Kryminologiczne aspekty procederu prania pieniędzy. Wykład nr 1

Transkrypt

1 PRAWNE I EKONOMICZNE ASPEKTY PROCEDERU PRANIA PIENIĘDZY dr Wojciech Filipkowski Kryminologiczne aspekty procederu prania pieniędzy 1. Związki z przestępczością zorganizowaną 2. Metody prania brudnych pieniędzy Wykład nr 1

2 Etapy ewolucji grup przestępczych: 1. Małe Małe - o lokalnym zasięgu - grup popełniające kilka rodzajów przestępstw 2. Średnie Średnie - mające większe obszary działalności - grupy nastawione na zysk 3. Wysoko rozwinięte - angażujące się w politykę, o dużym wpływie na życie całego społeczeństwa (M( M a f i a ) 2

3 Definicja przyjęta przez polską policję: (...) związek przestępczy zorganizowany z chęci zysku dla dokonywania ciągłych i różnorodnych przestępstw - również o charakterze ekonomicznym - oraz zakładających osiąganie celów przez korupcję, szantaż, terror oraz użycie siły, bądź broni Dodatkowo powinny występować co najmniej 5 z poniższych cech: - działalność motywowana chęcią zysku lub dążeniem do władzy, - działalność podejmowana na długi lub nieokreślony okres czasu, - podział zadań pomiędzy członków grupy, - struktura hierarchiczna, - powtarzające się i różnorodne zachowania przestępcze służące jako środek pozyskiwania pieniędzy, - samowystarczalność, dyscyplina oraz procedury uszczelniania, - duży ciężar gatunkowy dokonywanych przestępstw, (...) 3

4 - używanie przemocy oraz innych środków zastraszania, - podejmowanie operacji na skalę międzynarodową, - zajmowanie się legalizacją uzyskanych dochodów, - wywieranie wpływu na instytucję polityczne, rządowe oraz wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania. Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko ponadnarodowej przestępczości zorganizowanej z Palermo 2000 Art. 2 lit. a - grupa posiadająca strukturę składającą się z trzech lub więcej osób, istniejąca przez pewien okres czasu oraz działającą w porozumieniu,, w celu popełnienia jednego lub więcej poważnych przestępstw lub przestępstw określonych przez tą Konwencję, dla uzyskania bezpośrednio lub pośrednio 4 finansowej lub innej korzyść materialnej.

5 Definicja wg H. J. Schneider'a: 1. Zakres funkcjonowanie przestępczości zorganizowanej zależy od struktury potrzeb każdego społeczeństwa. 2. Podejmuje proceder, który nie niesie ze sobą: dużego ryzyka jego wykrycia, dużych nakładów pracy, natomiast powinien on przynosić najwyższy zysk w sposób szybki i łatwy. 3. Członkowie grupy przestępczej przestrzegają norm funkcjonujących w danej subkulturze kodeks postępowania. 4. Dąży do stworzenia wzajemnych powiązań pomiędzy legalną i nielegalną sferą gospodarki państwa pranie pieniędzy. 5. Istnienie swoistego buforu ochronnego składającego się z różnego rodzaju doradców, protektorów z policji, wymiaru sprawiedliwości, polityków i finansistów. 6. Przestępczość zorganizowana ma charakter międzynarodowy i wykazuje dużą mobilność na płaszczyźnie ponadregionalnej 5

6 Definicja wg W. Wróbla: Art 5. ustawy r. o ochronie obrotu gospodarczego (...) obrót środkami płatniczymi, papierami wartościowymi lub wartościami dewizowymi pochodzącymi ze zorganizowanej przestępczości, który miał na celu wprowadzenie ich do legalnego obrotu gospodarczego (...) Przymiotnik zorganizowana zorganizowana można tłumaczyć jako: - popełniania określonych przestępstw, czyli o pewnych cechach konkretnych czynów (znaczenie ( funkcjonalne) - mamy do czynienia z organizacją przestępczą, w ramach której popełniane są przestępstwa (znaczenie ( strukturalne) przynajmniej kilka przestępstw w ramach struktury organizacyjnej łączącej większą liczbę osób i cechującą się hierarchicznością, planowaniem i podziałem funkcji nastawionych na dłuższe lub 6 trwałe działanie, a także stosowanie wewnętrznej sankcji

7 Obszary występowania (źródła( źródła): przestępczość przeciwko mieniu (np. kradzieże ładunków oraz z magazynów, włamania do mieszkań, paserstwo zakrojone na dużą skalę, kradzieże samochodów, kradzieże dzieł sztuki na zlecenie, antyków), przestępczość związana z użyciem przemocy (np. rozboje, wymuszenia pieniędzy za ochronę haracze ), przestępstwa związane z tzw. życiem nocnym (np. prostytucją, handlem żywym towarem, przemysłem pornograficznym, sutenerstwem, stręczycielstwem, nielegalnymi grami hazardowymi, zabójstwami), przestępczość związana z fałszerstwami na dużą skalę oraz dystrybucją takich przedmiotów jak np. pieniądze, dokumenty, faktury, blankiety czekowe, stemple i pieczątki, itp., (...) 7

8 przestępczość związana z handlem bronią, przestępczość związana z narkotykami (np. ich produkcją, przetwarzaniem, oraz rozprowadzaniem), przestępczość gospodarcza dużą skalę (np. wyłudzenie podatku VAT, oszustwa kredytowe i subwencyjne, pranie brudnych pieniędzy, oszustwa związane z lokowaniem kapitału, itp.). 8

9 Polska specyfika (wg WSPol): Wszystkie sprawy rozpoczęto w miastach powyżej mieszkańców. 50/50 - informacje od banków / z pracy operacyjnej policji. Źródło: przestępstwa gospodarcze. Przestępcy sami piorą. Metody prania mieszanie dochodów legalnych z nielegalnymi, płatności z dwóch różnych źródeł, ceny transferowe, fałszowanie faktur i umów. Wykorzystanie firmy i osób - tzw. słupy słupy oraz Smurfy. Główni organizatorzy nie przyznawali się do popełnienia czynu zabronionego i odmawiali składania wyjaśnień. Smurfy - zwykle przyznawali się i składali obszerne wyjaśnienia. 9

10 Polska specyfika (wg GIIF): Główne źródło: przestępstwa popełniane w sektorze paliwowym. Wykorzystywanie firm słupów słupów. Wykorzystywanie polskiego rynku kapitałowego,, zwłaszcza Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie (odkupywanie akcji pracowniczych spółek wchodzących na giełdę, manipulacja cenami notowanych walorów) Duże transporty gotówki wwożone do Polski ze wschodu (Ukrainy, Rosji, Białorusi). Metody: : mieszanie dochodów legalnych z nielegalnymi, fikcyjne darowizny lub pożyczki, ceny transferowe, kolekcjonowanie rachunków bankowych, kupowanie nieruchomości ukrywając prawdziwą tożsamość kupujących używając pożyczek od podmiotów z siedziba w rajach podatkowych, krajach Europy Wschodniej, lub 10 Wspólnoty Niepodległych Państw.

11 Przepływ wartości majątkowych: Inwestowanie w działalność legalną Konsumpcja Koszty wstępne Przestępstwo KORZYŚĆ Koszty następcze Inwestowanie w działalność przestępczą 11

12 Pranie brudnych pieniędzy (1): Pranie brudnych pieniędzy jest pewną sekwencją następujących po sobie zachowań, których celem jest nadanie pozorów legalności dochodom pochodzących z działalności przestępczej. Cały ten proces podzielić można na kilka następujących po sobie etapów (faz) ze względu na cząstkowe cele stawiane sobie przez osoby zajmujące się tym procederem oraz stosowane przez nich techniki. Zachowania te polegają: na legalnych operacjach finansowych naruszających wewnętrzne normy prudencyjne instytucji rynku finansowego, bądź na zupełnie nielegalnych operacjach naruszających zarówno przepisy karne, jak i finansowe. 12

13 Pranie brudnych pieniędzy (2): Przez technikę, metodę lub formę prania rozumie się pewien zespół stałych i powtarzalnych cech, charakterystycznych dla określonych zachowań, które są związane z poszczególnymi czynnościami. Do podstawowych cech wszelkich czynności składających się na przedmiotowy proceder należy: przemieszczanie środków lub ich konwersja na inne dobra lub instrumenty finansowe. Dobór wykorzystywanych form jest uzależniony od okoliczności o charakterze finansowym (np. prawna postać czynności, wielkość kapitału, liczba transakcji) lub pozafinansowym (np. kontekst społeczno-ekonomiczny, struktura grupy przestępczej). 13

14 Etapy procederu prania pieniędzy: Działalność przestępcza Faza wstępna Integracja Działalność legalna Umiejscowienie Warstwowanie 14

15 Etapy procederu prania pieniędzy: Faza wstępna polegająca na przygotowaniu całego procederu; służyć temu mogą formy i techniki związane z przekraczaniem granic państwowych Umiejscowienie (placement)) fizyczne rozporządzenie przychodami gotówkowymi pochodzącymi z nielegalnej działalności (popełnienia przestępstw pierwotnych) poprzez ich wprowadzenie do systemu finansowego państwa Warstwowanie (layering)) odseparowanie nielegalnych dochodów od ich źródła poprzez stworzenie kompleksu warstw w postaci transakcji finansowych ukierunkowanych na urwanie śladów rachunkowych (paper trail) oraz zabezpieczenie ich anonimowości Integracja (integration)) ma na celu stworzenie środkom, których nielegalne pochodzenie uległo w procesie warstwowania zatarciu, nowego pochodzenia 15

16 Faza wstępna: Przekraczanie granicy często dochody są prane w innym państwie niż to, w którym zostały wygenerowane, albo też poszczególne etapy mają miejsce w różnych państwach: metoda walizkowa przemyt istniejącymi kanałami konwersja i przemieszczenie dóbr konsumpcyjnych bezpośrednie przekazy elektroniczne (np. WU) umowy kompensacyjne pomiędzy grupami przestępczymi Dyslokacja środków w obrębie jednego państwa: stolica => prowincja Konwersja zamiana nominałów mniejszych na większe oraz wymiana waluty 16

17 Faza wstępna diagram I 17

18 Faza wstępna diagram II Umowa kompensacyjna zobowiązanie II zobowiązanie I 18

19 Umiejscowienie pięta achillesowa procederu Smurfing dokonywanie dużej ilości depozytów poniżej limitu. Smurfing sklepowy zakup za granicą przez kilkuosobowe grupy towarów konsumpcyjnych za brudną gotówkę; towary są wysyłane do państwa pochodzenia i tam sprzedawane, a zyski wpłacane na rachunki bankowe jako przychody z handlu. Strukturyzacja (structuring)) brudne pieniądze są rozbijane na wiele mniejszych sum poniżej kwoty uruchamiającej procedurę rejestracyjną. Mieszanie dochodów pochodzących z nielegalnej działalności z legalnymi dochodami podmiotów gospodarczych (blending).( Kolekcjonowanie rachunków nielegalni imigranci lub gastarbeiterzy zakładają rachunki, które następnie oddają do dyspozycji grupie przestępczej. 19

20 Umiejscowienie - diagram Restauracja BANK A Rachunek I Rachunek II BANK B FRYZJER Rachunek III Rachunek IV 20

21 Warstwowanie szybkie i częste przemieszczanie Elektroniczne przelewy bankowe (najczęściej przekazy Society for Worldwide Interbank Financial Telecomunications SWIFT). Skrzynka rozdzielcza przesyłanie brudnych pieniędzy z różnych miejsc, rachunków na jeden zbiorczy rachunek i dalsze przelewanie. Konwersje gotówki na inne instrumenty finansowe (np. akcje). Wykorzystywania tzw. słupów, przedsiębiorstw przykrywek lub spółek fasadowych (shell( lub front companies). Wykorzystywanie tzw. rajów podatkowych (tax havens, offshore financial centres) ) uzyskanie anonimowości kapitału. 21

22 Warstwowanie - diagram BANK A KRAJ 1 BANK C Rachunek I Rachunek II Rachunek V Raj podatkowy BANK D Rachunek VI Rachunek VII BANK B Giełda Rachunek III Rachunek IV KRAJ 2 Rachunek p.w. Rachunek p. 22

23 Integracja: Ceny transferowe przy transakcjach zakupu różnych dóbr lub usług (transfer( pricing). Kasyna gry (Winning Ticket) ) szczęśliwa wygrana. Udzielanie sobie pożyczki lub kredytu za pośrednictwem łańcuszka firm. Zaciąganie pożyczek lub kredytów i spłacanie brudnymi pieniędzmi albo pod ich zastaw. Operacje związane z zamknięcie rachunku. 23

24 Ceny transferowe BANK E =100 tys. 80 tys. Rachunek BANK D 20 tys. Rachunek VII 140 tys. Rachunek VI =100 tys. 24

25 Kredyt z poręczeniem KREDYT BANK F KREDYTODAWCA Wniosek SPŁATA Przedsiębiorca KREDYTOBIORCA Poręczenie BANK D Rachunek VII PORĘCZYCIEL 25

26 Schemat I etap Raj podatkowy Spółka licencyjna Spółka marketingowa opłaty licencyjne transfer zysku Przedsiębiorca metoda mieszania zapłata za usługi Filia spółki marketingowej 26

27 Schemat II etap Raj podatkowy Spółka licencyjna opłaty za zarządzanie Spółka zarządzająca Spółka marketingowa 27

28 Schemat III etap Raj podatkowy Spółka zarządzająca przelew do spółki zależnej Spółka inwestycyjna inwestycje bezpośrednie zakup nieruchomości inwestycje na giełdzie 28

29 Schemat Raj podatkowy Spółka licencyjna Spółka zarządzająca Spółka marketingowa Spółka inwestycyjna Zorganizowana grupa przestępcza Przedsiębiorca Filia spółki marketingowej inwestycje bezpośrednie zakup nieruchomości inwestycje na giełdzie 29

30 Nowe trendy: Odchodzenie od banków jako podstawowych instytucji rynku finansowego wykorzystywanych w procederze. Kierowanie zainteresowania ku niefinansowym instytucjom (np. sprzedawcy dóbr luksusowych) oraz zwykłym uczestnikom obrotu gospodarczego. Wykorzystywanie instytucji oferujących przekazy elektroniczne np. money remittance business. Wykorzystywanie nieformalnych systemów transferu wartości majątkowych Hawala, Hundi, BMPE. Wyłudzenia podatku VAT tzw. afery paliwowe. Wykorzystywanie rynku obrotu nieruchomościami. Wykorzystywanie usług finansowych oferowanych przez Internet i typu on-line. 30

31 Usługi on-line: BANK A karta typu charge lub e-karta polecenie obciążenia rachunku przelew należności usługa? płatność kartą BANK B Raj podatkowy 31

32 Czarnorynkowa wymiana peso: Kartel narkotykowy Smurfy Hurtownik BANK B sprzedaż Broker peso produkcja BANK A Broker peso Przemytnik sprzedaż 32