Grudziądz, kwiecień 2008 r.

Transkrypt

1 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku Grudziądz, kwiecień 2008 r.

2 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku Spis treści Wprowadzenie... 3 Analiza bezrobotnych według zawodów... 5 Bezrobotni ogółem... 5 Bezrobotni do 12 miesięcy od dnia ukończenia szkoły... 8 Bezrobotni zarejestrowani powyżej 12 miesięcy... 9 Napływ Oferty pracy Szansa uzyskania oferty pracy Zawody deficytowe i nadwyżkowe Długotrwale bezrobotni PKD Wnioski

3 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku Wprowadzenie Na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. nr 99 poz. 1001) samorządy województwa opracowują monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Dokładne wytyczne dotyczące sporządzania niniejszego raportu zostały zawarte w Zaleceniach metodologicznych do prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych opracowanych przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w 2003 roku. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest procesem systematycznych obserwacji zachodzących na rynku pracy związanych głównie z systemem kształtowania popytu na pracę i podaży zasobów pracy w przekroju terytorialno-zawodowym. Na podstawie przeprowadzonych obserwacji można dokonać analizy i oceny rynku pracy, a także sporządzić krótkotrwałą prognozę niezbędną dla prawidłowego funkcjonowania systemów szkolenia bezrobotnych oraz kształcenia zawodowego. Podstawowym celem prowadzonego monitoringu jest więc efektywniejsze dostosowanie systemu kształcenia zawodowego do bieżących potrzeb rynku pracy. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych przeprowadzany jest dwa razy w roku na szczeblu krajowym, wojewódzkim i powiatowym. Niniejszy raport monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych obejmujący okres 2007 roku sporządzono na postawie: załącznika 2 do sprawozdania MPiPS-01 Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy. Stan za I i II półrocze 2007 roku, załącznika 3 do sprawozdania MPiPS-01 Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności za I i II półrocze 2007 roku. Raport dotyczy sytuacji na rynku pracy powiatu grudziądzkiego grodzkiego. Aby przeprowadzić bardziej szczegółową analizę struktury bezrobotnych oraz zgłoszonych do Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu ofert pracy według zawodów wykorzystano następujące wskaźniki: średnią miesięczną nadwyżkę (deficyt) podaży siły roboczej w danym zawodzie, wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) określonego zawodu, wskaźnik uzyskania oferty pracy w tym zawodzie, wskaźnik długotrwałego bezrobocia w danym zawodzie, 3

4 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku wskaźnik struktury bezrobotnych według zawodów oraz PKD, wskaźnik struktury ofert pracy według zawodów oraz PKD. Raport dotyczy 30 dużych grup zawodowych, 392 grup elementarnych oraz zawodów i specjalności określonych w Klasyfikacji zawodów i specjalności wprowadzonej do stosowania Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania. W przeprowadzonych badaniach został ujęty również poziom i struktura bezrobotnych oraz zgłaszanych ofert pracy według Polskiej Klasyfikacji Działalności, która obowiązuje na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 października 1997 roku w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Tak szczegółowa analiza dała jasny obraz sytuacji lokalnego rynku pracy pod kątem zawodów jakie posiadają bezrobotni oraz zawodów w jakich zgłoszono wolne miejsca pracy z obszaru powiatu grudziądzkiego grodzkiego. 4

5 Analiza bezrobotnych według zawodów Bezrobotni ogółem Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku Według stanu na dzień 31 grudnia 2007 roku w rejestrze Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu zarejestrowanych pozostawało bezrobotnych z powiatu grudziądzkiego grodzkiego. W porównaniu ze stanem na koniec grudnia 2007 roku liczba bezrobotnych spadła o osób (spadek o prawie 22 %). Zmniejszyła się również liczba bezrobotnych kobiet z do tj. o 934 osoby (spadek o 17,18 % ogółu bezrobotnych kobiet). Wynikiem utrzymującej się tendencji spadkowej jest stopa bezrobocia, która w końcu grudnia 2007 roku kształtowała się na poziomie 20,3 %. W stosunku do grudnia 2006 roku stopa bezrobocia spadła o 4,8 pkt. procentowych. W końcu 2007 roku w powiecie grudziądzkim grodzkim funkcjonowało prawie 8,7 tysięcy podmiotów gospodarczych, działających w sekcjach: - handel i naprawy, - obsługa nieruchomości i firm, - ochrona zdrowia i pomoc społeczna, - transport, gospodarka magazynowa i łączność, - przetwórstwo przemysłowe, - budownictwo 1. Bezrobotnych bez zawodu, a więc bezrobotnych, którzy nie posiadali świadectwa (dyplomu) ukończenia szkoły lub kursu i nie posiadali udokumentowanej ciągłości pracy w okresie minimum 1 roku w tym samym zawodzie zarejestrowano osób, w tym 668 kobiet. W stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku liczba bezrobotnych bez zawodu wzrosła o 302 osoby. Największy udział w ogólnej liczbie bezrobotnych stanowiły osoby z grupy zawodów Modelki, sprzedawcy i demonstratorzy 13,55 % ogółu bezrobotnych. Zarejestrowani bezrobotni posiadali zawód sprzedawcy 833 osób, w tym 792 kobiety. Drugą najliczniejszą grupę stanowili Pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach 10,73 % ogółu. Bezrobotni w tej grupie zawodów zarejestrowani byli przede wszystkim w zawodach: sprzątaczka 264 osób, w tym 261 kobiet, 1 GUS, Zmiany strukturalne grup podmiotów w gospodarce narodowej w województwie kujawsko pomorskim w 2006 roku, Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, maj 2007 rok, s ; GUS, Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON w województwie kujawsko pomorskim w 2007 roku, s. 5, 5

6 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku robotnik gospodarczy 92 osób, w tym 41 kobiet, salowa 64 osób, w tym 64 kobiet, pomoc kuchenna 60 osoby, w tym 60 kobiety, dozorca 46 osoby, w tym 19 kobiet. Trzecią najliczniejszą grupę zawodów stanowili Robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń 9,01 % ogółu. W grupie tej bezrobotni zarejestrowani byli głównie w zawodzie: ślusarz 160 osób, w tym 5 kobiet; mechanik pojazdów samochodowych 54 osób, w tym żadnej kobiety, tokarz 51 osób, w tym 6 kobiet, blacharz samochodowy 28 osób, w tym żadnej kobiety, pozostali elektromonterzy 26 osób, w tym 1 kobieta. Dużą grupę bezrobotnych stanowili także Pracownicy usług osobistych i ochrony 8,29 % ogółu bezrobotnych. Bezrobotni zarejestrowani byli głównie w zawodzie: kucharz 165 osób, w tym 145 kobiet, kelner 69 osoby, w tym 60 kobiet, opiekunka domowa 60 osób, w tym 60 kobiet, fryzjer 43 osób, w tym 43 kobiety, kucharz małej gastronomii 30 osób, w tym 19 kobiet, pracownik ochrony mienia i osób 28 osoby, w tym 5 kobiet, opiekunka dziecięca 28 osób, w tym 28 kobiet. Nieco mniej stanowili bezrobotni z grupy Pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 8,26 % ogółu. Grupa ta została zdominowana przede wszystkim przez bezrobotnych posiadających odpowiednie kwalifikacje zawodowe i uprawnienia niezbędne do pracy w zawodzie: szwaczka 138 osoby, w tym 135 kobiety; krawiec 115 osoby, w tym żadnej kobiety; cukiernik 53 osób, w tym 28 kobiet; piekarz 44 osoby, w tym 10 kobiet; stolarz meblowy 38 osób, w tym 4 kobiety. Ponad 7 % ogółu bezrobotnych stanowiły osoby z grupy zawodów Górnicy i robotnicy budowlani 7,01 % ogółu. Najwięcej bezrobotnych posiadało zawód: murarza 125 osób, w tym żadnej kobiety; malarza budowlanego 64 osoby, w tym 15 kobiet; 6

7 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku montera instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych 44 osób, w tym żadnej kobiety; dekarza 19 osób, w tym żadnej kobiety; monter instalacji centralnego ogrzewania ciepłej wody 19 osób, w tym żadnej kobiety. Kolejna grupę stanowili bezrobotni z grupy zawodów Robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie 6,81 % ogółu. W tej grupie zawodów nie są wymagane specjalne uprawnienia i znajomość specjalistycznych narzędzi, urządzeń, z którymi wiąże się wykonywanie pracy. Grupa ta została zdominowana przede wszystkim przez bezrobotnych z zawodem: robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 155 osób, w tym 119 kobiet; robotnik budowlany 120 osób, w tym 1 kobieta; robotnik magazynowy 35 osób, w tym 16 kobiet; ładowacz 30 osób, w tym 8 kobiet; robotnik drogowy 26 osoby, w tym 1 kobieta; pakowacz 21 osoby, w tym 12 kobiet. Ostatnią grupę bezrobotnych, w których wskaźnik udziału w ogólnej liczbie bezrobotnych wyniósł ponad 6 %, a dokładniej 6,23 % stanowili bezrobotni z grupy zawodów Średni personel techniczny. Są to osoby, które ukończyły szkołę średnią techniczną i posiadają odpowiednie kwalifikacje zawodowe do pracy w zawodach z tej grupy. Najwięcej bezrobotnych zarejestrowanych było w zawodzie: technik mechanik 82 osoby, w tym 3 kobiety; technik budownictwa 54 osoby, w tym 24 kobiety; technik elektryk 35 osób, w tym 1 kobieta; technik informatyk 27 osób, w tym 11 kobiet; technik technologii chemicznej 24 osób, w tym 17 kobiet, fotograf 23 osoby, w tym 19 kobiet; kontroler jakości wyrobów artykuły przemysłowe 22 osoby, w tym 21 kobiet. Najmniejszy udział w ogólnej liczbie bezrobotnych stanowili bezrobotni z grupy zawodów: Siły zbrojne 0,03 %; Nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy 0,04 %; Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni 0,08 %; Leśnicy i rybacy 0,08 %; Kierownicy dużych i średnich organizacji 0,13 %. 7

8 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku Bezrobotni do 12 miesięcy od dnia ukończenia szkoły W tej kategorii bezrobotnych znajdują się wszystkie osoby zarejestrowane w tutejszym Urzędzie Pracy z powiatu grudziądzkiego grodzkiego, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy ukończyły szkołę. Według stanu na dzień 31 grudnia 2007 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy w Grudziądzu odnotowano 214 bezrobotnych do 12 miesięcy od dnia ukończenia szkoły, w tym 147 kobiet. W stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego liczba bezrobotnych w tej kategorii spadła o 114 osób. Wśród bezrobotnych do 12 miesięcy od dnia ukończenia szkoły największy udział stanowili bezrobotni z grupy zawodów : Pracownicy usług osobistych i ochrony 15,83 %. Taki udział w ogólnej liczbie bezrobotnych do 12 miesięcy od dnia ukończenia szkoły średniej osiągnięty został głównie za sprawą bezrobotnych w zawodzie: kucharz 8 osób, kucharz małej gastronomii 9 osób, kelner 1 osoba, hostessa 1 osoba; Pracownicy pozostałych specjalności 15,00 % ogółu bezrobotnych do 12 miesięcy od dnia ukończenia szkoły średniej. W tej grupie najwięcej zarejestrowanych było osób w zawodzie: asystent ekonomiczny 6 osób, organizator agrobiznesu 4 osoby, organizator usług hotelarskich 2 osoby, pracownik administracyjny 2 osoby; Pozostali specjaliści 14,17 %. Tak wysoki udział tej grupy odnotowano głównie za sprawą bezrobotnych z zawodem: pedagoga 3 osoby, ekonomisty 4 osoby, specjalista do spraw marketingu i handlu 2 osoby, specjalista do spraw organizacji i usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych 2 osoby; Średni personel techniczny 14,17 % ogółu bezrobotnych w tej kategorii. Dominowali tu przede wszystkim bezrobotni z zawodem: technik mechanik 4 osoby, technik budownictwa 4 osoby, technik elektronik 3 osoby, technik technologii odzieży 2 osoby; Modelki, sprzedawcy i demonstratorzy 5,83 %. Zarejestrowani posiadali wyłącznie zawód sprzedawcy 7 osób; Robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń 5,83 %. Bezrobotni posiadali zawody: mechanik samochodów osobowych, mechanik pojazdów samochodowych po 2 osoby, elektromonter, elektromonter instalacji elektrycznych, ślusarz po 1 osobie; Pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 5,00 %, zarejestrowani głównie w zawodach: cukiernik 4 osoby, krawiec 2 osoby; 8

9 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku Specjaliści nauk przyrodniczych i ochrony zdrowia 4,99 %. W tej grupie najwięcej zarejestrowanych było w zawodach: inżynier rolnictwa, inżynier zootechniki, specjalista ochrony środowiska, inżynier technologii żywności, lekarz weterynarii, pielęgniarka po jednej osobie; Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych 4,17 %. W grupie tej najwięcej zarejestrowanych było w zawodach: chemik technologia chemiczna, geograf, administrator sieci informatycznej, pozostali inżynierowie budownictwa i inżynierii środowiska, inżynier elektronik po jednej osobie. Bezrobotni zarejestrowani powyżej 12 miesięcy Trzecia kategoria bezrobotnych to osoby bezrobotne zarejestrowane w tutejszym Urzędzie Pracy zamieszkałe w powiecie grudziądzkim grodzkim, które poprzednio pracowały i są zarejestrowane powyżej 12 miesięcy. Według stanu na dzień 31 grudnia 2007 roku zarejestrowanych było bezrobotnych poprzednio pracujących zarejestrowanych powyżej 12 miesięcy, w tym kobiet. W stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego liczba bezrobotnych zmniejszyła się o 686 osoby (spadek o 19,31 %). W tej kategorii bezrobotnych dominowały następujące grupy zawodów: Modelki, sprzedawcy i demonstratorzy 15,01 %. Wszystkie zarejestrowane osoby posiadały zawód sprzedawcy 415 osób; Pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach 14,68 %. Najwięcej osób zarejestrowanych posiadało zawód: sprzątaczki 166 osoby, salowej 43 osób, pomocy kuchennej 37 osób, robotnika gospodarczego 42 osób, dozorcy 32 osoby; Pracownicy usług osobistych i ochrony 7,92 %. Bezrobotni w tej grupie zawodów posiadali głównie zawód: kucharza 55 osób, opiekunki domowej 41 osób, kelnera 29 osób, fryzjera 20 osób, opiekunki dziecięcej domowej 19 osób; Robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń 7,59 % ogółu bezrobotnych. Bezrobotni zarejestrowani byli głównie w zawodzie: ślusarz 63 osoby, tokarz 21 osób, mechanik samochodów osobowych 18 osoby, pozostali elektromonterzy 14 osób; Pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 7,70 % ogółu bezrobotnych w tej kategorii. Najwięcej bezrobotnych zarejestrowanych było w zawodzie: szwaczka 65 osób, krawiec 44 osoby, cukiernik 19 osób, stolarz meblowy 15 osób, rzeźnik wędliniarz 14 osób, piekarz 12 osób. 9

10 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku Napływ W 2007 roku zarejestrowano osób, które otrzymały status osoby bezrobotnej, w tym kobiet. W stosunku do 2006 roku liczba nowych rejestracji zmniejszyła się o 1693 osoby, tj. spadek o 12,79 %. Najwięcej bezrobotnych zarejestrowało się w grupie zawodów Modelki, sprzedawcy i demonstratorzy 12,05 % ogółu nowych rejestracji. Wszystkie nowe rejestracje dotyczyły zawodu sprzedawca osoby, w tym kobiet. Robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń stanowili drugą, co do liczby nowych rejestracji, największą grupę zawodów 11,21 % ogółu nowych rejestracji. Dominowały tu rejestracje przede wszystkim w zawodzie: ślusarz 302 osoby, w tym 8 kobiet; mechanik samochodów osobowych 151 osób, w tym żadnej kobiety; blacharz samochodowy 72 osoby, w tym żadnej kobiety; tokarz 61 osób, w tym 3 kobiety; elektromonter instalacji elektrycznych 57 osób, w 1 kobieta. Trzecią, co do liczby nowych rejestracji stanowiła grupa zawodów Pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 9,00 % ogółu nowych rejestracji. Najwięcej bezrobotnych rejestrowało się w zawodzie: krawiec 161 osób, w tym 158 kobiet, szwaczka 158 osób, w tym 153 kobiety; piekarz 116 osób, w tym 8 kobiet; cukiernik 106 osób, w tym 27 kobiet; stolarz meblowy 88 osób, w tym 2 kobiety. Udział w ogólnej liczbie nowych rejestracji również na poziomie ponad 8 % odnotowano w dwóch kolejnych grupach: Górnicy i robotnicy budowlani, Średni personel techniczny oraz Pracownicy usług osobistych i ochrony. Pierwsza grupa zawodów Górnicy i robotnicy budowlani stanowiła 8,79 % ogółu. Głównie w tej grupie zawodów rejestrują się mężczyźni. Najwięcej osób zarejestrowało się, w badanym okresie, w zawodzie: murarz 251 osób, w tym żadnej kobiety; malarz budowlany 112 osób, w tym 11 kobiet; 10

11 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku monter instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych 81 osób, w tym żadnej kobiety; dekarz 38 osób, w tym żadnej kobiety; lakiernik samochodowy 36 osób, w tym 1 kobieta. Druga grupa zawodów - Średni personel techniczny stanowi 8,34 % ogółu nowych rejestracji. Najwięcej osób rejestrujących się posiadało zawód: technik mechanik 204 osoby, w tym 5 kobiet; technik budownictwa 122 osoby, w tym 30 kobiet; technik elektryk 94 osoby, w tym 2 kobiety; technik informatyk 69 osób, w tym 16 kobiet; technik elektronik 55 osób, w tym 1 kobieta. Mniejszy udział w nowych rejestracjach posiada druga grupa zawodów: Pracownicy usług osobistych i ochrony 8,30 %. Grupa ta została zdominowana przede wszystkim przez osoby z zawodem: kucharz 261 osób, w tym 166 kobiet; kelner 126 osób, w tym 91 kobiet; kucharz małej gastronomii 86 osób, w tym 41 kobiet; fryzjer 74 osoby, w tym 72 kobiety; pracownik ochrony mienia i osób 51 osób, w tym 5 kobiet. Grupa zawodów Pracownicy pozostałych specjalności stanowiła 7,24 % ogółu nowych rejestracji. Zdecydowanie najwięcej osób rejestrujących się posiadało zawód: asystent ekonomiczny 274 osoby, w tym 222 kobiety; organizator agrobiznesu 71 osób, w tym 41 kobiet; handlowiec 54 osoby, w tym 40 kobiet; organizator usług hotelarskich 48 osób, w tym 43 kobiety. Udział pozostałych grup zawodów w ogólnej liczbie nowych rejestracji stanowił poniżej 7 %. Najmniejszy udział w ogólnej liczbie nowych rejestracji stanowiły grupy: Siły zbrojne 0,03 %; Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni 0,03%; Nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy 0,04 %; Kierownicy dużych i średnich organizacji 0,07 %; Kierownicy małych przedsiębiorstw 0,11 %; Leśnicy i rybacy 0,16 %; Robotnicy zawodów precyzyjnych, ceramicy, wytwórcy wyrobów galanteryjnych, robotnicy poligraficzni i pokrewni 0,21 %. 11

12 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku Wśród nowych rejestracji, bezrobotnych pozostających bez pracy do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki, najwięcej osób zarejestrowano w grupie zawodów: Pozostali specjaliści 16,37 %, w tym głównie w zawodzie: ekonomista 35 osób, pedagog 32 osoby, specjalista administracji publicznej 16 osób; Średni personel techniczny 15,72 %, w tym głównie w zawodzie: technik mechanik 35 osób, technik budownictwa 22 osoby, technik elektronik 20 osób; Pracownicy pozostałych specjalności 14,95 %, w tym głównie w zawodzie: asystent ekonomiczny 40 osób, organizator usług hotelarskich 26 osób, organizator agrobiznesu 19 osób; Pracownicy usług osobistych i ochrony 12,89 %, w tym głównie w zawodzie: kucharz 37 osób, kucharz małej gastronomii 38 osób, kelner 10 osób, fryzjer 9 osób; Średni personel w zakresie nauk biologicznych i ochrony zdrowia 9,28 %, w tym głównie w zawodzie: technik żywienia i gospodarstwa domowego 22 osoby, technik fizjoterapii 10 osób, technik architektury krajobrazu 10 osób; Robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń 6,44%, w tym głównie w zawodzie: mechanik samochodów osobowych 23 osoby, elektromechanik pojazdów samochodowych 6 osób, mechanik pojazdów samochodowych 6 osób, ślusarz 6 osób; Modelki, sprzedawcy i demonstratorzy 5,54 %, w tym wszystkie osoby zarejestrowały się w zawodzie sprzedawca 43 osoby. Oferty pracy W 2007 roku do Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu wpłynęło ofert pracy z powiatu grudziądzkiego grodzkiego. W stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego liczba zgłoszonych wolnych stanowisk pracy spadła o 496 ofert, tj. o 8,79 %. Wśród zgłoszonych wolnych stanowisk pracy oferty dotyczyły zatrudnienia subsydiowanego. Zgłoszone oferty pracy dotyczyły głównie zatrudnienia w grupie zawodów Pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach 15,06 % ogółu zgłoszonych ofert pracy. Pracownicy poszukiwani byli przede wszystkim w zawodzie: robotnik gospodarczy 446 oferty, 12

13 sprzątaczka 103 oferty, dozorca 47 ofert. Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku Drugą grupę, co do ilości zgłoszonych ofert pracy stanowiły oferty z grupy zawodów Modelki, sprzedawcy i demonstratorzy 13,01 % ogółu zgłoszonych ofert pracy. Wolne miejsca pracy dotyczyły głównie zatrudnienia w zawodzie sprzedawca 596 ofert pracy. Pracodawcy w dużej mierze poszukiwali także bezrobotnych do pracy w grupie zawodów Pracownicy obsługi biurowej 12,12 % ogółu zgłoszonych ofert pracy, w tym głównie w zawodzie: pracownik biurowy 314 ofert, magazynier 208 oferty, sekretarka 18 ofert. Kolejną najliczniejszą grupę pod względem zgłoszonych ofert pracy stanowili Pracownicy pozostałych specjalności 10,00 % ogółu zgłoszonych wolnych miejsc pracy, w tym głównie w zawodzie: pracownik administracyjny 195 ofert, przedstawiciel handlowy 57 ofert, księgowy 48 ofert. Nieco mniejszą grupę stanowili Robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń 7,14 % ogółu zgłoszonych wolnych miejsc pracy. Zatrudnienie dotyczyło pracy w zawodzie: monter elektronik 47 ofert pracy, szlifierz metali 45 ofert, spawacz ręczny gazowy 31 ofert pracy. Najmniejszy udział w ogólnej liczbie zgłoszonych ofert pracy posiadały oferty z grupy zawodów: Kierownicy małych przedsiębiorstw 0,09 %, Nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy 0,13 %, Kierownicy dużych i średnich organizacji 0,29 %. W grupie zawodów Rolnicy oraz Leśnicy i rybacy nie zgłoszono żadnych ofert pracy w badanym okresie sprawozdawczym. 13

14 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku Szansa uzyskania oferty pracy Wskaźnik szansy uzyskania oferty pracy obliczany jako stosunek średniej liczby zgłoszonych ofert pracy w danym zawodzie do średniej liczby osób bezrobotnych zarejestrowanych w danym zawodzie w tym samym czasie. Wskaźnik ten jest bardzo istotny, gdyż umożliwia zebranie informacji o zawodach, w których stosunkowo łatwo znaleźć pracę oraz tych, w których zdecydowanie trudniej jest znaleźć zatrudnienie i należy podjąć działania dążące do przekwalifikowania umiejętności zawodowych posiadanych przez bezrobotnych. Największe szanse na znalezienie pracy mają bezrobotni z grupy zawodów: Nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy ; Pracownicy obsługi biurowej ; Kierownicy dużych i średnich organizacji ; Pracownicy obrotu pieniężnego i obsługi klientów Pracownicy pozostałych specjalności. Najtrudniej odpowiednie zatrudnienie będzie znaleźć bezrobotnym z grupy zawodów: Siły zbrojne, Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni, Rolnicy, Leśnicy i rybacy. Zawody deficytowe i nadwyżkowe Analizując strukturę osób bezrobotnych oraz liczbę zgłoszonych wolnych miejsc pracy przy uwzględnieniu kodu zawodu wyodrębniono zawody deficytowe, nadwyżkowe oraz zrównoważone. Wyodrębnienie w/w zawodów umożliwił zastosowany wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) zawodów liczony, jako stosunek liczby zgłoszonych wolnych miejsc pracy w danym zawodzie do liczby zarejestrowanych bezrobotnych w tym zawodzie w danym okresie sprawozdawczym. Po przeprowadzeniu takiej analizy wyodrębniono 410 zawodów nadwyżkowych, w tym wśród 237 zawodów wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) wyniósł zero. Pracodawcy zgłaszając oferty pracy w tych zawodach nie muszą martwić się, że nie znajdą pracownika o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych. W tabeli 1 przedstawiono zawody o najwyższym wskaźniku intensywności w powiecie grodzkim. 14

15 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku Tabela 1 Zawody nadwyżkowe o najwyższym wskaźniku intensywności nadwyżki (deficytu) zawodów w powiecie grodzkim w 2007 r. Kod Wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) Nazwa zawodu zawodu zawodów Bez zawodu 0, Asystent ekonomiczny 0, Konfekcjoner wyrobów gumowych 0, Ślusarz 0, Kucharz 0, Murarz 0,34 Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 0, Sprzedawca 0, Sprzątaczka 0, Szwaczka 0, zawodów zakwalifikowanych zostało do grupy zawodów deficytowych, w których więcej jest zgłoszonych wolnych miejsc pracy niż zarejestrowanych bezrobotnych. Spośród grupy zawodów deficytowych w 113 zawodach wskaźnik intensywności osiągnął wartość największą max. W tych zawodach zgłoszono wolne miejsca pracy, natomiast nie figurowały w nich żadne osoby bezrobotne. W tabeli 2 przedstawiono zawody deficytowe o najniższym wskaźniku. Tabela 2 Zawody deficytowe o najniższym wskaźniku intensywności nadwyżki (deficytu) zawodów w powiecie grodzkim w 2007 r. Kod Wskaźnik intensywności nadwyżki Nazwa zawodu zawodu (deficytu) zawodów Pracownik administracyjny* (zawód szkolny: Technik ,88 administracji) Kierowca autobusu 5, Konserwator budynków 6, Animator kultury 8, Monter izolacji budowlanych 8, Operator myjni 9, Szlifierz metali 11, Telemarketer 13, Pozostali operatorzy maszyn gdzie indziej niesklasyfikowani 14, Monter sprzętu radiowego i telewizyjnego 17,50 Najlepsza sytuacja na rynku pracy występuje w grupie zawodów zrównoważonych. Jest to zarówno korzystna sytuacja dla pracodawców jak i samych bezrobotnych, gdyż 15

16 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku pracodawcy zgłaszają wolne miejsca pracy zaś w rejestrze tutejszego Urzędu Pracy znajdują się osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje zawodowe do pracy na tym stanowisku. W powiecie grodzkim wyodrębniono 3 zawody zrównoważone. W tabeli 3 wyszczególniono zawody zrównoważone w powiecie grodzkim o największym wskaźniku. Tabela 3 Zawody zrównoważone w powiecie grodzkim w 2007 r. Kod zawodu Nazwa zawodu Dyrektor wykonawczy Administrator danych osobowych Technik farmaceutyczny Menedżer sportu Długotrwale bezrobotni Wydłużający się okres pozostawania bez pracy zmniejsza szansę bezrobotnym znalezienia odpowiedniego zatrudnienia. Szczególnie trudna sytuacja spotyka bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy przez ponad 12 miesięcy przez okres ostatnich 24 miesięcy. W celu dokładnego zdiagnozowania struktury tej grupy bezrobotnych wykorzystano wskaźnik długotrwale bezrobotnych obliczany jako stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danym zawodzie powyżej 12 miesięcy do liczby zgłoszonych ofert pracy w tym zawodzie wg stanu na koniec 2007 roku. Według stanu na dzień 31 grudnia 2007 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy w Grudziądzu zarejestrowanych było długotrwale bezrobotnych. W stosunku do poprzedniego okresu ubiegłego roku liczba bezrobotnych spadła o 24,02 %. Najwyższy poziom wskaźnika długotrwale bezrobotnych odnotowano w grupie zawodów: Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni 0,80; Kierownicy dużych i średnich organizacji 0,71; Kierownicy małych przedsiębiorstw 0,71; Pracownicy obrotu pieniężnego i obsługi klientów 0,66; Pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach 0,61. Najniższy wskaźnik długotrwale bezrobotnych odnotowano w grupie zawodów: Siły zbrojne 0,00; Pozostali specjaliści 0,24; Średni personel w zakresie nauk biologicznych i ochrony zdrowia 0,33; 16

17 Średni personel techniczny 0,33. Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku PKD Podsumowując grupy zawodów zarówno od strony liczby zarejestrowanych osób poprzednio pracujących w tych zawodach jak również zgłoszonych wolnych miejsc pracy można wnioski oprzeć o Polską Klasyfikację Działalności. W tabeli 4 przedstawiono sekcje PKD z największą liczbą zarejestrowanych bezrobotnych poprzednio pracujących oraz zgłoszonych ofert pracy. Tabela 4 Największa liczba bezrobotnych poprzednio pracujących i zgłoszonych ofert pracy według sekcji PKD w powiecie grodzkim w 2007 roku Nazwa sekcji Liczba Liczba ofert bezrobotnych pracy Przetwórstwo przemysłowe Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Budownictwo Działalność nie zidentyfikowana Ochrona zdrowia i pomoc społeczna

18 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku Wnioski Po przeprowadzonej analizie można stwierdzić, które zawody należą do grupy zawodów deficytowych, a które do zawodów nadwyżkowych. Badanie umożliwiło wyciągnięcie następujących wniosków: liczba osób bezrobotnych w stosunku do 2006 roku zmniejszyła się o osób, w tym 934 kobiet, zmniejszył się poziom stopy bezrobocia w stosunku do stanu na koniec 2006 roku z 25,1 do 20,3 % tj. o 4,8 %, Największą grupę osób bezrobotnych stanowią Modelki, sprzedawcy i demonstratorzy, Pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach, Robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń, Najmniejszą grupę stanowią: Siły zbrojne, Nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy, Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni, Leśnicy i rybacy, Kierownicy dużych i średnich organizacji, Napływ nowych rejestracji został zdominowany przede wszystkim osobami z grupy zawodów: Modelki, sprzedawcy i demonstratorzy, Robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń, Niewielki udział w napływie osób bezrobotnych stanowią Siły zbrojne, Nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy, Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni, Największe szanse na znalezienie pracy mają Nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy, Pracownicy obsługi biurowej, Kierownicy dużych i średnich organizacji, Stosunkowo duże trudności w znalezieniu pracy mogą mieć: Siły zbrojne, Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni, Rolnicy, Leśnicy i rybacy, Do zawodów nadwyżkowych można zaliczyć m.in. asystenta ekonomicznego, konfekcjonera wyrobów gumowych, ślusarza, kucharza, murarza, robotnika pomocniczego w przemyśle przetwórczym, sprzedawcę, sprzątaczkę, szwaczkę, Za zawody deficytowe uznano m.in.: pracownika administracyjnego, kierowcę autobusu, konserwatora budynków, animatora kultury, montera izolacji budowlanych, operatora myjni, szlifierza metali, telemarketera, pozostałych operatorów maszyn gdzie indziej niesklasyfikowanych, monterów sprzętu radiowego i telewizyjnego, 18

19 Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grudziądzkim grodzkim w 2007 roku Za zawody zrównoważone uznano m.in.: dyrektora wykonawczego, administratora danych osobowych, technika farmaceutycznego, menedżera sportu, Długotrwałe bezrobocie dotyka przede wszystkim: Robotników pomocniczych w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewnych, Kierowników dużych i średnich organizacji, Kierowników małych organizacji, Analizując strukturę sekcji PKD najwięcej osób bezrobotnych zarejestrowano w Przetwórstwie przemysłowym, Handlu hurtowym i detalicznym; naprawie pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego, Działalności usługowej komunalnej, społecznej i indywidualnej pozostałej, Obsłudze nieruchomości, wynajmu i usługach związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Najwięcej ofert pracy wpłynęło w następującej sekcji PKD: Handlu hurtowym i detalicznym; naprawie pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego, Przetwórstwie przemysłowym. 19

20 Kod zawodu razem kobiety razem kobiety razem kobiety razem kobiety razem kobiety Bez zawodu Dyrektor generalny Dyrektor wykonawczy Nazwa zawodu TABLICA 1. BEZROBOTNI ORAZ OFERTY PRACY WEDŁUG ZAWODÓW ogółem zarejestrowani w okresie kobiety w tym osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki ogółem kobiety Zarejestrowani bezrobotni w tym osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki według stanu na koniec okresu poprzednio pracujący według czasu pozostawania bez pracy do 1 miesiąca 1-12 miesięcy pow. 12 miesięcy Oferty pracy Zastępca dyrektora/prezesa do spraw techniczno-produkcyjnych zgłoszone w okresie aktualne na koniec okresu Kierownik wewnętrznej jednostki działalności podstawowej w handlu hurtowym i detalicznym Kierownik wewnętrznej jednostki działalności podstawowej gdzie indziej niesklasyfikowany Kierownik działu finansowego i administracyjnego Kierownik działu marketingu i sprzedaży Kierownik działu zaopatrzenia i dystrybucji Kierownik wewnętrznej jednostki organizacyjnej gdzie indziej niesklasyfikowany Kierownik małego przedsiębiorstwa w rolnictwie, łowiectwie, leśnictwie i rybołówstwie Kierownik małego przedsiębiorstwa w handlu hurtowym i detalicznym Kierownik małego przedsiębiorstwa w gastronomii, hotelarstwie i turystyce Kierownik małego przedsiębiorstwa w gospodarce magazynowej, transporcie i łączności Kierownik małego przedsiębiorstwa gdzie indziej niesklasyfikowany Astronom

21 Fizyk Chemik Chemik - technologia chemiczna Geograf Administrator baz danych Inżynier systemów komputerowych Pozostali projektanci i analitycy systemów komputerowych Administrator sieci informatycznej Specjalista zastosowań informatyki Pozostali informatycy gdzie indziej niesklasyfikowani Architekt Architekt krajobrazu Inżynier budownictwa - budownictwo ogólne Inżynier budowy dróg Inżynier inżynierii środowiska - instalacje sanitarne Inżynier inżynierii środowiska - oczyszczanie miast i gospodarka odpadami Pozostali inżynierowie budownictwa i inżynierii środowiska Inżynier elektryk Pozostali inżynierowie elektrycy Inżynier elektronik Inżynier telekomunikacji Inżynier mechanik - maszyny i urządzenia energetyczne Inżynier mechanik - środki transportu Inżynier mechanik - technologia mechaniczna Pozostali inżynierowie mechanicy Inżynier inżynierii chemicznej Inżynier technologii chemicznej Pozostali inżynierowie chemicy

22 Inżynier geodeta - geodezja inżynieryjnoprzemysłowa Inżynier geodeta - kataster i gospodarka nieruchomościami Kartograf Pozostali inżynierowie geodeci i kartografowie Specjalista kontroli jakości Inżynier pożarnictwa Inżynier sprzedaży Inżynier technologii przetwórstwa skóry Inżynier transportu (logistyk) Pozostali inżynierowie i pokrewni gdzie indziej niesklasyfikowani Biolog Pozostali biolodzy Inżynier rolnictwa Inżynier rybactwa Inżynier zootechniki Specjalista ochrony środowiska Specjalista żywienia człowieka Inżynier technologii żywności Specjalista dietetyk Pozostali lekarze Lekarz weterynarii Pozostali farmaceuci Diagnosta laboratoryjny Fizjoterapeuta Logopeda Specjalista zdrowia publicznego Kosmetolog Pozostali specjaliści ochrony zdrowia (z wyjątkiem pielęgniarek i położnych) gdzie indziej niesklasyfikowani Pielęgniarka Położna Nauczyciel akademicki - nauki rolnicze

23 Nauczyciel biologii Nauczyciel fizyki i astronomii Nauczyciel geografii Nauczyciel historii Nauczyciel informatyki/technologii informacyjnej Nauczyciel języka obcego Nauczyciel języka polskiego Nauczyciel matematyki Nauczyciel muzyki Nauczyciel plastyki Nauczyciel przedmiotów zawodowych artystycznych Nauczyciel przedmiotów zawodowych ekonomicznych Nauczyciel przedmiotów zawodowych technicznych Nauczyciel religii Nauczyciel techniki Nauczyciel wychowania fizycznego Pozostali nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Nauczyciel informatyki w szkole podstawowej Nauczyciel języka obcego w szkole podstawowej Nauczyciel matematyki w szkole podstawowej Nauczyciel nauczania początkowego Nauczyciel religii w szkole podstawowej Nauczyciel wychowania fizycznego w szkole podstawowej Pozostali nauczyciele szkół podstawowych Nauczyciel przedszkola Nauczyciel przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo Nauczyciel instruktor Nauczyciel bibliotekarz

24 Nauczyciel logopeda Nauczyciel w placówkach pozaszkolnych Pedagog szkolny Wychowawca w placówkach oświatowych, wychowawczych i opiekuńczych Pozostali specjaliści szkolnictwa i wychowawcy gdzie indziej niesklasyfikowani Ekonomista Specjalista bankowości Specjalista do spraw finansów (analityk finansowy) Specjalista do spraw rachunkowości Specjalista do spraw ubezpieczeń majątkowych i osobowych Specjalista do spraw ubezpieczeń społecznych Doradca personalny Specjalista do spraw rekrutacji pracowników Specjalista do spraw wynagrodzeń Specjalista do spraw kadr Pośrednik w obrocie nieruchomościami Zarządca nieruchomości Administrator danych osobowych Specjalista do spraw marketingu i handlu (sprzedaży) Specjalista do spraw organizacji i rozwoju przemysłu Specjalista do spraw organizacji i rozwoju transportu Specjalista do spraw organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych Specjalista do spraw reklamy Pozostali specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania gdzie indziej niesklasyfikowani

25 Pozostali prawnicy gdzie indziej niesklasyfikowani Archiwista Bibliotekoznawca Archeolog Kulturoznawca Pedagog Socjolog Filozof Historyk Politolog Filolog - filologia obcojęzyczna Filolog - filologia polska Tłumacz języka migowego Tłumacz tekstów Psycholog Specjalista pracy socjalnej Specjalista do spraw rodziny (familiolog) Redaktor wydawniczy Artysta malarz Projektant wzornictwa przemysłowego Artysta muzyk wokalista Kierownik produkcji filmowej i telewizyjnej Specjalista administracji publicznej Specjalista do spraw integracji europejskiej Pozostali specjaliści administracji publicznej gdzie indziej niesklasyfikowani Laborant chemiczny Technik analityk* Technik geodeta* Technik meteorolog* Technik metrolog Technik architekt* Technik budownictwa*

26 Technik drogownictwa* Technik inżynierii środowiska i melioracji* Technik ochrony środowiska* Technik urządzeń sanitarnych* Pozostali technicy budownictwa, ochrony środowiska i pokrewni Technik elektryk* Pozostali technicy elektrycy Technik elektronik* Technik telekomunikacji* Technik budownictwa okrętowego* Technik mechanik* Pozostali technicy mechanicy Technik technologii chemicznej* Technik odlewnik* Grafik komputerowy Kreślarz techniczny Technik organizacji produkcji Technik poligraf* Technik technologii drewna* Technik technologii odzieży* Technik technologii wyrobów skórzanych* Technik transportu kolejowego* Pozostali technicy gdzie indziej niesklasyfikowani Technik informatyk* Operator sprzętu komputerowego Fotograf* Operator kamery Technik urządzeń audiowizualnych* Kinooperator Pozostali operatorzy urządzeń nadawczych i telekomunikacyjnych Technik mechanik okrętowy*

27 Nawigator Technik pożarnictwa* Diagnosta samochodowy Inspektor bezpieczeństwa i higieny pracy* (zawód szkolny: Technik bezpieczeństwa i higieny pracy) Kontroler jakości wyrobów - artykuły przemysłowe Kontroler jakości wyrobów - artykuły spożywcze Kontroler produkcji Kontroler stanu technicznego pojazdów Pozostali inspektorzy bezpieczeństwa pracy, kontrolerzy jakości wyrobów i pokrewni Technik analityki medycznej* Technik architektury krajobrazu* Technik leśnik* Technik ogrodnik* Technik rolnik* Pozostali technicy rolnicy, leśnicy i pokrewni Technik technologii żywności - produkcja cukiernicza Technik technologii żywności - produkcja koncentratów spożywczych Technik technologii żywności - przechowalnictwo chłodnicze i technologia mrożonej żywności Technik technologii żywności - przetwórstwo fermentacyjne Technik technologii żywności - przetwórstwo mięsne Technik technologii żywności - przetwórstwo mleczarskie Technik technologii żywności - przetwórstwo zbożowe Pozostali technicy technologii żywności Dietetyk* Technik żywienia i gospodarstwa domowego*

28 Higienistka szkolna Asystentka stomatologiczna* Higienistka stomatologiczna* Technik dentystyczny* Masażysta* (zawód szkolny: Technik masażysta) Technik fizjoterapii* Terapeuta zajęciowy* Laborant weterynaryjny Technik weterynarii* Weterynaryjny kontroler sanitarny Technik farmaceutyczny* Technik elektroradiolog* Protetyk słuchu* Ratownik medyczny* Pozostały średni personel ochrony zdrowia gdzie indziej niesklasyfikowany Instruktor nauki jazdy Nauczyciel/instruktor praktycznej nauki zawodu Pozostali nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy Doradca inwestycyjny Agent ubezpieczeniowy Organizator obsługi turystycznej* (zawód szkolny: Technik obsługi turystycznej) Organizator usług gastronomicznych* (zawód szkolny: Technik organizacji usług gastronomicznych) Organizator usług hotelarskich* (zawód szkolny: Technik hotelarstwa) Handlowiec* (zawód szkolny: Technik handlowiec) Przedstawiciel handlowy (przedstawiciel regionalny) Telemarketer Pozostali agenci do spraw sprzedaży (handlowcy) Zaopatrzeniowiec