COŚ TY ATENOM ZROBIŁ SOKRATESIE. Paweł Bortkiewicz

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "COŚ TY ATENOM ZROBIŁ SOKRATESIE. Paweł Bortkiewicz"

Angelika Jastrzębska
7 lat temu
Przeglądów:

1 COŚ TY ATENOM ZROBIŁ SOKRATESIE Paweł Bortkiewicz

2 Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie, Że ci ze złota statuę lud niesie, Otruwszy pierwej...

3 REWOLUCJA SOKRATEJSKA uwydatnienie sprzeczności zachodzących między różnymi systemami filozofii przyrody wiedza o kosmosie jest dla człowieka niedostępna Sokrates swoje zainteresowania z przyrody na człowieka

4 1 ODKRYCIE ISTOTY CZŁOWIEKA czym więc jest człowiek? człowiekiem jest jego dusza {dusza jest tym, co odróżnia człowieka od każdej innej rzeczy} duch - «zjawa» (Homer) demon (orficy) zasada/cząstka zasady (filozofowie przyrody) coś mało sprecyzowane (poeci) Sokrates: dusza = myśląca i działająca świadomość, rozum oraz źródło działań rozumnych i etycznych.

6 2 SOKRATEJSKA KONCEPCJA PSYCHÉ {«poznać samych siebie»} zwrócenie się ku swemu wnętrzu i poznanie swojej duszy. ty, mężu zacny, obywatelem będąc Aten nie wstydzisz się dbać i troszczyć o pieniądze, abyś ich miał jak najwięcej, a o sławę, o cześć, o rozum i prawdę, i o duszę, żeby była jak najlepsza, ty nie dbasz i nie troszczysz się o to?... {«troszczyć się o siebie samych»}

7 3 NOWE ZNACZENIE ARETÉ areté = to, co pozwala duszy być dobrą, i być taką, jaką ze swej natury być powinna czym jest cnota? = cnota jest «wiedzą», czyli «poznaniem» wada jest brakiem wiedzy i poznania, to znaczy «ignorancją» przewrót w tradycyjnej hierarchii wartości, = odrzucenie/przesunięcie na drugi plan wartości fizycznych i zewnętrznych wysunięcie na plan pierwszy wewnętrznych wartości duszy

9 4 «INTELEKTUALIZM» SOKRATEJSKIEJ ETYKI tożsamość cnoty i wiedzy sprowadzenie tradycyjnych cnót [mądrość, sprawiedliwość, roztropność, umiarkowanie, męstwo] do jedynej cnoty = wiedzy 2 zasady Sokratejskie: a) {cnota jest wiedzą} b) {nikt nie grzeszy dobrowolnie} = «intelektualizm» etyczny nie dostrzega roli woli nie dostrzega wpływu pozalogicznych i pozaracjonalnych składników

10 przed Sokratesem = cnota jako coś opartego raczej na obyczaju, zwyczajach i przekonaniach społeczeństwa greckiego niż na podstawach rozumowych Sokrates cnota musi być czymś umotywowanym racjonalnie, opartym na poznaniu i poznawczo uzasadnionym - cnota jest wiedzą o tym, kim jest człowiek, i o tym, co dla człowieka jest dobre i pożyteczne

11 5 PANOWANIE NAD SOBĄ, WEWNĘTRZNA WOLNOŚĆ I AUTARKIA «enkrateía» = panowanie nad sobą w stanach przyjemności i bólu, w trudnościach, w naporze impulsów i namiętności {panowanie nad swoją naturą zwierzęcą}. utożsamił wolność z enkrateía wolność w sensie prawnym i politycznym Sokrates - znaczenie moralne: {wolność jest panowaniem natury rozumnej nad zwierzęcą}

12 enkráteia i eleuthería pojęcie autarkii, czyli autonomii cnoty i człowieka cnotliwego {autarkia} niezależność w stosunku do potrzeb i podniet fizycznych, dzięki kontroli ze strony rozumu (psyche) sam rozum (psyche) wystarcza do osiągnięcia szczęścia

14 6 ŚWIADECTWO SUMIENIA proces Sokratesa = proces między wewnętrznym głosem Sokratesa, a demokratyczną władzą polis. Filozof - sprzeciw wyrokowi sądu własne przeświadczenie = sumienie

15 {istnieją takie dziedziny ludzkiego życia, w których demokratyczna zasada większości nie ma zastosowania powinna w nich obowiązywać zasada sumienia}

17 CO Z TEGO WYNIKA STAROŻYTNOŚĆ istota człowieka poznać troszczyć cnota jest «wiedzą» «intelektualizm» etyczny wewnętrzna wolność sumienie w relacji do daimonion PONOWOCZESNOŚĆ status człowieka? know-how erozja cnót irracjonalizm wolność do-wolna skrajna autonomia sumienia

18 ROZWAŻANIA O ISTOCIE CZŁOWIEKA Rozważania o istocie człowieka świadectwo charakterystycznej dla Karola Wojtyły metody myślenia i metody wykładu. "Wybierając człowieka jako temat naszych rozważań, musimy od razu bliżej określić, że można się zajmować tym tematem albo pod kątem losu człowieka, albo też pod kątem jego istoty. Wybieramy to drugie. Los bowiem człowieka w ogromnej mierze stanowi konsekwencję jego istoty".

19 KIM JEST CZŁOWIEK? sedno fascynacji myślenia Karola Wojtyły - tajemnica człowieka. Kim jest człowiek? Jaka jest jego istota? Co sprawia, ze człowiek jest sobą?

20 KIM JEST CZŁOWIEK? Propozycja odpowiedzi - idzie jakby od fenomenu losu do fundamentu tego, kim człowiek jest, do fundamentu natury ludzkiej (tego, co decyduje o istocie). {"od fenomenu do fundamentu } - to dostrzec kluczowe dla Fides et ratio (nr 83).

21 WOKÓŁ ISTOTY propozycja odpowiedzi jest jakby medytacją wokół niezmiennie ważnego tematu - los czy istota? los czyli historia - istota, czyli sedno człowieka, jego sumienie... Historia czy sumienie? Poeta Karol Wojtyła {- czyż może historia popłynąć przeciw prądowi sumień? } Jan Paweł II w Skoczowie

22 WOKÓŁ ISTOTY Propozycja myślenia - jest próbą rozumienia istoty - natury człowieka ze strony filozofa, który wyznaje: "Rozum ludzki, chociaż nosi w swej istocie możność i zdolność poznawania właśnie prawdy, i do tej prawdy nieustannie zmierza - i co więcej - do niej dochodzi, to jednak z trudem radzi sobie z całym owym ogromem materiału, z całą skomplikowaną strukturą zagadnień, jakie narzuca mu pełna rzeczywistość. [ ] Chodzi tu wręcz o pewien heroizm myślenia; leży on w kompetencjach ludzkiej natury, a czasem stanowi ścisłe wymaganie pod jej adresem (Rozważania, s )

24 W CENTRUM ZAINTERESOWAŃ: DYNAMIKA OSOBY dynamika osoba ludzkiej osoba ludzka jako rzeczywistość stająca się w czynach i poprzez nie, dokładnej: poprzez dobro lub zło w nich realizowane {antropologia filozoficzna i etyka wzajemnie się implikują}

Podobne dokumenty

TEMAT PRACY SOKRATEJSKA IDEA NIEWIEDZY JAKO ŹRÓDŁA ZŁA MORALNEGO A ETYKA ŚW. TOMASZA Z AKWINU ANALIZA PORÓWNAWCZA ETYKA SOKRATESA ETYKA ŚW.

TEMAT PRACY SOKRATEJSKA IDEA NIEWIEDZY JAKO ŹRÓDŁA ZŁA MORALNEGO A ETYKA ŚW. TOMASZA Z AKWINU ANALIZA PORÓWNAWCZA ETYKA SOKRATESA ETYKA ŚW. TOMASZA 399 0 1274 2012 PLAN PRACY I. Etyka Sokratesa II. System