Otwarte Zasoby Edukacyjne w twoim języku, tak jak chcesz

Transkrypt

1 Otwarte Zasoby Edukacyjne w twoim języku, tak jak chcesz

2 AUTORZY Monique Udnaes, Gard Titlestad and Øystein Johannessen RECENZENCI W czasie pisania tego dokumentu korzystaliśmy z komentarzy wielu ekspertów oraz partnerów z projektu LangOER. Wszystkim serdecznie dziękujemy PARTNERZY Cor van der Meer, Marit Bijlsma, Fryske Akademy, Holandia (Koordynator projektu) Katerina Zourou, Giulia Torresin, Ioannis Lefkos, Web2Learn, Grecja (Project management) Elena Shulman, Valentina Garoia, European Schoolnet, Belgia Sylvi Vigmo, Linda Bradley, University of Gothenburg, Szwecja Malgorzata Kurek, Anna Skowron, Akademia im. Jana Długosza w Czestochowie, Polska Vaiva Zuzeviciute, Mykolas Romeris University, Litwa Gard Titlestad, Monique Udnaes, Øystein Johannessen, International Council for Open and Distance Education, Norwegia Anne-Christin Tannhäuser, European Foundation for Quality in E-learning, Belgia Sanita Lazdina, Ilga Suplinska, Solvita Pošeiko, Rezekne Higher Education Institution, Łotwa OPRACOWANIE GRAFICZNE Stefanos Xenakis TŁUMACZENIE Małgorzata Kurek, Anna Skowron ZNAJDŹ NAS Twitter #LangOER Slideshare LangOER Mendeley LangOER: OER and languages Diigo Group Best content in OER and languages Facebook LangOER Teachers group langoer@eun.org Publikacja dostępna na licencji Creative Commons Attribution 4.0 International License. Ten projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej.. Projekt lub publikacja odzwierciedlają jedynie stanowisko ich autora i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w nich zawartość merytoryczną. Data publikacji: 7 stycznia Proszę cytować jako: Udnaes, M., Titlestad, G., Johannessen, Ø. (2014). Policy Brief - Open Educational Resources in your Own Language, in your Way. LangOER consortium Page 2 of 17

3 1. Streszczenie W wielu krajach europejskich tzw. otwieranie edukacji oraz Otwarte Zasoby Edukacyjne (OZE) nie tylko zyskują na znaczeniu, ale stają się wręcz priorytetem na liście zadań edukacyjnych. Otwarte zasoby - do tej pory istniejące na peryferiach rynku usług edukacyjnych - stopniowo wchodzą w jego główny obieg 1, choć ich dostępność w językach używanych rzadziej niż np. język angielski wciąż jeszcze pozostawia wiele do życzenia. Biorąc pod uwagę to, jak ważne jest istnienie otwartych zasobów edukacyjnych w językach narodowych, zalecane jest by organizacje rządowe: formułowały własne strategie wsparcia OZE w rzadziej używanych językach; współpracowały z sektorem prywatnym, publicznym, rynkowym oraz edukacyjnym w celu dbania o jakość zasobów; inicjowały i nadzorowały powstawanie otwartych systemów i standardów tak, by umożliwić pełną kompatybilność repozytoriów OZE z funkcjonującymi już systemami (np. przez zapewnienie zgodnych ze sobą aplikacji, usług oraz treści nauczania). Przewaga OZE nad tradycyjnymi materiałami edukacyjnymi polega na tym, że użytkownik ma prawo do ponownego ich wykorzystania, modyfikacji, tworzenia kopii oraz rozpowszechniania utworów pochodnych. W ten sposób otwartość zasobów: umożliwia w pełni legalne i zarazem bezpłatne wykorzystanie materiałów; poszerza zakres dostępu do bezpłatnej edukacji; poprawia jakość materiałów z których mogą korzystać uczniowie; zwiększa innowacyjność, kreatywność oraz stały rozwój; umożliwia szybki rozwój kursów i programów edukacyjnych; zmniejsza koszt kształcenia na odległość oraz kształcenia hybrydowego (ang. blended learning); gwarantuje stały i niezakłócony dostęp do wysokiej jakości materiałów online. 2. Wprowadzenie 2.1. Definicje Otwarte zasoby Edukacyjne to według definicji Deklaracji Paryskiej (UNESCO, 2012: 1) materiały służące do nauczania, uczenia się oraz prowadzenia badań, znajdujące się w jakimkolwiek medium zarówno cyfrowym jak i innym, pozostające w domenie publicznej, bądź tez materiały udostępnione na wolnych licencjach, umożliwiających bezpłatny dostęp, wykorzystanie, dostosowywanie oraz dalsze rozpowszechnianie danego materiału bez żadnych ograniczeń. Wolne licencje oparte są na definicji 1 Weller M. (2014). The battle for Open. 2 ICDE Media press, 5 grudzień, Page 3 of 17

4 własności intelektualnej, określonej przez odpowiednie konwencje międzynarodowe; uznają one autora danego zasobu. Główne elementy Otwartej Edukacji to zarówno Otwarte Zasoby Edukacyjne (OZE), jak i otwarte kursy edukacyjne typu MOOC (ang. Massive Open Online Courses). Tematem niniejszej publikacji są Otwarte Zasoby Edukacyjne. Potrzeba wspierania rozwoju Otwartych Zasobów Edukacyjnych w rzadziej używanych językach jest odczuwalna w całej Europie. Większość mieszkańców krajów europejskich to albo użytkownicy języków które, choć są językami narodowymi, nie mają statusu języków tak popularnych jak język angielski (np. estoński, norweski i rumuński) lub też członkowie wspólnot używających języków mniejszościowych (np. języka fryzyjskiego lub języków lapońskich) Sytuacja obecna Choć w ostatnich latach rządy krajów europejskich zaproponowały strategie wspierające rozwój otwartej edukacji, a nawet przeprowadziły związane z tym zmiany legislacyjne, to jednak niewiele z tych inicjatyw w sposób bezpośredni dotyczy otwartych zasobów Na poziomie globalnym, UNESCO oraz organizacja Commonwealth of Learning (CoL) zorganizowały w 2012 roku Światowy Kongres Otwartych Zasobów Edukacyjnych, w czasie którego przyjęto Deklarację Paryską nawołującą do tego, by materiały edukacyjne tworzone ze środków publicznych były publikowane na otwartych licencjach. Jednym z zaleceń było wsparcie strategii oraz polityki rozwoju OZE w ramach szerszych strategii rozwoju edukacji. Stosunkowo niedawnym wydarzeniem jest wspólny apel o podtrzymanie wysiłków na rzecz wsparcia instytucji rządowych w propagowaniu wykorzystania OZE 2, który prezesi, rektorzy oraz kanclerze reprezentujący szereg różnych instytucji akademickich z całego świata wystosowali do ICDE oraz do UNESCO. W Europie otwarte zasoby są wspierane przez Komisję Europejską dzięki inicjatywie Otwieranie Edukacji. Jej celem jest propagowanie nauczania i uczenia się za pomocą technologii komputerowych oraz treści cyfrowych, głównie za pośrednictwem OZE. Raport sporządzony przez grupę unijną d/s Modernizacji Szkolnictwa Wyższego (październik 2014) podkreśla znaczenie w pełni wolnego dostępu do zasobów edukacyjnych; przy zamówieniach publicznych otwartość licencji powinna być warunkiem niezbędnym tak, by treści mogły być modyfikowane, odtwarzane i wykorzystywane w nowym kontekście (Zalecenie 13). 2 ICDE Media press, 5 grudzień, Page 4 of 17

5 Choć ogromna ilość materiałów edukacyjnych jest już obecnie publikowana w formie OZE, to ich dostępność w językach innych niż angielski nie jest powszechna. Sporadycznie występują one w rzadziej używanych językach. Wykres 1: Liczba zasobów opublikowanych na otwartych licencjach wzrosła z 50 milionów w roku 2006 do ponad 1 miliarda obecnie. Liczba ta obejmuje wszelkie rodzaje zasobów. 3 Badanie przeprowadzone w ramach projektu unijnego LangOER 4 pokazuje, że zastosowanie precyzyjnej definicji UNESCO uwypukla szczególnie niekorzystną sytuację zasobów dostępnych w rzadziej używanych językach. Pomimo to można wskazać przynajmniej kilka godnych uwagi inicjatyw europejskich, takich jak Federica we Włoszech 5, Periodica na Łotwie (Latvian National Digital Library) 6, NDLA w Norwegii 7, Scholaris w Polsce (najznamienitszy przykład finansowanej przez rząd platformy OZE) 8, RURA we Francji 9 oraz Wikiwijs w Holandii Jakie potencjalne korzyści ma dla instytucji rządowych adaptowanie, promowanie oraz wspieranie Otwartych Zasobów Edukacyjnych w rzadziej używanych językach? 3.1 Zwiększona efektywność Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) 11 spodziewa się że otwarte dzielenie się przyspieszy powstawanie nowych zasobów uczeniowych, będzie LangOER publications & reports. Open Educational Resources (OER) in less used languages: a state of the art report - July OECD s report: Giving knowledge for free: the Emergence of Open Educational Resources. Page 5 of 17

6 stymulować wewnętrzny rozwój i innowacje oraz pomoże instytucjom śledzić wewnętrzne i zewnętrzne wykorzystanie materiałów. Istnienie repozytoriów OZE w językach lokalnych jest ważne dla tych uczących się, którzy pozostają poza systemem szkolnym. Umożliwiają one synchronizację trybu uczenia się w systemie nieformalnym z oficjalnymi programami edukacyjnymi. Tego rodzaju repozytoria umożliwią również proces uczenia się przez całe życie i są wsparciem dla systemu kształcenia ustawicznego. Unijna inicjatywa polityki wielojęzyczności znana jako Inicjatywa Barcelońska mówi, że każdy obywatel winien znać poza językiem ojczystym dwa języki dodatkowe. Polityka wielojęzyczności stanowi ważny argument w dyskusji na temat wspierania rozwoju Otwartych Zasobów Edukacyjnych w rzadziej używanych językach. Ponadto, jest ona ważnym elementem działań politycznych w zakresie kultury, rozwoju młodzieży, integracji społecznej, uczenia się przez całe życie oraz zatrudnienia. Udowodniona efektywność OZE budzi oczekiwania, że zasoby te zostaną włączone we wszystkie systemy edukacyjne. Infografika ilustrująca historię otwartych zasobów pokazuje, jak bardzo rozprzestrzeniło się ich wykorzystanie w różnych sektorach edukacji od początków w latach 1999/ Lepsza jakość uczenia się i nauczania Według UNESCO 12, wykorzystanie języka rodzimego danego dziecka jest w edukacji szkolnej jednym z niezbędnych warunków pomyślnego przebiegu procesu uczenia się oraz jego rozwoju intelektualnego. Fakt ten powinien zachęcić rządy do promowania języków narodowych w Internecie. Tymczasem, według badań A. Kornai 13, pomimo tego, że Internet oferuje ogromne możliwości uczenia się w różnych językach, tylko mniej niż 5% z obecnie używanych języków jest obecnych online. Korzystanie z OZE w rzadziej używanych językach winno zachęcić zarówno nauczycieli, jak i uczących się do udziału w debatach na temat poprawy jakości kształcenia oraz do krytycznej refleksji na ten temat. Zasoby, które można ponownie wykorzystywać oraz przetwarzać mogą podkreślić rolę kapitału ludzkiego nauczycieli w tworzeniu otwartych zasobów i w sprawowaniu pieczy nad nimi UNESCO report- Mother tongue matters: local language as a key to effective learning Page 6 of 17

7 3.3 Potencjalne oszczędności Materiały edukacyjne stworzone dzięki funduszom publicznym i udostępnione na otwartych licencjach przyczyniają się do redukcji kosztów nie tylko w sposób bezpośredni, ale i poprzez zwrot kosztów inwestycji. W świetle przyjętej ostatnio Deklaracji Paryskiej, Sir John Daniel, były dyrektor generalny Organizacji Commonwealth of Learning oraz David Killion, amerykański ambasador przy UNESCO napisali, że OZE, dzięki łatwości dostępu i adaptacji, mogą być rozwiązaniem światowego kryzysu edukacyjnego i w ten sposób przyczynić się do zrównoważonego przyrostu ekonomicznego - jeśli tylko rządy krajów będą przygotowane do działania. Z perspektywy uczących się, OZE znacznie redukują koszt nabycia podręczników. Według organizacji Creative Commons podręczniki opublikowane na otwartych licencjach wygenerowały oszczędności rzędu 100 milionów dolarów. 14 Publikowane są też inne badania szacujące potencjalne oszczędności, jakie studentom przynosi dostęp do otwartych podręczników. 15 Raport OZE opublikowany przez OER Research Hub w najnowszym podsumowaniu donosi, że 88.4% uczących się przyznaje, że ich decyzja o korzystaniu z OZE była motywowana brakiem kosztów z tym związanych. 16 Jeśli chodzi o instytucje, na przykład Broward College Online 17, dzięki korzystaniu z otwartych podręczników oszczędza rocznie około dolarów. 3.4 Potencjał innowacyjności Według OER Evidence Report (OER Research Hub), 79.4% nauczycieli wykorzystuje OZE jako źródło nowych pomysłów i inspiracji. OZE umożliwiają stosowanie nowych rodzajów ewaluacji. G. Conole i U. Ehlers twierdzą, że organizacje, które stosują Otwarte Praktyki Edukacyjne coraz częściej wykorzystują też OZE. Do oceny materiałów stosuje się takie metody oceny jakości jak wzajemna walidacja, wzajemna refleksja oraz strategie wzajemnej oceny. 18 OZE, to również możliwość zwiększenia mobilności na terenie Europy. Społeczność zgormadzona wokół OZE przy UNESCO docenia ogromny potencjał jaki drzemie w http: oraz Broward College Online Case Study: Page 7 of 17

8 OZE w językach lokalnych. Dotyczy on zachowania i rewitalizacji języków, edukacji i rozwoju prowadzącego do zmniejszenia ubóstwa. 19 Dirk Van Damme (OECD/CERI) twierdzi, że różne sposoby dzielenia się materiałami i wiedzą prowadzą do innowacyjności w edukacji. Otwarte Zasoby Edukacyjne (OZE) mogą być postrzegane jako innowacja społeczna raczej niż technologiczna, która kryje w sobie potencjał zreformowania (nie zrewolucjonizowania) edukacji, pod warunkiem jednak, że zasoby te będą odnosiły się do tego co już wiemy o uczeniu się oraz odpowiadały na potrzeby nauczycieli. Jego zdaniem OZE to okno ukazujące jak w przyszłości społeczeństwa badacze i edukatorzy będą gromadzić i przetwarzać wiedzę: poprzez dzielenie się, kolaborację czy w ramach tzw. wspólnoty praktyk (ang. community of practice) 4. Jakie są główne wyzwania dla rządów w zakresie przyjmowania i promowania otwartych zasobów edukacyjnych w rzadziej używanych językach? 4.1.Brak odpowiednich strategii i regulacji, a także konieczność przekształcenia polityki w działanie Według raportów POERUP dotyczących strategii europejskich i międzynarodowych, które są istotne dla OZE "istnieje bardzo niewiele aktywnych strategii krajowych dotyczących otwartej edukacji a te, które powstały, nie poruszają tematu OZE". Wyniki badań pokazują, że "nauczyciele akademiccy doceniają ideę OZE i są gotowi podjąć to wyzwanie 20, ale potrzebują wsparcia na poziomie krajowym/instytucjonalnym. Nie tylko rządy, ale także instytucje oraz osoby prywatne muszą zaangażować się w to, aby strategie stały się konkretnymi działaniami. Poziom oddolnych inicjatyw należy wspierać poprzez odpowiednie inicjatywy na szczeblu krajowym i odwrotnie: żadne strategie nie dadzą efektów, jeśli pozostaną tylko deklaracjami. Odpowiednim tego przykładem jest Wikiwijs, - platforma OER dla nauczycieli uruchomiona przez holenderskie Ministerstwo Edukacji, aby poprawić dostęp do cyfrowych zasobów edukacyjnych. 21 Skrzyżowanie odgórnych inicjatyw z działaniami oddolnymi winno owocować skuteczną reformą edukacji To właśnie strategie narodowe są niezwykle potrzebne jako katalizatory dla inicjatywy oddolnych. "Mimo istnienia wielu inicjatyw odgórnych promujących OZE (zwłaszcza w odniesieniu do otwartych podręczników), to przykłady strategii oddolnych należą do rzadkości Oates,L. (2009). Coming up short in the OER movement: African Language OERs OER Research Hub, OER Evidence Report Page 8 of 17

9 Choć postęp w kierunku otwartości oraz promowania OZE jest znaczący, osiągnięcie sukcesu jest częściowo utrudnione z powodu niechęci do samej idei otwartości. To właśnie strategie mogą pomóc zmienić negatywny klimat wokół OZE oraz zaproponować kierunki dialogu i partnerstwa na szczeblu krajowym i międzynarodowym Brak wiedzy na temat istnienia, wykorzystania oraz wpływu dobrej jakości OZE "Francuskie dziedzictwo pedagogiczne jest bogate w otwarte zasoby, ale ani nauczyciele, ani uczniowie nie wiedzą o ich istnieniu ani nie wiedzą, jak je ponownie wykorzystać (Touse, 2014). 23 Wiedza na temat tego jak i gdzie znaleźć odpowiednie zasoby edukacyjne jest jednym z największych wyzwań dla właściwego wykorzystania OZE, przy czym znajomość dobrych repozytoriów OZE jest znikoma. 24 Istnieje bardzo niewiele systemów mapowania OZE, wśród nich POERUP, OER Research Hub 25 oraz projekt LangOER. Czynione są starania, aby zmierzyć ich wpływ, tak jak dzieje się to w przypadku projektu ROER4D. Uzyskanie informacji zwrotnej od użytkowników otwartych zasobów jest utrudnione, bowiem większość OZE jest dostępna w sposób otwarty, bez potrzeby ich rejestrowania. Dlatego większość inicjatyw związanych z tworzeniem map repozytoriów zależy od tego czy użytkownicy OZE przekazują informacje na ich temat. Według E. Allen i J. Seaman (2014) 26 : amerykańscy nauczyciele akademiccy oceniają, że jakość OZE jest mniej więcej taka sama jak tradycyjnych zasobów edukacyjnych" "Największą barierą dla wykorzystywania OZE pozostaje postrzeganie czasu i wysiłku potrzebnego do znalezienia zasobów oraz przeprowadzenia ich ewaluacji." Można by przypuszczać, że małe rynki OZE (takie jak OZE w rzadziej używanych językach) nie będą mogły zaistnieć w taki sam sposób jak te zdominowane przez język angielski. Jednakże rynki kataloński i walijski pokazują coś zupełnie przeciwnego: OZE mogą prosperować, a także rozwijać się pomimo tego, ze ich zasięg jest stosunkowo niewielki OER Research Hub Page 9 of 17

10 4.3. Językowe i kulturowe przeszkody na drodze do korzystania z OZE Różnorodność językowa jest często traktowana jako bariera, a nie jako walor. Świadczy o tym chociażby to, że nauczyciele mogą nie wiedzieć, jak sobie radzić z nią w klasie. Oprócz tego powszechny jest brak świadomości co do tego, że wielojęzyczność wzbogaca edukację. Dotarcie do społeczności wielojęzycznych na terenie całej Europy oraz tych, które posługują się rzadziej używanymi językami będzie możliwe, jeśli dostępne zasoby będą pozwalały na ich dostosowanie do danego kontekstu. Muszą być na tyle adaptowalne, aby mogły zostać wykorzystane w kontekście kulturowym i językowym innym niż ten, w którym powstały, co dobrze oddaje angielski termin travel well. Tłumaczenie OZE na inne języki jest jedną z opcji, ale opieranie się tylko na tłumaczeniu materiału dydaktycznego podważa budowanie potencjału wiedzy w ramach własnego kontekstu kulturowego. Jeśli OZE nie będą oferowane w rzadziej używanych językach, to uczniowie i nauczyciele zaczną ich poszukiwać w językach dominujących, co z kolei osłabi zasoby edukacyjne w językach narodowych Brak dobrych modeli Fragmentacja, obawa przed słabą jakością, brak zachęt czy słaby rynek to problemy, które można rozwiązać i przezwyciężyć, jeśli zastosuje się ekologiczne podejście do OZE. Norwegia opracowała taki model dla kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym (patrz: Przykład 3). Model ten opiera się na przekonaniu, że edukacja jest dobrem wspólnym, a opracowanie zasobów edukacyjnych powinno się odbywać ze środków publicznych. Pozwala to na uwolnienie materiału na licencji Creative Commons, a tym samym umożliwienie jego ponownego wykorzystania, remiksowania, adaptowania i redystrybucji. Zdefiniowany ekosystem OZE ma być pomocny w sprawnym ich włączeniu w główny nurt edukacyjny Kultura oparta na otwartym dzieleniu się nadal nie jest w pełni rozumiana, akceptowana ani zakorzeniona w systemie edukacji. Kultura i zwyczaje pochodzące z tradycyjnego sektora wydawniczego oraz świata opartego na słowie drukowanym są przenoszone do świata cyfrowego, podczas gdy wymagane jest ich przekierowanie. OZE nadal są postrzegane przez branżę wydawniczą jako zagrożenie dla tradycyjnego obiegu podręczników i innych materiałów edukacyjnych. Page 10 of 17

11 5. Zalecenia dotyczące polityki rozwoju Dokumenty dotyczące strategii, które zostały opublikowane przez kluczowe organizacje mogą stanowić źródło inspiracji dla strategii narodowych ukierunkowanych na OZE. Organizacje te to Grupa EU High Level Group 27, Rejestr Open Policy 28 (przykłady strategii zatwierdzonych na poziomie krajowym oraz na poziomie instytucji państwowych) oraz Open Policy Network 29 (zapewnia wsparcie dla twórców strategii oraz dla Rozwoju Strategii jak również stanowi przegląd narzędzi opracowanych przez OER Africa). Na forum dotyczącym strategii zorganizowanym wspólnie przez ICDE i UNESCO 30 zasugerowano zastosowanie kilku zasad umożliwiających holistyczne podejście do otwarcia edukacji, OZE oraz otwartego dostępu. Raporty krajowe UNESCO IITE 31 takie jak sprawozdanie dla Francji opublikowane w październiku 2014 zapewniają przegląd dostępnych zasobisk i inicjatyw, a także przedstawiają perspektywy oraz rekomendacje dla dalszego rozwoju. Wniosek, który nasuwa się autorom niniejszego dokumentu jest następujący: w celu stworzenia korzystnych warunków wykorzystania OZE w rzadziej używanych językach, organizacje rządowe powinny: formułować własne strategie wsparcia OZE w rzadziej używanych językach; współpracować z sektorem prywatnym, publicznym, rynkowym oraz edukacyjnym w celu zapewnienia i monitorowania jakości OZE; inicjować i nadzorować powstawanie otwartych systemów i standardów, tak by umożliwić pełną kompatybilność repozytoriów OZE z funkcjonującymi już systemami (zapewniać i akceptować treści nauczania oraz te aplikacje oraz serwisy, które są z nimi kompatybilne) Rządy powinny przyjąć strategie narodowe mające na celu wspieranie Otwartych Zasobów Edukacyjnych w rzadziej używanych językach. Aby umożliwić pełne wykorzystanie OZE oraz ułatwić użytkownikom uczenie się w kontekście językowym własnego kraju, rządy powinny rozwinąć holistyczną i konsekwentną politykę zmierzającą w kierunku rozwoju i wykorzystania OZE we własnych językach. Strategie polityczne winny dotykać kluczowych kwestii, takich jak finansowanie, budowanie potencjału, dzielenie się oraz kwestie regulacyjne. Strategie 27 EU High Level Group calls for targeted funding to boost use of new technologies in higher education Open policy registry: 29 Open policy Network: Touzé S. (2014). Open educational Resources in France: Overview, perspectives and Recommendations. UNESCO IIETE: Moscow. Page 11 of 17

12 krajowe oraz instytucjonalne powinny również zawierać mechanizmy dotyczące zachęt, monitorowania zasobów oraz ich oceny. Pomimo tego, że nasze rekomendacje dotyczą głównie decyzji w sprawie strategii krajowych, decyzje dotyczące strategii na poziomach regionalnym, lokalnym oraz instytucjonalnym są równie kluczowe w kwestii korzystania z OZE. Decyzje dotyczące strategii popieranie otwartego licencjonowania OZE w rzadziej używanych językach są najważniejszym czynnikiem gwarantującym wykorzystanie tych zasobów i zmaksymalizowanie korzyści z nich płynących. Przykład 1. Przykład Otwartych Podręczników: Inicjatywy z zachodniej Kanady W kwietniu 2014 roku, trzy prowincje zachodniej Kanady podpisały dokument Memorandum of Understanding, na mocy którego zgodziły się na współpracę w zakresie dzielenia się, wykorzystywania i adaptowania OZE. Inicjatywa ta wykorzystuje wsparcie, jakiego udzieliło Ministerstwo Edukacji w Kolumbii Brytyjskiej państwowym uczelniom tej prowincji w celu stworzenia otwartych podręczników dla 40 najbardziej popularnych kursów akademickich dwóch pierwszych lat studiów. W maju 2014 r inicjatywa otrzymała fundusze na dalsze 20 otwartych podręczników do kształcenia umiejętności i do przedmiotów technicznych. Ministerstwo Edukacji w Albercie zobowiązało się także we współpracy z innymi prowincjami do przekazania 2 mln USD na wsparcie OZE." Rory McGreal, Przewodniczący OZE przy ICDE. Przykład 2. Holandia: Inicjatywa Wikiwijs Wikiwijs to odgórny program, który został uruchomiony przez Ministerstwo Edukacji w 2008 roku. Cała zawartość znajdująca się w repozytorium została udostępniona na licencji Creative Commons typu CC-BY lub CC-BY-SA. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości, Wikiwijs dysponuje mechanizmami wzajemnej oceny oraz wyznacznikami jakości zagwarantowanymi przez organizacje partnerskie. Celem Wikiwijs jest nie tylko rozwój i wykorzystanie OZE, ale również wspieranie nauczycieli w tworzeniu własnych w pełni profesjonalnych materiałów oraz kursów. Holenderscy nauczyciele otrzymują za pośrednictwem platformy Wikiwijs 650 tysięcy elementów, z których mogą zbudować własne lekcje oraz 35 tysięcy gotowych scenariuszy lekcyjnych. W lutym 2014 roku w czasie debaty dotyczącej strategii Creative Commons Naprawdę Otwarta Edukacja, odbywającej się w Parlamencie Europejskim, Robert Schuwer z Open Universiteit Nederland przekazał informację, że rząd holenderski właśnie ogłosił rozpoczęcie programu, którego celem jest coroczne przekazanie 1 miliona EUR na rozwój otwartej edukacji oraz edukacji online na poziomie szkolnictwa wyższego Page 12 of 17

13 5.2 Rządy i organizacje rządzące powinny współpracować z sektorem prywatnym, publicznym, rynkowym oraz edukacyjnym w celu zapewnienia i monitorowania jakości OZE Społeczność gromadząca się wokół OZE oraz strony potencjalnie nimi zainteresowane są rozrzucone i mają niewiele wspólnej przestrzeni dla współpracy, finansowania i rozwoju. Na poziomie krajowym, rządy i agencje krajowe winny zachęcać do współpracy, działając jako katalizator zwiększonej i innowacji w zakresie OZE. Współpraca taka powinna obejmować możliwość partnerstwa miedzy sektorami publicznym i prywatnym Należy przy tym wykorzystać istniejące już i dobrze działające platformy, jak na przykład norweski model NDLA. Modele służące do stymulowania i zachęcania do korzystania z OZE w rzadziej używanych językach powinny koncentrować się na następujących działaniach: włączenie wykładowców, nauczycieli oraz sektora wydawniczego; tworzenie i produkcja OZE; korzystanie z zamówień publicznych lub instytucjonalnych, w zależności od sytuacji; zapewnienie odpowiedniej jakości; przechowywanie; zapewnienie użytkownikom przyjaznego dostępu; rozpoznawanie nowych potrzeb w zakresie otwartych zasobów edukacyjnych. Przykład 3: Norweska platforma National Digital Learning Arena (NDLA) jest przykładem eko-modelu OZE działającego na szczeblu krajowym. W 2006 Norweskie Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych zainwestowało kwotę 50 mln NOK w cyfrowe zasoby uczeniowe dla szkół ponadgimnazjalnych. Rady gminne stały się na drodze zmian legislacyjnych odpowiedzialnymi za zarówno drukowane, jak i cyfrowe zasoby edukacyjne, po czym rozpoczęły współpracę mającą na celu przygotowanie otwartych zasobisk. Wynikiem wspomnianej współpracy jest platforma NDLA, która angażuje w swoje działania rynek, nauczycieli oraz uczniów. Obecny budżet operacyjny NDLA wynosi 8 milionów Euro. NDLA jest organizacją wirtualną, a dzięki łączeniu środków administracyjnych, koszty utrzymania platformy są na poziomie minimalnym. Page 13 of 17

14 Platforma NDLA jest partnerstwem publicznym, a jej współwłaścicielami jest 18 (z 19) rad gminnych w Norwegii. Celem tego partnerstwa jest zapewnienie wysokiej jakości otwartych zasobów edukacyjnych z zakresu wszystkich przedmiotów obowiązujących w szkołach ponadgimnazjalnych. Rys. 2: Przykład NDLA pokazuje, że państwo może sprawować pieczę zarówno nad systemem szkolnictwa danego kraju jak i zasobami edukacyjnymi i gwarantować w ten sposób stabilność rynku zarówno dla zasobów tradycyjnych, jak i tych opublikowanych jako otwarte. Page 14 of 17

15 5.3. Rządy powinny inicjować i nadzorować powstawanie otwartych systemów i standardów tak by umożliwić pełną kompatybilność repozytoriów OZE z funkcjonującymi już systemami (np. przez zapewnianie i akceptację kompatybilnych aplikacji, usług oraz treści nauczania). Aby w pełni wykorzystać potencjał OZE, zarówno systemy jak i repozytoria powinny być otwarte w różnych językach, kulturach i krajach. Łatwy dostęp do wysokiej jakości OZE we wszystkich instytucjach, językach i krajach ma znaczący wpływ na uczniów, nauczycieli akademickich i, ogólnie rzecz biorąc na cały system edukacyjny. Ponadto ułatwia on adaptację OZE do danej kultury. Łatwy dostęp jest pochodną kilku, współgrających ze sobą czynników. Są to tłumaczenie, semantyka, metadane, interoperacyjność platform oraz łatwość dostępu do zasobów. Dostępność i bogactwo OZE w językach dominujących, takich jak język angielski, nie powinno być traktowane jako zagrożenie dla zasobów w językach lokalnych, ale jako szansa dla ich rozwoju dzięki temu, że zasoby w językach dominujących mogą być adaptowane do kultur i języków lokalnych. Potrzebne są natomiast krajowe i międzynarodowe standardy oraz ramy klasyfikacji, aby repozytoria mogły być łatwo rozpoznawane oraz dostępne we wszystkich instytucjach, krajach i językach. Sposobem na odblokowanie zasobów powinno być wykorzystanie standaryzowanych narzędzi do importowania i eksportowania OZE. Jak pokazano w sekcji 4.1, głównymi przeszkodami w korzystaniu z OZE na szerszą skalę są trudności w ich wyszukiwaniu oraz ocenianiu. Naszym zdaniem zaoferowanie łatwego i przyjaznego dla użytkownika dostępu do wysokiej jakości OZE może być jest czynnikiem, który znacząco wpłynie na edukację. Jest to strategia długoterminowa, która musi zostać dostatecznie wcześnie rozważona przez takie organizacje międzyrządowe jak UNESCO czy Unię Europejską. Page 15 of 17

16 Bibliografia Bradley, L. & Vigmo, S. (2014). Open Educational Resources (OER) in less used languages: a state of the art report. LangOER consortium de los Arcos, B., Farrow, R., Perryman, L.-A., Pitt, R. & Weller, M. (2014). OER Evidence Report OER Research Hub. European Commission. Press release: EU High Level Group calls for targeted funding to boost use of new technologies in higher education, Brussels 22 October _en.htm Johnson, L., Adams Becker, S., Estrada, V., Freeman, A., Kampylis, P., Vuorikari, R., Punie, Y. (2014). Horizon Report Europe Schools Edition. Office of the European Union and The New Media Consortium POERUP project (2014). Sero Consulting, Deliverable D4.1, Overview of European and international policies relevant for the uptake of OER. _relevant_for_the_uptake_of_oer_v1.0.pdf Van Damme, D. (2014). Open educational resources: sharing content and knowledge differently as a driver of innovation in education Opening keynote at the OER Konferenz Źródła dodatkowe Camilleri A., Ehlers U., Pawlowski J. (2014). State of the Art Review of Quality Issues related to Open Educational Resources (OER). JRC Scientific and Policy Reports. Daniel, J., Killion, D. (2012). Are open educational resources the key to global economic growth? The Guardian Professional, July 4. European Commission (2013). The Opening up Education Initiative Kornai, A. (2013). Digital Language Death Page 16 of 17

17 Kozma, B. R. (2008). Comparative Analysis of Policies for ICT in Education. In Joke Voogt, Gerald Knezek (Eds.) International Handbook of Information Technology in Primary and Secondary Education, volume 20, pp Springer POERUP Project (2014). Country reports. Schwach, V. & Mæsel, E. (2013). Pensum i høyere utdanning hvilke læremidler brukes? Kartlegging av praksis i utvalgte fag. Rapport 29/ Śliwowski, K. & Grodecka, K. (2013). Open Educational Resources in Poland: Challenges and Opportunities. UNESCO: Moscow. UNESCO (2014). Education For All Global Monitoring Report 2013/ Wiley, D., Green C. & Soares, L. (2012). Dramatically bringing down the cost of education with OER: How open education resources unlock the door to free learning. Centre for American Progress and EDUCAUSE Zourou, K. (2014). Why do OER matter for less-used languages? Blog post, July 11 Przydatne linki UNESCO has a policymakers toolkit for ICT in education: Language Policy in Estonia: British Columbia Campus OpenED: Example of national policy decision: India: Wales Open Education Declaration of Intent, Key Commitments: What is Open Education: Mission of the Open University: OEC consortium: UNISA OER Policy: OER at the UK Open University: Page 17 of 17