ILONA BICZEWSKA. Czy e-learning może podnieść jakość kształcenia na uczelni?

Transkrypt

1 ILONA BICZEWSKA Czy e-learning może podnieść jakość kształcenia na uczelni? Artykuł został opublikowany w książce Wybrane aspekty zarządzania jakością pod redakcją pod red. dr Marka Salerno-Kochana Kraków 2009 ISBN

2 Wstęp Rewolucja technologiczna, która rozpoczęła się na przełomie XX/XXI wieku i wciąż trwa, silnie oddziałuje na człowieka i obszary jego aktywności. Największy postęp i zmiany zachodzą w branży informacyjno-komunikacyjnej. Szczególnie Internet, jako wielowymiarowa przestrzeń z praktycznie niewyczerpanymi nowymi możliwościami, daje podłoże nie tylko dla wymiany informacji, realizacji transakcji internetowych, czy rozrywki, ale także dla sektora edukacji [5, s. 4]. Stąd też obserwuje się coraz większe zainteresowanie platformami edukacyjnym i zagadnieniem e-learningu. O e-learningu w teorii E-learning jest procesem niestacjonarnego nauczania (przekazywania wiedzy i informacji) za pomocą nowoczesnych technologii informatycznych. Technologie te wykorzystywane są do tworzenia, przetwarzania, przesyłania i prezentacji danych, informacji, materiałów szkoleniowych oraz wiedzy. E-learning związany jest z ideą ustawicznego kształcenia i podnoszenia kwalifikacji metodami jak najbardziej skutecznymi.[4, s. 7] Tego typu kursy poza treściami werbalnymi mogą zawierać treści multimedialne, a olbrzymią ich zaletą jest możliwość wykorzystania przez nauczycieli zasobów i aktywności interaktywnych takich jak: forum dyskusyjne, czat, test, quiz, zadanie, itd. Platformy e-learningowe z założenia mają umożliwić tworzenie własnych kursów osobom, które nie muszą być związane zawodowo z branżą informatyczną.[1, s.33] Warto podkreślić, że celem e-learningu nie jest zastąpienie tradycyjnych, stacjonarnych metod nauczania, a jedynie ich uzupełnienie i uatrakcyjnienie przekazu. Podejście nauczania mieszanego (metoda blended learning) pozwala na wykorzystanie najlepszych cech nauczania 2

3 stacjonarnego oraz zdalnego (distance learning) przy jednoczesnej możliwości redukcji kosztów i podniesieniu atrakcyjności materiałów dydaktycznych.[4, s. 7] Platformy służące do nauczania na odległość stają się co raz bardziej popularne także w środowiskach akademickich. Coraz więcej uczelni decyduje się na wprowadzanie takiego dodatkowe miejsca do spotkań pomiędzy wykładowcami, a studentami. Przyczyny zainteresowania i rozwoju nauczania na odległość w ostatnich latach można podzielić na: technologiczne relatywna dostępność sieci komputerowych, rozwój nowoczesnych technologii, ekonomiczne wzrost znaczenia wykształcenia przekładający się na wzrost płac, edukacyjno organizacyjne o przewadze konkurencyjnej uczelni decyduje szybkie wprowadzenie na rynek nowych produktów i ofert edukacyjnych, społeczne zmiana charakterystyki studentów, coraz częściej studiują ludzie aktywni zawodowo oraz o zróżnicowanym wieku. [5 s. 5] Korzystanie z e-learningu stwarza szereg możliwości (tab.1.) Tab. 1. Formy e-learningu FORMY E-LEARNINGU 1. Ze względu na dostępność w czasie: Typ synchroniczny nauka na żywo za pośrednictwem elektronicznych środków komunikacji, np. komunikator, Typ asynchroniczny nauka bez jednoczesnej obecności nauczyciela, np. e- mail, forum dyskusyjne, biblioteki e-książek 3

4 wideokonferencja 2. Ze względu na stosowane techniki: Nauczanie wspomagane Radio, telewizja komputerem, np. samouczki, kursy multimedialne 3. Ze względu na relację uczeń nauczyciel: Nauczanie z wykorzystaniem Internetu: jako zbioru informacji, np. strony www jako narzędzia komunikacji, np. czat Kursy z obecnością nauczyciela (w trybie synchronicznym / asynchronicznym) Kursy bez udziału nauczyciela, ale w oparciu o kursy multimedialne Nauka samodzielna, w oparciu o różne dostępne zasoby wiedzy wirtualnej 4. Ze względu na relację do nauczania tradycyjnego: Jako uzupełnienie nauczania tradycyjnego Jako zastąpienie nauczania tradycyjnego 5. Ze względu na stopień formalizacji: Formalne ściśle powiązane z programem uczelni, ustruktualizowane na podstawie 6, s.10 Nieformalne nie będące ściśle powiązane z programem, ale rozwinięci i uzupełnienie zajęć tradycyjnych 4

5 E-learning w praktyce badania własne nad platformą edukacyjną Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Autorka niniejszego opracowania, studentka Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, przeprowadziła ankiety nt: Ocena platformy e-learningowej UEK na wydziale Towaroznawstwa wśród studentów 2-ego, 3-ego i 4-ego roku. Studenci odpowiadali na pytania związane z ich subiektywną oceną jakości platformy edukacyjnej (Moodle) i częstotliwością korzystania z niej. Wyniki zostały przedstawione głównie w formie wykresów, a także opisu słownego. Na pytanie: czy słyszałeś/aś kiedyś o e-leraningu twierdząco odpowiedziało 98% przebadanych, zaś znajomością e-learningu i jego przymiotów wykazało się także sporo, bo 88% studentów. Odpowiedzi na pytanie: jak często korzystasz z Moodle a UEK przestawione są na rysunkach nr 1, 2 i 3. Rys.1. II ROK 9% Rys.2. III ROK 12% Rys.3. 20% 24% 58% 56% 13% 8% raz na tydzień raz na dwa tygodnie raz na miesiąc tylko wtedy kiedy prowadzący to zalecił raz na tydzień raz na dwa tygodnie raz na miesiąc tylko wtedy kiedy prowadzący to zalecił 5

6 Rys.3. IV ROK 3% 7% 10% 80% raz na tydzień raz na miesiąc raz na dwa tygodnie tylko wtedy kiedy prowadzący to zalecił Rys.1.,2.,3. Częstotliwość korzystania z Moodle a przez studentów poszczególnych lat. Studenci Towaroznawstwa rzadko korzystają z własnej inicjatywy z tej platformy, jedynie na wyraźne polecenie prowadzącego zajęcia są oni skłonni do korzystania z zamieszczonych tam materiałów. Na kolejne pytanie: w ilu kursach uczestniczyłeś/aś na platformie UEK studenci odpowiadali w następujący sposób (tab.2.): Tab.2. Uczestnictwo studentów w kursach wirtualnych. Uczestnictwo w kursach wirtualnych Liczba kursów II rok [%] III rok [%] IV rok [%] Ogółem w żadnym powyżej 12-stu

7 Jak widać, przeważająca większość studentów wzięła udział w 1 do 4 kursów, szczególnie w przypadku 2-go roku. Niższy odsetek wśród studentów 3-ciego, a przede wszystkim 4-ego roku można wytłumaczyć faktem, że zmodyfikowana platforma Moodle a w aktualnej wersji istnieje od r., więc prowadzący zajęcia musieli mieć odpowiedni czas na zamieszczenie tam materiałów i kursów. Na następne pytanie: czy uważasz, że w ciągu kolejnych lat studiów Twoja aktywność na Moodle u wzrosła?, 68% ankietowanych stwierdziło, że pozostała bez zmian, u 21% że wzrosła, zaś u 11% że spadła. Tendencja ta pokazuje, że osoby, które korzystały z platformy dalej z niej korzystają, zaś osoby nie korzystające, nadal z niej nie korzystają. Tylko około 1/3 ankietowanych zmieniała w tym zakresie swoje nawyki. Kolejne pytania brzmiały: 1. Czy uważasz że kursy i materiał zamieszczony na platformie pomagają w przygotowaniu do egzaminów? 2. Czy gdyby wzrosło zainteresowanie platformą u prowadzących zajęcia i umieszczaliby oni tam więcej materiałów to korzystałbyś/łabyś więcej z platformy? 3. Czy byłbyś/łabyś zainteresowany/a zamianą tradycyjnych wykładów na wykłady wirtualne? Odpowiedzi kształtowały się następująco (rys. 4.): % tak nie Numer pytania Rys.4. Opinie studentów na temat zapotrzebowania na wykłady w formie wirtualnej. 7

8 Studenci mają podzielone zdania czy materiały na Moodle u pomagają im poszerzyć zasób wiedzy, co można tłumaczyć niedużą liczbą kursów, a także stosunkowo małym urozmaiceniem materiału. Zdecydowana większość studentów deklaruje chęć korzystania z platformy, gdyby była tam zamieszczana większa ilość materiałów. Co ciekawe, studenci podzielili się bardzo równo w opiniach czy chcieliby zamiany tradycyjnych wykładów na wirtualne. Prawdopodobnie wykładowi maruderzy byliby zadowoleni z możliwości dostępu do wykładów bez obecności na zajęciach, niemniej jednak studenci są przyzwyczajeni do tradycyjnych metod nauczania. Dwa końcowe pytania (rys. 5. i 6.) stanowią podsumowanie. Studenci uważają, że platforma w obecnej wersji (a dokładnie rzecz biorąc liczba kursów i dostępnych tam materiałów) nie przyczynia się do poprawy jakości kształcenia (ponad 60%). Niemniej jednak zdecydowana większość studentów ocenia, że większe zainteresowanie platformą (dotyczy to zarówno prowadzących jak i studentów) mogłoby podnieść jakość kształcenia na wydziale Towaroznawstwa. Rys.5. Czy uważasz, że większe zainteresowanie wokół platformy e- learningowej mogłoby podnieść jakość kształcenia na wydziale Towaroznawstwa? % tak nie 0 II rok III rok IV rok ogółem 8

9 Rys.6. Czy uważasz, że platforma e-learningowa podnosi jakość kształcenia na wydziale Towaroznawstwa? % II rok III rok IV rok ogółem tak nie Rys.5.,6. Opinie studentów o e-learningu jako czynniku jakościowym w kształceniu. Wnioski z przeprowadzonych badań Przeprowadzone przez autorkę badania jednoznacznie wskazują, że platforma edukacyjna UEK tylko w niewielkim stopniu spełnia swoją edukacyjną misję. Brakuje zaangażowania zarówno pośród prowadzących zajęcia jak również wśród studentów, liczba kursów jest ograniczona, zaś ich forma nie dość atrakcyjna. Można jednak zaryzykować tezę, że wraz z otwarciem się prowadzących na tę formę przekazu wiedzy, jak również zainteresowaniem tym studentów, Modle UEK mógłby znacząco ułatwić zarówno proces nauczania jak i uczenia się, a tym samym podnieść jakość dydaktyki, zarówno na badanym Wydziale, jak i całej Uczelni. Podsumowanie Na koniec warto postawić pytanie, co dalej będzie z e-learningiem czy za kilka lat zastąpi on tradycyjną kredę i tablicę, czy też pozostanie narzędziem niszowym, wyłącznie w rękach entuzjastów wirtualnych nowinek. Wydaje się, że wiele zalet jakie łączy w sobie e-learning 9

10 (możliwość łatwego dostępu, standaryzacja wiedzy, redukcja kosztów szkoleń itd.) przewyższają wady (dodatkowa spora inwestycja, powierzchowność szkolenia, itd.) i nauczanie na dystans stanie się niezwykle popularnym narzędziem przekazywania i zdobywania wiedzy. Część instytucji już teraz decyduje się na wprowadzanie wyłącznie kursów e-learingowych bądź traktuję to jako metodę uzupełniającą. Zdaniem autorki, najlepsze rezultaty może dać metoda blended learning, niejako łącząca zalety nauczania tradycyjnego i opartego o technologie elektroniczne. Literatura: 1. Eisenbardt T., Wdrażanie rozwiązań e-learningowych jako formy wspomagającej proces kształcenia, w: E-learning jako metoda wspomagająca proces kształcenia, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku, Grańsk Jaskuła T., Stefańczyk M., Technologia informacyjno-komunikacyjna na usługach edukacji, w: E-learning jako metoda wspomagająca proces kształcenia, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku, Gdańsk Rzeźnik M., Nauczanie w klasie wirtualnej i tradycyjnej porównanie, w: E-learning w kształceniu akademickim pod redakcją Dąbrowskiego M. Zając M., Materiały z II ogólnopolskiej konferencji Rozwój e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie wyższym zorganizowanej 17 listopada 2005 roku w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie Warszawa, styczeń Satoła K., E-learning notatki szefa projektu, e-book dostępny na serwerze [stan na: ], wyd. 1, Kraków sierpień Wawrzynkiewicz M., Wstęp do Ocena jakości edukacji elektronicznej w kontekście funkcjonalnym [dokument elektroniczny, stan na: ] : rozprawa doktorska / Małgorzata Wawrzynkiewicz; napisana pod kier. Tadeusza Grabińskiego, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Wydział Zarządzania Wodecki A., Po co e-learning na uczelni?, w: E-learning w kształceniu akademickim pod redakcją Dąbrowskiego M. Zając M., Materiały z II ogólnopolskiej konferencji 10

11 Rozwój e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie wyższym zorganizowanej 17 listopada 2005 roku w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie Warszawa, styczeń Zieliński E.Z., Nauczanie na odległość jako metoda zdobywania wiedzy, Zeszyty Naukowe nr 641 Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków