Mariusz Szyrski Radosław Mędrzycki

Transkrypt

1 RAPORT dotyczący wykorzystywania nowych form nauczania na odległość (e-learning, blended-learning) w dydaktyce prawa w szkołach wyższych - wnioski pokonferencyjne z konferencji pt. Współczesne problemy dydaktyki prawa publicznego, która odbyła się w dniu 26 kwietnia 2013 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Mariusz Szyrski Radosław Mędrzycki Warszawa

2 I. Konferencja pt. Współczesne problemy dydaktyki prawa publicznego najważniejsze ustalenia W dniu 26 kwietnia 2013 roku na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa pt. Współczesne problemy dydaktyki prawa publicznego. Podczas konferencji dyskutowano w trzech panelach: nowe czasy, nowe wyzwania w dydaktyce perspektywa polska, nowe czasy, nowe wyzwania w dydaktyce perspektywa międzynarodowa oraz innowacje w dydaktyce prawa publicznego. II. Czym jest e-learning? Rozwój technologiczny spowodował powstanie nowych możliwości dotyczących komunikowania się na odległość, w tym przekazywania wiedzy. Nowopowstała forma nauczania na odległość (distance learningu) z wykorzystaniem telewizji, magnetowidu, radia, odtwarzacza kaset, płyt CD wraz z dalszym rozwojem technologicznym i informatycznym (powstanie Internetu, urządzeń mobilnych) umożliwiła komunikację dwukierunkową, coraz częściej odbywająca się w tym samym czasie, lub w niedługi czas po wysłaniu komunikatu przez jedną ze stron. Jedną z form nauczania na odległość jest e-learning, różnie definiowany, choć przyjęliśmy, że jest to wersja kształcenia na odległość za pośrednictwem sieci Internet (M. Tanaś, Wizerunki e-learningu poszukiwania..., Trendy 2010, nr 4, s. 7). Wydaje się, że konstytutywnymi cechami e-learningu są: korzystanie z sieci Internet i oddzielenie studenta od wykładowcy w przestrzeni. Pozostałe, wymieniane w literaturze cechy e-learningu (oddzielenie studenta od wykładowcy w czasie, indywidualizacja tempa uczenia się, samodzielność pracy studenta, itp.) są zmiennymi spotykanymi w różnych układach odniesienia. Od 2005 r. e-learning może być wykorzystywany wraz z innymi metodami kształcenia na odległość w polskim szkolnictwie wyższym (por. art. 164 ust. 3 ustawy z 2

3 dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym Dz. U. Nr 164, poz ze zm.). Jego faktyczne stosowanie w edukacji wyższej umożliwiono jednak dopiero po dwóch latach, wraz z wydaniem rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 września 2007 r. w sprawie warunków, jakie muszą być spełnione, aby zajęcia dydaktyczne na studiach mogły być prowadzone z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość (Dz. U. Nr 188, poz. 1347, ze zm.). Obecnie, wraz ze stale rosnącym niżem demograficznym, jednak z drugiej strony coraz bardziej wymagającym nowoczesności technologicznej społeczeństwem informacyjnym, e-learning może stanowić interesująca alternatywę w kształceniu uniwersyteckim. Głównym celem Konferencji było zatem rozpoznanie podstawowych problemów dydaktyki prawa publicznego, a więc pozostający w kompetencjach organizatorów obszar szkolnictwa wyższego i skonfrontowanie go z możliwościami i zagrożeniami, jakie niesie ze sobą stosowanie e-learningu. Zdaniem organizatorów istotnym elementem oprócz zdefiniowania i podzielenia się doświadczeniami płynącymi z wykorzystania e-learningu w szkolnictwie wyższym była opinia samych Studentów na temat zalet i wad nauczania zdalnego. Ankieta dotycząca wykorzystywania nowych technologii w nauczaniu prawa Na potrzeby konferencji została wcześniej przeprowadzona ankieta dotycząca wykorzystywania nowych technologii w szeroko pojętej relacji nauczyciel akademicki student. Badanie objęło 118 studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych, a do udziału w ankiecie zostali zaproszeni studenci z: 1) Uniwersytetu Gdańskiego, 2) Uniwersytetu Jagiellońskiego, 3) Uniwersytetu w Białymstoku, 4) Uniwersytetu Warszawskiego, 5) Akademii Leona Koźmińskiego, 6) Wyższej Szkoły Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego, 7) Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. 3

4 Ankieta została podzielona na sześć części. W części Pytania wprowadzające zadano następujące pytania: a) Proszę ocenić skuteczność kontaktowania się z pracownikami prowadzącymi zajęcia przez Internet, b) Proszę określić poziom własnego zaangażowania w przygotowanie się do zajęć, c) Czy w toku studiów na Pana/Pani uczelni przewidziano zajęcia w formie interaktywnej? W części E-learning zadano pytania: a) Ile zajęć w toku studiów odbywało się w formie e-learningu? b) Która forma/narzędzie e-learningowe najbardziej podoba się Panu/Pani na uczelni? c) Po swoich doświadczeniach z e-learningiem, w jakiej formie wolał(a)by Pan/Pani kontynuować naukę? W części Materiały dydaktyczne zadano pytania: a) Jakiego rodzaju materiały dydaktyczne są dostępne z inicjatywy uczelni w formie elektronicznej? b) Czy na uczelni funkcjonuje wewnętrzna platforma wymiany materiałów dydaktycznych, z której Pan/Pani korzystał(a)? W części Prowadzenie zajęć zadano pytania: a) Czy Pana/Pani zdaniem potrzebna jest zmiana sposobu prowadzenia zajęć na studiach? b) Czy korzystanie z multimedialnych narzędzi dydaktycznych (rzutnik, prezentacje multimedialne) usprawnia współpracę studentów z prowadzącymi zajęcia? c) Czy konieczne jest, aby tematy i sposób prowadzenia zajęć rzeczywistych stanów faktycznych? d) Czy odwoływanie się do rzeczywistych stanów faktycznych pomaga w lepszym opanowaniu materiału? 4

5 W części Multimedialne narzędzia dydaktyczne zadano pytania: a) Jak często nauczyciele akademiccy wykorzystują multimedialne narzędzia dydaktyczne w swojej pracy zawodowej? b) Czy z pomocy multimedialnych narzędzi dydaktycznych w procesie dydaktyki prawa chętniej korzystają Pana/Pani zdaniem: Wnioski z przeprowadzonej ankiety są następujące: 1) W zakresie stosowanych form: a) 30% przebadanych studentów nie miało kontaktu z e-learningiem w swoim dotychczasowym toku studiów, jednocześnie jedynie 15% odbyło w tym trybie co najmniej 3 przedmioty; b) Narzędziem e-learningowym cieszącym się największą popularności są materiały dydaktyczne on-line; c) Tylko 1,7% badanych studentów zdecydowałoby się na w pełni e-learningowy tok studiów; d) Ponad 80% badanych studentów widzi konieczność zmiany prowadzenia zajęć w kierunku ich uelastycznienia, stosowania nowych form i narzędzi dydaktycznych. 2) W zakresie materiałów dydaktycznych: a) Ponad 21% badanych studentów nie miało styczności w czasie swoich studiów z materiałami dydaktycznymi on-line; b) Jedynie 22% badanych studentów skorzystało na swojej uczelni z wewnętrznej platformy wymiany materiałów; c) Ponad 70% badanych studentów uznaje, że multimedialne narzędzia dydaktyczne służą temu, by zajęcia lepiej odpowiadały potrzebom życia codziennego, rzeczywistych stanów faktycznych. 5

6 3) Inne wnioski: a) 80-90% badanych studentów zgadza się, że zajęcia powinny lepiej oddawać realia życia codziennego, opierać się na rzeczywistych stanach faktycznych i uczyć rozwiązywania praktycznych problemów; b) Badani studenci w zdecydowanej większości pozostają wierni pisemnym sprawdzianom ich umiejętności, z tym, że przedmioty ćwiczeniowe woleliby zaliczać kilkukrotnie w ciągu semestru z mniejszych partii materiału; c) 16% badanych studentów dopuszcza zaliczanie przedmiotów ćwiczeniowych na podstawie aktywności w czasie interaktywnych zajęć ukazujących rzeczywiste stany faktyczne. III. E-learning szansa, czy zagrożenie? Niewątpliwie wykorzystywanie e-learningu oraz nowych technologii w nauczaniu prawa niesie ze sobą nieznane dotąd możliwości dydaktyczne. Należy pamiętać, że jest to zawsze relacja dwustronna po jednej stronie z nauczycielem akademickim, po drugiej stronie zaś ze studentem. Biorąc pod uwagę wystąpienia podczas konferencji zarówno podczas wygłaszania referatów, jak i podczas dyskusji, można wskazać pewne ogólne wnioski dotyczące e-learningu oraz nowych technik nauczania na odległość. Wnioski są następujące: 1. Wraz z rozwojem technik internetowych oraz narzędzi komputerowych istnieje obecnie konieczność aktywnego przenoszenia procesu nauczania do Internetu. 2. Dobór metod dydaktycznych zawsze musi być dostosowany do zakładanych celów dydaktycznych, jakie chce się osiągnąć. 3. Posługiwanie się nowymi narzędziami dydaktycznymi nie może obniżać poziomu nauczania prawa w szkołach wyższych forma nie może być ważniejszą kwestią niż sama treść. 4. Warto poszukiwać różnych metod i narzędzi służących do efektywnego przekazania wiedzy, ale w obecnym systemie należy też mieć na uwadze, że podmioty kontrolujące 6

7 (na przykład Polska Komisja Akredytacyjna) oceniają parametrycznie jednostkę, według ustalonego z góry wzorca co narzuca określone wymogi także dla samego procesu nauczania drogą e-learningową. 5. Należy powielać pewne sprawdzone metody stosowane na uniwersytetach zagranicznych (na przykład: szeroki dostęp do zasobów bibliotecznych biblioteki czynne do godz. 24; włączanie studentów do projektów badawczych). 6. Należy szkolić młodych nauczycieli akademickich (na stanowiskach asystentów i adiunktów) w zakresie przygotowywania prezentacji multimedialnych oraz wystąpień publicznych; stanowią oni co do zasady grupę liderów we wprowadzaniu i stosowaniu e- learningu. 7. Najważniejszym problemem nauczania na odległość jest utrzymanie motywacji wśród studentów podczas całego procesu nauczania. W konsekwencji lepsze rezultaty przynosi łączenie zajęć na odległość z zajęciami stacjonarnymi (blended-learning). 8. Materiały dydaktyczne zamieszczane na stronach internetowych i platformach e-learningowych powinny być integralnym dodatkiem do zajęć prowadzonych stacjonarnie. 9. Stosowanie e-learningu może zmniejszyć koszty nauczania, ale z pewnością nie zmniejsza czasu potrzebnego do przygotowania takich materiałów. 10. Stosowanie e-learningu jest ogromną szansą dla uzupełnienia nauczania studentów na studiach niestacjonarnych, którzy mają z zasady ograniczony kontakt z uczelnią. 11. E-learning ułatwia i zasadniczo zwiększa szybkość oceniania studentów. 12. E-learning pozwala na dokładniejszą ewaluację procesu nauczania. Narzędzia informatyczne pozwalają uzyskać informacje dodatkowe, ukryte w procesie stacjonarnego nauczania np. informacje o pytaniach na które udzielono wśród studentów najgorszych odpowiedzi. Informacje takie pozwalają wyrównywać (co do zasady niedostrzegalne w procesie stacjonarnym) braki i opóźnienia wśród studentów. 13. Szerokie stosowanie e-learningu może pozytywnie wpływać na wizerunek uczelni co z kolei może przekładać się na zwiększone możliwości rekrutacyjne. Należy jednak pamiętać, iż Studenci oczekują także osobistego kontaktu z nauczycielem. 7

8 14. W dalszej kolejności należy (wyzwania na przyszłość): a) pogłębiać badania nad oczekiwaniami stron procesu dydaktycznego (uczelnia kadra naukowo-dydaktyczna studenci); b) monitorować obecny postęp technologiczny; c) stworzyć bank dobrych praktyk nauczania na odległość; d) systemowo badać, czy rozwiązania prawne z 2007 r. stanowią barierę dla dobrych praktyk nauczania na odległość w tym e-learningu. 8