Przeciwdziałanie praniu pieniędzy ( PPP ) Praktyczne aspekty dostosowania do nowych regulacji. PRMIA 15 grudnia 2009

Transkrypt

1 Przeciwdziałanie praniu pieniędzy ( PPP ) Praktyczne aspekty dostosowania do nowych regulacji PRMIA 15 grudnia 2009

2 Agenda Wprowadzenie Pojęcie prania brudnych pieniędzy Organizacja systemu PPP w Polsce Implementacja III Dyrektywy Zakres głównych zmian Główne nowe obowiązki Ocena klienta pod kątem ryzyka PPP Środki bezpieczeństwa finansowego Identyfikacja beneficjenta rzeczywistego Osoby zajmujące eksponowane stanowisko polityczne ( Politically Exposed Persons PEPs) Podsumowanie Strona 2 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

3 Pojęcie prania brudnych pieniędzy Strona 3 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

4 Pojęcie prania brudnych pieniędzy Źródła brudnych pieniędzy Można wyróżnić trzy rodzaje pieniędzy: Czyste (legalne dochody, których pochodzenie nie budzi żadnych wątpliwości i od których zapłacono podatek) Szare (pochodzące z tzw. szarej strefy, czyli albo z prowadzenia działalności gospodarczej bez zezwolenia, albo bez płacenia podatków, składek ZUS, itp.) Brudne (pochodzące z działalności przestępczej) Procedurze prania podlegają dwie ostatnie kategorie Źródła brudnych i szarych pieniędzy mogą być różne w zależności od kraju wynika to z: Systemu prawnego kwestie penalizacji określonych czynów Uwarunkowań społecznych i ekonomicznych (szarej strefy) Około trzech czwartych brudnych pieniędzy na świecie pochodzi z produkcji narkotyków i handlu nimi. Strona 4 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

5 Pojęcie prania brudnych pieniędzy Definicja Pranie pieniędzy to zamierzone postępowanie polegające na: a) zamianie lub przekazaniu wartości majątkowych pochodzących z działalności o charakterze przestępczym lub z udziału w takiej działalności, w celu ukrycia lub zatajenia bezprawnego pochodzenia tych wartości majątkowych albo udzieleniu pomocy osobie, która bierze udział w takiej działalności w celu uniknięcia przez nią prawnych konsekwencji tych działań, b) ukryciu lub zatajeniu prawdziwego charakteru wartości majątkowych lub praw związanych z nimi, ich źródła, miejsca przechowywania, rozporządzania, faktu ich przemieszczania, ze świadomością, że wartości te pochodzą z działalności o charakterze przestępczym lub udziału w takiej działalności, Strona 5 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

6 Pojęcie prania brudnych pieniędzy Definicja Pranie pieniędzy to zamierzone postępowanie polegające na: c) nabyciu, objęciu w posiadanie albo używaniu wartości majątkowych pochodzących z działalności o charakterze przestępczym lub udziału w takiej działalności, d) współdziałaniu, usiłowaniu popełnienia, pomocnictwie lub podżeganiu w przypadkach zachowań w lit. a c również jeżeli działania, w ramach których uzyskano wartości majątkowe, były prowadzone na terytorium innego państwa niż Rzeczpospolita Polska. Strona 6 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

7 Pojęcie prania brudnych pieniędzy Schemat ogólny W opracowaniach z zakresu PPP wyróżnia się zazwyczaj trzy podstawowe etapy prania brudnych pieniędzy: Etap umiejscawiania (z ang. placement) Etap maskowania (z ang. layering) Etap integracji (z ang. integration) Obrót gospodarczy / Instytucje finansowe Środki pochodzące z przestępstwa Faza umiejscowienia Faza maskowania Faza integracji Legalne środki Czasami można również wyróżnić czwarty etap Fazę przygotowawczą poprzedzającą wprowadzenie środków pochodzących z przestępstwa do obrotu gospodarczego Strona 7 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

8 Organizacja systemu PPP w Polsce Strona 8 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

9 Organizacja systemu PPP w Polsce Schemat współpracy Źródło: Strona internetowa Ministerstwa Finansów Strona 9 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

10 Organizacja systemu PPP w Polsce Polskie i europejskie źródła regulacji Unia Europejska: Dyrektywa 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 października 2005 r. w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu (III Dyrektywa PPP) Polska: Ustawa z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 września 2001 r. w sprawie określenia wzoru rejestru transakcji, sposobu jego prowadzenia oraz trybu dostarczania danych z rejestru Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej. Strona 10 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

11 Implementacja III Dyrektywy Zakres głównych zmian Strona 11 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

12 Implementacja III Dyrektywy Zakres głównych zmian Zmieniony katalog instytucji obowiązanych Podejście oparte na analizie ryzyka Zakres bezpieczeństwa finansowego oparty na analizie ryzyka Obowiązek ustalenia rzeczywistego beneficjenta Identyfikacja osób eksponowanych politycznie Prowadzenie bieżących analiz transakcji Analiza ryzyka dotychczasowych klientów Zamrażanie środków powiązanych z terroryzmem Rozszerzony zakres kar Strona 12 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

13 Ocena klienta pod kątem ryzyka PPP Zasady prowadzenia analizy ryzyka Strona 13 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

14 Ocena klienta pod kątem ryzyka PPP Wprowadzenie Wprowadzenie obowiązku prowadzenia analizy oceny ryzyka klientów instytucji obowiązanych. Art. 8b. 1. Instytucje obowiązane stosują wobec swoich klientów środki bezpieczeństwa finansowego. Zakres stosowania jest określany na podstawie oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, zwanej dalej,,oceną ryzyka", dokonanej w wyniku analizy, z uwzględnieniem w szczególności: rodzaju klienta, stosunków gospodarczych, produktów, lub, transakcji. Rodzaj Klienta Produkty Stosunki gospodarcze Transakcje Strona 14 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

15 Ocena klienta pod kątem ryzyka PPP Grupy ryzyka Przykładowe grupy ryzyka klientów: Niskie Normalne Wysokie W praktyce, stosowana jest również czwarta kategoria ryzyka ryzyko nieakceptowalne dla Instytucji Obowiązanej Nie nawiązywanie relacji z klientem Rozwiązanie aktualnych umów Nie istnieją wymogi narzucające liczbę kategorii ryzyka. Od stosowanych kategorii ryzyka zależy zakres stosowania środków bezpieczeństwa finansowego Strona 15 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

16 Ocena klienta pod kątem ryzyka PPP Podejście oparte na ryzyku Nowy Klient Procesy PPP w Instytucji Obowiązanej Ocena ryzyka Klienta Istniejący Klient Środki bezpieczeństwa finansowego Bieżąca współpraca z Klientem Strona 16 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

17 Ocena klienta pod kątem ryzyka PPP Rodzaj klienta Rodzaj Klienta Produkty Stosunki gospodarcze Transakcje Art. 10a. 3. Przy dokonywaniu analizy w celu określenia wysokości ryzyka instytucja obowiązana powinna uwzględnić w szczególności następujące kryteria: 1) ekonomiczne 2) geograficzne 3) przedmiotowe 4) behawioralne Ekonomiczne Kryteria analizy Geograficzne Przedmiotowe Behawioralne Strona 17 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

18 Ocena klienta pod kątem ryzyka PPP Produkty Rodzaj Klienta Produkty Stosunki gospodarcze Transakcje Zróżnicowana ocena ryzyka dla różnych produktów, w zależności od cech danego produktu (przykładowo): Rachunki bieżące w PLN Rachunki walutowe w USD Produkty inwestycyjne Kredyty gotówkowe Kredyty hipoteczne Strona 18 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

19 Ocena klienta pod kątem ryzyka PPP Transakcje Rodzaj Klienta Produkty Stosunki gospodarcze Transakcje Porównanie profilu klienta (wiedzy instytucji o danym kliencie) w zestawieniu z jego rzeczywistymi transakcjami w celu identyfikacji rozbieżności lub niestandardowych zachowań, na przykład: niestandardowe przelewy zagraniczne, znaczące obroty na rachunku w danym okresie, transakcje dużej wartości (odbiegające od standardowych), częste zamykanie i otwieranie produktów (np. rachunków), zwroty na rachunek, różne teoretycznie niepowiązane osoby korzystające z rachunku. Strona 19 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

20 Ocena klienta pod kątem ryzyka PPP Stosunki gospodarcze Rodzaj Klienta Produkty Stosunki gospodarcze Transakcje (Art. 2) Stosunki gospodarcze relacje instytucji obowiązanych z klientem związane z działalnością gospodarczą, w rozumieniu ustawy [ ], które w chwili nawiązywania rokują na długotrwała współpracę. Kryterium na pograniczu Rodzaju Klienta, Produktów oraz Transakcji : Jaka jest historia współpracy z danym klientem? Czy produkty klienta są dla niego odpowiednie i dostosowane do jego profilu? Czy klient korzysta z produktów w standardowy sposób? Strona 20 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

21 Ocena klienta pod kątem ryzyka PPP Metody prowadzenia analizy oceny ryzyka (przykład) Metoda mieszana poszczególnym cechom klienta przypisane są określone, zróżnicowane wartości, których suma jest wyznacznikiem ryzyka Lp. Cecha Tak Nie Wartość dla Klienta 1. Klient prowadzi działalność gospodarczą wysokiego ryzyka 2. Klientotwiera rachunek bankowy w oddziale oddalonym od miejsca zamieszkania / prowadzenia działalności 3. Klient ma zamiar współpracować z przedsiębiorcami z państw wysokiego ryzyka Klientwystępuje na liście sankcyjnej!!! 0!!! Wartość Ocena ryzyka Wartość Ocena ryzyka 0 Niska 3-4 Wysokie 1-2 Normalne >5,!!! Nieakceptowalne Suma 2!!! Strona 21 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

22 Ocena klienta pod kątem ryzyka PPP Podsumowanie Kryteria analizy Klient Produkt Stosunki gospodarcze Transakcje Analiza ryzyka Model oceny Konsultacje Kategoria ryzyka Bezpieczeństwo finansowe Procedury bezpieczeństwa finansowego Procedury wzmożonego bezpieczeństwa finansowego Strona 22 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

23 Środki bezpieczeństwa finansowego Strona 23 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

24 Środki bezpieczeństwa finansowego Wprowadzenie Art. 8b ust. 1 Instytucje obowiązane stosują wobec swoich klientów środki bezpieczeństwa finansowego. Zakres stosowania jest określany na podstawie oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu ( ). Wprowadzenie nowego obowiązku obejmującego część dotychczas wymaganych procedur (np. w zakresie identyfikacji klientów). Strona 24 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

25 Środki bezpieczeństwa finansowego Podstawowe środki bezpieczeństwa finansowego Art. 8b ust. 3 Środki bezpieczeństwa finansowego, polegają na: identyfikacji klienta i weryfikacji jego tożsamości na podstawie dokumentów lub informacji publicznie dostępnych; podejmowaniu czynności, z zachowaniem należytej staranności, w celu identyfikacji beneficjenta rzeczywistego; uzyskiwaniu informacji dotyczących celu i zamierzonego przez klienta charakteru stosunków gospodarczych; bieżącym monitorowaniu stosunków gospodarczych z klientem, w tym badaniu przeprowadzanych transakcji, a także badaniu źródła pochodzenia wartości majątkowych oraz bieżącym aktualizowaniu posiadanych dokumentów i informacji. Strona 25 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

26 Środki bezpieczeństwa finansowego Kiedy stosować? Art. 8b. Środki bezpieczeństwa finansowego są stosowane w szczególności: 1) przy zawieraniu umowy z klientem; 2) przy przeprowadzaniu transakcji z klientem, z którym instytucja obowiązana nie zawarła uprzednio umowy, której równowartość przekracza euro, bez względu na to czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja czy kilka operacji, których okoliczności wskazują, że są one ze sobą powiązane; 3) gdy istnieje podejrzenie prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu bez względu na wartość transakcji, formę organizacyjną oraz rodzaj klienta; 4) gdy zachodzi wątpliwość czy otrzymane wcześniej dane identyfikacyjne klienta są prawdziwe lub pełne. Strona 26 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

27 Środki bezpieczeństwa finansowego Brak możliwości realizacji procedur W przypadku gdy instytucja nie może wykonać obowiązków z zakresu: Identyfikacji klienta i weryfikacji tożsamości Identyfikacji beneficjenta rzeczywistego Ustalenia celu oraz charakteru zamierzonych stosunków gospodarczych z klientem Instytucje obowiązana: nie przeprowadza transakcji, nie podpisuje umowy z klientem lub rozwiązuje zawarte umowy oraz przekazuje Generalnemu Inspektorowi, w uzasadnionych przypadkach, informacje o danym kliencie wraz z posiadanymi informacjami o planowanej przez niego transakcji. Strona 27 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

28 Środki bezpieczeństwa finansowego Wykazanie stosowania środków Art. 8b. Instytucja obowiązana, na żądanie: Generalnego Inspektora Informacji Finansowej Komisji Nadzoru Finansowego Organów Kontroli Skarbowej wykazuje środki bezpieczeństwa finansowego zastosowane przez instytucję obowiązaną w związku z ryzykiem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Strona 28 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

29 Środki bezpieczeństwa finansowego Outsourcing obowiązków bezpieczeństwa finansowego Art. 9h Instytucje obowiązane mogą korzystać z usług innych podmiotów w zakresie wykonania obowiązków stosowania minimalnych środków bezpieczeństwa finansowego. Odpowiedzialność za wykonanie obowiązków spoczywa na instytucji obowiązanej. Strona 29 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

30 Identyfikacja beneficjenta rzeczywistego Strona 30 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

31 Identyfikacja beneficjenta rzeczywistego Definicja Art. 8b ust. 3 Środki bezpieczeństwa finansowego [ ] polegają na [ ]: 2) podejmowaniu czynności, z zachowaniem należytej staranności, w celu identyfikacji beneficjenta rzeczywistego i stosowaniu uzależnionych od oceny ryzyka odpowiednich środków weryfikacji jego tożsamości w celu uzyskania przez instytucję obowiązaną danych dotyczących tożsamości beneficjenta rzeczywistego, w tym ustalaniu struktury własności i zależności klienta; Strona 31 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

32 Identyfikacja beneficjenta rzeczywistego Definicja Definicja beneficjenta rzeczywistego: a) osoba fizyczna, która: jest właścicielem osoby prawnej sprawuje kontrolę nad klientem ma wpływ na osobę fizyczną, w imieniu której przeprowadzana jest transakcja lub prowadzona jest działalność, b) osoba fizyczna, która jest udziałowcem, akcjonariuszem lub posiada prawo głosu na zgromadzeniu wspólników w wysokości powyżej 25 % w tej osobie prawnej, c) osoba fizyczna, która sprawują kontrolę nad co najmniej 25 % majątku w przypadku podmiotów, którym powierzono administrowanie wartościami majątkowymi oraz rozdzielanie takich wartości. Strona 32 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

33 Osoby zajmujące eksponowane stanowisko polityczne Politically Exposed Persons PEPs Strona 33 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

34 Osoby zajmujące eksponowane stanowisko polityczne Definicja Pojęcie osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne (z ang. Politically Exposed Persons PEPs) obejmuje następujące osoby fizyczne: szefów państw, szefów rządów, ministrów, wiceministrów lub zastępców ministrów, członków parlamentu, sędziów sądów najwyższych, trybunałów konstytucyjnych oraz innych organów sądowych, których orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu, z wyjątkiem trybów nadzwyczajnych, członków trybunałów obrachunkowych, członków zarządów banków centralnych, ambasadorów, charges d'affairs wyższych oficerów sił zbrojnych, członków organów zarządzających lub nadzorczych przedsiębiorstw państwowych którzy sprawują lub sprawowali te funkcje publiczne w okresie roku od dnia zaprzestania spełniania przesłanek określonych w tych przepisach, - mające miejsce zamieszkania poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Strona 34 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

35 Osoby zajmujące eksponowane stanowisko polityczne Definicja Pod pojęciem osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne rozumiemy również osoby fizyczne: małżonków osób, o których mowa powyżej lub osoby pozostające z nimi we wspólnym pożyciu, rodziców i dzieci osób, o których mowa powyżej małżonków tych rodziców i dzieci lub osoby pozostające z nimi we wspólnym pożyciu, które pozostają lub pozostawały z tymi osobami w ścisłej współpracy zawodowej lub gospodarczej lub są współwłaścicielami podmiotów prawa, a także jedynymi uprawnionymi do majątku podmiotów prawa, jeżeli zostały one założone na rzecz tych osób - mające miejsce zamieszkania poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Strona 35 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

36 Osoby zajmujące eksponowane stanowisko polityczne Definicja Art. 9e ust. 4 W odniesieniu do osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne, instytucje obowiązane: 1) wprowadzają procedury oparte na ocenie ryzyka w celu ustalenia, czy klient jest osobą zajmującą eksponowane stanowisko polityczne; 2) stosują środki odpowiednie do określonego przez instytucję obowiązaną ryzyka w celu ustalenia źródła pochodzenia wprowadzanych do obrotu wartości majątkowych; 3) prowadzą stałą kontrolę przeprowadzanych transakcji; 4) zawierają umowę z klientem po uprzednim uzyskaniu zgody zarządu, wskazanego członka zarządu lub osoby wyznaczonej przez zarząd lub odpowiedzialnej za działalność instytucji obowiązanej. Strona 36 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

37 Osoby zajmujące eksponowane stanowisko polityczne Środki bezpieczeństwa finansowego dla PEPów Zawarcie umowy z PEPem jest możliwe po uzyskaniu zgody: Zarządu lub wskazanego Członka Zarządu lub osoby wyznaczonej przez Zarząd. Oświadczenie klienta Instytucja obowiązana może przyjmować oświadczenia na piśmie, czy dany klient jest osobą zajmującą eksponowane stanowisko polityczne, pod rygorem odpowiedzialności karnej za podanie danych niezgodnych ze stanem faktycznym. Strona 37 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

38 Podsumowanie Strona 38 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

39 Podsumowanie Obowiązki PPP Obowiązki analityczne Analiza ryzyka Bezpieczeństwo finansowe, w tym: -Beneficjent rzeczywisty -PEPs Analiza przeprowadzanych transakcji Raportowanie do GIIF Rejestrowanie i zgłaszanie przeprowadzonych transakcji Zgłaszanie transakcji planowanych Zgłaszanie transakcji pozostałych Obowiązki pozostałe Poddawanie się kontroli Wdrożenie procedury PPP Szkolenie pracowników Osoba odpowiedzialna Banki fikcyjne Wstrzymywanie transakcji / blokowanie rachunku Zamrażanie wartości majątkowych Produkty anonimowe Przechowywanie dokumentacji Strona 39 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

40 Podsumowanie Obszary wymagające działania DOSTOSOWANIE ZASAD PROWADZENIA PROCESU PPP ORAZ PROCEDUR WEWNĘTRZNYCH PPP SPÓŁKI PROCEDURY SYSTEMY IT ANALIZA MOŻLIWOŚCI ORAZ FUNKCJONALNOŚCI SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH SPÓŁKI LUDZIE ORGANIZACJA ZMIANA OBOWIĄZKÓW PRACOWNIKÓW W ZAKRESIE NOWYCH PRZEPISÓW ORAZ SZKOLENIA PRACOWNIKÓW DOSTOSOWANIE ORGANIZACYJNE DOTYCZĄCE STRUKTUR ODPOWIEDZIALNYCH ZA PROWADZENIE PROCESU PPP Strona 40 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009

41 Dziękuję za uwagę Łukasz Woźniak CAMS, CIA, PMP Menedżer Ernst & Young Business Advisory Tel. (22) Strona 41 Wszelkie prawa zastrzeżone Ernst & Young 2009