Determinanty satysfakcji życiowej w późnej dorosłości w świetle rodzimych doniesień badawczych
|
|
- Łucja Górecka
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2010;7(1):11-16 artykuł poglądowy opinion article Determinanty satysfakcji życiowej w późnej dorosłości w świetle rodzimych doniesień badawczych Determinants of life satisfaction in late adulthood according to Polish research reports Halina Zielińska-Więczkowska 1, Kornelia Kędziora-Kornatowska 2 1 Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum UMK 2 Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum UMK, kierownik Słowa kluczowe: satysfakcja życiowa/jakość życia, późna dorosłość, determinanty Key words: life satisfaction/quality of life, late adulthood, determinants Streszczenie Celem artykułu przygotowanego na podstawie przeglądu literatury oraz doniesień badawczych jest ukazanie najważniejszych czynników wyznaczających satysfakcję życiową w okresie późnej dorosłości na tle postępującej inwolucji starczej. Satysfakcja życiowa wyraża stopień zadowolenia z życia na wielu jego płaszczyznach. Ważnymi determinantami satysfakcji życiowej osób starszych są kondycja zdrowotna (głównie sprawność fizyczna), poziom wykształcenia, sytuacja materialna, jakość relacji w rodzinie, optymizm, poczucie koherencji. Jej poziom wyznacza złożony całożyciowy proces wychowania człowieka, w tym edukacji permanentnej. Ważnym jej wyznacznikiem jest bilans życiowych dokonań/strat oraz wielowymiarowe wsparcie jednostki w poszczególnych etapach drogi życiowej. Abstract Aim: the aim of the study based on literature review and research reports is to recognize the most important factors determining life satisfaction in late adulthood in the era of senile involution. Life satisfaction reflects the degree of satisfaction with many aspects of life. Among the important determinants of life satisfaction in the elderly are: general health (especially physical fitness), education level, material status, quality of family relations, being optimistic and the level of the sense of coherence. The level of life satisfaction results from the whole process of upbringing, including continuing education. Success/failure balance and multidimensional support of an individual at the consecutive stages of life are important determinants of life satisfaction. PGP 129 Adres do korespondencji: dr n. med. Halina Zielińska-Więczkowska Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej UMK Collegium Medicum Bydgoszcz, ul. Techników 3, tel. (0-52) wieczkowski@poczta.onet.pl Copyright 2010 Fundacja Ochrony Zdrowia Psychicznego
2 12 Wstęp W czasach systematycznego starzenia się współczesnych społeczeństw pytanie o satysfakcję życiową osób starszych wydaje się wysoce zasadne. W literaturze często spotykanym synonimem pojęcia satysfakcja życiowa jest jakość życia, co znajduje miejsce w prezentowanym artykule [1]. Satysfakcja życiowa bywa, zwłaszcza w psychologii, utożsamiana z poczuciem szczęścia. Pojęcie szczęścia ma też wiele znaczeń. Satysfakcja życiowa jest wyrazem zadowalających parametrów jakości życia. Odzwierciedla stopień zaspokojenia ważnych dla człowieka potrzeb. W znacznej mierze zależy od aspiracji życiowych i statusu społecznego jednostki. Jakość życia w ujęciu Światowej Organizacji Zdrowia to satysfakcja z sytuacji życiowej, subiektywna ocena własnej sytuacji życiowej w porównaniu z sytuacją innych osób w tym samym wieku lub osiągnięcie wysoko cenionej wartości [2]. Satysfakcja życiowa według Halickiej [3] wyraża zbilansowaną ocenę wieloczynnikową, na która składa się ocena obecnego życia oraz ocena życiowych dokonań. W gerontologii ważnym celem jest, aby średnia długość życia, która na przestrzeni ostatnich stu lat znacznie się wydłużyła (średnio z około 40 lat do około 80) oznaczała także satysfakcję z obecnego życia i przeżytych lat. Celem pracy, przygotowanej na podstawie przeglądu literatury oraz doniesień badawczych, jest ukazanie najważniejszych czynników wyznaczających satysfakcję życiową w późnej dorosłości na tle postępującej inwolucji starczej. Proces starzenia się a satysfakcja życiowa Starzenie się jako proces z natury destruktywny, zapewne nie sprzyja satysfakcji życiowej w późnej dorosłości. W psychologii, starzenie się bywa nazywane okresem strat. Straty, coraz bardziej widoczne, dotyczą zdrowia, witalności, urody, atrakcyjności fizycznej, osób najbliższych, pozycji i prestiżu społecznego etc. Śmierć w życiu osoby starszej staje się zjawiskiem częstym i wszechobecnym. Umierają członkowie rodziny, przyjaciele, znajomi i niestety pojawia się widmo nadchodzącej własnej śmierci. To wszystko wywiera negatywny wpływ na świadomość i funkcjonowanie osób starszych. Strata małżonka/partnera życiowego może poważnie zaburzyć pełnienie dotychczasowych ról społecznych, jakże ważnych dla człowieka w aspekcie jakości życia. Wycofanie się z aktywności zawodowej może prowadzić do utraty prestiżu zawodowego i osobistych aspiracji w związku z zajmowanym wcześniej, niekiedy znaczącym, stanowiskiem pracy. Wiąże się to z obniżeniem się statusu materialnego i społecznego emeryta/rencisty [2]. W psychologii uważa się, że człowiek łatwiej znosi sytuacje trudne, jeżeli dostrzega w niedalekiej przyszłości perspektywę zmian na lepsze. Przyszłość dla osoby starszej, zwłaszcza w fazie późnej starości, jawi się niestety jako kres życia. Reasumując, można zatem stwierdzić, że uwarunkowania organizmu na tle postępującej inwolucji starczej zapewne nie sprzyjają wysokim parametrom jakości życia. Proces starzenia się ma charakter jednak wysoce zindywidualizowany [4]. Bardzo często wiek chronologiczny nie pokrywa się z biologicznym starzeniem się człowieka. Chcąc cieszyć się życiem, jednostka powinna na drodze prozdrowotnego stylu życia podejmować działania prowadzące do maksymalnego opóźnienia biologicznego starzenia się organizmu. Nikt zapewne nie wątpi w fakt, że każdy człowiek chciałby wyglądać i czuć się młodziej aniżeli wskazuje na to jego wiek kalendarzowy. Wyznacza mu to dobre samopoczucie i wyższą samoocenę, jakże ważną w aspekcie poczucia satysfakcji życiowej starzejącej się jednostki. Wyraźnie dowodzą tego badania brazylijskie przeprowadzone w latach na grupie 120 słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku, z których wynika, że osoby określane mianem młodszych niż wskazuje na to ich faktyczny wiek kalendarzowy, uzyskały najwyższe parametry jakości życia we wszystkich obszarach codziennego funkcjonowania [5]. Czynniki warunkujące satysfakcję życiową w okresie starości Uwarunkowania satysfakcji życiowej w późnej dorosłości to aspekt zapewne złożony i wieloaspektowy a także wysoce zindywidualizowany, podobnie jak sam proces starzenia się.
3 13 Niewątpliwie ważną determinantą satysfakcji życiowej w późnej dorosłości jest kondycja zdrowotna jednostki, a zwłaszcza poziom sprawności fizycznej. Doniesienia badawcze wyraźnie wskazują na istnienie zależności korelacyjnych pomiędzy poziomem sprawności fizycznej, a jakością życia osób w wieku podeszłym [6].W tym zakresie dane nie są zbyt optymistyczne. Jak wynika z doniesień Bień [7], niesprawność fizyczna Polaków to podstawowy problem natury zdrowotnej i społecznej. Przyczyn złej kondycji fizycznej należy upatrywać w złych nawykach zdrowotnych, w komputeryzacji życia i rozwoju motoryzacji. Rozwój cywilizacyjny niesie za sobą wiele dobrodziejstw, ale niestety i ujemnych skutków dla człowieka. Z doniesień Bień [7] wynika, że ważnym wyznacznikiem stanu zdrowia osób starszych jest poziom wykształcenia i sytuacja materialna. Lepszym zdrowiem cieszą się osoby bardziej wykształcone oraz znajdujące się w korzystniejszej sytuacji materialnej [7]. Problemem dużej wagi rzutującym na jakość życia osób starszych są choroby cywilizacyjne, a wśród nich w czołówce znajdują się choroby układu krążenia, schorzenia nowotworowe oraz depresja. Depresja to poważne zagrożenie XXI wieku. Dotyczy ona różnych grup wiekowych. Czasy, w których żyjemy, zawrotne tempo życia oraz duża konkurencja w pozyskiwaniu wielu dóbr, niestety, w znacznej mierze sprzyjają tej poważnej chorobie współczesnych czasów. Ważne jest przy tym ustawiczne oddziaływanie na świadomość współczesnego człowieka oraz przygotowanie go do sprostania wielu wyzwaniom XXI wieku. Bardzo ważnym wyznacznikiem czerpania zadowolenia z ludzkiej egzystencji jest aktywność życiowa. Aktywność nadaje życiu sens, czyni je ciekawszym i wartościowszym. Dla osiągania satysfakcji, w życie jednostki nie może wkradać się nuda i pustka. Takie zagrożenie, niestety, pojawia się w chwili przejścia na emeryturę. Istnieje wiele stylów życia ludzi starszych, jednak dla poczucia jakości życia jak pisze Czerniawska [8] najważniejsze jest, aby była to forma stylu aktywnego. Życie ludzkie, zdaniem psychologów i pedagogów, ma charakter celowy. Człowiek musi swojemu życiu nadać sens poprzez stawianie coraz wyższych celów. W trosce o jakość życia, jednostka powinna w ciągu całego życia mieć poczucie ciągłego spełniania się w różnorakich, a zwłaszcza ważnych dla niej dziedzinach [9]. W przeciwnym przypadku pojawia się uczucie pustki, zniechęcenia czy w ogóle braku sensu życia. Dlatego w trosce o jakość życia, pożądany jest ustawiczny rozwój jednostki z otwarciem się na edukację permanentną, co jest szczególnie pożądane we współczesnym szybko zmieniającym się świecie. Konieczność funkcjonowania w społeczeństwie informacyjnym stawia jednostkę wobec wielu wyzwań. Szybki rozwój technologii informacyjnych i komputeryzacja życia wymuszają konieczność ciągłego dostosowywania się do zachodzących przemian a tym samym ustawicznego dokształcania [10]. Można zatem powiedzieć, że edukacja permanentna jest ważną drogą w osiąganiu satysfakcji życiowej współczesnego człowieka. Człowiek, który nie chce się zmieniać wraz z duchem czasu, szybciej się starzeje zwłaszcza w aspekcie społecznym i psychicznym, co przyspiesza jego śmierć biologiczną. W ten sposób starzejąca się jednostka sama zatacza kręgi marginalizacji osób starszych. Dlatego uważa się, że tworzenie szerokiej sieci Uniwersytetów Trzeciego Wieku (UTW) może skutecznie ograniczyć zjawisko marginalizacji [11]. Zauważa się, że sam proces ustawicznej edukacji wywiera korzystny wpływ na jakość życia jednostki. Edukacja permanentna poprzez wszechstronną aktywność nadaje sens istnienia, motywując jednostkę do wielu pożądanych działań (m.in. troska o wygląd zewnętrzny) w kontekście cieszenia się życiem. Dowodzą tego badania dotyczące jakości starzenia się i starości przeprowadzone wśród słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku [12]. Wynika z nich, że ponad połowa słuchaczy UTW subiektywnie czuła się młodsza, a 85% badanych nie doświadczało z racji starszego wieku dyskryminacji. Jest to fakt, który dobrze prognozuje i napawa optymizmem. Może to świadczyć o wysoce korzystnym oddziaływaniu UTW na jakość życia seniorów. Dlatego propagowanie jakże cennej idei tworzenia szerokiej sieci tychże placówek niewątpliwie znajduje tu swoje uzasadnienie. Wiele dotychczasowych badań dowodzi, że jakość życia osób starszych istotnie jest wyznaczana przez poziom wykształcenia jednostki [3, 5, 13, 14]. Wyższy poziom wykształcenia koreluje z wyższymi parametrami jakości życia i odwrotnie. Poziom wykształcenia warunkuje samopoczucie osób starszych. Lepszym samopoczuciem psychicznym cieszą się osoby bardziej wykształcone [15]. Jak donosi Halik [15], dobry nastrój występuje czterokrotnie częściej u osób z wykształceniem wyższym niż z najniższym. Wykształcenie jest istotną determinantą wiary w pomyślną przyszłość [15]. Największym optymizmem życiowym jakże istotnym w kontekście satysfakcji życiowej starzejącej się jednostki
4 14 charakteryzują się inteligenci i kadra kierownicza [15]. Optymizm życiowy to kolejny bardzo ważny wyznacznik satysfakcji życiowej w późnej dorosłości. Sprzyja podejmowaniu konstruktywnych strategii radzenia sobie ze stresem [16]. Optymiści są bardziej wytrwali w swoich dążeniach do celu. Uważa się, że lepiej funkcjonują na wielu płaszczyznach życia. W sytuacjach trudnych nie poddają się, a swoje porażki traktują jako przejściowe. Starzeją się pomyślnie. Podejmują więcej starań by rozwiązać określony problem a trudne sytuacje są dla nich wyzwaniem. Powszechnie uważa się, że optymistom żyje się lepiej. Na ogół są to osoby aktywne życiowo, które nigdy się nie nudzą. Z kolei pesymiści w sytuacji trudnej szybko popadają w bezradność, najczęściej poddają się [16]. Można zatem stwierdzić, że optymizm to postawa życiowa niewątpliwie sprzyjająca satysfakcji życiowej jednostki, o czym dowodzą także doniesienia Marcinka [14]. Optymista swoim sposobem postrzegania świata przyciąga do siebie innych i dzięki temu, w razie zaistnienia potrzeby, może liczyć na wielowymiarowe wsparcie. Fakt ten korzystnie kształtuje świadomość i postawę życiową, a w konsekwencji sprzyja satysfakcji życiowej starzejącej się jednostki. Następnym istotnym czynnikiem tkwiącym w zasobach osobowościowych człowieka jest poczucie koherencji [17]. Osoby wykazujące wysoki poziom poczucia koherencji wykazują lepszą zdolność zmagania się z wieloma sytuacjami trudnymi, jakie niesie ze sobą faza starości i proces inwolucji starczej. Rzadziej przejawiają stany depresyjne [18]. Wykazują lepsze zdolności adaptacyjne i bardziej cieszą się życiem. Badania empiryczne potwierdzają istnienie związku pomiędzy poziomem poczucia koherencji a jakością życia [9]. Poczucie koherencji kształtuje się głównie na bazie doświadczeń życiowych [9] oraz pod wpływem oddziaływań wychowawczych i edukacyjnych [19], co z kolei wpływa na długość i jakość życia. Kolejnym, bardzo ważnym wyznacznikiem satysfakcji życiowej w późnej dorosłości, jest rodzina. Jakość panujących w niej relacji, zwłaszcza na linii rodzice-dzieci, istotnie kształtuje poziom satysfakcji życiowej. Zarówno złe stosunki z dziećmi, jak i brak dzieci wyznacza zdecydowanie niższe parametry satysfakcji życiowej starszego człowieka [3]. Satysfakcja życiowa osób starszych kształtowana jest w znacznej mierze przez pryzmat szczęścia i osiągnięć własnych dorosłych już dzieci. Jakość życia osób starszych uwarunkowana jest kontekstem społecznym i doświadczaniem bliskości/ lub poczucia osamotnienia Z doniesień wynika, że osoby starsze zamieszkujące w swoich rodzinach cieszą się wyższą jakością życia niż pensjonariusze domu pomocy społecznej [20]. Przytoczone wyżej dane wskazują na fakt, że o satysfakcji życiowej osób starszych decyduje całożyciowy bilans dokonań, który jest swego rodzaju rozrachunkiem dokonywanym na własnej osobie pod kątem odniesionych sukcesów, spełnionych oczekiwań i nadziei, ale także wielu rozczarowań, porażek czy bezpowrotnie utraconych szans. Okres późnej dorosłości to niewątpliwie czas refleksji, medytacji i podsumowań dobiegającej kresu przebytej drogi życiowej. Reasumując, należy stwierdzić, że satysfakcja życiowa w późnej dorosłości to proces niezwykle złożony uwarunkowany w głównej mierze oddziaływaniami wychowawczymi w tym edukacyjnymi, podejmowanych na przestrzeni całego życia człowieka. Kształtowana jest na bazie wielu doświadczeń i mądrości życiowej. Wyciągnięcie właściwych wniosków zwłaszcza z bolesnych doświadczeń powinno stanowić dla jednostki impuls do dalszego rozwoju. Jednostce w trosce o jakość życia należy już od najmłodszych lat stworzyć jak najkorzystniejsze warunki do całożyciowego rozwoju i wielowymiarowo wspierać ją na poszczególnych szczeblach rozwoju. W psychologii, znane są cztery typy wsparcia społecznego: emocjonalne, informacyjne, instrumentalne i oceniające [16]. Najważniejszym źródłem wsparcia dla jednostki na różnych etapach życia powinna być rodzina. Niezwykle pomocne w osiąganiu satysfakcji życiowej są pedagogika i jej subdyscypliny, jak andragogika (pedagogika człowieka dorosłego) i geragogika (pedagogika osób starszych) oraz psychologia. Pozwalają poznać i zrozumieć ważne mechanizmy wyznaczające rozwój człowieka na drodze osiągania satysfakcji życiowej, w tym także w okresie późnej dorosłości.
5 15 Wnioski Najważniejszymi wyznacznikami satysfakcji życiowej w późnej dorosłości są kondycja zdrowotna, poziom wykształcenia, sytuacja materialna, rodzina. Koniecznym warunkiem na drodze do satysfakcji życiowej w XXI wieku jest uczestniczenie w edukacji permanentnej, która przeciwdziała zagubieniu, bezradności, pustce, samotności i izolacji współczesnego człowieka. Pozwala nadążać za zmianami współczesnego świata i czerpać satysfakcję z życia na wielu jego płaszczyznach. W kształtowaniu pożądanych w kontekście satysfakcji życiowej zasobów osobowościowych, takich jak optymizm czy poczucie koherencji, niezwykle ważną rolę odgrywają oddziaływania wychowawcze podejmowane na przestrzeni całego życia jednostki. Piśmiennictwo [1] Lassota L. Satysfakcja z życia emerytów w Polsce i w Niemczech. W: Steuden S., Marczuk M. (red.) Starzenie się a satysfakcja z życia, KUL, Lubelskiego, Lublin 2006; [2] Tobiasz-Adamczyk B. Społeczne aspekty starzenia się i starości. W: Grodzicki T., Kocemba J., Skalska A.(red.) Geriatria z elementami gerontologii ogólnej, Via Medica, Gdańsk 2006; [3] Halicka M. Rodzina czynnik warunkujący satysfakcję życiową w starości. Annales UMCS, Lublin, Polonia 2004; 59: supp. 14, 148; [4] Kocemba J. Starzenie się człowieka. W: Grodzicki T., Kocemba J., Skalska A.(red.) Geriatria z elementami gerontologii ogólnej, Via Medica, Gdańsk 2006; [5] Aleksandre, TS, Cordeiro, RC, Ramos, LR, Factors associated to quality of life in active elderly. Rev Sau`de Pu`blica, 4, [6] Zielińska-Więczkowska H., Kędziora-Kornatowska K. Jakość życia chorych z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym w wieku podeszłym na tle uwarunkowań zdrowotnych (część II). Pielęgniarstwo XXI wieku 2007; 2 (19): [7] Bień B. Sytuacja zdrowotna osób w podeszłym wieku. W: Grodzicki T., Kocemba J., Skalska A.(red.) Geriatria z elementami gerontologii ogólnej, Via Medica, Gdańsk 2006; [8] Czerniawska O. Style życia ludzi starszych. W: Czerniawska O.(red.) Style życia w starości, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna, Łódź 1998; [9] Zając L. Psychologiczna sytuacja człowieka starszego oraz jej determinanty. W: Obuchowski K. (red.) Starość i osobowość, Akademia Bydgoska, Bydgoszcz 2002; [10] Łapa A. Andragogika wobec globalizacji wyzwania i zagrożenia w lokalnych w warunkach polskich. W: Horyń W., Maciejewski J. (red.) Nauczyciel andragog u progu XXI wieku, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2002; [11] Kozieł D., Trafiałek E. Kształcenie na Uniwersytetach Trzeciego Wieku a jakość życia seniorów. Gerontol. Pol. 2007; 15 (93): [12] Zielińska-Więczkowska H., Kędziora-Kornatowska K. Jakość starzenia się i starości w subiektywnej ocenie słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Gerontol. Pol. 2009; 17 (3): 1-6. [13] Marczuk M. O wyższą jakość życia ludzi starszych. W: Bednarczyk H. (red.) Edukacja dorosłych- -służba społeczna, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Warszawa 2002; [14] Marcinek P. Funkcjonowanie intelektualne i subiektywna jakość życia u osób w wieku emerytalnym. Gerontol. Pol. 2007; 15 (3): [15] Halik J. Samopoczucie osób starszych i jego uwarunkowania. W: Halik J. (red.) Starzy ludzie w Polsce. Społeczne i zdrowotne skutki starzenia się społeczeństwa. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2002; [16] Poprawa R. Zasoby osobiste w radzeniu sobie ze stresem. W: Dolińska-Zygmunt G. (red.) Uniwersytet Wrocławski, Wroclaw 2001; [17] Antonovsky A. Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować, IPN; Warszawa 2005.
6 16 [18] Zielińska-Więczkowska H., Ciemnoczołowski W., Kędziora-Kornatowska K. Poczucie koherencji a występowanie stanów depresyjnych u słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Psychogeriatria Polska 2009;6 (3): [19] Binnebesel J. Pedagogiczne możliwości kształtowania poczucia koherencji w kontekście salutogenetycznej koncepcji zdrowia A. Antonowsky`ego. Psychoonkologia 2006, 10 (2): [20] Okła W. Psychospołeczne uwarunkowania jakości życia osób starszych w rodzinach własnych i w domach opieki społecznej. W: Steuden S., Marczuk, M. (red.) Starzenie się a satysfakcja z życia, KUL, Lublin 2006; Zrecenzowano/Reviewed Zatwierdzono do druku/accepted
Poczucie koherencji a satysfakcja życiowa słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku
Gerontologia Polska PRACA ORYGINALNA tom 19, nr 2, 119 125 ISSN 1425 4956 Halina Zielińska-Więczkowska 1, Waldemar Ciemnoczołowski 2, Tomasz Kornatowski 3, Kornelia Kędziora-Kornatowska 4 1 Katedra i Zakład
Bardziej szczegółowoPoczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości
Poczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II Konferencja Międzynarodowa Zdrowie
Bardziej szczegółowoChoroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych
Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych 23 lutego, przypada obchodzony po raz szósty, ogólnopolski
Bardziej szczegółowoWykłady: Literatura. Nazwa kursu: Promocja zdrowia Autor: prof. dr hab. Władysława Pilecka mgr Stanisław Bobula
Nazwa kursu: Promocja zdrowia Autor: prof. dr hab. Władysława Pilecka mgr Stanisław Bobula Wykłady: 1. Pojęcie promocji zdrowia i zjawisk pokrewnych: jakość życia, prewencja zaburzeń, edukacja zdrowotna
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Integracja społeczna Kod przedmiotu:
Bardziej szczegółowoWiesław Fidecki Starzenie się społeczeństwa wyzwaniem dla opieki pielęgniarskiej. Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 28,
Wiesław Fidecki Starzenie się społeczeństwa wyzwaniem dla opieki pielęgniarskiej Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 28, 167-170 2007 Starzenie Się Społeczeństwa Wyzwaniem Dla Opieki Pielęgniarskiej
Bardziej szczegółowoWykłady: 20 godziny Seminaria: 10 godzin Ćwiczenia: 10 godzin
Jednostka prowadząca kierunek: Zakład Zdrowia Publicznego Kierunek: Zdrowie publiczne Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna III rok I 0 studia stacjonarne Pedagogika zdrowia Punkty ECTS: Wykłady: 20 godziny
Bardziej szczegółowoPromocja zdrowia i edukacja prozdrowotna
Promocja zdrowia i edukacja prozdrowotna Kształcenie w zakresie podstaw promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej Zdrowie, promocja zdrowia, edukacja zdrowotna, zapobieganie chorobom. Historia promocji zdrowia.
Bardziej szczegółowoPsychospołeczne aspekty wieku podeszłego Pielęgniarstwo
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Pielęgniarstwa Nazwa modułu (przedmiotu) Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Forma studiów Semestr studiów Tryb zaliczenia przedmiotu Formy
Bardziej szczegółowo(materiały dostępne w Bibliotece Pedagogicznej w Suchej Beskidzkiej)
UNIWERSYTETY TRZECIEGO WIEKU Zestawienie bibliograficzne w wyborze za lata 1996 2014 (materiały dostępne w Bibliotece Pedagogicznej w Suchej Beskidzkiej) WYDAWNICTWA ZWARTE (KSIĄŻKI) 1. Aktywność seniorów
Bardziej szczegółowoOpis modułu kształcenia
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Pielęgniarstwa Opis modułu kształcenia Nazwa modułu (przedmiotu) Edukacja osób starszych i rodzin Kod podmiotu IP NS4/EOSiR Formy zajęć i inne Kierunek
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Zdrowia obowiązuje w roku akademickim 01/013 Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Profil: Praktyczny Forma studiów: Stacjonarne Kod
Bardziej szczegółowoAUTOREFERAT. dr Halina Zielińska-Więczkowska
Załącznik 2. AUTOREFERAT dr Halina Zielińska-Więczkowska Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Wydział Nauk o Zdrowiu Katedra i Zakład Pedagogiki
Bardziej szczegółowoTRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna
TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i
Bardziej szczegółowoStarość jako wyzwanie
Gerontologia Polska PRACA POGLĄDOWA tom 16, nr 3, 131 136 ISSN 1425 4956 Halina Zielińska-Więczkowska 1, Kornelia Kędziora-Kornatowska 2, Tomasz Kornatowski 3 1 Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki
Bardziej szczegółowoSzanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm
Rodzeństwo dzieci niepełnosprawnych Szanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm Tłumaczenie: Psycholog - Dorota Fedorowska (Fundacja EDUCO) Czynniki obciążające rodziny posiadające niepełnosprawne dziecko Obciążenie
Bardziej szczegółowoProf. dr hab. Ewa Malinowska mgr Emilia Garncarek mgr Krystyna Dzwonkowska-Godula. Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki
Prof. dr hab. Ewa Malinowska mgr Emilia Garncarek mgr Krystyna Dzwonkowska-Godula Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki Kapitał ludzki kobiet i mężczyzn wybrane aspekty: Zdrowie Wygląd Kapitał społeczny
Bardziej szczegółowoPsychologia starzenia się - opis przedmiotu
Psychologia starzenia się - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia starzenia się Kod przedmiotu 14.4-WL-WF-PSS Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Wychowanie fizyczne
Bardziej szczegółowoW zdrowym ciele zdrowy duch
W zdrowym ciele zdrowy duch "Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu Wojciech Oczko-nadworny lekarz Stefana Batorego Można wyróżnić aktywność fizyczną podejmowaną: w czasie
Bardziej szczegółowoPojęcie czasu wolnego. Potrzeby człowieka w zakresie czasu wolnego i ich diagnozowanie. Własności człowieka starszego a jego środowisko życia
Wykład 4 Organizacja czasu wolnego osób starszych Pojęcie czasu wolnego. Potrzeby człowieka w zakresie czasu wolnego i ich diagnozowanie Własności człowieka starszego a jego środowisko życia Formy spędzania
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a występowanie stanów depresyjnych u słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2009;6(3):141-146 artykuł oryginalny orginal article koherencji a występowanie stanów depresyjnych u słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku Sense of coherence (SOC) and depression
Bardziej szczegółowoZarządzanie emocjami
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Beata Skowrońska Uniwersytet w Białymstoku 9 grudnia 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL Co to jest inteligencja
Bardziej szczegółowoPsychologia rozwojowa wieku dojrzałego. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Psychologia rozwojowa wieku dojrzałego Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Tematyka kursu Wprowadzenie do psychologii rozwojowej wieku dojrzałego. Omówienie tematyki kursu. Podstawowe pojęcia z zakresu
Bardziej szczegółowoZainteresowania naukowe: Zasoby osobiste i ich znaczenie dla zdrowia, relacji rodzinnych i zawodowych. Publikacje naukowe
Justyna Mróz psycholog, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Zakładzie Psychologii UJK. Absolwentka psychologii na Wydziale Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach; Szkoły Zarządzania
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoZadowolenie z życia KOMUNIKAT Z BADAŃ. ISSN Nr 6/2019. Styczeń 2019
KOMUNIKAT Z BADAŃ ISSN 2353-5822 Nr 6/19 Zadowolenie z życia Styczeń 19 Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych empirycznych
Bardziej szczegółowoPREZENTACJA PIERWSZYCH WYNIKÓW II EDYCJI BADANIA SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ
PREZENTACJA PIERWSZYCH WYNIKÓW II EDYCJI BADANIA SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ GUS, 20 listopada 2015 r., godz. 10:00 Anna Bieńkuńska Piotr Łysoń Karol Sobestjański Departament Badań Społecznych i Warunków Życia
Bardziej szczegółowoTytuł: Młodzież wobec wyboru profilu kształcenia i zawodu na przykładzie licealistów z Podkarpacia
Tytuł: Młodzież wobec wyboru profilu kształcenia i zawodu na przykładzie licealistów z Podkarpacia Autor: Małgorzata Dubis ISBN: 978-83-7587-469-3 Dane techniczne: Wydanie I, Kraków 2011, Format B5, Objętość
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 59 KATOWICE
KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 59 KATOWICE Priorytetem naszej działalności jest zapewnienie naszym wychowankom wszechstronnego rozwoju, bezpieczeństwa, akceptacji, i poszanowania ich praw. Poprzez
Bardziej szczegółowoNazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia. Efekty kształcenia dla modułu kształcenia. kształcenia Wiedza M2_W06 K_W06
Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu Wydział wychowania fizycznego Katedra Teorii i Metodyki Wychowania Fizycznego Zakład Specjalnej Edukacji Fizycznej Specjalność Funkcjonalny
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Poznawcze, emocjonalne i behawioralne problemy osób starszych i metody ich kompensacji./ Moduł 190.: Niepełnosprawność intelektualna
Bardziej szczegółowoNazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia. Efekty kształcenia dla modułu kształcenia. kształcenia Wiedza M2_W06 K_W06
Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu Wydział wychowania fizycznego Katedra Teorii i Metodyki Wychowania Fizycznego Zakład Specjalnej Edukacji Fizycznej Specjalność Funkcjonalny
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1
JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Katedra i Klinika Psychiatrii
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ WARTOŚCI ŻYCIOWE BS/98/2004 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, CZERWIEC 2004
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoOPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) Kierunek: Dialog i Doradztwo Społeczne ...
I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu kształcenia: Psychologia zdrowia 2. Kod modułu kształcenia 3. Rodzaj modułu kształcenia: wykład nieobowiązkowy, ćwiczenia obowiązkowe 4. Kierunek studiów: Dialog i
Bardziej szczegółowoJakość starzenia się i starości w subiektywnej ocenie słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku
Gerontologia Polska PRACA ORYGINALNA tom 17, nr 3, 137 142 ISSN 1425 4956 Halina Zielińska-Więczkowska 1, Kornelia Kędziora-Kornatowska 2 1 Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium
Bardziej szczegółowoProblem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia
Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia MIKOŁAJ MAJKOWICZ KATEDRA PSYCHOLOGII I ZAKŁAD BADAŃ NAD JAKOŚCIĄ ŻYCIA WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Użycie
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy Przedszkola Miejskiego nr 21 w Olsztynie
Koncepcja pracy Przedszkola Miejskiego nr 21 w Olsztynie KONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA MIEJSKIEGO NR 21 W OLSZTYNIE Misją naszego przedszkola jest tworzenie klimatu zapewniającego wszechstronny rozwój wszystkich
Bardziej szczegółowoSYLABUS na studiach podyplomowych. Nazwa studiów podyplomowych. Interdyscyplinarna Opieka Psychogeriatryczna
SYLABUS na studiach podyplomowych Nazwa studiów podyplomowych Interdyscyplinarna Opieka Psychogeriatryczna Nazwa jednostki prowadzącej studia podyplomowe Nazwa przedmiotu Rodzaj przedmiotu Cel Treści programowe
Bardziej szczegółowoKierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów. Zdrowie publiczne Studia II stopnia stacjonarne. Dr n. med. Beata Penar-Zadarko
Sylabus : PSYCHOLOGIA ZDROWIA Nazwa Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Psychologia zdrowia Wydział Medyczny, Instytut Pielęgniarstwa i Nauk o zdrowiu, Katedra i Zakład Zdrowia Publicznego Kod - Studia
Bardziej szczegółowoPOZAMEDYCZNE POTRZEBY CHORYCH NA NOWOTWORY
POZAMEDYCZNE POTRZEBY CHORYCH NA NOWOTWORY Monika Rucińska Katedra Onkologii Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie CHOROBA NOWOTWOROWA Choroba nowotworowa i jej leczenie znacznie pogarszają jakość
Bardziej szczegółowoWsparcie społeczne. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Szeroko definiowane wsparcie społeczne to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych (Saranson, 1982, za: Sęk, Cieślak, 2004), jako zaspokojenie potrzeb w
Bardziej szczegółowoZespół Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących im. Prof. Jerzego Buzka w Węgierskiej Górce
PROGRAM ROZWIJANIA KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH I PROFILAKTYKA ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH. I. Wstęp Rozwój kompetencji społecznych jest niezbędnym czynnikiem warunkującym prawidłowe i dobre funkcjonowanie jednostki.
Bardziej szczegółowoRealizacja działań związanych z przystąpieniem do programu SZKOŁY PROMUJĄCE ZDROWIE
Realizacja działań związanych z przystąpieniem do programu SZKOŁY PROMUJĄCE ZDROWIE Zdrowie człowieka jest wartością, zasobem i środkiem do codziennego życia. Dzięki niemu możemy realizować swoje marzenia,
Bardziej szczegółowoPromocja zdrowia z punktu widzenia dzisiejszego stanu wiedzy. Teoria i praktyka.
III MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA INTERDYSCYPLINARNA ZDROWIE I ODPORNOŚĆ PSYCHICZNA KRAKÓW, 24.09.2016 R. Promocja zdrowia z punktu widzenia dzisiejszego stanu wiedzy. Teoria i praktyka. BARBARA KOSTECKA(1,
Bardziej szczegółowoZadowolenie z życia KOMUNIKAT Z BADAŃ. ISSN Nr 5/2018. Styczeń 2018
KOMUNIKAT Z BADAŃ ISSN 2353-5822 Nr 5/18 Zadowolenie z życia Styczeń 18 Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych empirycznych
Bardziej szczegółowoPolski sukces 1989-2014. Tytuł prezentacji Dokonania i perspektywy
Polski sukces 1989-2014. Tytuł prezentacji Dokonania i perspektywy Wyniki badania ankietowego Dr Jarosław Górski Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego Europejski Instytutu Marketingu Miejsc
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Kod kierunku: 12. Specjalność: pielęgniarstwo 1. PRZEDMIOT
Bardziej szczegółowoNAUKA DLA PRAKTYKI. Priorytety kształcenia studentów- aspekt teoretyczny i praktyczny ELŻBIETA MĘCINA-BEDNAREK
NAUKA DLA PRAKTYKI Priorytety kształcenia studentów- aspekt teoretyczny i praktyczny ELŻBIETA MĘCINA-BEDNAREK Podstawowe wyzwania i problemy polityki oświatowej wiążą się obecnie z modernizacją systemu
Bardziej szczegółowoZakład Historii Kultury Fizycznej i Olimpizmu. Prof. zw. dr hab. Mirosław Ponczek - studia stacjonarne - 10 osób studia niestacjonarne - 10 osób
Zakład Historii Kultury Fizycznej i Olimpizmu Prof. zw. dr hab. Mirosław Ponczek - 1. Historia klubów sportowych Górnego Śląska i Zagłębia oraz regionów ościennych 2. Biografia znanych sportowców: trenerów
Bardziej szczegółowoROLA SZKOŁY WYŻSZEJ W KSZTAŁTOWANIU KOMPETENCJI NAUCZYCIELI DO PRACY Z MŁODSZYMI DZIEĆMI
ROLA SZKOŁY WYŻSZEJ W KSZTAŁTOWANIU KOMPETENCJI NAUCZYCIELI DO PRACY Z MŁODSZYMI DZIEĆMI (na przykładzie kompetencji autokreacyjnych) dr Ewa Kochanowska Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoWiedza i zachowania zdrowotne mieszkańców Lubelszczyzny a zmienne demograficzno-społeczne.
Michał Nowakowski Zakład Socjologii Medycyny i Rodziny Instytut Socjologii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Luiza Nowakowska Samodzielna Pracownia Socjologii Medycyny Katedra Nauk Humanistycznych Wydziału
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 10. WYMAGANIA WSTĘPNE I DODATKOWE (np. przedmioty poprzedzające):
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Pedagogika czasu wolnego 2. KIERUNEK: Turystyka i rekreacja 3. POZIOM STUDIÓW: I stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II rok/iii semestr 5. LICZBA PUNKTÓW
Bardziej szczegółowoWOLONTARIAT wyzwaniem dla wychowania XXI wieku. Dr Joanna Michalak-Dawidziuk
WOLONTARIAT wyzwaniem dla wychowania XXI wieku Dr Joanna Michalak-Dawidziuk ). PROCES STARZEJĄCEGO SIĘ ŚWIATA W 2047 roku po raz pierwszy w skali światowej liczba osób starszych (powyżej 60 lat) będzie
Bardziej szczegółowoPsychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma. przedstawi obszary, w których psychologia pozytywna jest w Polsce
Psychologia pozytywna i jej rozwój w Polsce Psychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma niezbyt długą historię, jednak czerpie z dokonań psychologii na przestrzeni wielu dziesięcioleci.
Bardziej szczegółowoStanisław Kawula PEDAGOGIKA SPOŁECZNA DZISIAJ I JUTRO
Stanisław Kawula PEDAGOGIKA SPOŁECZNA DZISIAJ I JUTRO 1 SPIS TREŚCI Wprowadzenie Po co studiować pedagogikę społeczną? Pedagogika społeczna przedmiotem debaty dawniej i dzisiaj CZĘŚĆ PIERWSZA PODSTAWY
Bardziej szczegółowoJakość życia w perspektywie pedagogicznej
Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Jadwiga Daszykowska Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2007 Copyright by Jadwiga Daszykowska Copyright by Oficyna Wydawnicza
Bardziej szczegółowoPOSTAW NA ROZWÓJ! Kampania informacyjno - promocyjna oraz doradztwo dla osób dorosłych w zakresie kształcenia ustawicznego
POSTAW NA ROZWÓJ! Kampania informacyjno - promocyjna oraz doradztwo dla osób dorosłych w zakresie kształcenia ustawicznego Doradztwo zawodowe i edukacja dorosłych jako systemy wspierania rozwoju człowieka
Bardziej szczegółowoI nforma c j e ogólne. Gerontologia kliniczna. Pielęgniarstwo Nie dotyczy
S YL AB US MODUŁ U GERO NTOLOGIA I nforma c j e ogólne Kod PG modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Gerontologia kliniczna
Bardziej szczegółowoZałącznik Nr 1 KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Psychologia rozwoju człowieka. 2. KIERUNEK: Pedagogika
Załącznik Nr 1 KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Psychologia rozwoju człowieka 2. KIERUNEK: Pedagogika 3. POZIOM STUDIÓW: studia pierwszego stopnia 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: rok I, semestr 2 5. LICZBA
Bardziej szczegółowoPodyplomowe Studium Psychologii Gerontologicznej
Podyplomowe Studium Psychologii Gerontologicznej Opis studiów: wraz z postępem cywilizacyjnym oraz zmianami kulturowymi i społecznymi coraz bardziej wyraźna staje się potrzeba uwzględniania faktu, iż grupa
Bardziej szczegółowoAKTYWIZACJA I AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA LUDZI STARSZYCH
AKTYWIZACJA I AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA LUDZI STARSZYCH (zestawienie bibliograficzne) (pozycje zaznaczone gwiazdką dostępne są w naszej bibliotece) Wydawnictwa zwarte 1. Aktywność ludzi starszych na przykładzie
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Kod kierunku: 12.6 Specjalność: - 1. PRZEDMIOT NAZWA
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE - PEDAGOGIKA:
PYTANIA Z TREŚCI OGÓLNYCH, PODSTAWOWYCH I KIERUNKOWYCH: 1. Pedagogika jako nauka społeczna. 2. Wyjaśnij, na czym polegają związki pedagogiki z psychologią. 3. Uniwersalna rola filozofii. 4. Jaka jest struktura
Bardziej szczegółowoPodstawy geriatrii - opis przedmiotu
Podstawy geriatrii - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Podstawy geriatrii Kod przedmiotu 12.9-WF-PG Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Wychowanie fizyczne Profil praktyczny
Bardziej szczegółowoKapitał społeczny. mgr Zofia Mockałło 2016 r.
Kapitał społeczny mgr Zofia Mockałło 2016 r. Kapitał społeczny jest kapitałem, którego wartość opiera się na wzajemnych stosunkach społecznych i zaufaniu między ludźmi. Jeden z autorów koncepcji kapitału
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTY REALIZOWANE W RAMACH KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE MAGISTERSKIE STUDIA STACJONARNE
PRZEDMIOTY REALIZOWANE W RAMACH KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE MAGISTERSKIE STUDIA STACJONARNE Filozofia z elementami logiki Psychologia mowy i języka Biologiczne podstawy zachowań Wprowadzenie do psychologii
Bardziej szczegółowodr n. med. Magdalena Trzcińska
DZIECKO Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 (CHOROBĄ RECKLINGHAUSENA): NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY Z PERSPEKTYWY PSYCHOLOGICZNEJ dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy
Bardziej szczegółowoPODSTAWA PRAWNA : Działalność wychowawcza, edukacyjna, informacyjna i profilaktyczna szkoły w celu przeciwdziałania narkomanii.
Strategia działań wychowawczych, zapobiegawczych i interwencyjnych w Katolickim Zespole Edukacyjnym - Publicznej Katolickiej Szkole Podstawowej im. św. Zygmunta Szczęsnego Felińskiego w Ostrowcu Świętokrzyskim
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Potencjały zdrowia i szczęścia człowieka./ Moduł 102..: Człowiek w zdrowiu i chorobie 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim The stress
Bardziej szczegółowoProblematyka społeczna w działaniach Obserwatorium Integracji Społecznej
Problematyka społeczna w działaniach Obserwatorium Integracji Społecznej Nowe wyzwania w polityce społecznej Wspólnota działania - Polskie i amerykańskie modele pracy na rzecz rodziny doświadczającej problemów
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Psychoonkologia./ Moduł 102.: Człowiek w zdrowiu i chorobie 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychoonkology 3. Jednostka prowadząca
Bardziej szczegółowoKarta przedmiotu Pedagogika... (Nazwa kierunku studiów)
Karta przedmiotu Pedagogika... (zwa kierunku studiów) studia pierwszego stopnia/profil ogólnoakademicki Przedmiot: Wychowanie zdrowotne w prorodzinne dziecka w Kod przedmiotu: wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Bardziej szczegółowoZ historii SPZ Konferencja międzynarodowa SPZ wiodąca rola Anglików początek projektu SPZ w Polsce.
Z historii SPZ 1986 Konferencja międzynarodowa SPZ wiodąca rola Anglików. 1991 początek projektu SPZ w Polsce. 1992 utworzenie przez Komisję Europejską, Radę Europy i ŚOZ Europejskiej Sieci SPZ obecnie
Bardziej szczegółowonr 3/2015 Weronika Pudełko Akademia Ignatianum
LABOR et EDUCATIO nr 3/2015 Weronika Pudełko Akademia Ignatianum Norbert G. Pikuła, Poczucie sensu życia osób starszych Inspiracje do edukacji w starości, Kraków 2015, wyd. II, Oficyna Wydawnicza Impuls,
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 317 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 317 SECTIO D 2005 Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie Academy of Physical Education, Krakow URSZULA MIĄZEK, MARIA
Bardziej szczegółowoWybrane problemy osób starszych
Wybrane problemy osób starszych Uniwersytet Zielonogórski w Zielonej Górze Wybrane problemy osób starszych pod redakcją naukową Agnieszki Nowickiej Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2008 Copyright by Oficyna
Bardziej szczegółowoSpecjalnościowe efekty kształcenia. dla kierunku. KULTUROZNAWSTWO Studia pierwszego stopnia Specjalność: edukacja artystyczna
Załącznik do Uchwały nr 46/2014/2015 Senatu Akademickiego Akademii Ignatianum w Krakowie z dnia 26 maja 2015 r. Specjalnościowe efekty kształcenia dla kierunku KULTUROZNAWSTWO Studia pierwszego stopnia
Bardziej szczegółowoKONSEKWENCJE NIEOBECNOŚCI RODZICÓW DLA PSYCHOSPOŁECZNEGO ROZWOJU DZIECKA
KONSEKWENCJE NIEOBECNOŚCI RODZICÓW DLA PSYCHOSPOŁECZNEGO ROZWOJU DZIECKA Małgorzata Sitarczyk Zakład Psychologii Wychowawczej i Psychologii Rodziny Instytut Psychologii UMCS ZNACZENIE RELACJI RODZICE -
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy. Przedszkola Publicznego Nr 32. w Tarnowie. Promującego Zdrowie
Koncepcja pracy Przedszkola Publicznego Nr 32 w Tarnowie Promującego Zdrowie Koncepcja Pracy Przedszkola Publicznego Nr 32 w Tarnowie została opracowana na podstawie: 1. Rozporządzenia Ministra Edukacji
Bardziej szczegółowoSEMINARIA STUDIA STACJONARNE II STOPNIA INSTYTUT PEDAGOGIKI. Zakład Wczesnej Edukacji. Katedra Podstaw Pedagogiki
SEMINARIA STUDIA STACJONARNE STOPNIA INSTYTUT PEDAGOGIKI lp. Nazwisko i imię promotora 1 Józefa Bałachowicz tytuł naukowy 2. Danuta Gielarowska Sznajder Prof. Katedra/Zakład Zakład Wczesnej Katedra Podstaw
Bardziej szczegółowoROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA
ROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA Rozważania na bazie badań sondażowych Dr Beata Ziółkowska Instytut Psychologii, UAM Klasyfikacja potrzeb psychicznych POTRZEBA: to siła wewnętrzna, która pod
Bardziej szczegółowoKształcenie na Uniwersytetach Trzeciego Wieku a jakość życia seniorów
Gerontologia Polska PRACA ORYGINALNA tom 15, nr 3, 104 108 ISSN 1425 4956 Dorota Kozieł, Elżbieta Trafiałek Akademia Świętokrzyska im. J. Kochanowskiego w Kielcach Kształcenie na Uniwersytetach Trzeciego
Bardziej szczegółowoDziecko wobec szkołyszkoła
Dziecko wobec szkołyszkoła wobec dziecka Wanda Papugowa psycholog, dyrektor Samorządowego Ośrodka Psychologiczno- Pedagogicznego Oferta szkoły- a gotowość dziecka Szkoła Nauczyciel Oferta edukacyjna: Środowisko
Bardziej szczegółowoMODUŁ TRENER ZDROWIA
MODUŁ TRENER ZDROWIA kierunek: Wychowanie Fizyczne studia: 2-go stopnia tryb: stacjonarny i niestacjonarny Nowym zjawiskiem i współczesnym trendem jest indywidualne zarządzanie swoim zdrowiem, szczęściem,
Bardziej szczegółowoStudia podyplomowe OLIGOFRENOPEDAGOGIKA - EDUKACJA I REWALIDACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE (III semestr)
Studia podyplomowe OLIGOFRENOPEDAGOGIKA - EDUKACJA I REWALIDACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE (III semestr) Termin: 25.03.2017; 22.04.2017 godz. 9:00 Czas trwania 3 semestry (kwalifikacyjne) Łączna
Bardziej szczegółowoNazwa jednostki prowadzącej moduł. Efekty kształcenia dla modułu kształcenia. kształcenia Wiedza M2_W06 K_W06. Umiejętności U1 U2 K_U05 K_U14
Nazwa Wydziału Wydział wychowania fizycznego Nazwa jednostki prowadzącej moduł Katedra Teorii i Metodyki Wychowania Fizycznego Zakład Specjalnej Edukacji Fizycznej Nazwa modułu Podstawy gerontologii (specjalizacja
Bardziej szczegółowo(materiały dostępne w zbiorach Biblioteki Pedagogicznej w Suchej Beskidzkiej)
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ ASPEKTY PSYCHOSPOŁECZNE I PRAWNE Zestawienie bibliograficzne w wyborze za lata 1985-2010 (materiały dostępne w zbiorach Biblioteki Pedagogicznej w Suchej Beskidzkiej) Powstań, ty, który
Bardziej szczegółowoWNIOSEK O ZALICZENIE PRAKTYK NA PODSTAWIE ZATRUDNIENIA PRZYGOTOWANIE PEDAGOGICZNE
... Imię i nazwisko... Kierunek studiów... Nr albumu WNIOSEK O ZALICZENIE PRAKTYK NA PODSTAWIE ZATRUDNIENIA PRZYGOTOWANIE PEDAGOGICZNE Zwracam się z prośbą o zaliczenie wykonywanej przeze mnie w okresie
Bardziej szczegółowoUn U i n w i e w rs r yt y e t t t T r T z r e z ci c e i go g o W i W e i ku k u Agata Lewandowska
Uniwersytet Trzeciego Wieku Agata Lewandowska AKTYWNE STARZENIE SIĘ Proces, który pozwala na realizację potencjału jakości życia fizycznego, społecznego i psychicznego przez cały okres życia przy zapewnieniu
Bardziej szczegółowoEfekty wynikające ze Standardów Kształcenia Nauczycieli
Załącznik 3. Efekty wynikające ze Standardów Kształcenia Nauczycieli Symbol Opis efektu kształcenia Kod składnika opisu s-w-1 s-w-2 s-u-1 s-u-2 s-u-3 s-k-1 s-k-2 Wiedza: absolwent ma uporządkowaną wiedzę
Bardziej szczegółowoOPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA. dla Programu Kształcenia. Studiów Podyplomowych. Edukacja Przedszkolna i Wczesnoszkolna.
Załącznik do uchwały nr538 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych prowadzonych na Wydziale Pedagogiki, Socjologii i Nauk o Zdrowiu OPIS
Bardziej szczegółowoAutorka prezentacji: Magdalena Buzor
Autorka prezentacji: Magdalena Buzor Pojęcie wychowania Wychowanie w szerokim znaczeniu wszelkie zjawiska związane z oddziaływaniem środowiska społ. i przyr. na człowieka, kształtujące jego tożsamość,
Bardziej szczegółowoProgram wychowawczy w Szkole Podstawowej Nr 4 w Łowiczu w II półroczu roku szkolnego 2015/2016
Program wychowawczy w Szkole Podstawowej Nr 4 w Łowiczu w półroczu roku szkolnego 2015/2016 Podstawa prawna programu wychowawczego: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2015 r.
Bardziej szczegółowoStan zdrowia, problemy i potrzeby zdrowotne pracowników w kontekście struktury wieku i starzenia się
Stan zdrowia, problemy i potrzeby zdrowotne pracowników w kontekście struktury wieku i starzenia się Eliza Goszczyńska Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy Instytut Medycyny Pracy im. prof.
Bardziej szczegółowoJednostka dydaktyczna 1: Analiza problemów psycho-społecznych
Jednostka dydaktyczna 1: Analiza problemów psycho-społecznych W tej jednostce dydaktycznej poznasz najbardziej powszechne problemy osób z nabytą niepełnosprawnością i ich rodzin. Nie znajdziesz tutaj rozwiązań,
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a zadowolenie z ycia u osób starszych The sense of coherence and life satisfaction among elderly people
GERONTOLOGIA POLSKA 2016, 24, 91-97 ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Zgłoszono 16.05.2016, zaakceptowano 22.06.2016 Poczucie koherencji a zadowolenie z ycia u osób starszych The sense of coherence and
Bardziej szczegółowo