BIOETYKA Wykład 11 Historia, otwarte pytania i problemy. Krzysztof Turlejski. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

Transkrypt

1 BIOETYKA Wykład 11 Historia, otwarte pytania i problemy. Krzysztof Turlejski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

2 Ważne rozróżnienie: opis i ocena Rozróżnienie między zdaniami opisowymi i oceniającymi. To, co JEST, niekoniecznie jest tym co POWINNO być. Co powinno być? Zasada emocjonalnego odczucia. Zasada normy społecznej. Zasada religijna. ALE: ludzie mają różne emocje, uznają różne zasady, wyznają różne religie. Oceny dotyczą zachowań, zdarzeń, stanu rzeczy. Normy prawne - tylko PRZYSZŁYCH zachowań

3 Moralność i etyka Maria Ossowska ( Podstawy nauki o moralności ) po wieloletnich wysiłkach uznała zadanie definicji pojęcia moralność za beznadziejne. Z jednej strony powszechność odczuwania właściwości/niewłaściwości działania, akceptacji/sprzeciwu wobec czynu u ludzi. Z drugiej ogromny subiektywizm kryteriów.

4 Jaka jest podstawa odczuć etycznych? Biologiczne podstawy wartościowania. Odczucia (emocje) PODMIOTU są ważne dla jego pojmowania słuszności moralnej Biologia empatii. Neurony lustrzane Egoizm działania, a jednocześnie wzajemna zależność elementów świata przyrody. Co to jest świadomość? Kto ją ma? Rozległość znaczeniowa wyrazu zwierzę.

5 Koncepcja Leona Petrażyckiego Specyfika poczucia moralnego obowiązku (emocji etycznych) polega na ich jednostronnie imperatywnym charakterze. W odróżnieniu od obowiązków prawnych, moralny wymóg zachowania się w odpowiedni sposób nie jest skorelowany z czyimkolwiek uprawnieniem, czy roszczeniem o wywiązanie się z takiego obowiązku. Nowy Testament: odpłacaj dobrem za zło.

6 Postulat uniwersalizmu sądów moralnych Sądy moralne z zasady powinny być uniwersalne, to jest obowiązywać zawsze i we wszystkich relacjach stron. Niedopuszczalność etyki Kalego. Czy zwierzęta są zobowiązane do moralnego zachowania? Jeżeli nie, to czy dotyczą ich sądy moralne?

7 Uniwersalizacja sądów moralnych Złota reguła moralności: nie rób drugiemu, co tobie nie miło. Jeżeli coś jest moralnie słuszne w stosunku do jednej osoby moralnej, jest też słuszne w stosunku do wszystkich podobnych. ALE: czy to znaczy rób drugiemu, co tobie miło? Poważne spory o zakres uniwersalizacji i generalizacji sądów moralnych.

8 Obiektywizm i subiektywizm etyczny Przez wiele wieków istnienie obiektywnego dobra i zła było niepodważalnym założeniem rozważań etycznych. Spierano się o jego naturę. Platon pojęcie dobra należy do świata idei, na tym świecie ma ono tylko ułomną realizację. Im pełniejsza realizacja, tym większe dobro. Dobro jako emanacja wierzeń religijnych. Dobrem jest to, co jest wolą Najwyższego Stwórcy. Hugo Grotius (1609) dobro to podstawowe prawo natury, niezależne nawet od Boga.

9 Utylitaryzm Benthama Jeremy Bentham (XVIII w) Natura poddała człowieka rządom dwu zwierzchnich władców: przykrości i przyjemności. Im tylko dane jest wskazywać, cosy powinni czynić, oraz stanowić o tym, co będziemy czynili. Do ich tronu przytwierdzono zarazem zasadę słuszności i niesłuszności, z drugiej łańcuch przyczyn i skutków. Dobem jest najlepszy możliwy bilans dodatni dla największej liczby ludzi.

10 Dyskusje z utylitaryzmem Czy istnieje jedno najwyższe dobro? Nieporównywalność różnych dóbr, nieporównywalność racji i odczuć moralnych różnych osób. Pluralizm i subiektywizm wartości. Nieuchronność wyboru i kompromisu. Dylematy wyboru, poświęcenia jednych dóbr dla drugich. Jak poznajemy wartości? Fideizm. Obiektywne skutki. Intuicja moralna.

11 David Hume (XVIII wiek) Krytyka utylitaryzmu Filozofowie zaczynają od opisu jest nie jest, aby nagle przejść do zdań o tym co powinno nie powinno być. JEDNO Z DRUGIEGO NIE WYNIKA. Hume sprawił, że rozdział Bytu i Powinności stał się centralną kwestią refleksji nad podstawami etyki.

12 Konsekwencje myśli Hume a Błąd naturalistyczny DOBRO/ZŁO JEST ODRĘBNĄ CECHĄ FAKTU, NIEZALEŻNĄ OD JEGO WŁASCIWOŚCI EMIPIRYCZNYCH Wątpliwość, czy można uzyskać jakąkolwiek wiedzę obiektywną w kwestiach moralnych. Postulat: podstawą moralności może być albo wiara i objawienie, albo intuicja. Próby zdefiniowania dobra i moralności to beznadziejne zmagania z ograniczeniami języka.

13 Koło Wiedeńskie Początek XX w. Logicy i fizycy. Filozofia i logika powinny być oparte na wiedzy empirycznej. Emotywizm. Emocje, jakie przeżywamy w związku z jakimś wydarzeniem, są kluczowe dla zaklasyfikowania go jako dobra lub zła. Oceny moralne są jedynie ekspresją przeżyć osoby je komunikującej, mające na celu wzbudzenie podobnych odczuć u innych. Relatywizm i subiektywizm moralny.

14 Etyka normatywna Dwa nurty. Etyka obowiązków. Przestrzeganie nakazów i zakazów (n.p. 10 przykazań) jako postulat etyczny. Związki z religiami, nienaruszalność zasad. Etyka cnót. Nawrót do pytania starożytnych filozofów: Jak wieść dobre, spełnione życie. Rola umiaru, złotego środka.

15 Emmanuel Kant (XVIII w.) Imperatyw kategoryczny: postępuj tak, by maksyma twej woli mogła mieć zarazem ważność jako pryncypium prawodawstwa powszechnego. Przykłady: nie kłam. Nie kradnij. Imperatyw ten wiąże bezpośrednio, na mocy praktycznego rozumu. Aby być moralnym, trzeba mieć dobrą wolę i siłę charakteru, aby zachować konsekwencję czynów. Godność i prawa człowieka do życia mają być przestrzegane kategorycznie. Nie istnieją okoliczności, w których mogłyby być naruszone.

16 Etyka konsekwencji Jeremy Bentham (XVIII w.) i John Stuart Mill (XIX w.). Nawiązanie do utylitaryzmu Benthama - obiektywny rachunek szczęścia, przeprowadzony w stosunku do wszystkich zainteresowanych. Krytyka: niepraktyczność rachunku w decyzjach codziennych. Mill; lepsze niedoskonałe rachunki niż nic. Rozwój reguł rachunku moralnego. Współcześnie: Peter Singer.

17 Dwie płaszczyzny myślenia moralnego Richard M. Hare (XX w.). Poziom intuicyjny (emocjonalny). Punkt wyjścia. Poziom krytyczny. Refleksja. Oderwanie od sfery biologicznej. Teoria ta jest podstawą wielu badań nad biologicznymi i ewolucyjnymi korzeniami moralności. Biologicznie uwarunkowane emocje łączą nas ze światem zwierząt. Moralność nie jest jedynie domeną ludzi.

18 Etyka cnót Współczesna gałąź etyki nawiązującej do myśli Arystotelesa. Silne nawiązania do tradycji judeochrześcijańskiej. Pytania: jak powinienem żyć? Kim powinienem się stawać? Jak osiągnąć dobre, spełnione życie? Arystoteles: Szczęściem jest dobrze żyć i dobrze się mieć. Umiarkowanie. Rozwój. Cnoty zanikają z powodu niedostatku lub nadmiaru dóbr. Rola doskonalenia się.

19 Pytanie Napisz, jaka definicja postępowania etycznego jest ci najbliższa, dlaczego tak właśnie sądzisz oraz kto z filozofów i etyków miał podobne poglądy.