Etyka zawodu Urzędnika. Dr Adam K. Gogacz

Transkrypt

1 Etyka zawodu Urzędnika Dr Adam K. Gogacz

2 Etyka Dziedzina aksjologiczna (aksjologia nauka o wartościach) Ethos (gr.) sposób zachowania Zapoczątkowana przez Sokratesa, do grona nauk wprowadzona prze Arystotelesa

3 Etyka Zakres =? Przedmiot =? Podmiot =?

4 Etyka Dobro =? Niedefiniowalne pojęcia

5 Etyka sokratejska Arete (cnota) Cnota = dobro Dobro jest przedmiotem wiedzy Uczę się, ale od siebie Dialog Metoda majeutyczna Metoda elenktyczna Wiem, że nic nie wiem Elitaryzm

6 Etyka arystotelesowska Cnoty: Dianoetyczne Etyczne Złoty środek

7 Etyka greckich szkół

8 Etyka greckich szkół CYNICY CYRENAICY EPIKUREJCZYCY STOICY

9

10 Etyka chrześcijańska I podejście Augustyn II podejście Tomasz Etyka heteronomiczna

11 Renesans Utopie Filozofia i etyka społeczna Machiavelli

12 Machiavelli

13 Prawo natury a moralność

14 Tomasz Hobbes

15 John Locke

16 Jan Jakub Rousseau

17 Etyka kantowska Etyka autonomiczna Etyka obowiązku, podpowiadana przez rozum, przy założeniu, że człowiek jest istotą myślącą i wolną. Człowiek żyje w dwóch światach: przyrody, gdzie jest zdeterminowany i rozumu własnego, gdzie jest wolny. Imperatyw kategoryczny: Postępuj tak, jakbyś chciał aby zasada twego postępowania stała się prawem ogólnym. Człowiek winien być traktowany jako cel sam w sobie, nigdy jako środek.

18 Etyka utylitarystyczna To jest dobre, co użyteczne dla maksymalnej liczby ludzi Bentham rachunek ilościowy Mill rachunek jakościowy Etyka wywodząca się z empiryzmu i zakładająca, że ludzie są z natury równi. Prawo reguluje zasady etyczne i ogranicza wolność, lecz jest ono oparte na zasadzie użyteczności.

19 Etyka personalistyczna Człowiek jest osobą bytem realnym, wolnym, który otwiera się na byt innych ludzi, stąd każdemu człowiekowi przysługuje godność. Godność osobowa Godność osobowościowa

20 Etyka ETYKA OPISOWA Bada istotę dobra, moralnego postępowania, pyta o człowieczeństwo i naszą naturę ETYKA NORMATYWNA (deontologia) Zajmuje się normami, czyli powinnościami METAETYKA Zajmuje się namysłem nad samą etyką. Choćby nad źródłami namysłu nad normami postępowania.

21 Etyka główny podział Relatywizm wszystkie normy mają charakter relatywny. Ponieważ moralność jest częścią kultury, jest od niej zależna. Stąd jest relatywna. Same normy również zależą od sytuacji. Absolutyzm Normy mają charakter absolutny. Są hierarchiczne, więc nie ma problemu w przypadku ich kolizji.

22 Podział ETYKI wg Rudolfa Carnapa: Ze względu na zakres obowiązywania norm moralnych: Teorie obiektywistyczne normy etyczne mają charakter uniwersalny i można je wywieść z ogólnych założeń, a następnie zastosować do wszystkich ludzi. Teorie subiektywistyczne - normy etyczne są wytworem poszczególnych ludzi. Prowadzi to do wniosku, że jeśli istnieją jakieś wspólne normy, to są one wynikiem podobnej zawartości umysłów większości ludzi, lub nawet że nie ma czegoś takiego jak wspólne normy i każdy posługuje się swoim prywatnym systemem nakazów moralnych.

23 Podział ETYKI wg Rudolfa Carnapa: Ze względu na źródło pochodzenia norm moralnych: Naturalizm systemy takie próbują wywodzić normy moralne z nauk przyrodniczych i ew. społecznych. Antynaturalizm systemy takie starają się dowodzić, że normy moralne muszą pochodzić z "góry", np. od Boga lub z przesłanek ściśle racjonalnych bez odnoszenia się do danych eksperymentalnych Emotywizm systemy te traktują nakazy moralne jako wyraz i przedłużenie ludzkich emocji, lub bardziej ogólnie jako efekt działania ludzkiej psychiki i w związku z tym nie ma sensu szukać ani naturalistycznych, ani antynaturalistycznych źródeł tych nakazów, a moralność jest po prostu jednym ze zjawisk psychologicznych.

24 Podział ETYKI wg Rudolfa Carnapa: Ze względu na ocenę zachowań ludzi: Intencjonalizm o moralnej ocenie danego czynu decyduje przede wszystkim motyw. Według tych teorii nie można uznać czynu za moralnie słuszny, niezależnie od jego końcowego efektu, jeśli nie został podjęty z dobrą intencją. Konsekwencjalizm - o moralnej ocenie danego czynu decyduje wyłącznie jego efekt. Jeśli czyn został dokonany bez intencji lub nawet ze złą intencją ale przyniósł dobry efekt, to można go uznać za moralnie słuszny. Normatywizm Dobro i zło to niedefiniowalne pojęcia pierwotne. Dobre w obrębie danego systemu moralnego jest po prostu to, co jest zgodne z nakazami tego systemu. Wobec tego ani motyw, ani efekt nie mają znaczenia w ocenie moralnej danego czynu, lecz po prostu zgodność tego czynu z nakazami moralnymi.

25 Poziomy funkcjonowania Działanie etyka czynu co robić? Istnienie etyka cnoty jakim być?

26 Formy wypowiedzi Opisowa Jasio ma jasne włosy Ekspresywna (oceniająca) Jasio jest głupi jak but Sugestywna A zostawże Jasia! Performatywna Już nie będę Jasiowi dokuczał! Gdzie w tym miejsce na normę?

27 Opis a ocena Opis to wypowiedź prezentująca fakt, o charakterze sprawozdawczym Powinien mieć charakter obiektywny (docelowo) Ocena to wypowiedź o charakterze ekspresyjnym Ma z reguły charakter subiektywny Normy mieszczą się w zakresie wszystkich innych wypowiedzi poza wypowiedzią opisową.

28 NORMA Norma to reguła, przepis charakterze powszechnym. Norma nie opisuje co jest, ale podaje co być powinno. Norma ma charakter powszechny, ale niekoniecznie uniwersalny.

29 Normy Norma powinnościowa Norma zakazująca (represyjna) Norma nakazująca (opresyjna) Nakazująca musi Zakazująca nie wolno Dopuszczająca można Przestrzegająca nie powinno się Określająca czyni się tak, że

30 NORMA MORALNA NORMA PRAWNA Autonomiczna lub Heteronomiczna Heteronomiczna Dyspozycja Człowiek, Bóg Hipoteza + Dyspozycja + (SANKCJA!!!) Zwyczaj, Państwo

31 Formy wyrażania norm Zdania powinnościowe Urzędnik powinien zachowywać się bez zarzutu w pracy i poza nią. Urzędnik nie powinien dopuścić do sytuacji, w której można mu coś zarzucić. Zdania kategoryczne : Urzędnik zachowuje się bez zarzutu w pracy i poza nią. Urzędnik nie dopuszcza do sytuacji, w której można mu coś zarzucić.

32 Gdy nie ma norm mamy nihilizm

33 Anomia Istnienie obok wyznawanych norm moralnych innych przekonań Jest formą usprawiedliwienia czynów niezgodnych z normami Ja wiem, że nie można, ale wszyscy tak robią, więc ja też.

34 Anomia = demoralizacja

35 Źródła usprawiedliwień Racjonalizacja - szukanie sytuacji pozwalających na usprawiedliwienie czynu w danej sytuacji. Jest takim samooszukiwaniem się Uzgadnianie społeczne poprzez praktykę / zwyczaje

36 Typy anomii Anomia indywidualna (osobista) sytuacyjna uogólniona Anomia społeczna (podkultury usprawiedliwień)

37 Anomia zwykle nie jest powszechna usprawiedliwienia działają tylko w takich sytuacjach, dla jakich zostały uzgodnione

38 Dylemat etyczny Sytuacja, w której osoba podejmująca decyzję musi dokonać wyboru, stojąc przed: znaczącym konfliktem wartości pomiędzy różnymi interesami rzeczywistymi alternatywami, które wydają się równie usprawiedliwione istotnymi konsekwencjami dla różnych interesariuszy

39 Próby rozwiązania dylematów etycznych Etycznie błędne podejście: zasada mniejszego zła Etycznie dobre podejście: zasada większego dobra jednakże

40 Dylemat wagonu

41 Problem oceny Stasio wraca do domu z pracy i w skrzynce na listy znajduje apel od organizacji charytatywnej, która prosi o wpłacenie 200 złotych, które w całości zostaną przeznaczone na uratowanie (jedzenie, leki, woda) głodujących w Afryce. Wiadomo z dobrego źródła, że ta organizacja jest godna zaufania zatem pieniądze naprawdę trafią do potrzebujących. Stasio wywalił ulotkę Oceńcie Stasia w skali szkolnej

42 Stasio wraca z pracy samochodem i nagle na środku drogi zauważa mężczyznę ociekającego krwią, z widoczną raną nogi. Mężczyzna rozpaczliwie macha do Stasia, prosząc o pomoc. Stasio widzi, że na drodze nie ma nikogo innego, kto mógłby mu pomóc. Przez chwilę myśli o bałaganie, który ranny mężczyzna narobi w samochodzie czyszczenie tapicerki będzie kosztować 200 zł. Stasio jedzie dalej Oceńcie Stasia w skali szkolnej

43 Etyka praktyczna - deontologia Deontologia etyka powinności; w praktyce etyka związana z działalnością zawodową człowieka. Deontologia lekarska Deontologia prawnicza Deontologia menedżerska i biznesowa Deontologie społeczne: nauczycielska, psychologiczna, etc.

44 Deontologia a kodyfikacja Kodeks zawodowy Czy istnieje potrzeba tworzenia? Jaki ma status? Czy kodeks etyki, czy prawo? Bezwzględność prawa Wytyczne kodeksu ich status Kwestia sankcji

45 Zawód urzędnika Z przekonania? Z przypadku? Z przymusu?

46 Etyka urzędnicza Etyka administracji publicznej Zastępowanie postawy władczej usługową, a ostatecznie partnerską ( oświadczenia zamiast zaświadczeń ), w miarę wzrostu świadomości prawnej obywateli.

47 Potrzeba etyki urzędniczej Nie wystarczy być dobrym (moralnie żyjącym) człowiekiem, by być dobrym urzędnikiem (postępującym etycznie w sytuacjach dylematów właściwych dla funkcji urzędniczej) potrzeba też wskazań specyficznych dla urzędników. Nie wystarczy przestrzeganie prawa oraz kodeksu etyki urzędniczej, by potrafić rozwiązać każdy dylemat etyczny stojący przed urzędnikiem potrzeba też ogólnej podstawy etycznej.

48 Konflikt interesów w administracji Pełnienie przez osobę publiczną, albo członków jej najbliższej rodziny, funkcji lub utrzymywanie kontaktów o charakterze prywatnym, które mogą wpływać na treść urzędowych zachowań w sposób rodzący wątpliwość co do ich bezstronności. Prof. A. Z. Kamiński

49 Rozpoznawanie konfliktu interesów Interesy finansowe (ekonomiczne) bezpośrednie Powiązania ze środowiskami gospodarczymi, stowarzyszeniami Powiązania z partiami, związkami zawodowymi, grupami nacisku Zobowiązania w stosunku do rodziny, środowiska, itp.

50 Korupcja Żądanie, proponowanie, wręczanie lub przyjmowanie, bezpośrednio lub pośrednio, łapówki lub jakiejkolwiek innej nienależnej korzyści - materialnej lub osobistej - lub jej obietnicy, co wypacza prawidłowe wykonanie jakiegokolwiek obowiązku lub inne zachowanie wymagane od osoby otrzymującej nienależną korzyść. (Cywilnoprawna Konwencja o Korupcji Strasburg, 9 listopada 1991 r.)

51 Podarunek - test Czy jest wręczany w dowód wdzięczności? Czy przyjęcie do czegoś zobowiązuje, czy pozwala zachować niezależność? Czy powyższe dotyczy nie tylko sytuacji, ale też przyszłości? Czy można ten fakt upublicznić?