ETYKA W ZAWODZIE NAUCZYCIELA. Natasza Szutta, Uniwersytet Gdański

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ETYKA W ZAWODZIE NAUCZYCIELA. Natasza Szutta, Uniwersytet Gdański"

Tadeusz Bogusław Marcinkowski
8 lat temu
Przeglądów:

1 ETYKA W ZAWODZIE NAUCZYCIELA Natasza Szutta, Uniwersytet Gdański

2 ETYKA OGÓLNA ETYKA STOSOWANA Ogólne teorie etyczne: etyki czynu (etyki zasad) etyki moralnego sprawcy Ich aplikacje do szczegółowych zagadnień etycznych: etyka społeczna etyka polityczna bioetyka etyka zawodowa ETYKA ZAWODOWA NAUCZYCIELA - jest przykładem etyki stosowanej etyki zawodowej, odnoszącej się do problemów przedstawicieli konkretnego zawodu nauczyciela.

3 Najważniejsze współczesne teorie etyczne: 1. Utylitaryzm (zasada użyteczności Maksymalizuj szczęście największej liczby ludzi ); 2. Deontologia (teoria obowiązków) a. Neokantowska (imperatyw kategoryczny: Postępuj zawsze wg takiej maksymy, co do której zgodziłbyś się by stała się prawem powszechnym b. Odwołująca się do kultury, tradycji, intuicji moralnych (pluralizm zasad: m.in. Dotrzymuj obietnic, Nie kłam, Pomagaj potrzebującym, Wynagradzaj krzywdy Szanuj innych 3. Etyka cnót (rezygnuje z formułowania uniwersalnych zasad, proponuje pracę nad swoim moralnych charakterem poprzez ćwiczenie się w cnotach trwałych dyspozycjach do moralnie dobrego działania.)

4 Typy współczesnych teorii etycznych: 1. Etyka czynu Co powinienem czynić? a) Utylitaryzm i deontologia koncentrują się na czynie, obowiązkach moralnych, które powinniśmy swoim działaniem wypełniać. A. utylitaryzm wartość moralna czynu określana na podstawie jego skutków; B. deontologia przestrzeganie rygorów deontycznych (obowiązków moralnych); NEUTRALNA - NIEZAANGAŻOWANA - PERSPEKTYWA WARTOŚCIOWANIA 2. Etyka moralnego sprawcy Kim powinienem być? a) etyka cnót koncentruje się na kondycji moralnej sprawcy działania jego moralnym charakterze, np. jakie cechy i dyspozycje moralne posiada czy jest życzliwy, uczciwy, wierny, chętny do pomocy potrzebującym,, które usprawniają go do moralnie dobrego działania). Dobry moralnie czyn jest zgodny z zasadami cnót oraz kierowany właściwą intencją. ZAANGAŻOWANY PUNKT WIDZENIA (ŻYCZLIWOŚĆ INKLUZYWNA)

5 PROFESJONALIZACJA ZAWODU NAUCZYCIELA Czy nauczyciel to po prostu zawód, taki sam jak każdy inny? Na czym polegałaby taka profesjonalizacja zawodu nauczyciela? 1. Podanie określonych celów i zadań, które powinien nauczyciel realizować: twarde, mierzalne cele i osiągalne wskaźniki efektywności nauczania (wyniki testów, wygrane konkursy, wysokie pozycje w rankingach międzyszkolnych). 1. Zestawu umiejętności dydaktycznych: umiejętności metodycznych (w zakresie prezentowania i egzekwowania przyswojenia materiału dydaktycznego) uczenie pod testy; umiejętności technicznych (wykorzystywanie najnowszych technologii np. informatycznych w procesie dydaktycznym). 1. Zestawu umiejętności organizacyjnych (konkursy, wyjścia) 2. Oddzielenie profesjonalnych relacji od relacji personalnych: Neutralny punkt widzenia (obojętność a życzliwość) 1. Szkoła firma usługowa jak każda inna, sztywno określony zakres obowiązków relacja usługodawca usługobiorca (dziecko, rodzic) umowa o dzieło/ zlecenie.

6 Do budowania etyki zawodowej nauczyciela profesjonalisty - mogą służyć teorie etyczne uprawiane w duchu etyki czynu, koncentrujące się na formułowaniu zasad postępowania ujętych najczęściej w postaci kodeksów etyki zawodowej: Obowiązek dbania o intelektualny, fizyczny i społeczny rozwój uczniów; Obowiązek sprawowania profesjonalnej opieki nad życiem i zdrowiem wychowanków; Obowiązek podnoszenia swoich kwalifikacji dydaktyczno - pedagogicznych (dokształcania się i doskonalenia) oraz zdobywania stopni specjalizacji, w celu podnoszenia efektywności oddziaływań edukacyjnych; Zakaz wykorzystywania dla własnych celów swojej pozycji zawodowej w stosunku do uczniów i ich rodziców; Obowiązek zachowywania szczególnej ostrożności w przekazywaniu szczegółowych informacji o uczniu i jego środowisku rodzinnym Zasady określają jedynie zewnętrzne - behawioralne warunki działania

7 PROFESJONALISTA A DOBRY NAUCZYCIEL Czy dobry nauczyciel to po prostu profesjonalista w swojej dziedzinie? Można mieć dużą wiedzę, metodyczne przygotowanie, znajomość technicznych nowinek, zdolności organizacyjne, wypełniać wszystkie obowiązki, a mimo to nie być dobrym nauczycielem. Poza niekwestionowanym merytorycznym i metodycznym przygotowaniem od nauczyciela oczekuje się CZEGOŚ WIĘCEJ? O tym czymś więcej nie da się mówić językiem etyki zasad, tylko etyki charakteru etyki cnót (nabytych i trwałych moralnych dyspozycji). Od nauczyciela wymaga się określonych cech charakteru, bez których żaden profesjonalista nigdy nie stanie się dobrym nauczycielem. ŻYCZLIWOŚĆ, SZACUNEK DLA INNYCH LUDZI, WRAŻLIWOŚĆ, TROSKĘ, WSPÓŁCZUCIE, MĄDROŚĆ, UCZCIWOŚĆ, SPRAWIEDLIWOŚĆ, ODWAGA, OPANOWANIE, CIERPLIWOŚĆ

8 Budowanie etyki zawodowej nauczyciela powinno poza etyką zasad także bazować na etyce moralnego sprawcy, koncentrującej się na podmiotowych aspektach czynu - postawie moralnej osób wykonujących tę profesję, ich dyspozycjach charakteru - cnotach etycznych. Cnoty etyczne nabyte i trwałe dyspozycje do moralnie dobrego działania - obejmują dwa równoważne aspekty: a. Intelektualny roztropnościowy (mądrość praktyczna) b. Afektywny - właściwe motywy, intencje, uczucia które temu działaniu towarzyszą (życzliwość życzenie dobra)

9 ROZTROPNOŚĆ - MĄDROŚĆ PRAKTYCZNA (aspekt intelektualny) bardzo złożona dyspozycja, nabywana w toku doświadczenia, m.in. obejmuje: moralną percepcję - zdolność do dostrzegania moralnie relewantnych (mających moralne znaczenie) sytuacji, relacji, doświadczeń. Jest wypadkową posiadanych cnót etycznych, doświadczenia, profesjonalnej wiedzy i umiejętności, przekonań etycznych i religijnych; moralną wrażliwość zdolność do odczytywania potrzeb, oczekiwań i interesów innych osób (m. in. uczniów); moralną wyobraźnię zdolność do wczucia się w sytuację innych ludzi; moralną deliberację i decyzję zdolność poszukiwania właściwych odpowiedzi na określone racje moralne oraz podejmowania decyzji, za którymi stoi najwięcej racji moralnych Mądry - roztropny - nauczyciel nie trzyma się sztywnych zasad, tylko analizuje partykularną sytuację (podmiotową uczniów zaangażowanych w konflikt, przedmiotową okoliczności, w których do konfliktu dochodzi), analizuje ją biorąc pod uwagę najszerzej pojęte racje i wydaje decyzję. Nie są to decyzje neutralne, tylko kierowaną troską o dobro uczniów.

10 ŻYCZLIWOŚĆ I TROSKA ZAANGAŻOWANIE 1. Bycie nauczycielem zakłada życzliwość i zaangażowanie w proces edukacyjny uczniów, zarówno ich wychowanie jak i nauczanie. wymaga postawy empatii - wczucia się w sytuację ucznia i próbę jej zrozumienia, które jednak nie oznacza pobłażania i godzenia się na wszelkie ekscesy; zawsze oznacza stawianie w centrum dobra ucznia, nawet jeśli wymaga to przekroczenia pewnych ustalonych zasad; 1. Postawa zaangażowanej troski wg jej przeciwników może być źródłem niesprawiedliwości i wykluczenia. Jej zwolennicy troskę rozumieją inkluzywnie (troskę o dobro każdego ucznia), a nie ekskluzywnie (jedynie wybranych uczniów). Profesjonalna neutralność może skutkować obojętnością. Troska - słuszna miara pomiędzy nadmiarem zaangażowania a obojętnością ( doktryna środka roztropność)

11 ETYKA ZAWODOWA W UJĘCIU ETYKI CNÓT przez dobre moralnie działanie rozumie : Mądre - roztropne (zgodne z zasadami cnót i dopasowane do potrzeb konkretnego człowieka - ucznia, znajdującego się w konkretnych okolicznościach) PARTYKULARYZM VS UNIWERSALIZM i dokonywane z właściwych powodów (rzeczywistej troski o dobro ucznia) PERSPEKTYWA ZAANGAŻOWANA INKLUZYWNA NAUCZYCIEL, LEKARZ, PRAWNIK, NAUKOWIEC? PROFESJA JAK KAŻDA INNA Ich cele odpowiadają na podstawowe prawa człowieka: prawo do ochrony życia, do sprawiedliwego osądu, prawo do edukacji, wiedzy, prawdy.

12 ETYKA ZAWODOWA NAUCZYCIELA nie może być uprawiana jedynie w obrębie etyki czynów i zasad, domaga się uzupełnienia etyką charakteru, w której szczególną rolę przypisuje się trwałym dyspozycjom charakteru, które w zawodzie nauczyciela są równie ważne, co profesjonalne merytoryczne i metodyczne kompetencje.

Podobne dokumenty

KODEKS ETYKI PRACOWNIKÓW NIE BĘDĄCYCH NAUCZYCIELAMI ZATRUDNIONYCH W GŁOGOWSKIM CENTRUM EDUKACJI ZAWODOWEJ W GŁOGOWIE

Załącznik Nr 1 do zarządzenia Nr 04/02 /2014 dyrektora szkoły z dnia 25 lutego2014 roku KODEKS ETYKI PRACOWNIKÓW NIE BĘDĄCYCH NAUCZYCIELAMI ZATRUDNIONYCH W GŁOGOWSKIM CENTRUM EDUKACJI ZAWODOWEJ W GŁOGOWIE