Ryc. 1. Oznaczanie porostów metodą analityczno-chemiczną. Xanthoria parietina przed i po poddaniu reakcji.
|
|
- Kamila Owczarek
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 STRESZCZENIE Porosty epifityczne są wykorzystywane jako bioindykatory zanieczyszczenia powietrza. Przeprowadzono obserwację lichenobioty na terenie rezerwatu krajobrazowego Jar Rzeki Raduni oraz przy pobliskiej drodze krajowej nr 20. Zidentyfikowano 25 gatunków porostów nadrzewnych. Opracowano skalę porostową dla danego obszaru i wykreślono na jej podstawie strefy lichenoindykacyjne. Nie odnotowano występowania bezwzględnej pustyni bezporostowej. W głębi lasu zaobserwowano punktowo strefę VII (najczystszą). Z kolei przy drodze krajowej nr 20 stwierdzono najbardziej zanieczyszczone powietrze. Ogólny stan aerosanitarny został uznany za bardzo dobry. WSTĘP Porosty (Lichenes) są organizmami plechowymi, złożonymi z dwóch komponentów fotobionta (glonu zielenicy lub sinicy) i mykobionta (grzyba należącego do workowców, rzadziej do podstawczaków lub grzybów niedoskonałych). Zanieczyszczenia w postaci gazowej i roztworu wodnego bardzo łatwo dostają się do plechy porostu ze względu na słabą ochronę warstwy korowej i dużą higroskopijność. Porosty nie mają kutykuli ani aparatów szparkowych i nie potrafią kontrolować swojej gospodarki wodnej i gazowej tak jak rośliny naczyniowe wymiana wody między porostem a otoczeniem jest zjawiskiem fizycznym. Prowadzi to do zatrzymywania w plesze wchłoniętych szkodliwych związków i hamowania funkcji życiowych [1, 4, 5, 7]. Spowodowana tym duża wrażliwość porostów na zanieszyczenia sprawia, że Lichenes są najlepszymi bioindykatorami powietrza [6]. Najbardziej wrażliwe na zanieczyszczenia są porosty krzaczkowate. Bardziej odporne są porosty listkowate, a najmniejsze wymagania mają porosty skorupiaste. Analiza rozmieszczenia, stanu zdrowotnego i składu gatunkowego porostów umożliwia określenie stopnia zanieczyszczenia powietrza na badanym terenie, co było celem niniejszej pracy. Sporządzona mapa lichenoindykacyjna może być również materiałem porównawczym do badań prowadzonych w przyszłości. 1
2 MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono na terenie rezerwatu krajobrazowego Jar Rzeki Raduni na wysokości miejscowości Babi Dół oraz przy sąsiadującej drodze krajowej nr 20 (Ryc. 2.). Ustanowiono również dodatkowe stanowisko przy tej samej drodze, ok. 3 km na północny wschód, w znacznej odległości od lasów. Badania przeprowadzono na obszarze o powierzchni ok. 100 ha. Rezerwat został utworzony w 1972 roku. Obejmuje malowniczy, dziesięciokilometrowy odcinek rzeki Raduni, zwany Przełomem Babidolskim, oraz okoliczne lasy - grądy, łęgi, olsy i bory sosnowe. Rośnie tu wiele roślin górskich. Rzeka płynie głębokim wąwozem o zboczach sięgających 40 m. Dolina ma specyficzny mikroklimat. W porównaniu z przyległymi terenami, panują tu niższe temperatury i większa wilgotność, która sprzyja rozwojowi porostów [5, 10]. Obserwacje przeprowadzono w dniach: 18 III, 07 VIII, 09 VIII, 01 IX i 02 IX 2012 roku. Wybierano dni suche i słoneczne, ze względu na zmianę barwy plech niektórych porostów na skutek deszczu. Badano występowanie porostów epifitycznych (nadrzewnych) na kilku kilkunastu drzewach na każde 100 m 2. Brano pod uwagę stopień pokrycia pnia drzewa, stan zdrowotny plechy, rodzaj drzewa, na jakim dany porost występował oraz gatunek porostu. Epifity oznaczano na podstawie makroznaków: formy morfologicznej plechy (skorupiasta, listkowata lub krzaczkowata), barwy plechy, rodzaju owocników (perytecjum, apotecjum) oraz występowania sorediów, izydiów lub rzęsek. Przy niektórych okazach (które według obserwacji makroskopowej nie należały do gatunków objętych ochroną) użyto dodatkowo metody analitycznochemicznej powierzchnię plechy poddano działaniu nasyconego roztworu wodnego wodorotlenku potasu. Węglowodany wytwarzane przez fotobionty są poddawane przez mykobionta licznym procesom metabolicznym. W efekcie powstają wtórne metabolity porostowe (znajdujące się w różnych częściach plechy). Są one różne dla poszczególnych porostów. Niektóre z nich po reakcji z KOH powodują zmianę barwy plechy na konkretny kolor jest to przydatne przy oznaczaniu. Przykładem może być zabarwiona na krwistoczerwono Xanthoria parietina (Ryc. 1.). Identyfikację przeprowadzono przy pomocy atlasów i kluczy [6]. Na podstawie zebranych Ryc. 1. Oznaczanie porostów metodą analityczno-chemiczną. Xanthoria parietina przed i po poddaniu reakcji. 2
3 danych oraz dostępnych źródeł [7] opracowano skalę porostową. Następnie przy jej pomocy sporządzono mapę lichenoindykacyjną. WYNIKI Oznaczono 25 gatunków porostów, w tym 10 pod ścisłą ochroną (Arctoparmelia incurva, Hypogymnia tubulosa, Parmelina tiliacea, Physcia adscendens, Platismatia glauca, Pseudevernia furfuracea, Ramalina calicaris, Ramalina farinacea, Ramalina fraxinea, Usnea hirta) oraz 1 gatunek poddany ochronie częściowej (Evernia prunastri) [9]. Tab. 1. Oznaczone gatunki porostów nadrzewnych. POROSTY SKORUPIASTE POROSTY LISTKOWATE POROSTY KRZACZKOWATE Arthonia spadicea Graphis scripta Lecanora conizaeoides Lecanora dispersa Lepraria incana Pertusaria amara Phlyctis argena Xanthoria parietina Arctoparmelia incurva Cladonia coniocraea Cladonia macilenta Hypogymnia physodes Hypogymnia tubulosa Parmelia sulcata Parmelina tiliacea Physcia adscendens Platismatia glauca Xanthoria aureola Xanthoria candelaria Evernia prunastri Pseudevernia furfuracea Ramalina calicaris Ramalina farinacea Ramalina fraxinea Usnea hirta Tab. 2. Skala lichenoindykacyjna. Strefa wegetacji Gatunki wskaźnikowe Średnie stężenie μg SO 2 /m 3 dla miesięcy zimowych I brak porostów bezwzględna pustynia bezporostowa 170 II Lecanora conizaeoides, Lepraria incana, sporadycznie Xanthoria parietina III Physcia adscendens, rzadko Hypogymnia physodes, Xanthoria parietina, IV Hypogymnia physodes, Parmelia sulcata, Graphis scripta, Platismatia glauca, rzadko Evernia prunastri V Pseudevernia furfuracea, Ramalina fraxinea, R. calicaris R. farinacea (plechy zdeformowane, słabo wykształcone), Evernia prunastri VI Pseudevernia furfuracea, Ramalina fraxinea, R. calicaris, R. farinacea, Hypogymnia tubulosa, pojedyncze okazy Usnea hirta VII Usnea hirta <30 3
4 Ryc. 2. Mapa lichenoindykacyjna Jaru Rzeki Raduni i okolicy. rzeki koleje drogi pożarowe drogi krajowe tereny zabudowane strefa II strefa III strefa IV strefa V strefa VI strefa VII Nie stwierdzono obecności bezwzględnej pustyni bezporostowej. Strefa II występuje wyłącznie przy drodze głównej (krajowej). Największy obszar zajmuje strefa IV, niewiele mniejszy strefa III. Strefa V występuje głównie w sercu lasu, podobnie jak strefy VI i VII, do których zaliczono jedynie pojedyncze okazy lub grupy drzew. Zaobserwowano też punktowe występowanie stref V i VI około 10 m od drogi głównej. Xanthoria parietina występuje przy drodze krajowej oraz rzadziej przy drodze pożarowej. Nie odnotowano jej występowania w głębi lasu. Na drzewach znajdujących się przy dodatkowym stanowisku przy drodze krajowej zaobserwowano porosty ze strefy III. Ich plechy były jednak słabo wykształcone i zdeformowane. Przy okazji zaobserwowano ruch pojazdów spalinowych po drodze pożarowej (ok. 1 pojazd/5 min.), pomimo zakazu wjazdu na teren rezerwatu. W sąsiedztwie rezerwatu są prowadzone również zręby borów sosnowych. 4
5 DYSKUSJA Rozkład stref lichenoindykacyjnych (Ryc. 2.) wskazuje na dużą czystość powietrza na badanym terenie pod względem zawartości dwutlenku siarki. Z różnorodności porostów (Tab. 1.) oraz dobrego stanu zdrowotnego ich plech możemy również wnioskować, że ilość zanieczyszczeń pyłowych jest znikoma, plechy nie są również zatrute metalami ciężkimi. Wyjątkiem są tutaj okazy rosnące tuż przy drodze krajowej. Xanthoria parietina jest gatunkiem nitrofilnym. Jej występowanie przy drogach świadczy o obecności w powietrzu tlenków azotu (pochodzących głównie ze spalin samochodowych). Najczystsze powietrze (strefę VII) odnotowano w głębi lasu, gdzie zanieczyszczenia są w znacznym stopniu zatrzymywane przez barierę drzew. Źródłami zanieczyszczeń na badanym terenie są drogi komunikacyjne oraz nieliczne domy. Nie stwierdzono zauważalnego wpływu komunikacji kolejowej na stan powietrza. Przez badany teren średnio raz na godzinę przejeżdża autobus szynowy SA138 jest to pojazd napędzany silnikiem spalinowym, należy jednak do dość nowoczesnych środków komunikacji z przypuszczalnie niewielką emisją zanieczyszczeń. Najbardziej znaczącym źródłem zanieczyszczeń okazała się droga krajowa nr 20. W bezpośrednim sąsiedztwie występują porosty ze stref II i III. Zaobserwowano jednak pojedyncze drzewo (grab pospolity - Carpinus betulus L.), kwalifikujące się do strefy VI ze względu na występowanie na nim trzech gatunków Ramalina. Nie jest to jednak bardzo zaskakujące. Ramalina fraxinea bardzo często występuje właśnie na drzewach przydrożnych [3]. Mimo to występowanie tego porostu świadczy o wysokiej jakości powietrza. Korzystny wpływ na stan zdrowotny plech ma sąsiedztwo kompleksów zieleni [7]. Epifity rosnące przy drodze głównej w bezpośrednim sąsiedztwie lasów są bez porównania zdrowsze od tych występujących na pojedynczych drzewach przy tej samej drodze. Zastanawiające jest występowanie strefy III tuż przy rzece, a więc w samym sercu rezerwatu. Być może jest to spowodowane morfologią terenu. Głęboki, ciągnący się przez wiele kilometrów wąwóz, umożliwia łatwe przemieszczanie się pyłów i gazów nawet ze znacznych odległości [7]. Nie bez znaczenia jest gatunek i wiek drzewa, na którym występuje dany epifit. Gładka kora buka, kwaśna kora olszy i łuszcząca się kora sosny nie sprzyjają rozwojowi lichenobioty. Na tych drzewach porosty występują zwykle w mniejszej ilości. Nie świadczy to wcale o zanieczyszczeniu powietrza, lecz właśnie o właściwościach kory. Zostało to uwzględnione przy tworzeniu skali porostowej i mapy lichenoindykacyjnej. Na starszych drzewach zazwyczaj występuje bogatsza lichenobiota. Liczba porostów stale się zmniejsza [3]. Ponad 200 gatunków występujących w Polsce znajduje się pod ścisłą ochroną [9]. Wiele z nich może wyginąć. 5
6 Aktualny stan powietrza na badanym terenie jest bardzo dobry. Można zaobserwować różne interesujące gatunki porostów. Niestety poruszanie się po rezerwacie pojazdami spalinowymi oraz zaobserwowany zręb sosen (i przez to zmniejszanie się liczby starych drzew) mogą sprawić, że już wkrótce wartości przyrodnicze tego obiektu znacznie zmaleją. Wymieranie porostów ostrzega nas przed negatywnymi zmianami w atmosferze. Porównywanie stanu lichenobioty co kilka lat (np. z użyciem stworzonej w niniejszej pracy badawczej mapy lichenoindykacyjnej) pozwala na prognozowanie stanu środowiska w skali kilkunastu lat, a nawet dłużej [2]. Większe stężenie zanieczyszczeń powietrza jest również bardzo szkodliwe dla zdrowia człowieka. Obszary czyste w takim stopniu jak Jar Rzeki Raduni są coraz rzadsze, dlatego powinniśmy o nie szczególnie dbać i robić, co w naszej mocy, aby ograniczyć emisję szkodliwych związków do atmosfery. PIŚMIENNICTWO: 1. Berryman S., Straker J., Straker D. (2009) Using lichens as bioindicators of air pollution deposition near remote mining operations British Columbia Mine Reclamation Symposium Bielec D. (2011) Lichenoindykacja Bielska-Białej syntetyczne strefy porostowe Nauka Przyroda Technologie, Tom 5, Zeszyt 4 3. Cieśliński S., Czyżewska K. (1992) Problemy zagrożenia porostów w Polsce Wiadomości Botaniczne 36(1/2): Gworek B., Ostrowska A., Porębska G. (2007) Porosty i ich rola w środowisku przyrodniczym. Część I charakterystyka, występowanie i zastosowanie porostów Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, 32: Kłos A. (2007) Porosty Biowskaźniki i biomonitory zanieczyszczenia środowiska - półrocznik Chemia-Dydaktyka-Ekologia-Metrologia R. 12, NR Lipnicki L., Wójciak H. (1995) Porosty. Klucz atlas do oznaczania najpospolitszych gatunków WSiP, Warszawa 7. Matwiejuk A., Korobkiewicz K. (2012) Porosty jako wskaźniki stanu zanieczyszczenia powietrza na terenie Narwii (Podlasie, północno-wschodnia Polska) Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 52: Opanowicz M. (2002) Ekologiczna rola wtórnych metabolitów porostowych Wiadomości Botaniczne 46(1/2): Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, poz. 1765) 10. Rzętała M., Jaguś A. (2004) Najpiękniejsze akweny i wodospady Videograf II, Katowice 6
STAN BIOTY POROSTÓW EPIFITYCZNYCH MIASTA SKÓRCZ I OKOLIC
STAN BIOTY POROSTÓW EPIFITYCZNYCH MIASTA SKÓRCZ I OKOLIC Autor: Agnieszka Żurawska Klasa: III Szkoła: I Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie w Starogardzie Gdańskim Opiekun: Ewa Makowska
Bardziej szczegółowoBADANIE POZIOMU ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA za pomocą skali porostowej. MARCINKOWO marzec 2016r. Klasa III wych. Jolanta Putra
BADANIE POZIOMU ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA za pomocą skali porostowej MARCINKOWO marzec 2016r. Klasa III wych. Jolanta Putra Miejsce badań: Przystanek 1 : drzewa przy szkole w Marcinkowie Przystanek 2:
Bardziej szczegółowoRÓŻNORODNOŚĆ GATUNKOWA BIOTY POROSTÓW NA TERENIE REZERWATU NIEBIESKA DOLINA. Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Josepha mgr Paulina Szymon
RÓŻNORODNOŚĆ GATUNKOWA BIOTY POROSTÓW NA TERENIE REZERWATU NIEBIESKA DOLINA Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Josepha mgr Paulina Szymon Conrada Klasa II ZimakGórnisiewicz Społecznego Piekarczyk Towarzystwa
Bardziej szczegółowoAnna Matwiejuk*, Kamila Korobkiewicz*
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 52, 2012 r. Anna Matwiejuk*, Kamila Korobkiewicz* POROSTY JAKO WSKAŹNIKI STANU ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA NA TERENIE NARWI (PODLASIE, PÓŁNOCNO- -WSCHODNIA POLSKA)
Bardziej szczegółowoBIOINDYKACJA. Bioindykacja
BIOINDYKACJA Bioindykacja jest jedną z podstawowych metod oceny stanu środowiska przyrodniczego na podstawie reakcji wybrany elementów biologicznych geoekosystemów, czułych na zmiany bilansu energii, biogenów
Bardziej szczegółowoTemat lekcji: Ocena stanu środowiska przyrodniczego. Karty pracy
Temat lekcji: Ocena stanu środowiska przyrodniczego Karty pracy Ćwiczenie nr 1 Obserwacja liścia rośliny nagonasiennej/drzewa iglastego i określenie jego przystosowań, wskazanie stanu zdrowotnego. Wykonaj
Bardziej szczegółowoPorosty zniewolenie czy współpraca?
Porosty zniewolenie czy współpraca? 1 Wzorzec geograficzny brodaczka Gdzie? skały Kora drzew chrobotki Stara rękawiczka ziemia 2 Warunek? 3 Forma plechy Listkowata np. Płucnica islandzka 4 Forma plechy
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć dla klasy V 2 godz. zajęć lekcyjnych. Temat: Badamy stan zanieczyszczenia powietrza w okolicy szkoły - porosty jako biowskaźniki.
Scenariusz zajęć dla klasy V 2 godz. zajęć lekcyjnych Autor: Maria Gorzelak Szkoła Podstawowa Kobylany Temat: Badamy stan zanieczyszczenia powietrza w okolicy szkoły - porosty jako biowskaźniki. Cele lekcji:
Bardziej szczegółowoTemat:Określamy stopień zanieczyszczenia powietrza.
opracowała mgr Teresa Banaszewska Temat:Określamy stopień powietrza. Poziom edukacji: klasa Id Nazwa przedmiotu: biologia Prowadzący: Teresa Banaszewska Czas trwania zajęć: 1 godzina lekcyjna KONSPEKT
Bardziej szczegółowoKilka słów o porostach w Trójmiejskim Parku Krajobrazowym
Kilka słów o porostach w Trójmiejskim Parku Krajobrazowym W trakcie wędrówek po Trójmiejskim Parku Krajobrazowym warto poświęcić nieco uwagi mało znanym i często po prostu niezauważanym jego mieszkańcom,
Bardziej szczegółowoPorosty Królowego Mostu i jego okolic w Puszczy Knyszyńskiej
Fragm. Flor. Geobot. Polonica 8: 237 244, 2001 Porosty Królowego Mostu i jego okolic w Puszczy Knyszyńskiej KATARZYNA KOLANKO i ANNA MATWIEJUK KOLANKO, K. AND MATWIEJUK, A. 2001. Lichens of Królowy Most
Bardziej szczegółowoPorosty jako biowskaźniki zmian w środowisku Karkonoszy
55 lat Karkonoskiego Parku Narodowego Porosty jako biowskaźniki zmian w środowisku Karkonoszy Wiesław Fałtynowicz Jelenia Góra 2014 Porosty jako biowskaźniki zmian w środowisku Karkonoszy Karkonoski Park
Bardziej szczegółowoPodsumowanie naszej pracy w projekcie Trzy Żywioły Grupa pierwsza
Podsumowanie naszej pracy w projekcie Trzy Żywioły Grupa pierwsza Liceum Ogólnokształcące Nr XV Fajfer Dagmara Hormańska Monika Lasota Magdalena Tumaszyk Weronika Plan prezentacji: Organizacje zajmujące
Bardziej szczegółowoWYKORZYSTANIE ORGANIZMÓW DO OCENY STANU ŚRODOWISKA
Szkoła Podstawowa w Wielgolesie im. Rodziny Wyleżyńskich, Wielgolas. WYKORZYSTANIE ORGANIZMÓW DO OCENY STANU ŚRODOWISKA Nauczyciel chemii Prezentacja przygotowana W ramach programu Aktywna Tablica Wielgolas
Bardziej szczegółowoRóżnorodność biologiczna porostów
Różnorodność biologiczna porostów Paulina Woźnica i Izabella Franiel Charakterystyka i budowa porostów Porosty znane już były w czasach starożytnych. Teofrast w IV wieku p.n.e. po raz pierwszy użył terminu
Bardziej szczegółowoPOROSTY WIGIERSKIEGO PARKU NARODOWEGO
Wiesław Fałtynowicz POROSTY WIGIERSKIEGO PARKU NARODOWEGO Zakład Bioróżnorodności i Ochrony Szaty Roślinnej Uniwersytet Wrocławski; e-mail: oenothera8@wp.pl POROSTY GRZYBY orosty Wigierskiego PN badali:
Bardziej szczegółowoZanieczyszczenie atmosfery i terenu wpływa pośrednio na rozwój lasu. Naruszona bowiem zostaje równowaga chemiczna i zmieniony odczyn ph w środowisku
Ochrona lasów Zanieczyszczenie atmosfery i terenu wpływa pośrednio na rozwój lasu. Naruszona bowiem zostaje równowaga chemiczna i zmieniony odczyn ph w środowisku glebowym. Działanie bezpośrednie, jak
Bardziej szczegółowoLichens of the Boćki and its surroundings in Podlasie (NE Poland)
Opole Scientific Society Nature Journal No 42-2009: 49 61 Porosty Miejscowości Boćki i Okolic Na Podlasiu (NE Polska) Lichens of the Boćki and its surroundings in Podlasie (NE Poland) Anna Matwiejuk Department
Bardziej szczegółowoIII.1.13.LICHENOINDYKACYJNA OCENA WARUNKÓW EKOLOGICZNYCH
III.1.13.LICHENOINDYKACYJNA OCENA WARUNKÓW EKOLOGICZNYCH WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO Stwierdzono już wielokrotnie, że całe środowisko przyrodnicze obszaru śląskiego w różnym stopniu podlega silnej presji licznych
Bardziej szczegółowoJak działamy dla dobrego klimatu?
Jak działamy dla dobrego klimatu? Utrzymanie stanu czystości powietrza Zanieczyszczenia powietrza w istotny sposób wpływają na społeczeństwo. Grupy najbardziej narażone to: dzieci, osoby starsze oraz ludzie
Bardziej szczegółowoKIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE
KIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE OCENA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA W KIELCACH W 2011 ROKU NA PODSTAWIE BIOMONITORINGU JAKO ELEMENTU MONITORINGU PRZYRODNICZEGO W REALIZACJI EKOROZWOJU ORAZ ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM
Bardziej szczegółowoEvernia divaricata (Parmeliaceae) in the Polish Carpathians
ROCZNIKI BIESZCZADZKIE 18 (2010), str. 414 418 Robert Kościelniak Received: 27.04.2010 Zakład Botaniki Reviewed: 30.06.2010 Instytut Biologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie 31 054 Kraków, ul. Podbrzezie
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ ZAJĘĆ TERENOWYCH Z PRZYRODY
SCENARIUSZ ZAJĘĆ TERENOWYCH Z PRZYRODY Temat: Poznajemy las w najbliżej okolicy ścieżka dydaktyczna. Uczeń powinien: I. CELE OPERACYJNE: Oznaczyć za pomocą klucza lub atlasu pospolite gatunki drzew leśnych,
Bardziej szczegółowo6. Grzyby Fungi Porosty. Autor: Sandra Olszewska. Wstęp
6. Grzyby Fungi 6.2. Porosty Autor: Sandra Olszewska Wstęp Katedra Taksonomii Roślin i Ochrony Przyrody Wydział Biologii Uniwersytetu Gdańskiego Porosty to inaczej grzyby zlichenizowane lub grzyby lichenizujące;
Bardziej szczegółowoCHCEMY WIEDZIEĆ, JAKIM POWIETRZEM ODDYCHAMY W NASZYM MIEŚCIE I OKOLICY. Scenariusz zajęć lekcyjnych z zakresu edukacji ekologicznej w gimnazjum
1 CHCEMY WIEDZIEĆ, JAKIM POWIETRZEM ODDYCHAMY W NASZYM MIEŚCIE I OKOLICY Scenariusz zajęć lekcyjnych z zakresu edukacji ekologicznej w gimnazjum MAŁGORZATA SKOCZYLAS Jest to propozycja sposobu realizacji
Bardziej szczegółowoMonitoring i ocena środowiska
Monitoring i ocena środowiska Monika Roszkowska Łódź, dn. 12. 03. 2014r. Plan prezentacji: Źródła zanieczyszczeń Poziomy dopuszczalne Ocena jakości powietrza w Gdańsku, Gdyni i Sopocie Parametry normowane
Bardziej szczegółowoSZKOLNY PROGRAM EKOLOGICZNY
SZKOLNY PROGRAM EKOLOGICZNY GIMNAZJUM PUBLICZNE W GORZYCACH WIELKICH 3 I Cele edukacyjne: 1. Uświadomienie zagrożeń środowiska naturalnego wynikających z gospodarczej działalności człowieka. 2. Budzenie
Bardziej szczegółowoISBN
ISBN 978-83-61607-86-1 ISBN 978-83-61607-86-1 Chronione porosty nadrzewne zadrzewień przydrożnych Klucz do oznaczania i opisy gatunków Poznań 2012 Wydawca Drukarnia i Wydawnictwo ProDRUK 61-611 Poznań,
Bardziej szczegółowoKARTY PRACY DO MONITORINGU POWIETRZA, GLEBY I WODY Autorzy: Helena Janikowska Danuta Kryger Lidia Rybak
KARTY PRACY DO MONITORINGU POWIETRZA, GLEBY I WODY Autorzy: Helena Janikowska Danuta Kryger Lidia Rybak Nr 1 Badanie zanieczyszczeń powietrza za pomocą skali porostowej Nr 2 Badanie zanieczyszczenia powietrza
Bardziej szczegółowoBADANIE STOPNIA ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA DWUTLENKIEM SIARKI I ZAPYLENIA POWIETRZA NA TERENIE MIEJSCOWOŚCI ŁABĘDŹ
BADANIE STOPNIA ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA DWUTLENKIEM SIARKI I ZAPYLENIA POWIETRZA NA TERENIE MIEJSCOWOŚCI ŁABĘDŹ Toruń 2016 Hipoteza badawcza Przedmiot i cel badania Przedmiotem badania jest stopień zanieczyszczeń
Bardziej szczegółowoJakość powietrza w Aglomeracji Krakowskiej na przykładzie Gminy Zabierzów
Jakość powietrza w Aglomeracji Krakowskiej na przykładzie Gminy Zabierzów Anetta Kucharska Kierownik Wydziału Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami Urząd Gminy Zabierzów Gmina Zabierzów Liczba mieszkańców
Bardziej szczegółowo2. Wyposażenie bazy sprzętu przeciwpożarowego stanowi w szczególności:
Dziennik Ustaw Nr 73-3950- Poz. 824 10. 1. Zabezpieczeniu przeciwpożarowemu lasów służą pasy przeciwpożarowe w lasach położonych przy obiektach mogących stanowić zagrożenie pożarowe lasu. 2. Wyróżnia się
Bardziej szczegółowoWychowanie ekologiczne w kl.vi
Wychowanie ekologiczne w kl.vi Autor: Burczyk T. 20.04.2008. - 2000 ZSP Kleszczewo Kościerskie Wychowanie ekologiczne w klasie szóstej Założeniem Wychowania Ekologicznego jest zbliżenie ucznia do przyrody.
Bardziej szczegółowoChronione i zagrożone gatunki porostów epifitycznych fitocenoz leśnych okolic Nowego Tomyśla
Chrońmy Przyrodę Ojczystą 64 (3): 92 08 Chronione i zagrożone gatunki porostów epifitycznych fitocenoz leśnych okolic Nowego Tomyśla DARIA ZARABSKA Zbiory Przyrodnicze, Wydział Biologii Uniwersytet im.
Bardziej szczegółowo1.16. PROGRAM POMIAROWY M1: EPIFITY NADRZEWNE
1.16. PROGRAM POMIAROWY M1: EPIFITY NADRZEWNE Wiesław Fałtynowicz (Uniwersytet Wrocławski) Epifitami w naszej szerokości geograficznej są prawie wyłącznie porosty i mszaki. Do oceny jakości środowiska
Bardziej szczegółowoZasoby leśne Polski funkcje lasów / zadrzewień
Zasoby leśne Polski funkcje lasów / zadrzewień czym jest las? Las (biocenoza leśna) kompleks roślinności swoistej dla danego regionu geograficznego, charakteryzujący się dużym udziałem drzew rosnących
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE Z MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA W 2009 ROKU
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W RZESZOWIE DELEGATURA W JAŚLE SPRAWOZDANIE Z MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA W 2009 ROKU Stanowisko pomiarowe: ŻYDOWSKIE Jasło, luty 2010 r. 1. Położenie i najbliższe
Bardziej szczegółowoPlanowanie zajęć terenowych na lekcjach biologii w klasie piątej
Planowanie zajęć terenowych na lekcjach biologii w klasie piątej Anna Kimak-Cysewska 2019 Co mówi podstawa programowa? W ramach przedmiotu biologia powinny odbywać się zajęcia terenowe (umożliwiające realizację
Bardziej szczegółowoOpracowanie: Lech Krzysztofiak Anna Krzysztofiak
Inwentaryzacja barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi i niecierpka gruczołowatego Impatiens glandulifera na obszarach Natura 2000 "Dolina Górnej Rospudy" oraz "Ostoja Augustowska" Opracowanie: Lech
Bardziej szczegółowo8. Stan geoekosystemów polski w roku 2007 podsumowanie 8. STAN GEOEKOSYSTEMÓW POLSKI W ROKU 2007 PODSUMOWANIE
8. STAN GEOEKOSYSTEMÓW POLSKI W ROKU 2007 PODSUMOWANIE Badania w ramach Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego w roku hydrologicznym 2007 prowadzone były na siedmiu Stacjach Bazowych: Koniczynce,
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK NR 6 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DOTYCZĄCA PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MICHAŁOWO - ARONIOWA W POZNAN
ZAŁĄCZNIK NR 6 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DOTYCZĄCA PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MICHAŁOWO ARONIOWA W POZNANIU DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA Fot.1. Ulica Aroniowa Fot.2.
Bardziej szczegółowoWYZWANIA EKOLOGICZNE XXI WIEKU
WYZWANIA EKOLOGICZNE XXI WIEKU ZA GŁÓWNE ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ UWAŻANE SĄ: -przemysł -transport -rolnictwo -gospodarka komunalna Zanieczyszczenie gleb Przyczyny zanieczyszczeń gleb to, np.: działalność
Bardziej szczegółowoSzkolny Quiz Wiedzy Ekologicznej
Szkolny Quiz Wiedzy Ekologicznej W dniach 01.12 12.12.2014 r. w naszej szkole, z inicjatywy p. M. Marciniak i p. D. Ambrochowicz, odbyła się II edycja Szkolnego Quizu Wiedzy Ekologicznej, którego celem
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA EDUKACYJNE W EKOCENTRUM WROCŁAW
Fundacja EkoRozwoju serdecznie zaprasza do udziału w bezpłatnych zajęciach w ramach projektu: ZAJĘCIA EDUKACYJNE W EKOCENTRUM WROCŁAW Oferujemy czterogodzinne bezpłatne zajęcia terenowe prowadzone przez
Bardziej szczegółowoLider Lokalnej Ekologii. Temat w edycji 2017/2018 Ciepło i bezpiecznie prowadzony przez Komunalny Związek Gmin Dolina Redy i Chylonki
Lider Lokalnej Ekologii Temat w edycji 2017/2018 Ciepło i bezpiecznie prowadzony przez Komunalny Związek Gmin Dolina Redy i Chylonki Ogólne informacje dotyczące realizacji projektu w placówce Szkoła Podstawowa
Bardziej szczegółowoTwórcza szkoła dla twórczego ucznia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
SCENARIUSZ LEKCJI PRZEDMIOT: BIOLOGIA TEMAT: Struktura ekosystemu i jego funkcjonowanie AUTOR SCENARIUSZA: mgr Agnieszka Kowalik OPRACOWANIE ELEKTRONICZNO GRAFICZNE : mgr Beata Rusin TEMAT LEKCJI Struktura
Bardziej szczegółowoLichenobiota województwa lubuskiego na terenach obszarów Natura 2000
Piotr Grochowski Lichenobiota województwa lubuskiego na terenach obszarów Natura 2000 Porosty wokół nas Obszary Natura 2000 w województwie lubuskim SPECJALNE OBSZARY OCHRONY SIEDLISK 202 Lichenobiota województwa
Bardziej szczegółowoStan powietrza wokół szkoły. Scenariusz lekcji dla klas IV VI SP
Stan powietrza wokół szkoły Scenariusz lekcji dla klas IV VI SP Autorka scenariusza: Kinga Kasprzycka Szkoła Podstawowa im. J. Beaupre w Sygneczowie Konsultacja merytoryczna/metodologiczna i redakcja:
Bardziej szczegółowoZagrożenie eutrofizacją i zakwaszeniem ekosystemów leśnych w wyniku koncentracji zanieczyszczeń gazowych oraz depozytu mokrego
Zagrożenie eutrofizacją i zakwaszeniem ekosystemów leśnych w wyniku koncentracji zanieczyszczeń gazowych oraz depozytu mokrego Anna Kowalska Zakład Ekologii Lasu Instytut Badawczy Leśnictwa Sękocin Stary,
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ ZAJĘĆ Z PRZYRODY DLA KLASY V UWZGLĘDNIAJĄCY INTEGRACJĘ MIĘDZYPRZEDMIOTOWĄ Temat: Poznajemy środowisko przyrodnicze najbliższej okolicy
SCENARIUSZ ZAJĘĆ Z PRZYRODY DLA KLASY V UWZGLĘDNIAJĄCY INTEGRACJĘ MIĘDZYPRZEDMIOTOWĄ Temat: Poznajemy środowisko przyrodnicze najbliższej okolicy Cel ogólny: określamy położenie i walory naszej miejscowości
Bardziej szczegółowoInwentaryzacja zieleni wzdłuż drogi powiatowej nr 2201W
2011 Inwentaryzacja zieleni wzdłuż drogi powiatowej nr 2201W edek Agor Wykonie: Czysta Energia PV Sebastian Machnowski Warszawa, luty 2011 1. OPIS OPRACOWANIA.... 3 1.1. PRZEDMIOT OPRACOWANIA.... 3 1.2.
Bardziej szczegółowoAir quality estimation using the lichenoindicative method
Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska ISSN 1733-4381, vol. 17, issue 1 (2015), p. 89-104 http://awmep.org Air quality estimation using the lichenoindicative method Daria LEWANDOWSKA 1 1 tel.:
Bardziej szczegółowoAnna Matwiejuk*, Kamila Korobkiewicz* STAN BADAŃ BIOTY POROSTÓW W MIASTACH POLSKI STATE RESEARCH LICHEN BIOTA IN POLISH CITIES
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 51, 2012 r. Anna Matwiejuk*, Kamila Korobkiewicz* STAN BADAŃ BIOTY POROSTÓW W MIASTACH POLSKI STATE RESEARCH LICHEN BIOTA IN POLISH CITIES Słowa kluczowe: porosty,
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 2 do uchwały nr 94/17 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 20 czerwca 2017 r.
Załącznik nr 2 do uchwały nr 94/17 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 20 czerwca 2017 r. Opis stanu jakości powietrza w strefie miasto Radom dotyczy roku 2015 1. Lista substancji w powietrzu, ze
Bardziej szczegółowoSKŁAD GATUNKOWY POROSTÓW MIASTA SŁUPSKA NA POMORZU ZACHODNIM THE SPECIES COMPOSITION OF LICHENS IN THE TOWN OF SŁUPSK ON THE WEST POMERANIA
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 4 2007 SKŁAD GATUNKOWY POROSTÓW MIASTA SŁUPSKA NA POMORZU ZACHODNIM THE SPECIES COMPOSITION OF LICHENS IN THE TOWN OF SŁUPSK ON THE WEST POMERANIA Ireneusz
Bardziej szczegółowoPorosty epifityczne miasta Karpacza (Karkonosze, SW Polska)
53 Porosty-epifityczne-miasta-Karpacza-(Karkonosze,-SW-Polska) 53 Porosty epifityczne miasta Karpacza (Karkonosze, SW Polska) Epiphytic lichens of the town Karpacz (Karkonosze Mts, SW Poland) AGNIESZKA
Bardziej szczegółowoCYKL: ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA
Magdalena Szewczyk Dział programowy : Ekologia CYKL: ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA temat lekcji : Przyczyny i rodzaje zanieczyszczeń powietrza. Cele lekcji w kategoriach czynności uczniów ( cele operacyjne):
Bardziej szczegółowoMateriały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia
Człowiek najlepsza inwestycja Materiały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia Autor: dr inż. Anna Kostka Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego
Bardziej szczegółowoKrzewy do ogrodu zielone przez cały rok
Krzewy do ogrodu zielone przez cały rok Ogród zielony przez cały rok to obecnie żaden problem. Możemy wybierać spośród szerokiej gamy roślin, co pozwoli nam stworzyć kolorowy i zróżnicowany krajobraz.
Bardziej szczegółowoDLACZEGO NIE POWINNO SIĘ SPRZEDAWAĆ I SPALAĆ SŁOMY. Zagospodarowanie resztek pożniwnych i poprawienie struktury gleby
DLACZEGO NIE POWINNO SIĘ SPRZEDAWAĆ I SPALAĆ SŁOMY Zagospodarowanie resztek pożniwnych i poprawienie struktury gleby Substancja organiczna po wprowadzeniu do gleby ulega przetworzeniu i rozkładowi przez
Bardziej szczegółowoPorosty Parku Szczytnickiego we Wroc³awiu
173 Porosty-Parku-Szczytnickiego-we-Wroc³awiu 173 Porosty Parku Szczytnickiego we Wroc³awiu Lichens of Szczytnicki Park in Wroc³aw (SW Poland) MONIKA DIMOS M. Dimos, Zak³ad Bioró norodnoœci i Ochrony Szaty
Bardziej szczegółowoSYSTEM POMIAROWY, METODY BADAŃ
SYSTEM POMIAROWY, METODY BADAŃ Meteorologia A1 Program meteorologia realizowany jest na wszystkich Stacjach Bazowych w oparciu o automatyczne stacje meteorologiczne firmy Vaisala. Równolegle na wybranych
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK NR 5A PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DOTYCZĄCA PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OSIEDLE ZODIAK W POZNANIU
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DOTYCZĄCA PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OSIEDLE ZODIAK W POZNANIU ZAŁĄCZNIK NR 5A DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA Fot.1. Zabudowa wielorodzinna
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W POZNANIU DELEGATURA W KALISZU
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W POZNANIU DELEGATURA W KALISZU Zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki i dwutlenkiem azotu na terenie powiatów objętych działalnością Delegatury WIOŚ w
Bardziej szczegółowoEko Ja. czyli jak dbam o powietrze. Scenariusz bloku zajęć dla gimnazjum
Eko Ja czyli jak dbam o powietrze Scenariusz bloku zajęć dla gimnazjum Autorka scenariusza: Justyna Dedo Publiczne Gimnazjum im. ks. Jana Patrzyka w Lipinkach Konsultacja merytoryczna/metodologiczna i
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE
JAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE Badania przeprowadzone w Warszawie wykazały, że w latach 1990-2007 w mieście stołecznym nastąpił wzrost emisji całkowitej gazów cieplarnianych o około 18%, co przekłada się
Bardziej szczegółowoKomentarz Sesja letnia 2012 zawód: technik ochrony środowiska 311[24] 1. Treść zadania egzaminacyjnego wraz z załączoną dokumentacją
Komentarz Sesja letnia 2012 zawód: technik ochrony środowiska 311[24] 1. Treść zadania egzaminacyjnego wraz z załączoną dokumentacją 2. Przykładowe rozwiązania zadania egzaminacyjnego wraz z komentarzem
Bardziej szczegółowoGmina: Szamotuły (m. Szamotuły), Pniewy ( m. Pniewy) Celem inwestycji jest budowa obwodnicy Pniew i Szamotuł (DW 184)
I.12. Przebudowa układu komunikacyjnego Wronki- autostrada A2. 12 Przebudowa układu komunikacyjnego Wronki- autostrada A2 Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat:
Bardziej szczegółowoZmiany bioty porostów rezerwatu Dębina koło Wągrowca
BADANIA FIZJOGRAFICZNE R. I SERIA B Botanika (B59) str. 173 183 Zmiany bioty porostów rezerwatu Dębina koło Wągrowca Zmiany bioty porostów rezerwatu Dębina Wojciech Gruszka Akademia Wychowania Fizycznego,
Bardziej szczegółowoDepartament Zrównoważonego Rozwoju Biuro Ochrony Przyrody i Klimatu
Departament Zrównoważonego Rozwoju Zanieczyszczenia powietrza Zanieczyszczenia powietrza to wszelkie substancje (gazy, ciecze, ciała stałe), które znajdują się w powietrzu atmosferycznym, ale nie są jego
Bardziej szczegółowoSmog groźny nie tylko zimą
Smog groźny nie tylko zimą Latem, gdy temperatury oscylują w okolicy 30 C, a prędkość wiatru nie przekracza 2 m/s, szczególnie nad dużymi miastami może pojawić się brunatna mgła. To smog fotochemiczny.
Bardziej szczegółowoCelem inwestycji jest budowa obwodnicy m. Świeca w ciągu drogi wojewódzkiej nr 444
I.50. Droga nr 444 m. Świeca. 50 Droga nr 444 m. Świeca Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat ostrowski Gmina: Odolanów (Świeca, Huta, Mościska) Celem inwestycji
Bardziej szczegółowoWniosek. o wydanie zezwolenia na wykonanie czynności zakazanych wobec gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną
Gdańsk, dnia 22.09.2015 r. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gdańsku ul. Chmielna 54/57 80-748 Gdańsk Wniosek o wydanie zezwolenia na wykonanie czynności zakazanych wobec gatunków dziko występujących
Bardziej szczegółowoNiska emisja SPOTKANIE INFORMACYJNE GMINA RABA WYŻNA
Niska emisja SPOTKANIE INFORMACYJNE GMINA RABA WYŻNA Obniżenie emisji dwutlenku węgla w Gminie Raba Wyżna poprzez wymianę kotłów opalanych biomasą, paliwem gazowym oraz węglem Prowadzący: Tomasz Lis Małopolska
Bardziej szczegółowoPorosty (Ascomycota lichenisati) okolic Brzegu Dolnego i Obornik Œl¹skich ko³o Wroc³awia (Polska po³udniowo-zachodnia)
43 Porosty-(Ascomycota-lichenisati)-okolic-Brzegu-Dolnego-i-Obornik-Œl¹skich-ko³o-Wroc³awia 43 Porosty (Ascomycota lichenisati) okolic Brzegu Dolnego i Obornik Œl¹skich ko³o Wroc³awia (Polska po³udniowo-zachodnia)
Bardziej szczegółowoCZYM ODDYCHAMY? Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. Płock, styczeń 2014 r.
CZYM ODDYCHAMY? Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Płock, styczeń 2014 r. TROCHĘ DETALI TECHNICZNYCH STACJE POMIAROWE TROCHĘ DETALI TECHNICZNYCH WNĘTRZE STACJI dwutlenek siarki SO 2,
Bardziej szczegółowoDOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA ZAŁĄCZNIK NR 6 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DOTYCZĄCA PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBSZARU MICHAŁOWO-BOBROWNICKA W POZNANIU Fot.1. Zabudowa
Bardziej szczegółowoAktualny stan jakości powietrza w Warszawie
Aktualny stan jakości powietrza w Warszawie XII Forum Operatorów Systemów i Odbiorców Energii i Paliw CZYSTE POWIETRZE W WARSZAWIE jako efekt polityki energetycznej miasta Warszawa, 23 października 2015
Bardziej szczegółowoWpływ rozwoju elektromobilności w Polsce na zanieczyszczenie powietrza
Wpływ rozwoju elektromobilności w Polsce na zanieczyszczenie powietrza Paweł Durka (1) Joanna Strużewska (1,2) Jacek W. Kamiński (1,3) Grzegorz Jeleniewicz (1) 1 IOŚ-PIB, Zakład Modelowania Atmosfery i
Bardziej szczegółowoOpracował: Marcin Bąk
PROEKOLOGICZNE TECHNIKI SPALANIA PALIW W ASPEKCIE OCHRONY POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO Opracował: Marcin Bąk Spalanie paliw... Przy produkcji energii elektrycznej oraz wtransporcie do atmosfery uwalnia się
Bardziej szczegółowoWpływ motoryzacji na jakość powietrza
Instytut Pojazdów Samochodowych i Silników Spalinowych Marek Brzeżański Wpływ motoryzacji na jakość powietrza Spotkanie Grupy Roboczej ds. Ochrony Powietrza i Energetyki Urząd Marszałkowski Województwa
Bardziej szczegółowoKatarzyna Sawicka-Kapusta, Marta Zakrzewska
6. SIARKA I METALE CIĘŻKIE W POROSTACH (D1) Podtytuł: "Ocena zanieczyszczeń powietrza na podstawie zawartości siarki i metali ciężkich w porostach w roku 2009 - okazy naturalne" Katarzyna Sawicka-Kapusta,
Bardziej szczegółowoMarta Jańczak-Pieniążek
Projekt Bioróżnorodność Opolszczyzny skarbem dziedzictwa przyrodniczego (nr decyzji RPOP.05.01.00-16-0001/15-00) współfinansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego
Bardziej szczegółowoChemia. 3. Która z wymienionych substancji jest pierwiastkiem? A Powietrze. B Dwutlenek węgla. C Tlen. D Tlenek magnezu.
Chemia Zestaw I 1. Na lekcjach chemii badano właściwości: żelaza, węgla, cukru, miedzi i magnezu. Który z zestawów badanych substancji zawiera tylko niemetale? A Węgiel, siarka, tlen. B Węgiel, magnez,
Bardziej szczegółowoKAMPANIA EDUKACYJNA. w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem. Rzeszów, 9 września 2012r. Marszałek Województwa Podkarpackiego
KAMPANIA EDUKACYJNA w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem Andrzej Kulig Dyrektor Departamentu Ochrony Środowiska w Urzędzie Marszałkowskim w Rzeszowie Rzeszów, 9 września 2012r. Wstęp Kampania
Bardziej szczegółowoBiota porostów rezerwatu przyrody Diabli Skok koło Szwecji (północno-zachodnia Polska)
ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 67 (1): 55 61, 2011 Biota porostów rezerwatu przyrody Diabli Skok koło Szwecji (północno-zachodnia Polska) The lichen flora of the Diabli Skok nature reserve near Szwecja
Bardziej szczegółowoMONITORING ŚRODOWISKA Z WYKORZYSTANIEM POROSTÓW
Ekonomia i Środowisko 2 (49) 2014 Anna Matwiejuk, dr Uniwersytet w Białymstoku adres korespondencyjny: Instytut Biologii ul. Świerkowa 20 B, 15-950 Białystok e-mail: matwiej@uwb.edu.pl Anna Matwiejuk MONITORING
Bardziej szczegółowoNiska emisja sprawa wysokiej wagi
M I S EMISJA A Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Suwałkach Sp. z o.o. Niska emisja sprawa wysokiej wagi Niska emisja emisja zanieczyszczeń do powietrza kominami o wysokości do 40 m, co prowadzi do
Bardziej szczegółowoAKTUALNY STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY SOSNOWICA W ZAKRESIE JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO
AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY SOSNOWICA W ZAKRESIE JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO mgr inŝ. Andrzej Karaś Lubelska Fundacja Ochrony Środowiska Naturalnego Jakość powietrza atmosferycznego
Bardziej szczegółowoJADWIGA SYRKO-BOLACZEK
JADWIGA SYRKO-BOLACZEK e-mail: mailto:twinbass@tlen.pl NAUCZYCIELKA BIOLOGII GIMNAZJUM IM. MACIEJA RATAJA W ŻMIGRODZIE TYTUŁ: DZIAŁANIA EKOLOGICZNE W SZKOLE - Jak zainteresować młodzież gimnazjalną ekologią?
Bardziej szczegółowoGodne ochrony stanowisko rzadkich i zagro onych porostów w Lasach Wichrowskich (Pojezierze Olsztyñskie)
Godne ochrony stanowisko rzadkich i zagro onych porostów w Lasach Wichrowskich (Pojezierze Olsztyñskie) Noteworthy locality for the protection of rare and threatened lichens in the Wichrowo Forest (the
Bardziej szczegółowoWaloryzacja a wycena funkcji lasu
Waloryzacja a wycena funkcji lasu Gołojuch Piotr, Adamowicz Krzysztof, Glura Jakub, Jaszczak Roman Katedra Urządzania Lasu, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Ekonomiki Leśnictwa, Uniwersytet
Bardziej szczegółowo628 i 842, z 2014 r. poz. 805, 850, 1002, 1101 i 1863, z 2015 r. poz. 222.
projekt ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody Grabowiec Na podstawie art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004
Bardziej szczegółowoBIOINDYKACJA. Bioindykacja
BIOINDYKACJA W ramach systemu pomiarowego ZMŚP realizowane są również programy oparte o wykorzystanie organizmów żywych (roślin i zwierząt) jako bioindykatorów wrażliwych na zmiany bilansu biogenów i substancji
Bardziej szczegółowowww.harcerskanatura.eu PROJEKT
PROJEKT kampania edukacyjna dla dzieci i młodzieży 4 żywioły przyjaciele człowieka cykl konkursów w szkołach główna nagroda w konkursach wymiana dzieci i młodzieży między Partnerami projektu program edukacyjny
Bardziej szczegółowoDZIAŁ BOTANIKA. Różnorodność świata roślin
DZIAŁ BOTANIKA Różnorodność świata roślin Zajęcia prowadzone od wiosny do jesieni umożliwiają poznanie pospolitych gatunków roślin. Wprowadzane lub systematyzowane są podstawy morfologii. Celem zajęć jest
Bardziej szczegółowoOcena wpływu rozwoju elektromobilności na stan jakości powietrza
Ocena wpływu rozwoju elektromobilności na stan jakości powietrza Paweł Durka (1) Joanna Strużewska (1,2) Jacek W. Kamiński (1,3) Grzegorz Jeleniewicz (1) Paweł Czapski (1) 1 IOŚ-PIB, Zakład Modelowania
Bardziej szczegółowoKoło przyrodnicze inŝ. Mag Ewa Nesterowicz mgr Magdalena Szywała
Koło przyrodnicze inŝ. Mag Ewa Nesterowicz mgr Magdalena Szywała I. Charakterystyka programu: Program koła przyrodniczego przeznaczony jest dla uczniów klas IV-VI wykazujących zainteresowanie przyrodą.
Bardziej szczegółowoSprawozdanie z badań jakości powietrza wykonanych ambulansem pomiarowym w Tarnowskich Górach w dzielnicy Osada Jana w dniach
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W KATOWICACH DELEGATURA W CZĘSTOCHOWIE ul. Rząsawska 24/28 tel. (34) 369 41 20, (34) 364-35-12 42-200 Częstochowa tel./fax (34) 360-42-80 e-mail: czestochowa@katowice.wios.gov.pl
Bardziej szczegółowo