych fundamentów długofalowego wzrostu gospodarczego. Od 1999r. wrealizacji polityki pieniężnej wykorzystuje się strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. Rada Polityki Pieniężnej określa cel inflacyjny. Odpoczątku 2004r. ciągły cel inflacyjny napoziomie 2,5proc. zdopuszczalnym przedziałem wahań +/-1 punkt procentowy.

37 WYKŁAD IV PIENIĄDZ Pieniądz i polityka pieniężna Czym jest pieniądz? Podaż pieniądza Zarządzanie portfelem i popyt na aktywa Popyt na pieniądz Prowadzenie polityki pieniężnej

38 ZARZĄDZANIE PORTFELEM I POPYT NA AKTYWA Decyzje dotyczące składu portfela są podejmowane na podstawie następujących charakterystyk aktywów Oczekiwana stopa zwrotu Ryzyko Płynność Wartość całego portfela zależy od poziomu bogactwa

39 ZARZĄDZANIE PORTFELEM I POPYT NA AKTYWA Oczekiwany zwrot Stopa zwrotu = wzrost wartości aktywów w jednostce czasu Konto bankowe Stopa zwrotu = stopa procentowa Akcje Stopa zwrotu Stopa dywidendy + procentowy wzrost cen akcji Inwestorzy chcą aktywa z najwyższej oczekiwanej stopie zwrotu Zwroty nie są znane z góry, więc ich oczekiwany zwrot jest oszacowywany

40 ZARZĄDZANIE PORTFELEM I POPYT NA AKTYWA Ryzyko stopień niepewności zwrotu z aktywów ludzie nie lubią ryzyka, więc wolą aktywa o niskim ryzyku (inne rzeczy równe) premia za ryzyko: kwota, o którą oczekiwany zysk na ryzykowne aktywa przekracza stopę zwrotu z bezpiecznych aktywów

41 ZARZĄDZANIE PORTFELEM I POPYT NA AKTYWA Płynność łatwość i szybkość, z jaką dany składnik aktywów może być przedmiotem obrotu Pieniądze są bardzo płynne Aktywa takie jak samochody i domy nie są niepłynne, długi czas i duże koszty transakcyjne w handlu nimi Akcje i obligacje są dość płynne Inwestorzy preferują płynne aktywa

42 ZARZĄDZANIE PORTFELEM I POPYT NA AKTYWA Rodzaj aktywów i ich cech Ludzie posiadają różne aktywa, w tym pieniądze, obligacje, akcje, domy i dobra trwałe Pieniądz niski dochód, niskie ryzyko i wysoka płynność Obligacje mają wyższy zwrot niż pieniądze, ale mają większe ryzyko i mniejsze płynność Akcje; wypłaty z dywidendy; moa być zyski i straty, i to znacznie bardziej ryzykowne niż pieniądze Posiadanie małej firmy jest bardzo ryzykowne i nie płynne w ogóle, ale może przynieść bardzo wysoki zwrot Nieruchomości: potencjalne zyski kapitałowe, ale praktycznie niepłynny

43 ZARZĄDZANIE PORTFELEM I POPYT NA AKTYWA, KRYZYS W 2007/2008 Wartość domów na początku XXI w. rosła ceny domów wzrosły domy stawały się coraz bardziej nieosiągalne, prowadząc kredytodawców hipotecznych do tworzenia kredyty subprimedla osób, które zazwyczaj nie kwalifikują się do zakupu domów Większość kredytów subprimemiał regulowane stopy procentowe z początkowo niska stopą procentową, które później podnoszono w procesie zwanym resetem hipotecznych (mortgage reset)

44 ZARZĄDZANIE PORTFELEM I POPYT NA AKTYWA, KRYZYS W 2007/2008 Kryzys na rynku nieruchomości rozpoczął się w 2007r. Tak długo, jak ceny mieszkań rosły, zarówno kredytodawcy i kredytobiorcy kredytów subprime byli przekonani, że kredytobiorcy zawsze mogą sprzedać domy aby spłacić kredyty Ale ceny mieszkań przestały rosnąć banki zaczęły podwyższać standardy, ograniczać kredyty zmniejszenie popytu na mieszkania i ceny mieszkań

45 ZMIANY CEN DOMÓW W USA, Źródło: Federal Housing Finance Agency,

46 ZARZADZANIE PORTFELEM I POPYT NA AKTYWA Z powodu niespłacania kredytów hipotecznych wiele osób straciło swoje domy instytucje finansowe straciły setki miliardów dolarów Kredyty hipoteczne były objęte sekurytyzacją i były częścią papierów wartościowych zabezpieczonych hipoteką wzrost współczynnika niewypłacalności kredytów hipotecznych doprowadziło do kryzysu finansowego jesienią 2008 roku wielu inwestorów jednocześnie próbował sprzedać ryzykowne aktywa, w tym papiery wartościowe zabezpieczone hipoteką

47 ŚREDNIE CENY MIESZKAŃ W SIEDMIU DUŻYCH MIASTACH W POLSCE (GDAŃSK, GDYNIA, KRAKÓW, ŁÓDŹ, POZNAŃ, WARSZAWA, WROCŁAW) Źródło: Obliczenia NBP na podstawie danych transakcyjnych z badania NBP oraz z bazy cen ofertowych PONT Info Nieruchomości

48 LICZBA MIESZKAŃ WPROWADZANYCH NA RYNEK, SPRZEDANYCH I ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W OFERCIE Źródło: Dane REAS

49 BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE W POLSCE W PIERWSZYCH KWARTAŁACH Źródło: Obliczenia NBP na podstawie danych GUS

50 ZARZADZANIE PORTFELEM I POPYT NA AKTYWA Popyt na aktywa Trade-off między oczekiwaną stopą zwrotu, ryzykiem płynności i terminem spłaty Aktywa o niskim ryzyku i wysokiej płynności, takie jak wpłaty na konto, mają niskie oczekiwane zyski Inwestorzy stosują dywersyfikację: inwestują w różne aktywa, w celu zmniejszenia ryzyka

51 WYKŁAD IV PIENIĄDZ Pieniądz i polityka pieniężna Czym jest pieniądz? Podaż pieniądza Zarządzanie portfelem i popyt na aktywa Popyt na pieniądz Prowadzenie polityki pieniężnej

52 POPYT NA PIENIĄDZ Popyt na pieniądz to ilość aktywów pieniężnych ludzie chcą posiadać w swoim portfelu zależy od oczekiwanego zwrotu, ryzyka i płynności Pieniądz najbardziej płynnych aktywów niska stopa zwrotu decyzja zależy na ile ludzie cenią płynności przeciwko niskim zwrotu pieniędzy

53 POPYT NA PIENIĄDZ Główne zmienne makroekonomiczne, które wpływają na popyt na pieniądz poziom cen realny dochód oprocentowanie

54 POPYT NA PIENIĄDZ Poziom cen Im wyższy poziom cen, tym więcej pieniędzy trzeba na transakcji Ceny są 10 razy wyższe dziś, od tych z 1935 roku, więc potrzeba10 razy więcej pieniędzy na równoważenie tego wzrostu Nominalny popyt pieniędzy proporcjonalny do poziomu cen

55 POPYT NA PIENIĄDZ Realny dochód Im więcej transakcji jest zawieranych, tym więcej pieniędzy trzeba Realny dochód jest głównym wyznacznikiem liczby zawieranych transakcji Ale popyt na pieniądz nie jest proporcjonalny do rzeczywistych dochodów Przy wyższych dochodach jednostek wykorzystanie pieniądze staje się bardziej efektywnie Wraz ze wzrostem finansowego wyrafinowania danego kraju rośnie jego dochód (korzystanie z kredytu i innych aktywów zaawansowanych) Wynik: ze wzrostem realnych dochodów wzrasta zapotrzebowanie na pieniądz ale mniej niż 1-to-1

56 POPYT NA PIENIĄDZ Oprocentowanie Wzrost stopy procentowej lub stopy zwrotu z aktywów niepieniężnych zmniejsza popyt na pieniądz Wzrost oprocentowania pieniędzy zwiększa popyt na pieniądz istnieje wiele aktywów niepieniężnych o różnych stopach procentowych, choć najczęściej w teorii wprowadzone założenie, że dla aktywów niepieniężnych jest tylko jedna nominalna stopa procentowa, i

57 POPYT NA PIENIĄDZ Czynnik Wzrost powoduje Wyjaśnienie Poziom cen Proporcjonalny wzrost Do tych samych transakcji potrzebujemy więcej pieniądza Realny dochód Wzrost Więcej transakcji Realna stopa procentowa Spadek Oczekiwana inflacja Spadek j.w. Oprocentowanie pieniądza Wzrost Wyższy koszt alternatywny Mniejszy koszt alternatywny Bogactwo Wzrost Wartość portfela rośnie Ryzyko Spadek lub wzrost Zależy czy wzrost ryzyka dotyczy innych aktywów, czy pieniądza Płynność innych aktywów Spadek Inne aktywa stają się bardziej atrakcyjne Technologie płatnicze Spadek Mniej pieniądza potrzeba do dokonania wszystkich transakcji.

58 POPYT NA PIENIĄDZ Funkcja popytu na pieniądz, gdzie popyt na pieniądz w ujęciu nominalnym ogólny poziom cen realny dochód nominalne oprocentowanie innych aktywów funkcja uzależniająca popyt na realne zasoby pieniądza od dochodu i stopy procentowej

59 POPYT NA PIENIĄDZ Popyt na pieniądz, funkcja realnej stopy procentowej,, oczekiwanej inflacji,, Popyt na realne zasoby pieniądza :,

60 CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POPYT NA PIENIĄDZ Dochodowa elastyczność popytu na pieniądz procentowa zmiana popytu, wynikająca ze wzrostu dochodu o 1%. waha się między 0.5 i 1.3 Elastyczność popytu na pieniądz względem stopy procentowej procentowa zmiana popytu wynikająca ze wzrostu stopy procentowej o 1% (NIE PUNKT). waha się między 0.12 i 0.8

61 POPYT NA PIENIĄDZ - prędkość obiegu pieniądza mierzy, ile pieniędzy "obraca" każdego okresu = nominalny PKB / nominalny zasób pieniądz /

62 POPYT NA PIENIĄDZ Prędkości do M1 i M2 pokazuje dość stabilną prędkość dla M2, niestabilną prędkość dla M1 początku w 1980 roku

63 PRĘDKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA M1 I M2, USA, Źródło: FRED database of the Federal Reserve Bank of St. Louis, research.stlouisfed.org/ fred2, series M1SL, M2SL, and GDP.

64 POPYT NA PIENIĄDZ Prędkości do M1 i M2 pokazuje dość stabilną prędkość dla M2, niestabilną prędkość dla M1 początku w 1980 roku Wykazana niestabilność w prędkości obiegu pieniądza przekłada na zmiany wzrostu podaży pieniądza

65 STOPY WZROSTU M1 I M2, Source: FRED database of the Federal Reserve Bank of St. Louis, research.stlouisfed.org/ fred2, series M1SL, M2SL, and GDP.

66 WYKŁAD IV PIENIĄDZ Pieniądz i polityka pieniężna Czym jest pieniądz? Podaż pieniądza Zarządzanie portfelem i popyt na aktywa Popyt na pieniądz Prowadzenie polityki pieniężnej

67 REGUŁA STOPY PROCENTOWEJ Spadek podaży pieniądza zmienia równowagę na rynku pieniądza powoduje wzrost stóp procentowych. Wysokie stopy procentowe redukują zagregowany popyt i dochód. Inflacja jest zjawiskiem pieniężnym Ilościowe równanie pieniądza MV = PY można zapisać jako

68 REGUŁA STOPY PROCENTOWEJ Jeśli Vjest stała stopa inflacji równa się różnicy między stopą wzrostu nominalnej podaży pieniądza a stopą wzrostu PKB.

69 REGUŁA STOPY PROCENTOWEJ Polityka kontroli agregatu pieniężnego została zrzucona ze względu na niestabilność popytu na pieniądz.,

70 REGUŁA STOPY PROCENTOWEJ Jeśli Vnie jest stała stopa inflacji równa się tempu wzrostu nominalnej podaży pieniądza minus tempo wzrostu realnego popytu na pieniądz

71 REGUŁA STOPY PROCENTOWEJ Wnioski: Ścisły związek między podażą pieniądza a inflacją zanikł. Prędkość obiegu pieniądza zależy od zmian nominalnej stopy procentowej. Zagregowany popyt i produkcja zależą od realnej stopy procentowej. Kontrola stopy procentowej pozwala bankowi centralnemu osiągnąć swoje cele, tzn. stabilizację dochodu i inflacji.

72 REGUŁA STOPY PROCENTOWEJ Zgodnie z regułą Taylora polityka pieniężna może być opisana jako reakcja stopy procentowej banku centralnego w odpowiedzi na odchylenia: Inflacji od celu ( ) Realnego PKB od potencjalnego PKB (y*) Reguła Taylora! - )+g" -" )

73 REGUŁA STOPY PROCENTOWEJ Jeśli - oraz " -" wtedy bank centralny powinien ustalić Jeśli > to # " $ " to $ Jeśli produkcja jest niższa niż potencjalna, a inflacja wyższa od celu, poziom stopy procentowej zależy od preferencji banku centralnego, h oraz g.

74 REGUŁA STOPY PROCENTOWEJ Im wyższy poziom h, tym większymi podwyżkami stopy procentowej zareaguje bank centralny na wzrost inflacji. Im większa wartość g, tym chętniej bank centralny porzuci stabilizację inflacji, aby osiągnąć stabilizację dochodu. Współczynniki w funkcji reakcji BC są odzwierciedleniem wagi celu stabilizacji dochodu względem stabilizacji wydatków.