Październik Raport: Jak oszacować i zabezpieczyć potrzeby kapitałowe?

Transkrypt

1 Październik 2011 Raport: Jak oszacować i zabezpieczyć potrzeby kapitałowe?

2 Wstęp do raportu Zabezpieczenie finansowania biznesów jest problemem, który spędza sen z powiek przedsiębiorcom i dyrektorom finansowym na całym świecie. Szczególnie teraz, trzy lata po kryzysie, kiedy kredytodawcy oraz inwestorzy są dużo bardziej niż kiedyś ostrożni w ocenie sytuacji finansowej klientów oraz szans ich pomysłów na rozwój. Problem ma charakter globalny, gdyż przykręcenie kurka z pieniędzmi zawsze skutkuje zahamowaniem wzrostu gospodarczego. Raport Grant Thornton na temat finansowania pokazuje tę kwestię kompleksowo, a więc zarówno w perspektywie dostępności finansowania, doboru jego najlepszych źródeł, jak i sposobów skutecznego przekonania instytucji finansowych do swojego projektu. Prowadzone przez Grant Thornton badania pokazują, że globalny świat finansów ustabilizował się. Prawie połowa (46%) respondentów uważa, że w ciągu najbliższego roku dostępność do źródeł finansowania pozostanie bez zmian, a tylko 20% obawia się jej pogorszenia. Na tym tle odpowiedzi polskich respondentów wskazują na pojawienie się większego niż rok temu niepokoju związanego z dostępnością finansowania, gdyż wprawdzie tylko 38% respondentów przewiduje że dostępność finansowania się zmieni, ale w tym tylko 15% przewiduje polepszenie, a 23% spodziewa się jej pogorszenia. Rok temu odpowiedzi były odwrotne, 21% firm oczekiwało poprawy sytuacji, a 15% zmiany na gorsze. Wyniki pokazują zatem lekki wzrost pesymizmu (a może raczej realizmu), aczkolwiek nadal odpowiedzi polskich przedsiębiorców wskazują, że nasze instytucje finansowe prowadzą przewidywalną politykę, a fundamenty krajowej gospodarki są wystarczająco mocne aby zapewnić jej stabilny wzrost w najbliższym okresie. Maciej Richter Partner Zarządzający Doradztwo Gospodarcze Grant Thornton Polska Dla porównania, rok temu tylko 32% respondentów przewidywała utrzymanie status quo, więcej było natomiast optymistów przewidujących zwiększenie dostępu (35%) jak i pesymistów obawiających się pogorszenia (27%). W Unii Europejskiej wyniki wskazują na większe obawy przedsiębiorców w zakresie możliwości pozyskania kapitału: 21% firm oczekuje zwiększenia, a 28% pogorszenia dostępności. 1 Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania

3 Zabezpieczanie finansowania wymaga odpowiedzi na właściwe pytania: Dlaczego, kiedy i jak zarządzać potrzebami kapitałowymi Profesjonalna ocena sytuacji umożliwia wybór właściwej strategii finansowania: Zabezpieczenie finansowania w nowej gospodarce Finansowanie jest procesem, a nie transakcją: Efektywnie oceniaj i zabezpieczaj swoje potrzeby kapitałowe Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania 2

4 Dla szybko rosnących, dynamicznych, prywatnych przedsiębiorstw, o średniej skali działalności, największe wyzwanie zawsze stanowiło pozyskanie finansowania w najbardziej skuteczny, a jednocześnie najtańszy sposób. Określenie dokładnych potrzeb, jak również sposobu i czasu realizacji strategii pozyskania kapitału, często okazuje się być bardzo złożonym procesem, do którego większość firm podchodzi w nieodpowiedni sposób. Kwestię pozyskania finansowania komplikuje dodatkowo fakt, iż trwający kryzys finansowy, fala zmian regulacyjnych i niepewność na rynkach finansowych spowodowały, że pożyczkodawcy i inwestorzy są bardziej nieufni i ostrożni w dzieleniu się swoim kapitałem. Faktem jest, że efektywne pozyskiwanie oraz wykorzystywanie finansowania są niezbędne do funkcjonowania i rozwoju każdego przedsiębiorstwa. Wraz z powrotem światowej gospodarki na ścieżkę wzrostu, firmy, które starają się wdrożyć nowe strategie rozwoju lub próbują zaspokoić własne potrzeby operacyjne, stoją przed wyzwaniem sfinansowania szerokiego zakresu wydatków i inwestycji, w skład których wchodzą: kapitał obrotowy (zapasy, należności), środki trwałe (budynki, maszyny), IT oraz badania i rozwój, finansowanie operacji podczas wzrostu i ekspansji (okres pomiędzy zatrudnieniem sprzedawców a wzrostem sprzedaży), przejęcia, finansowanie potrzeb płynnościowych udziałowców. Określenie potrzeb jest tylko początkiem finansowego równania. Jeśli Twoja firma zamierza realizować dalszą ekspansję, a jednocześnie chce utrzymać dotychczasową działalność w niezachwianej kondycji, z pewnością możesz podjąć właściwe kroki, które zapewnią efektywne przeprowadzenie procesu pozyskiwania kapitału: oceń, gdzie potrzeby kapitałowe są największe, określ poziom kapitału potrzebnego do osiągnięcia poszczególnych celów oraz wielkość kapitału, którą należy pozyskać z zewnątrz, oceń swoją zdolność do zarządzania długiem i rozważ, które źródła finansowania najbardziej Ci odpowiadają. Proces ten powinien zamknąć się w kompleksowym biznesplanie, który uwzględni krótko-, średnio- i długookresowy wpływ różnych strategii finansowania na działalność Twojej firmy. Międzynarodowy Raport Biznesowy (International Business Report, IBR) Grant Thornton 2011 Zarządzający, według których koszty finansowania są barierą w rozwoju przedsiębiorstwa* 24% Zarządzający, według których niedobór kapitału obrotowego jest barierą w rozwoju przedsiębiorstwa* 24% Zarządzający, według których niedobór finansowania długoterminowego jest barierą w rozwoju przedsiębiorstwa* 22% * Międzynarodowy Raport Biznesowy Grant Thornton (International Business Report, IBR), to ogólnoświatowe badania przeprowadzane od 19 lat. Badania zestawiają opinie i poglądy ponad 11,000 osób zarządzających przedsiębiorstwami z 39 krajów świata. Pełen tekst raportu dostępny jest na: 3 Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania

5 Wykorzystanie sytuacji firmy oraz jej działalności do określenia potrzeb biznesowych Każdy biznes potrzebuje określonej ilości kapitału, aby kontynuować działalność i finansować wzrost. Gotówka jest siłą napędową Twojej firmy, jednak wraz z nieustanną dekoniunkturą w sektorze bankowym w wielu regionach na świecie, finansowanie okazuje się być nie tylko drogie, ale również może stać się przedmiotem bardziej wnikliwej analizy due dilligence. Wprawdzie obecnie możliwości kredytowania są bardziej dostępne, ale w dalszym ciągu firmy muszą wykazać się dużym uporządkowaniem prowadzonej działalności i właściwą oceną własnych potrzeb kapitałowych. Ta z kolei zależy w dużej mierze od bieżącej sytuacji przedsiębiorstwa i przedsięwzięć, które planuje. Istnieje wiele sytuacji, które mogą mieć wpływ na potrzeby finansowania: firma może potrzebować specjalistycznego sprzętu do poprawy wydajności operacyjnej i ograniczenia kosztów, przedsiębiorstwa, które zanotowały znaczny spadek wyników finansowych, potrzebują sfinansować straty operacyjne, działalności sezonowe mogą charakteryzować się dużą zmiennością potrzeb kapitałowych miesiąc do miesiąca lub kwartał do kwartału, przedsiębiorstwa znajdujące się w głównych cyklach wzrostu mogą potrzebować znaczącej ilości kapitału obrotowego, aby wypełnić luki pomiędzy odzyskaniem należności i spłatą zobowiązań. Potrzeba kapitału może również wynikać z oczekiwań samych udziałowców a nie całej firmy np. w celu wypłacenia dywidendy. Jako że finansujący zazwyczaj wolą alokować kapitał w działalność operacyjną, dług wykorzystywany do zapewnienia płynności w związku z wypłatą dywidendy jest zwykle drogi i często trudny do uzyskania. Przekształcenie Według ankiety IBR przeprowadzonej przez Grant Thornton w 3Q 2011 roku 31% respondentów oczekuje większej dostępności kapitału w ciągu najbliższych 12 miesięcy, 46% przewiduje brak zmiany, a 23% zakłada mniejszą dostępność. Warto podkreślić, że w 2010 roku, aż 32% respondentów przewidywało mniejszą dostępność finansowania. przedsiębiorstwa może również stworzyć dodatkowe wyzwania np. w przypadku, jeśli konieczne jest pozyskanie kapitału na sfinansowanie wyjścia jednego z właścicieli. Oczywiście globalna sytuacja firmy to gdzie jest usytuowana, jaki ma zasięg ma duży wpływ, nie tylko na dostępność kapitału, ale także na rodzaj potrzeb. Na rynkach rozwijających się podstawową potrzebą jest często kapitał na rozwój wewnętrzny przedsiębiorstwa nowe zakłady, wzrost zatrudnienia, R&D, promowanie nowych produktów; oraz kapitał na wzrost zewnętrzny - finansowanie przejęć, produktów, sieci dystrybucji i patentów. To stworzyło znaczące możliwości dla funduszy private equity na Środkowym Wschodzie, w Chinach i Afryce, gdzie błyskawiczna ekspansja wymaga dużego zastrzyku kapitału. Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania 4

6 Określenie potrzeb kapitałowych kluczowa rola biznes planu Finansowanie opiera się właściwie na trzech aspektach. Ile mogę wnieść sam? Ile mogę wnieść z firmy? Ile powinienem zebrać na zewnątrz? Na ogół kwestie te we wszystkich aspektach są przez przedsiębiorców niedoszacowane. Niemniej jednak dokładne prognozy zawierające szczegółową analizę możliwych scenariuszy mogą zapewnić korelację między najważniejszymi miarami finansowymi. Kiedy już wiesz, jakie są Twoje potrzeby kapitałowe, musisz określić źródła kapitału, które w efektywny sposób sprostają tym potrzebom. Niezależnie od tego czy rozważasz finansowanie dłużne, czy poprzez podniesienie kapitału i emisję akcji, dokładny biznesplan i kompleksowy model finansowy pomogą określić nie tylko obecne potrzeby kapitałowe, ale również ocenić możliwość obsługi długu w przyszłości oraz Twoje potrzeby kapitałowe w kolejnych latach. Jakie są Twoje bieżące potrzeby kapitałowe? Biznesplan jest kluczowym elementem do oceny zapotrzebowania. Kiedy już wyznaczysz cele strategiczne Twojej firmy np. roczny wzrost organiczny na poziomie 10% rocznie, otwarcie nowych rynków w Azji i Australii, czy też zidentyfikujesz konkretne przedsiębiorstwo do przejęcia, możesz przełożyć pomyślną realizację tych celów na przyszłe przychody, przepływy pieniężne i prognozy bilansowe. "Solidny biznesplan jest podstawą. Zanim zapewnisz sobie kapitał, którego potrzebujesz, musisz zrozumieć rynek na który wchodzisz, produkty i usługi, które oferujesz, założenia finansowe, które przyjmiesz oraz modele finansowania, które obowiązują na tym rynku. Tylko wtedy będziesz mógł opracować odpowiednią strategię finansowania. Brendan Foster Partner Departament Doradztwa Gospodarczego Grant Thornton Irlandia 5 Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania

7 Na przykład, w celu oszacowania przyszłych dochodów przedsiębiorstwo może wykorzystać bieżące plany produkcji do prognozy przyszłej sprzedaży, pomnożyć je przez koszt uzyskania przychodu i odjąć powiązane wydatki (takie jak koszty ogólne i administracyjne). W celu zaprognozowania przepływów pieniężnych można wykorzystać przepływ przychodów ze sprzedaży, aby w następnej kolejności obliczyć wskaźnik, który pokaże spływ należności od klientów (przy założeniu, że zaksięgowanie sprzedaży nie generuje w tym samym momencie przyrostu gotówki). Po sporządzeniu prognozy dochodu oraz przepływów pieniężnych jesteśmy w stanie przygotować projekcję bilansu. Z reguły przedsiębiorstwa agregują te prognozy w sprawozdaniu finansowym pro forma, które jest wykorzystywane do prognozy przyszłych zysków i zidentyfikowania potrzeb kapitałowych. Po przypisaniu wartości liczbowych do zindentyfikowanych obszarów potrzeb kapitałowych, będziesz w stanie ocenić, czy potrzeby te są odpowiednio zaspokojone w prognozach. Często okazuje się, że nie są - wtedy pojawia się potrzeba pozyskania dodatkowego finansowania. Niemniej jednak twój biznesplan, model biznesowy i sprawozdanie finansowe pro forma są kluczowe, aby dokładnie określić prognozy przychodów i skorelować je z potrzebami biznesowymi i wymogami kapitałowymi. Kiedy w kolejnym kroku zwrócisz się do banku lub do inwestorów w celu pozyskania dodatkowego finansowania, będziesz przygotowany do odpowiedzi na trudne pytania, które z pewnością zostaną Ci zadane. "Ocena ilości potrzebnego kapitału może być ruchomym celem. Przedsiębiorstwa powinny określić swoje przepływy pieniężne, nie tylko w przyszłym miesiącu, ale w ciągu najbliższych 12, 18 i 24 miesięcy. Koniecznym jest cofnięcie się nieco do tyłu i zrozumienie nie tylko wymagań dotyczących przychodów, ale również tempa wykorzystywania gotówki i właściwych potrzeb związanych z finansowaniem kapitału obrotowego. Zdobycie tej wiedzy wymaga bardziej krytycznego podejścia do prognozowania przepływów pieniężnych, które daje wgląd w codzienne potrzeby operacyjne przedsiębiorstwa." Jack DiFranco Partner, Doradztwo Transakcyjne Grant Thornton USA Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania 6

8 Jaka jest Twoja zdolność do zaciągania zobowiązań? Jeśli z powodzeniem osiągasz zakładane cele strategiczne i generujesz odpowiednie zyski, potrzeby finansowe Twojego przedsiębiorstwa mogą zostać zaspokojone. Jeśli jednak będziesz musiał skorzystać z zewnętrznych źródeł kapitału - najtańsza forma finansowania, czyli dług, będzie najprawdopodobniej Twoim pierwszym wyborem, niezależnie od tego czy chcesz zaciągnąć dług u zwykłego pożyczkodawcy, czy u udziałowców. W tej sytuacji Twoja zdolność kredytowa, czyli Twoja zdolność do zaciągnięcia i obsługi długu, powinna być przedmiotem dokładnej analizy, najlepiej w kilku aspektach. Pierwszym z nich jest analiza zdolności kredytowej oparta na analizie aktywów (tzw. assetbased), gdzie aktywa są zabezpieczeniem pożyczki (ciekawa propozycja dla banków, ponieważ kredyt jest z reguły zaciągany na mniejszą wartość niż wartość aktywów stanowiących zabezpieczenie). Kolejną możliwością jest wykorzystanie składników kapitału obrotowego, czyli zapasów i należności. Trzeci sposób zakłada efektywne zarządzanie długiem poprzez prognozy przepływów pieniężnych. Podejmując decyzję odnośnie wyboru podejścia należy zrozumieć różnice pomiędzy czterema rodzajami długu: dług zabezpieczony - dług zabezpieczony konkretnymi aktywami (np. poprzez ustanowienie hipoteki), które wierzyciel może przejąć w przypadku niewypłacalności. dług uprzywilejowany - nie musi być zabezpieczony, ale i tak ma wyższy priorytet niż większość innych form długu, a więc musi zostać spłacony w pierwszej kolejności. mezzanine - jest niżej w hierarchii niż dług uprzywilejowany, z tego względu jest też postrzegany jako rodzaj długu podporządkowanego. Zazwyczaj wymaga od pożyczkobiorców rekompensaty w postaci udziału w firmie dla pożyczkodawcy (opcje albo warranty). junior - najniższa w hierarchii forma długu, jest spłacana dopiero po całkowitej spłacie długu uprzywilejowanego. Jeśli ocenisz, że warunki długu uprzywilejowanego są poza Twoim zasięgiem, możesz rozważyć pozostałe trzy formy długu, a także finansowanie poprzez emisję akcji lub inne formy alternatywnego finansowania. Innym rozwiązaniem jest ponowna weryfikacja planów inwestycyjnych w celu zmniejszenie zapotrzebowania kapitałowego. Twoje decyzje będą ponownie w dużej mierze zależne od biznesplanu i tego jak efektywnie byłeś w stanie dopasować swoje prognozy do potrzeb. Zanim rozważysz finansowanie za pomocą kapitału własnego (czyli wieczystego roszczenia do udziału w zyskach firmy), pamiętaj, że kapitał własny jest najdroższą dostępną formą finansowania. W przypadku poszukiwania finansowania dłużnego przedsiębiorca musi zdawać sobie sprawę z tego, że poszczególne rodzaje długu nie są współmierne i należy je rozpatrywać w świetle konkretnego przypadku. Aby zapewnić sobie jak najlepsze warunki finansowania potrzebujesz strategii do negocjowania atrakcyjnej stopy oprocentowania oraz rozsądnych warunków spłaty kwoty nominalnej. Bądź świadomy rodzajów i liczby zabezpieczeń, które oferujesz wierzycielom, zwłaszcza, jeśli zagraża to twojej zdolności do prowadzenia bieżącej działalności. Upewnij się, że w pełni rozumiesz kowenanty finansowe związane z pożyczką. Często zwykłe spłacenie długu zgodnie z umową nie wystarcza. Jeśli nie dotrzymasz innych klauzul może się okazać, że złamałeś postanowienia umowy. 7 Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania

9 Indie od zawsze skłaniały się ku finansowaniu długiem. Nie tylko ze względu na ograniczoną podaż kapitału własnego, ale również ze względu na niechęć przedsiębiorców do utraty pełnej kontroli i wzrostu wymogów związanych z samym zarządzaniem biznesem, co może mieć miejsce, gdy dochodzi do kapitałowego zaangażowania nowego inwestora lub, gdy spółka debiutuje na giełdzie. Jak oszacować skutki zmian, których nie możemy przewidzieć? W pewnych przypadkach proces finansowania ogranicza się do stworzenia biznesplanu, sporządzenia dokładnych prognoz i znalezienia odpowiedniego źródła kapitału. Jednak takie podejście nie jest powszechne, a jednocześnie niczego nie gwarantuje. Ponieważ nie możemy udać się do banku za każdym razem, kiedy potrzebujemy gotówki, ostrożniejsze planowanie jest najlepszym rozwiązaniem. Istnieje kilka sposobów planowania przyszłości. Po pierwsze należy uwzględnić ramy czasowe w biznesplanie. Pierwotne oszacowanie potrzeb prawdopodobnie wybiega w przyszłość od sześciu miesięcy do roku. Ale jak sfinansować wymagania kapitałowe, lub obsłużyć istniejące długi, w kolejnych okresach? Na jakie ryzyko refinansowania się naraziłeś? Czy dysponujesz jakimś planem? Przedsiębiorcy muszą rozważać plany finansowe w średnim i długim okresie- od dwóch do pięciu lat- i starać się dysponować narzędziami, które pozwolą im osiągnąć przyszłe cele. Jeśli, na przykład, za wcześnie wyczerpiesz swoją zdolność kredytową, narażasz firmę na niewypłacalność. Dlatego zostaw margines bezpieczeństwa, abyś mógł w razie zaistnienia takiej potrzeby zaciągnąć kredyt również w przyszłości. To podejście wymaga bardziej zdyscyplinowanego prognozowania przepływów pieniężnych i dogłębnego rozumienia codziennych potrzeb operacyjnych firmy. A co z sytuacjami i miarami, które po prostu nie mogą być dokładnie przewidziane na podstawie bieżących danych: Co jeśli firma nie rośnie tak szybko jak przewidywałeś? Co jeśli rośnie szybciej? Co jeśli nieruchomość kosztuje więcej niż przewidywałeś? Co jeśli rozpoczęcie generowania zysków przeciąga się o 3 miesiące? Co jeśli rośnie koszt finansowania dłużnego? Liczne wydarzenia, od małych do katastroficznych, mogą wpłynąć na dokładność twoich prognoz i efektywność twojej głównej strategii. Planowanie scenariuszy i analiza wrażliwości, gdzie przewidywane rezultaty modelu mogą ulec zmianie z powodu zmiany poszczególnych czynników, pomagają stworzyć plan na różnorodne sytuacje i są najlepszą metodą na uwzględnienie tego typu zmian. Czasami odpowiedni dobór współwłaściciela może być świetnym buforem przeciwko nieprzewidywanej przyszłości oraz źródłem długoterminowego kapitału. Chociaż współudział niesie ze sobą różne ryzyka, odpowiedni partner z właściwymi umiejętnościami może nie tylko pomóc w podjęciu kluczowej decyzji, ale również we wsparciu przedsiębiorstwa w przypadku zbyt dużego obciążenia długiem. Czego potrzebujesz, z czym sobie poradzisz i jak to wszystko może wpłynąć na zmianę Twojej ścieżki? Te kluczowe pytania pomogą rozwinąć Twój biznesplan i określić poziom kapitału, który jest odpowiedni dla twoich potrzeb. Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania 8

10 Zastanów się, jakie źródła finansowania najlepiej pasują do Twoich potrzeb Kiedy jesteś pewien, że rozumiesz potrzeby kapitałowe swojego przedsiębiorstwa, pora wybrać źródła finansowania najodpowiedniejsze w Twojej sytuacji. Istnieje generalny podział na finansowanie długiem i kapitałem własnym. Oprócz tego dostępne są alternatywne formy finansowania dostosowane do szczególnych uwarunkowań. Podczas gdy finansowanie wyłącznie długiem (kiedy przepływy pieniężne są wysokie), lub wyłącznie kapitałem (z odpowiednim wspólnikiem) może być często odpowiednim rozwiązaniem, większość firm woli połączyć obydwie formy finansowania jednocześnie. Dług jest często pierwszym słusznym wyborem, jednak zbyt wysoka dźwignia może postawić przedsiębiorstwo w trudnej sytuacji, z niemożliwymi do obsłużenia płatnościami odsetkowymi i nadmierną ilością kapitału do spłacenia. W przypadku finansowania kapitałem własnym, niektóre spółki obawiają się rozwodnienia kapitału przez sprzedaż udziałów. Jednak w niektórych sytuacjach może to być doskonałe rozwiązanie zwłaszcza dla wrażliwych na poziom zysku start-up ów. Każda spółka wymaga unikalnego rozwiązania finansowego, ale jest kilka kluczowych czynników i sytuacji, które trzeba wziąć pod uwagę: rozważ sposoby finansowania w kolejności od najtańszego do najdroższego i od najmniej do najbardziej rozwadniającego (zmniejszającego wartość). Zacznij od kredytu uprzywilejowanego, później rozpatrz nieuprzywilejowany i rozwiązania mezzanine, a na końcu różne formy kapitału własnego odpowiednio uprzywilejowane akcje i akcje zwykłe. Należy pamiętać, że mimo, że kapitał własny nie wymaga spłacania odsetek, powoduje największe rozwodnienie zysków, a zatem jest najdroższy przyjrzyj się historii zysków - może ona dyktować preferencję lub konieczność wyboru pewnych rodzajów finansowania. Na przykład, tradycyjne formy długu mogą nie być dostępne, jeżeli nie posiadasz środków na zabezpieczenie i/lub historii działalności, która mogłaby je uwiarygodnić. Podczas gdy dług jest zazwyczaj pierwszym wyborem, warto podjąć się bardziej szczegółowego dopasowania źródła finansowania. Wydatki operacyjne są zazwyczaj finansowane za pomocą linii kredytowej; wydatki inwestycyjne natomiast są finansowane długoterminowym długiem lub leasingiem; Wzrost lub ekspansja mogą być finansowane kapitałem własnym; Podział zysków (zazwyczaj) zależy od tego, co zostało. Podsumowując; należy dopasować potrzeby kapitałowe z najbardziej odpowiednimi formami finansowania, jednocześnie starając się zminimalizować ich koszt. Firmy nie powinny traktować dostępu do kapitału jako pewnik. Rozwijaj relacje z tymi, którzy umożliwiają Twoją działalność. Dbaj o to, by byli dobrze poinformowani. Połóż nacisk na stałą komunikację i bądź bezpośredni, na ile to możliwe, ponieważ kiedy nastają trudne czasy, te relacje nabierają na znaczeniu. Ponadto, zawsze monitoruj przepływy pieniężne, ponieważ jest to najważniejsze. Nie możesz mylić gotówki, którą posiadasz dzisiaj z przyszłym przepływem pieniężnym. Kevin Fraser Partner Departament Doradztwa Gospodarczego Grant Thornton Kanada 9 Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania

11 Wybór między tymi dwiema opcjami niesie za sobą bardzo istotne konsekwencje: W pierwszym przypadku firma zdaje się na bankowego sprzedawcę, którego główną motywacją będzie sprzedać produkt, jaki zgodnie z bieżącą polityką banku przyniesie mu największą korzyść w postaci premii sprzedażowej. Najbardziej oczywistym i naturalnym miejscem, w którym firma poszukuje finansowania jest bank. Kwestią otwartą pozostaje forma w jakiej to finansowanie ma być pozyskane. Zanim zwrócisz się do banku o kredyt, sprawdź czy w bilansie Twojej firmy są zamrożone pokłady płynności finansowej, które uwolnione będą mogły stanowić dużo tańsze źródło pozyskania kapitału niż kredyt bankowy Przemysław Hewelt Menedżer Zespół Management Consulting Grant Thornton Polska Finansowanie kapitału obrotowego z banku tak, ale w jakiej formie? Firmy borykają się z niedoborem gotówki. Częstokroć to właśnie jej brak jest przyczyną wolniejszego rozwoju biznesu, a nawet niemożności skorzystania z okazji, które pojawiają się na rynku. Siłą rzeczy, najbardziej oczywistym i naturalnym miejscem, w którym firma poszukuje finansowania jest bank. Niemniej kwestią otwartą pozostaje forma w jakiej to finansowanie ma być pozyskane. Czy firma powinna zdać się na bank w kwestii określenia sposobu finansowania? Czy też może lepiej jest samemu określić jakie formy finansowania będą najwłaściwsze dla jej rozwoju? Z kolei w drugim przypadku firma wychodzi z punktu widzenia własnych potrzeb i oczekuje od banku dostarczenia konkretnego zestawu produktów związanych z finansowaniem działalności. W naturalny sposób to drugie rozwiązanie stawia firmę w dużo lepszej pozycji negocjacyjnej w rozmowach z bankiem klient, który wie czego chce zazwyczaj otrzymuje pakiet lepiej dostosowany do potrzeb niż klient, który zdaje się na prowadzenie przez doradcę bankowego. W zależności od obszaru, w którym przedsiębiorca poszukuje finansowania, do wyboru mogą być różne produkty bankowe. Firma, poszukując finansowania bankowego, powinna rozważyć kilka poniższych kwestii. Na pewno w sytuacji braku gotówki kredyt obrotowy jest jednym z pierwszych rozwiązań, które przychodzą przedsiębiorcom na myśl. Zanim jednak firma zwróci się do banku o kredyt warto jest sprawdzić czy w bilansie firmy są zamrożone pokłady płynności finansowej, które uwolnione mogą dostarczyć dużo tańszego źródła finansowania niż kredyt bankowy. Wielkość zapasów i stan należności W szczególności warto przeanalizować wielkość zapasów w stosunku do potrzeb firmy oraz stan należności od kontrahentów. W szczególności ta druga pozycja może zawierać spore rezerwy płynności. Warto jest się przyjrzeć terminom płatności jakie firma daje odbiorcom swoich produktów i usług w kontekście terminów, w jakich jest zobowiązana płacić swoim dostawcom dobrze jest gdy termin zapłaty zobowiązań jest nie krótszy niż termin uzyskania zapłaty od odbiorców. Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania 10

12 Analiza należności obejmuje jeszcze jeden istotny element należności przeterminowane. To kwestia o tyle istotna, że należności przeterminowane są odpowiednikiem złych kredytów w banku. Dlatego, aby firmy skutecznie zarządzały płynnością finansową, bardzo istotne jest wdrożenie jasnych zasad udzielania kredytów kupieckich oraz szybkiego odzyskiwania przeterminowanych należności. Brak tego typu zasad może spowodować, że firma będzie musiała się ponad miarę posiłkować kosztownym kredytem bankowym. Faktoring i leasing zwrotny Zanim firma zwróci się do banku o kredyt obrotowy warto jest rozważyć czy chociaż część portfela należności spełnia warunki kwalifikujące je na faktoring. Ta forma finansowania może być obciążona znacznie niższymi marżami niż kredyt, przez co może być korzystniejsza z punktu widzenia rachunku zysków i strat. Uwolnienie gotówki z aktywów firmy może również przyjąć formę leasingu zwrotnego. Podobnie jak w przykładzie podanym powyżej, cena finansowania uzyskanego w leasingu zwrotnym może być istotnie niższa niż w przypadku zwykłego kredytu obrotowego. Generalnie banki stosują zasadę, że kredyt zabezpieczony oraz obwarowany warunkami dodatkowymi jest tańszy niż kredyt zabezpieczony w mniejszym stopniu lub niezabezpieczony. Niższa cena może się przekładać na większą uciążliwość związaną z dodatkowymi wymaganiami dokumentacyjnymi ze strony banku. Kwestią nieco poboczną, natomiast równie bliską codziennej działalności firm, jest finansowanie pozabilansowe w postaci gwarancji (np. gwarancji należytego wykonania) lub też potwierdzenia akredytywy importowej. Ustalenie z bankiem możliwości uzyskania tego typu form finansowania pozabilansowego jest bardzo istotne i powinno być przedyskutowane zanim pojawi się konieczność uzyskania tego typu produktu. Zagadnienia związane z finansowaniem bieżącej działalności obejmują zarówno problematykę czysto finansową, jak również sferę relacji z bankami. Ten drugi aspekt jest warty szczególnego rozważenia po to, by w banku firma była w pełni świadomym swoich oczekiwań partnerem a nie petentem. 11 Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania

13 Właściwy moment na obligacje Kiedy Twoją firmę czekają zaplanowane inwestycje, a banki i wspólnicy nie kwapią się do finansowego zaangażowania, pomyśl o obligacjach. Za sprawą rynku Catalyst w Warszawie, proces pozyskania kapitałów z emisji obligacji stał się nieskomplikowany i relatywnie tani. To zjawisko z jakim nie mieliśmy do czynienia nigdy wcześniej. Instrumenty dłużne notowane na GPW Catalyst Stan na 30/09/2011 Korporacyjne* Spółdzielcze Komunalne Razem Liczba emitentów Liczba serii Wartość emisji (mld zł) 32,41 0,35 2,22 34,98 Źródło: GPW, * z listami zastawnymi Obecnie na Catalyst notowanych jest 137 serii obligacji 59 spółek. Na rynku coraz śmielej pojawiają się także gminy i banki spółdzielcze. Głównym powodem rosnącej popularności tej formy finansowania są cechy charakterystyczne obligacji. Zaletą finansowania z emisji obligacji nie jest ani koszt obsługi kredytu (który zazwyczaj przewyższa oprocentowanie kredytów bankowych) ani koszt procesu emisji (przewyższający prowizję w banku). Główną korzyścią dla przedsiębiorcy jest elastyczność w dostosowaniu programu emisji do rzeczywistych potrzeb kapitałowych i możliwości finansowych spółki oraz pewność, że inwestor nie wypowie umowy w najmniej oczekiwanym momencie. A dzięki coraz częstszemu zaangażowaniu w emisje instytucji finansowych OFE i TFI, spółki mogą pozyskać długoterminowego cierpliwego inwestora, który swoim zaangażowaniem w emisję uwiarygodnia biznes. Nie bez znaczenia pozostaje także efekt reputacji spółki w związku z notowaniem jej obligacji na rynku giełdowym Catalyst prowadzonym przez GPW. Paradoksalnie odwrót inwestorów z giełdy i niepewność na rynku akcji zwiększyły zainteresowanie emisjami obligacji korporacyjnych. Nadal jednak spółki zainteresowane tą formą finansowania muszą udowodnić biznesowy sens i zdolność kredytową do tego typu transakcji. Coraz ważniejszą rolę odgrywa rynek obligacji Catalyst założony zaledwie 3 lata temu, przyciągnął do tej pory już ponad 100 emitentów. Damian Atroszczak Menedżer Zespół Transakcji Kapitałowych Grant Thornton Polska Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania 12

14 Enterprise Ireland to państwowa instytucja będąca alternatywnym źródłem finansowania dla irlandzkich przedsiębiorstw. Oferuje usługi, finansowanie, granty oraz przyciąga zagranicznych inwestorów czynniki, które często skłaniają Irlandczyków do wspomagania się kapitałem własnym a nie kredytem (szczególnie mając na uwadze osobiste zobowiązania dołączane do umów kredytowych w tym kraju). Alternatywne źródła finansowania Czasami tradycyjne sposoby finansowania nie są dostępne lub dopasowane do sytuacji spółki i musi ona poszukiwać alternatyw. Rynkowe schyłki i wynikająca z nich ostrożność banków sprzyjają takiemu środowisku. Na alternatywne źródła finansowania mogą się składać leasing, finansowanie przez dostawców, finansowanie przez klientów (prośba o zapłatę z góry), dotacje rządowe oraz sprzedaż aktywów nie przynoszących zysków, np. sprzedaż fabryki, wyposażenia, oddziału, itp., aby uwolnić kapitał i wykorzystać go w inny sposób. Istnieją także instytucje finansowe, inne niż banki, które oferują finansowanie w formie kredytu. Są to instrumenty dłużne bez zabezpieczenia, ale bardziej kosztowne ze względu na zwiększone ryzyko. Tego typu finansowanie głównie dług nieuprzywilejowany lub mezzanine ma przeważnie dłuższy okres spłaty i większą elastyczność. Pomimo wyższych kosztów, ta elastyczność może być cenna, jeżeli spółka rośnie szybko lub zmienia właściciela. Private equity Pozyskiwanie kapitału długookresowego przez sprzedaż udziałów funduszowi private equity może stanowić rozwiązanie dla niektórych spółek. Niemniej jednak istnieje duża różnica pomiędzy oddaniem udziałów członkowi rodziny lub wybranemu inwestorowi z branży, a ich sprzedażą firmie inwestującej na dużą skalę, gdzie kontrola może być w wysokim stopniu zależna od udziałowców bądź zarządu, lub gdy częścią warunków umowy jest restrukturyzacja przedsiębiorstwa. Private equity może być jednak dobrą decyzją dla właścicieli firm potrzebujących dużego zastrzyku gotówki, chcących skorzystać z finansowej ekspertyzy i kontaktów firmy o ustalonej reputacji, bądź dla właścicieli, którzy są gotowi odejść od lub sprzedać przedsiębiorstwo. W globalnych jurysdykcjach, gdzie wyceny są niższe, private equity jest doskonałym sposobem pozyskania finansowania, ponieważ tego typu inwestorzy są w stanie zaangażować w określone projekty duże ilości kapitału. 13 Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania

15 Upublicznienie spółki W następstwie kryzysu finansowego poziom aktywności IPO (pierwszych ofert publicznych) na giełdach znacząco się zmniejszył, gdyż zwracanie się ku zdestabilizowanym rynkom w poszukiwaniu funduszy na strategie wzrostowe lub wyjściowe po prostu stało się nieatrakcyjnym rozwiązaniem. Wraz z powrotem globalnej gospodarki na ścieżkę wzrostu w wielu krajach, ten trend powinien mieć się ku końcowi, a w odpowiednich okolicznościach oferta publiczna może być dobrym sposobem na pozyskanie kapitału. Wraz ze wzrostem spółki rosną również dostępne możliwości i może się okazać, że finansowanie oparte na długu i kapitale własnym może nie wystarczyć do pełnego wykorzystania pojawiających się sytuacji. Ponadto spółce będącej już w obrocie publicznym łatwiej pozyskać kapitał w przyszłości, ponieważ inwestorzy mają więcej zaufania do sprawozdań finansowych spółek funkcjonujących w restrykcyjnych regulacjach giełdowych. Zarządy spółek powinny jednak uważnie przemyśleć taką strategię finansowania. IPO może zapewnić kapitał i może być siłą napędową rozwoju, jednak zobowiązuje do radzenia sobie z wymogami giełdowymi, ładem korporacyjnym, kosztami relacji inwestorskich oraz utratą prywatności i mniejszą kontrolą pierwotnych właścicieli. Niemniej jednak, jeżeli ma się odpowiednie atrybuty dobrą historię zysków, pokrycie aktywów, potencjał dla wzrostu i biznes plan wspierający koncepcję IPO może to być doskonały wybór, który zaspokoi zapotrzebowanie na kapitał również w przyszłości. Istnieje pogląd, że trudniej jest pozyskać kapitał własny niż dług, jednak te procesy są w zasadzie tożsame. W obu przypadkach trzeba przedstawić sytuację firmy w najlepszym możliwym świetle. Celem jest doprowadzenie do tego, że inwestorzy lub pożyczkodawcy będą na tyle zainteresowani przyszłością spółki i jej projekcjami, że będą chcieli zapewnić jej kapitał, czy to w formie odnawialnej linii kredytowej, czy kapitału własnego. Stephen McGee Lider Zespołu Transakcji Kapitałowych Grant Thornton US Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania 14

16 Weź pod uwagę lokalne uwarunkowania Odpowiedzi udzielone przez ankietowane zarządy spółek na pytanie: Jak ocenia Pani / Pan dostępność poszczególnych form finansowania w ciągu najbliższych 12 miesięcy? Q średnia krocząca Dużo bardziej dostępne Bardziej dostępne Bez zmian Mniej dostępne Dużo mniej dostępne Nie wiem / Nie dotyczy APAC 6 % 19 % 43 % 25 % 3 % 4 % APAC ex.japan 8 % 23 % 37 % 25 % 3 % 3 % ASEAN 8 % 30 % 46 % 11 % 3 % 1 % BRIC 9 % 26 % 35 % 24 % 3 % 3 % EU 1 % 20 % 49 % 24 % 4 % 3 % Strefa Euro 1 % 18 % 47 % 26 % 5 % 3 % Polska 2 % 13 % 59 % 20 % 3 % 3 % G7 2 % 28 % 50 % 16 % 2 % 3 % Ameryka Łacińska 12 % 46 % 32 % 8 % 2 % 1 % Nordic 3 % 27 % 52 % 15 % 1 % 3 % Ameryka Północna 3 % 39 % 49 % 8 % 1 % 1 % PIGS * 1 % 16 % 41 % 32 % 7 % 2 % Świat 4 % 28 % 46 % 18 % 2 % 3 % * kraje: Portugalia, Włochy, Grecja i Hiszpania Podczas gdy spółki mogą przeważnie posługiwać się własnymi, sprawdzonymi metodami oceny swoich potrzeb kapitałowych, oraz ustalić optymalne źródła finansowania, ich zdolność do zabezpieczenia odpowiedniej ilości kapitału ostatecznie zależy od realiów lokalnego rynku. Przykładowo, w krajach szczególnie dotkniętych kryzysem finansowym zainteresowanie inwestorów i pozyskanie finansowania pozostaje ogromnym wyzwaniem. Raport Grant Thornton International z 2011 roku podkreśla te realia. Podczas gdy 46% respondentów globalnej ankiety nie widzi zmiany w dostępności finansowania w najbliższym czasie, wyraźnie widoczne są istotne różnice w sytuacji pomiędzy poszczególnymi regionami. W rzeczywistości, ponad 41% ankietowanych w Grecji, Holandii, Szwajcarii, Chinach, Hiszpanii, Botswanie, Wietnamie i Japonii oczekuje, że finansowanie stanie się mniej dostępne w trakcie następnych 12 miesięcy. I na odwrót, przynajmniej 50% ankietowanych w Gruzji, Indiach, Meksyku, Chile, Tajlandii, RPA, Turcji, USA, Brazylii, Filipinach i Zjednoczonych Emiratach Arabskich uważa, że finansowanie prawdopodobnie stanie się bardziej dostępne. 15 Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania

17 Abyś mógł wykorzystać coraz lepsze możliwości finansowania, musisz mieć spójny plan Coraz łatwiej jest pozyskać finansowanie i jest to zmiana o charakterze globalnym. Ten pogląd znajduje odzwierciedlenie w opinii biznesmenów na całym świecie. Według badania działalności gospodarczej przedsiębiorstw Grant Thornton International z 3Q 2011 roku, na świecie przeważa opinia, że ograniczenia dla biznesu, takie jak koszty finansowania, niedobór kapitału obrotowego i brak długoterminowego finansowania są mniejsze w porównaniu z rokiem 2010 rokiem. To pozytywne sygnały dla spółek obecnie poszukujących finansowania, jednak należy mieć na uwadze, że ów trend wynika w części z luźniejszej kontroli wydatków, która zazwyczaj towarzyszy ożywieniu gospodarki. Spółki nie mogą zakładać, że banki rozdają pieniądze w rzeczywistości są one bardziej czujne niż kiedykolwiek i chcą widzieć przejrzyste dowody na zdolność spółki do utrzymania się na rynku i ostrożne planowanie. Bardzo możliwe, że będzie rosła konkurencja ze strony innych kredytobiorców. Z tych przyczyn firmy starające się o finansowanie powinny uporządkować własne podwórko, zanim udadzą się do banku lub rozpoczną poszukiwanie inwestorów. Nieważne, jakiego rodzaju finansowania poszukujesz, wszystko zależy w jakim świetle przedstawisz swoją spółkę. Upewnij się, co do jakości Twojego biznesplanu i strategii; wykonaj krótko-, średnio- i długoterminowe projekcje; zastosuj w planowaniu różne scenariusze i przeprowadź analizę wrażliwości. Upewnij się, że znajdujesz się w stabilnej sytuacji finansowej. Krótko mówiąc, Twoja wizja biznesowa musi być nie do odparcia, zanim zaczniesz ją przedstawiać bankom, innym pożyczkodawcom lub potencjalnym inwestorom. Pozyskiwanie i zabezpieczanie finansowania 16

18 Dane kontaktowe Kontakt z Grant Thornton w związku z tym dokumentem: Maciej Richter Partner Zarządzający Doradztwo Gospodarcze T E richter.maciej@gtfr.pl Damian Atroszczak Menedżer Zespół Transakcji Kapitałowych T M E atroszczak.damian@gtfr.pl Przemysław Hewelt Menedżer Zespół Management Consulting T M E hewelt.przemyslaw@gtfr.pl Grant Thornton Frąckowiak Sp. z o.o. Sp. k. pl. Wiosny Ludów 2, Poznań NIP: , REGON: Sąd Rejonowy Poznań Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, KRS