Selekcja negatywna w czasie kryzysu finansowego Alicja Muszalska Łukasz Tomaszewski

Transkrypt

1 Selekcja negatywna w czasie kryzysu finansowego Alicja Muszalska Łukasz Tomaszewski

2 Selekcja negatywna w bankowości Kredytobiorca i kredytodawca mają różne stopnie ryzyka przy nawiązywaniu umowy kredytowej Kredytobiorcy o większym ryzyku odnosiliby większe korzyści zakładając nierozróżnialność klientów Efekt: kredytodawcy proponują stopy procentowe wyznaczone na podstawie przeciętnego ryzyka oszacowanego dla całej populacji potencjalnych kredytobiorców Skutek: Ci pożyczkobiorcy z najmniejszym ryzykiem nie podpisują umów kredytowych z powodu zbyt wysokiej stopy procentowej

3 Źródło: Od lat WIBOR oraz LIBOR cechuje tendencja spadkowa, związana przede wszystkim z nieustannym powiększaniem się rynku kredytów hipotecznych oraz większą konkurencją na tym rynku. Jednak wraz z kryzysem który nastąpił w latach nastąpił czasowy skok tej stopy który był skutkiem zaostrzenia wymogów wobec kredytobiorców oraz zmniejszeniem ryzyka ich niewypłacalności.

4 Sekurytyzacja Sekurytyzacjato nowoczesna operacja finansowa umożliwiająca przedsiębiorstwom, instytucjom finansowym i bankom pozyskaniekapitału. Nazwa operacji pochodzi od securities oznaczającegopapiery wartościowe. Jest to zamiananależnościna papiery wartościowe. Ma zastosowanie wówczas, gdy w ramach stosunków wierzycielsko-dłużniczych podmioty decydują się na zamianę aktywów np. w postaci należności, na papiery wierzycielskie (akcje) lub dłużne (papiery komercyjne, obligacje), ale takie, które są łatwiej zbywalne niż np. klasyczne należności. (S. Owsiak 2003 s. 744) Ten proces uważa się za jeden z głównych czynników które miały wpływ na załamanie się rynków finansowych w 2007, miało to związek z dużym rynkiem kredytów subprime (kredyt bankowywysokiego ryzyka, udzielanykredytobiorcom o niskiej zdolności kredytowej używany w USA głównie na rynku kredytów hipotecznych). Banki chciały dokonać transferu ryzyka i zwiększyć swoje należności przez użycie tej nieprzejrzystej dla inwestorów operacji finansowej

5 Sekurytyzacja Została zapoczątkowana w USA w latach 70-tych XX w Od lat 90-tych cechuje się tendencją wzrostową Instytucje: banki inwestycyjne, fundusze wzajemne związane z rynkami pieniężnymi i podmioty pośredniczące na rynku kredytów hipotecznych Proces ten jest nieprzejrzysty dla potencjalnych inwestorów, utrudniając im oszacowanie faktycznej rynkowej wartości sekurytyzowanych aktywów

6 Sekurytyzacja,,O ile do roku 2007 zdecydowana większość emisji trafiła do podmiotów trzecich, a więc umożliwiała przynajmniej potencjalnie transfer ryzyka, o tyle od początku 2008 roku i w Europie, i w Stanach Zjednoczonych prawie całość nowych emisji zatrzymywana jest w bilansach inicjatorów procesu sekurytyzacji i służy przede wszystkim jako zabezpieczenie w operacjach refinansowych, prowadzonych z bankami centralnymi (Financial Stability Review, June 2009)

7 Proces sekurytyzacji SPV z ang.special PurposeVehicle-spółka celowa, której jedynym przedmiotem działania jest zarządzanie inwestycją ABS - papiery wartościowe zabezpieczone aktywami,instrumentydłużne z zabezpieczeniem w formie wyodrębnionej (stałej lub zmiennej) puli aktywów finansowych, które w określonym czasie przekształcają się w środki pieniężne.

8 Kryzys finansowy Początek XXI w. globalny, nadmierny popyt na amerykańskie instrumenty dłużne Bardzo niskie realne stopy procentowe Zastosowanie metody sekurytyzacji przez amerykański system finansowy Upłynnienie już istniejących, ryzykownych aktywów

9 Kryzys finansowy CDOs(CollateralizedDebtObligations) czyli tzw. obligacje zabezpieczone długiem Były to specjalne produkty strukturyzowane, zabezpieczane portfelem aktywów (kredyty korporacyjne, hipoteczne, detaliczne, wierzytelności leasingowe itp.) Podział na transze, z powodu rożnego ryzyka inwestycyjnego (najstarsze transze były uważane za najbezpieczniejsze, natomiast najmłodsze cechowały się największym ryzykiem)

10 CDOs

11 Kryzys finansowy w USA Ogólnoświatowy kryzys gospodarczy zapoczątkowany przez hossę na rynku nieruchomości w Stanach Zjednoczonych Wyraźny spadek cen mieszkań i domów Opóźnienia w płatnościach z tytułu kredytów hipotecznych Spadek ratingu dużej części CDOs(nawet z AAA do junk ) i ich wartości rynkowych Heterogeniczność CDOsi przewaga banków wobec inwestorów w świetle wyceny ich wartości

12 Asymetria informacji Potencjalni inwestorzy nie wiedzieli, czy nagły wzrost podaży CDOsjest spowodowany ich niską jakością czy potrzebą gotówki u ich emitentów. Brak możliwości oszacowania ich rzeczywistej jakości i wartości rynkowej Cena ustalona na podstawie wartości oczekiwanej (średnia jakość wszystkich papierów wartościowych wystawianych na sprzedaż) Brak satysfakcji dla sprzedawców produktów wysokiej jakości i ich wycofanie z rynku Spadek liczby transakcji i selekcja negatywna z powodu przekonania u nabywców, że wszystkie pozostałe na rynku papiery wartościowe są niskiej jakości

13 Selekcja negatywna Mechanizm selekcji negatywnej -inwestorzy, nie wiedząc jaka jest na rynku rzeczywista proporcja aktywów dobrej jakości do aktywów złej jakości, w ogóle wycofywali się z transakcji zakupu i (albo) dokonywali pilnej wyprzedaży już posiadanych aktywów.

14 Popyt na papiery wartościowe zabezpieczone aktywami, mające wysoki rating, USA, rok 2007 i 2009 mld $ ABS CDO hg SL SIV ECA ABS CDO n PMM SAC SIV L Należy dostrzec, ze popyt na poszczególnych rynkach jest bliski zeru, co pokazuje ten diametralny spadek zainteresowania papierami wartościowymi o wysokim ratingu.

15 Realna stopa procentowa w USA w latach

16 Realna stopa procentowa w USA w latach W momencie rozpoczęcia kryzysu w 2007 roku dostrzegamy największy poziom stóp procentowych w analizowanym okresie. Mogło to być spowodowane chęcią ograniczenia wzrostu cen nieruchomości lub zwiększenia zysku na inwestycjach. Jednak z czasem spadku popytu na papiery wartościowe oraz kredyty hipoteczne typu subprime zachęcił władze do obniżania stóp, w celu zachęcenia ludzi do ponownych inwestycji. Dlatego w 2009 roku zauważamy możliwie niski poziom stóp procentowych w USA. (opracowanie własne na podstawie danych statystycznych World Bank oraz artykułów dotyczących stanowiska FED na temat kryzysu w USA)

17 Kredyty hipoteczne Rynek kredytów hipotecznych typu subprime Kredyt typu subprime (subprime loan) -kredyt bankowy wysokiego ryzyka, udzielany kredytobiorcom cechującym się bardzo małą zdolnością kredytową lub też tzw. złą historią kredytową. Oprocentowanie tego kredytu jest wyższe niż przy standardowym kredycie w danym segmencie.

18 Kredyty hipoteczne typu subprime Rynek kredytów hipotecznych typu subprime w USA względnie mały W latach poprzedzających kryzys obejmował jedynie 25% zaległych płatności na rynku papierów wartościowych zabezpieczonych hipotekami W 2008 r. bezpośrednie straty z ich tytułu 500 mld $ Jednak wygenerowanie przez nie łączne straty na giełdzie, szacuje się na 8 bilionów $

19 Selekcja negatywna Proces rozszerzania się kryzysu w segmencie kredytów hipotecznych typu subprime: Niepewność co do rzeczywistej wartości rynkowej aktywów Ukierunkowanie się na płynne papiery wartościowe Błędne rozpoznanie ryzyka systemowego (Kirabaeva, 2010)

20 Zamrożenie rynku Podsumowując, rosnąca niewypłacalność na rynku brak wcześniejszych doświadczeń cały proces selekcji negatywnej i jego wpływ na rynku kredytów hipotecznych wysokiego ryzyka doprowadziły do zjawiska zamrożenia rynku.

21 Interwencja banków centralnych W czasie kryzysu zakres interwencji banków centralnych w krajach rozwiniętych był znacznie szerszy niż wcześniej Przyznawano poszczególnym bankom preferencyjne warunki zaciągania pożyczek i godzono się na dłuższy czas spłaty Wykupywano tzw. Toksyczne aktywa aby ograniczyć negatywną selekcję

22 Pokusa nadużycia Interwencja rządowa w czasie kryzysu finansowego może wygenerować problem tzw. pokusy nadużycia (moral hazard) - jeżeli zdaniem instytucji finansowych prawdopodobieństwo takiej interwencji jest wysokie, to świadomie mogą one decydować się na posiadanie dużego udziału ryzykownych aktywów. Pokusa nadużycia jest zatem impulsem do czerpania korzyści z zasobów innych. Gdy strony zawarły umowę, jedna z nich może osiągać profity kosztem drugiej, ponieważ nie ponosi pełnej odpowiedzialności za swoje zachowanie, a druga strona nie kontroluje jej działania.

23 Pokusa nadużycia Aby ograniczyć powstanie tego typu problemu, rządy poszczególnych państw i banki centralne mogą m.in.: nakładać limity na zakup akcji o niskim ratingu zwiększyć kontrolę nad jakością poszczególnych instrumentów finansowych stosować kary za tego rodzaju nadużycia zwiększyć kontrolę agencji ratingowych poprzez wprowadzenie ich rejestracji i poddanie nadzorowi publicznemu

24 Podsumowanie -przyczyny kryzysu Hossa i zapaść na rynku kredytów hipotecznych Nieprzejrzystość procesu sekurytyzacji Bardzo niskie realne stopy procentowe (łatwość w uzyskaniu kredytu) Udzielanie kredytów o wysokim stopniu ryzyka osobom o niewystarczających możliwościach finansowych (subprime mortgage) Znaczny udział w transakcjach rynkowych wyłączonego spod nadzoru, alternatywnego systemu bankowego

25 Podsumowanie Brak przejrzystości procesów sekurytyzacji przeprowadzanych przez banki -> zwiększenie asymetrii informacji -> selekcja negatywna Selekcja negatywna na rynku bankowych kredytów hipotecznych -> zamrożenie rynku

26 Dziękujemy za uwagę