Biuletyn. Informacyjny. nr 2/2012. Kwartalnik. Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Katowicach

Transkrypt

1 Biuletyn Informacyjny nr 2/2012 Kwartalnik Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Białymstoku województwo podlaskie Tylko w Polsce Wczoraj dziś jutro Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Katowicach województwo śląsk ie Nasze wydawnictwa

2 Od 2009 roku Agencja Rynku Rolnego posiada wydany przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji (PCBC S.A.) certyfikat zgodności z normą ISO 9001 w zakresie administrowania mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej UE, mechanizmami krajowymi oraz funduszami promocji Pod koniec 2010 roku Agencja Rynku Rolnego otrzymała certyfikat potwierdzający wdrożenie Systemu Przeciwdziałania Zagrożeniom Korupcyjnym (SPZK) w zakresie administrowania mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej UE, mechanizmami krajowymi oraz funduszami promocji

3 Przewidywane tendencje na rynku mleka Przewidywane tendencje na rynku mleka Po głębokim światowym kryzysie gospodarczym, który doprowadził do znaczącego spadku cen mleka w latach , w latach nastąpił ponowny okres prosperity na rynku mleczarskim. Zwiększył się światowy popyt na produkty mleczarskie, co stymulowało wzrost produkcji surowca. Z szacunków FAO wynika, że w 2011 roku światowa produkcja mleka była około 2% większa niż przed rokiem i osiągnęła poziom 728 mln ton. Wzrost globalnej produkcji mleka, w tym zwłaszcza w krajach rozwijających się oraz osłabienie rozwoju gospodarczego w wielu krajach, spowodowały kolejne pogorszenie światowej koniunktury na rynku mleczarskim. Ograniczenie popytu importowego na globalnym rynku mleka przyczynia się do spadku światowych cen produktów mleczarskich i wywiera presję również na poziom cen krajowych. Pogłowie krów w Polsce, produkcja i skup mleka W Polsce nasilają się procesy koncentracji i intensyfikacji produkcji mleka, czego efektem jest stopniowo zmniejszająca się liczba gospodarstw utrzymujących krowy. W 2011 roku było ich o ponad 41% mniej niż w roku Liczba hurtowych dostawców mleka w ciągu siedmiu lat 1 zmniejszyła się o 50%, a bezpośrednich o 82%. Według stanu na 31 marca 2012 roku dostawców hurtowych było 156 tys., a dostawców bezpośrednich 13 tys. Maleje również pogłowie krów Pogłowie i wydajność krów mlecznych w Polsce 2,85 (dane GUS) , , , w mln szt. 2,65 2,60 2, w kg/szt. 2, , , ,35 VI XII VI XII VI XII VI XII VI XII VI XII VI XII VI XII VI XII * krowy mleczne wydajność mleczna krów mlecznych linia trendu * prognoza IERiGŻ 1) Od 31 marca 2005 do 31 marca 2012 r. 1

4 Biuletyn Informacyjny ARR mlecznych. Według danych GUS liczba krów mlecznych w grudniu 2011 roku wynosiła 2446 tys. szt. i w porównaniu do grudnia 2010 roku zmniejszyła się o blisko 83 tys. szt. (o 3,3%). Po akcesji 2 krajowe pogłowie krów mlecznych zmalało o ponad 10%, tj. o 285 tys. szt. Ocenia się, że w kolejnych latach pogłowie krów nadal będzie wykazywało tendencję spadkową. W roku 2012 stopa redukcji pogłowia krów mlecznych, w efekcie przewidywanego spadku cen skupu mleka, będzie kształtowała się na poziomie zbliżonym do notowanego w 2011 roku, tj. około 3%, a ich liczba w końcu 2012 roku może wynieść 2375 tys. szt. Postępująca koncentracja produkcji i towarzyszący jej postęp hodowlany i technologiczny sprzyjają wzrostowi wydajności krów mlecznych, która w 2012 roku może wynieść około 5150 kg/szt. wobec blisko 5000 kg/szt. w roku 2011 i 4264 kg/szt. w 2004 roku. Przewiduje się, że w latach nadal będzie zmniejszała się liczba producentów mleka. Liczba krów mlecznych prawdopodobnie zostanie w tym czasie zredukowana do 2280 tys. szt. W 2012 roku rosnąca mleczność przypuszczalnie zrekompensuje spadek pogłowia krów mlecznych i produkcja mleka, podobnie jak w 2011 roku, wyniesie 12,4 mld kg. Natomiast w latach produkcja mleka może być mniejsza od prognozowanej na rok 2012, ponieważ wzrost wydajności nie zrównoważy spadku pogłowia. W Polsce od 2006 roku, w wyniku potanienia artykułów mleczarskich w relacji do całej żywności oraz poprawy sytuacji dochodowej ludności (zwłaszcza w latach ), obserwowany jest stopniowy wzrost konsumpcji mleka i jego przetworów. Według szacunków IERiGŻ-PIB w 2011 roku bilansowe spożycie mleka w Polsce w przeliczeniu na mieszkańca wyniosło 193 litry (bez mleka zużytego do produkcji masła) i było o 1% większe niż rok wcześniej i o około 12% większe niż w roku 2005, kiedy obniżyło się ono do poziomu nienotowanego od połowy dwudziestego wieku. Na 2012 rok IERiGŻ prognozuje dalszy niewielki wzrost 2) Od grudnia 2004 do grudnia 2011 r. 2

5 Przewidywane tendencje na rynku mleka spożycia mleka, do 194 litrów na 1 osobę. Przewiduje się, że w latach wraz z rosnącym zainteresowaniem konsumentów produktami o dużej wartości odżywczej i prozdrowotnej oraz ze wzmożonym rozwojem produkcji artykułów funkcjonalnych, tendencje wzrostowe w spożyciu produktów mlecznych zostaną podtrzymane. W 2011 roku zwiększony światowy popyt na produkty mleczarskie, przyczynił się do wzrostu cen skupu mleka w UE. W konsekwencji dostawy surowca wzrosły. Według danych Komisji Europejskiej w UE-27 w 2011 roku skupiono 138,3 mln ton mleka, tj. o 2,1% więcej niż w 2010 roku. Tendencje wzrostowe w skupie mleka obserwowano również w Polsce. W 2011 roku (wg danych GUS) wzrósł on do rekordowego poziomu około 9 mld litrów i był o ponad 3% większy niż rok wcześniej. Ocenia się, Liczba dostawców mleka w Polsce * liczba dostawców w tys tony/dostawcę / / / / / / / /2012 liczba dostawców hurtowych liczba dostawców bezpośrednich średnia wielkość dostawy 9 0 * wg stanu na 31 marca każdego roku kwotowego 3

6 Biuletyn Informacyjny ARR że w 2012 roku gospodarstwa wyspecjalizowane w produkcji mleka będą rekompensowały przewidywany spadek opłacalności produkcji większymi dostawami surowca do skupu, jednak dynamika wzrostu będzie stopniowo wygasała. W latach , pomimo przewidywanego dalszego spadku pogłowia krów, dostawy mleka do skupu, na skutek stopniowo rosnącej mleczności oraz zmniejszającego się samozaopatrzenia gospodarstw, nadal mogą rosnąć, ale prawdopodobnie nie przekroczą krajowych limitów produkcji mleka. Ceny W warunkach globalizacji gospodarki, zwiększony światowy popyt na mleko i jego produkty w 2011 roku przekładał się na dynamiczny wzrost cen zarówno w UE, jak i w Polsce. W UE-27 średnie ceny skupu mleka (dane KE) w poszczególnych miesiącach 2011 roku były o 7-18% wyższe niż w tych samych miesiącach 2010 roku. Na poziomie istotnie wyższym niż w roku 2010 utrzymywały się również ceny mleka w Polsce. W grudniu 2011 roku (dane GUS) za mleko dostarczone do skupu producenci średnio w kraju uzyskiwali 129,29 zł/hl, tj. o ponad 9% więcej niż rok wcześniej. Tak wysokiej ceny nie notowano od grudnia 2007 roku. W pierwszym kwartale 2012 roku, pomimo osłabienia koniunktury na rynku światowym, ceny skupu mleka zarówno UE, jak i w Polsce były względnie stabilne. Z danych KE wynika, że w lutym 2012 roku średnia cena skupu mleka w UE- 27 wyniosła 34,35 euro/100 kg i była zbliżona do styczniowej, ale o 3% wyższa niż rok wcześniej. Według danych GUS w marcu 2012 roku w Polsce dostawcy za surowiec uzyskiwali średnio 126,40 zł/hl, tj. nieznacznie (o 0,4%) mniej niż w lutym, ale o 5,5% więcej niż przed rokiem. Pojawiające się symptomy redukcji globalnego zapotrzebowania na import produktów mleczarskich, szczególnie ze strony ich największych importerów, m.in. Chin, Indii i Rosji oraz krajów arabskich, mogą spowodować, że w 2012 roku przeciętne ceny skupu mleka w UE i w Polsce będą niższe niż w roku Produkty mleczarskie Odtłuszczone mleko w proszku (OMP) Utrzymujący się w 2011 roku zwiększony popyt eksportowy na unijne Konsumpcja mleka i masła w Polsce na 1 mieszkańca w latach (dane GUS) mleko w litrach ,80 4,70 4,60 4,50 4,40 4,30 4,20 4,10 4,00 3,90 masło w kg * mleko (łącznie z mlekiem przeznaczonym na przetwory, bez mleka przerobionego na masło) masło * prognoza ARR 4

7 Przewidywane tendencje na rynku mleka odtłuszczone mleko w proszku oraz większa podaż mleka do skupu wpływały stymulująco na produkcję tego artykułu. Z danych Komisji Europejskiej wynika, że w 2011 roku produkcja OMP w UE-27 osiągnęła poziom prawie 1,1 mln ton, o 12,6% wyższy niż w 2010 roku. Również w Polsce wytwórcy zwiększali produkcję OMP. W całym 2011 roku wyniosła ona (według wstępnych danych GUS) około 115 tys. ton i była o ponad 23% większa niż rok wcześniej. Ocenia się, że w 2012 roku, wraz ze spadkiem cen OMP na świecie, krajowa produkcja tego artykułu może zostać ograniczona do 110 tys. ton, a surowiec zostanie skierowany do produkcji artykułów o wyższym stopniu przetworzenia. Wraz z rosnącą konkurencją nie tylko obecnie liczących się eksporterów, tj. USA i Oceanii, lecz także krajów rozwijających się, które stopniowo zwiększają produkcję mleka, zmniejszały się będą możliwości lokowania unijnego, w tym i polskiego, OMP na rynku światowym. W konsekwencji w latach nie należy spodziewać się znaczącego wzrostu krajowej produkcji OMP. Ocenia się, że w roku 2014 może się ona ukształtować się na poziomie nieco wyższym od prognozowanego na rok Unia Europejska należy do światowych eksporterów mleka w proszku. W 2011 roku, w efekcie konkurencyjnych cen unijnego OMP wobec cen światowych oraz dynamiczne rosnącego w tym czasie światowego popytu, wywóz OMP poza obszar celny Unii wyniósł prawie 518 tys. ton i był o około 37% większy niż w 2010 roku. Polskie odtłuszczone mleko w proszku jest produktem typowo eksportowym, gdyż corocznie 60-80% jego produkcji trafia na eksport. W 2011 roku (według wstępnych danych Ministerstwa Finansów) z kraju wywieziono 83 tys. ton OMP, tj. o ponad 6% więcej niż rok wcześniej. Proszek ten trafił m.in. do Algierii, Meksyku i Egiptu oraz krajów członkowskich UE (głównie do Belgii, Bułgarii, Holandii i Włoch). Jednocześnie notowany był zwiększony przywóz OMP. W 2011 roku do kraju zaimportowano blisko 26 tys. ton tego produktu (pochodzącego głównie z krajów Unii Europejskiej), o 24% więcej niż w 2010 roku. W kolejnych latach lokowanie polskiego proszku mlecznego na rynkach zagranicznych może być trudniejsze. Tak więc, w latach wywóz OMP prawdopodobnie nie będzie przekraczał poziomu osiągniętego w roku Ceny W 2011 roku koniunktura na światowym rynku mleka sprzyjała wzrostom krajowych cen odtłuszczonego mleka w proszku. W 2011 roku przeciętna cena tego proszku osiągnęła poziom 10,01 zł/kg z VAT, tj. o 10% wyższy niż w roku Od początku 2012 roku obniżka cen odtłuszczonego mleka w proszku na rynku światowym wywiera presję na spadek cen krajowych. Według danych GUS w marcu 2012 roku OMP zbywano przeciętnie po 9,77 zł/kg (z VAT), o ponad 9% taniej niż rok wcześniej. Ocenia się, że w całym 2012 roku, przy prawdopodobnym ograniczeniu światowego popytu na mleko w proszku, ceny zbytu OMP w kraju mogą kształtować się na poziomie nieco niższym niż w roku 2011 roku. W latach , ze względu na rosnącą podaż mleka w krajach rozwijających się i w efekcie zmniejszających się możliwości lokowania produktów mleczarskich w tych krajach, ceny produktów, w tym między innymi ceny OMP, mogą ulec dalszemu obniżeniu. Masło Produkcja masła, zarówno w UE, jak i w Polsce, w głównej mierze zaspokaja popyt wewnętrzny, a tylko niewielka jej część jest eksportowana. Z danych KE wynika, że produkcja masła w UE wykazuje powolny trend spadkowy, ale w 2011 roku była nieco większa niż w 2010 roku i wyniosła 1,9 mln ton. W Polsce w 2011 roku 5

8 Biuletyn Informacyjny ARR produkcja masła wyniosła 179 tys. ton (dane wstępne GUS z przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 osób) i była około 2% większa niż w 2010 roku i o 5% większa niż w 2009 roku. Czynnikiem hamującym wzrost produkcji w kolejnych latach, w tym w 2012 roku, będzie ograniczony popyt eksportowy i krajowy. Wraz ze spadkiem konsumpcji pieczywa w UE stopniowo zmniejsza się spożycie masła. W Polsce spożycie tego tłuszczu uzależnione jest od poziomu cen. W 2011 roku, w wyniku wysokich cen detalicznych masła (w 2011 roku były one o 8% wyższe niż przed rokiem), jego konsumpcja wg szacunku IERiGŻ-PIB obniżyła się do 4,3 kg na osobę wobec 4,4 kg w roku W 2012 roku, przy prawdopodobnym spadku cen detalicznych tego tłuszczu, spożycie masła może być nieco większe od szacowanego na rok W kolejnych latach wraz z możliwą poprawą sytuacji dochodowej ludności spożycie masła może wykazywać tendencje wzrostowe. Pomimo notowanego w 2011 roku zwiększonego globalnego popytu mała konkurencyjność cenowa unijnego masła nie sprzyjała wywozowi tego tłuszczu poza obszar celny UE. W 2011 roku z UE wyeksportowano 94,7 tys. ton masła, o prawie 25% mniej niż w 2010 roku. Na wysokim poziomie utrzymywał się natomiast wywóz polskiego masła. W 2011 roku z kraju wywieziono 31,5 tys. ton tego tłuszczu, o 30% więcej niż w rok wcześniej. Ponad 90% polskiego masła trafiło na rynek UE, głównie do Niemiec, Holandii Czech, Belgii, Słowacji i Francji. Wśród krajów trzecich dominował Uzbekistan, Chorwacja, Rosja oraz Norwegia. Przywóz masła do Polski, w odniesieniu do krajowej produkcji, od lat jest niewielki i uzupełnia jedynie gamę asortymentową. W 2011 roku, w porównaniu z 2010 rokiem, został on ograniczony o ponad 6% i wyniósł około 11 tys. ton. W efekcie zmian w wolumenie obrotów i wzrostu cen masła wartościowe saldo handlu zagranicznego tym tłuszczem w 2011 roku było ponad 2 razy większe niż w poprzednim roku i przekroczyło 80 mln euro. W 2012 roku, wobec pogorszenia sytuacji na rynku światowym, wywóz krajowego masła (pomimo prawdopodobnego utrzymania konkurencji cenowej wobec ofer- 6

9 Przewidywane tendencje na rynku mleka ty z innych krajów UE) może ulec znacznemu obniżeniu. W latach , jeśli światowa koniunktura ulegnie poprawie, możliwy jest ponowny wzrost eksportu tego artykułu z Polski. Ceny Koniunktura na rynku światowym spowodowała, że w 2011 roku ceny masła w Polsce utrzymywały się na poziomie najwyższym w historii. Średnioroczne ceny zbytu masła w blokach w 2011 roku (wg danych GUS) wyniosły 16,16 zł/ kg z VAT i były o 16% wyższe niż w roku 2010 i o 29% wyższe niż w 2007 roku. W 2012 roku, wraz ze spadkiem cen masła na giełdach światowych i w UE, tłuszcz ten tanieje również w Polsce. Według danych GUS w marcu 2012 roku za masło w blokach krajowi wytwórcy uzyskiwali 14,33 zł/kg (z VAT), o 10% mniej niż rok wcześniej. Ocenia się, że w 2012 roku, w efekcie możliwego światowego ograniczenia popytu na masło, ceny tego tłuszczu w Polsce mogą wykazywać tendencje do spadku. Sery podpuszczkowe dojrzewające Unia Europejska jest głównym producentem serów na świecie. Państwa członkowskie UE corocznie wytwarzają niemal połowę światowej produkcji serów dojrzewających. W 2011 roku, na skutek wzrostu podaży mleka oraz rosnącego światowego popytu, trendy wzrostowe w produkcji serów zostały podtrzymane. Z danych KE wynika, że w 2011 roku w UE-27 wyprodukowano prawie 8,3 mln ton serów, nieznacznie (o 0,3%) więcej niż w 2010 roku i o około 4% więcej niż w 2009 roku. Polska (po Niemczech, Francji i Włoszech) jest w UE niekwestionowanym liderem w produkcji serów. W 2011 roku krajowa ich produkcja (wg wstępnych danych GUS) ukształtowała się na poziomie 274 tys. ton, około 6% wyższym niż w 2010 roku, ale o prawie 3% niższym od rekordowego poziomu odnotowanego w 2009 roku. Produkcja serów należy do wysoko wyspecjalizowanych, a zatem kraje rozwijające produkcję mleka jeszcze przez jakiś czas nie będą stanowiły konkurencji. W 2012 roku, wraz z przewidywanym wzrostem podaży mleka do skupu, produkcja serów twardych w kraju może powrócić do poziomu z roku 2009, tj. około 280 tys. ton. Przy oczekiwanym dalszym wzroście spożycia serów w kraju i na świecie można zakładać, że w latach ich krajowa produkcja będzie zwiększana, jednak wolniej niż w latach Silny światowy popyt na sery pozwala utrzymać ich wywóz z UE na wysokim poziomie. W 2011 roku (dane KE) poza obszar celny UE wywieziono ponad 682 tys. ton serów, o 1% więcej niż w 2010 roku, kiedy wywóz był rekordowo wysoki. W Polsce sery pozostają najważniejszą pozycją krajowego eksportu produktów mleczarskich. W łącznej wartości całego wywozu stanowią one 30-35%. Zwiększony popyt na sery dojrzewające (szczególnie w gastronomii) oraz wyższe ceny uzyskiwane przez wytwórców na rynku krajowym niż w eksporcie przyczyniły się do ograniczenia wywozu serów w 2011 roku, w którym polscy przedsiębiorcy wyeksportowali ponad 105 tys. ton, około 2% mniej niż 2010 roku. Jednak na skutek wyższych cen transakcyjnych wartość wywozu wzrosła o ponad 9%. Polskie sery dojrzewające kierowano głównie do Czech, Słowacji i Niemiec. Wśród krajów trzecich dominowały Rosja, Arabia Saudyjska i Irak. Jednocześnie w 2011 roku na wysokim poziomie utrzymywał się przywóz serów dojrzewających. W 2011 roku wyniósł on prawie 31 tys. ton i był o 4% większy niż w roku Do Polski sery sprowadzano z krajów UE (m.in. z Niemiec, Holandii, Danii i Francji). 7

10 Biuletyn Informacyjny ARR W 2012 roku notuje się ponowny dynamiczny wzrost eksportu serów dojrzewających. Przewidywane utrzymanie przez UE pozycji lidera w produkcji serów oraz dalszy wzrost ich światowej konsumpcji prawdopodobnie pozwoli nadal rozwijać także eksport serów z Polski. Możliwe jest również, że na skutek rosnącego krajowego popytu na wysokogatunkowe sery może rosnąć ich przywóz, jednak przy tak znaczącej produkcji krajowej nadal będzie uzupełniał tylko gamę asortymentową. Konsumpcja serów dojrzewających w Polsce nieprzerwanie wzrastała od 2003 roku. W 2010 roku w gospodarstwach domowych tempo tego wzrostu uległo spowolnieniu, a w 2011 roku na skutek wzrostu cen detalicznych (w 2011 roku sery dojrzewające i topione średnio były około 6% droższe niż rok wcześniej), ich konsumpcja uległa ograniczeniu. W 2011 roku spożycie serów w gospodarstwach domowych (dane GUS z badania budżetów gospodarstw domowych) było o niecałe 3% mniejsze niż w porównywalnym okresie 2010 roku. Jednak całkowita konsumpcja serów dojrzewających (łącznie z konsumpcją w ośrodkach zbiorowego żywienia) była prawdopodobnie nieco większa niż rok wcześniej. Świadczy o tym rosnąca produkcja serów, mniejszy ich wywóz oraz zwiększony import. Rosną również wydatki na żywienie poza domem, ponadto szybko rozwija się gastronomia typu fast food, gdzie sery, szczególnie dojrzewające, są jednym z bazowych składników serwowanych dań. Przewiduje się, że w kolejnych latach postępujące zmiany nawyków żywieniowych oraz rosnąca konsumpcja w ośrodkach żywienia zbiorowego spowodują, że spożycie serów podpuszczkowych dojrzewających będzie nadal wzrastało. Ceny W 2011 roku wzrost cen mięsa i wędlin oraz ryb pobudzał krajowy popyt na sery, w tym także na sery podpuszczkowe dojrzewające i stymulował wzrost ich cen. W 2012 roku ceny serów stopniowo się obniżają, jednak nadal są wyższe niż rok wcześniej. Według danych GUS w marcu 2012 roku za ser gouda, tak jak i za edam średnio płacono 14,60 zł/kg (z VAT), odpowiednio o 4% i o 2% więcej niż w marcu 2011 roku. Ocenia się, że wzrost produkcji serów w bieżącym roku, zarówno w kraju, jak i w UE, oraz rosnąca konkurencja na rynku globalnym spowodują, że ceny serów w 2012 roku prawdopodobnie będą niższe od poziomu odnotowanego w 2011 roku. Joanna Sych-Winiarek Główny Specjalista w Dziale Analiz Rynkowych Biuro Analiz i Programowania ARR mln euro Handel zagraniczny artykułami mleczarskimi (wg IERiGŻ-PIB) * 2012** eksport import saldo * dane wstępne MF ** prognoza IERiGŻ-PIB

11 Rynek mięsa kierunki zmian Rynek mięsa kierunki zmian W dobie coraz bardziej swobodnego handlu międzynarodowego powiązanie cen mięsa i żywca z poziomem krajowej produkcji i konsumpcji uległo rozluźnieniu. Coraz większy wpływ na kierunki zmian w kraju mają zmiany cen u dominujących na świecie lub w regionie producentów danego towaru. Opłacalność produkcji zwierzęcej jest zależna nie tylko od cen uzyskiwanych za żywiec, ale od relacji tych cen do cen pasz, które są główną składową kosztów produkcji. Rynek wieprzowiny Relacje cen żywca wieprzowego do pasz i zmiany w pogłowiu trzody chlewnej Długi okres utrzymywania się niekorzystnych dla producentów trzody chlewnej relacji cen skupu żywca do cen pasz spowodował głęboką redukcję krajowego pogłowia trzody chlewnej. Została ona zapoczątkowana w 2007 roku i była wynikiem wzrostu cen zbóż, przy niskich cenach żywca wieprzowego. Drastycznie niska była opłacalność chowu trzody w roku gospodarczym 2007/2008, kiedy za cenę 1 kg żywca wieprzowego można było kupić zaledwie 5,2 kg żyta lub 4,7 kg jęczmienia. W 2009 roku nastąpiła poprawa sytuacji producentów trzody chlewnej, spowodowana wzrostem cen żywca i spadkiem cen zbóż. W efekcie w roku 2010 spadek pogłowia świń został zahamowany, a nawet odnotowano jego niewielki wzrost. Poprawa opłacalności chowu tych zwierząt była jednak krótkotrwała, gdyż nieurodzaj zbóż w 2010 roku spowodował dynamiczny wzrost cen świń. Jednocześnie znacząco większa podaż żywca spowodowała, że jego ceny w skupie były blisko 15% niższe niż w 2009 roku. Relacje cen w sezonie 2010/2011 uległy ponownemu pogorszeniu, do 1:6,4 w przypadku żyta i 1:5,5 w przypadku jęczmienia. Znaczące, chociaż nie tak duże jak w przypadku zbóż, było również pogorszenie relacji cen trzody do cen mieszanek paszowych i koncentratów. Doprowadziło to do kolejnego załamania w pogłowiu trzody chlewnej. W roku 2011/2012 duży światowy popyt na zboża przyczyniał się do utrzymania cen ziarna na wysokim poziomie. W kraju wysokie ceny zbóż były także efektem mniejszych niż rok wcześniej zbiorów. W tym czasie, pomimo wzrostu cen trzody chlewnej, ich relacje do cen zbóż, mieszanki paszowej oraz koncentratu poprawiły się tylko nieznacznie. Relacje cen podtrzymywały redukcyjne tendencje w chowie trzody chlewnej. Według danych GUS w końcu listopada 2011 roku pogłowie trzody chlewnej liczyło 13,1 mln szt., o 11,7% mniej niż przed rokiem i o 31% mniej niż w listopadzie 2006 roku, tj. przed rozpoczęciem spadku. Liczebność stada zmniejszyła się we wszystkich grupach wiekowo-użytkowych, przy czym najbardziej zmalało pogłowie prosiąt (o 17% w porównaniu z tym samym okresem roku poprzedniego) oraz trzody chlewnej na chów o wadze 50 kg i więcej (o 15,3%), w tym loch prośnych (o 14,4%). W marcu 2012 roku trzody chlewnej było tylko 11,5 mln szt., o 12,4% mniej niż rok wcześniej i 36% mniej niż pięć lat wcześniej. Liczba prosiąt spadła poniżej 3,4 mln szt, tj. o 16,6% w porównaniu z marcem 2011 roku, a warchlaków do 3 mln szt., tj. o 17,9%. Pogłowie tuczników w ciągu roku zmniejszyło się o 5,7% i wyniosło niecałe 4 mln szt. Zmniejszeniu, w porównaniu z ubiegłorocznymi wskaźnikami, uległo tempo spadku pogłowia loch prośnych. W marcu 2012 roku loch prośnych było 749 tys. szt., o 1,1% mniej niż przed rokiem. Do ograniczenia redukcji pogłowia loch mogły skłaniać stosunkowo wysokie już ceny prosiąt, które przeciętnie w pierwszym kwartale 2012 roku osiągnęły poziom 163 zł za sztukę. Cena ta była o 60% wyższa niż rok wcześniej i nieco wyższa (o 1%) niż w tym samym okresie 2009 roku, który (przy niższych jednak cenach zbóż) zaowocował zwiększeniem stada loch prośnych. Do spowolnienia spadkowego trendu w pogłowiu loch prośnych mogło się przyczynić również rosnące znaczenie spółek prywatnych, które pomimo wysokich cen pasz 9

12 Biuletyn Informacyjny ARR konsekwentnie zwiększają chów trzody chlewnej, w tym także loch prośnych. W marcu 2012 roku udział trzody chlewnej utrzymywanej w spółkach prywatnych w krajowym pogłowiu świń wyniósł 15%, a loch prośnych 14% wobec 10% w marcu 2007 roku. Oceniając poziom pogłowia trzody chlewnej odnotowany w końcu pierwszego kwartału bieżącego roku, należy pamiętać, że z uwagi na czynniki sezonowe pogłowie trzody chlewnej ogółem w marcu jest zwykle niższe od średniej rocznej, a loch prośnych wyższe. Zmiany liczebności poszczególnych grup wiekowo-użytkowych są od siebie zależne i rozłożone w czasie. Biorąc pod uwagę stan poszczególnych grup trzody w marcu oraz rosnące ceny pasz, IERiGŻ ocenił, że w lipcu 2012 roku pogłowie trzody chlewnej może ukształtować się na poziomie około 12,3 mln szt. i być o 9% niższe niż rok wcześniej i o ponad jedną trzecią niższe niż w lipcu 2006 roku. Produkcja żywca wieprzowego Zmiany w pogłowiu trzody chlewnej wpływają na poziom produkcji wieprzowiny. Z uwagi na biologiczny charakter cyklu produkcyjnego zmiany w poziomie produkcji występują z pewnym opóźnieniem w stosunku do zmian w całkowitym pogłowiu trzody chlewnej. Tak więc wzrost pogłowia odnotowany w 2010 roku rzutował na poziom produkcji jeszcze w pierwszej połowie roku 2011, a jej spadek nastąpił dopiero w drugiej połowie ubiegłego roku. Według danych GUS w 2010 roku produkcja żywca wieprzowego wzrosła w porównaniu z rokiem 2009 o ponad 8% i wyniosła 2388 tys. ton (w wadze żywej). W 2011 roku produkcja ukształtowała się na poziomie 2405 tys. ton, przy czym w pierwszym półroczu była o 4,9% większa, a w drugim półroczu o 3,4% mniejsza niż w tym samym okresie 2010 roku. Pomimo drastycznego spadku pogłowia trzody chlewnej, który nastąpił w okresie ostatnich piętnastu lat, krajowa produkcja wieprzowiny utrzymuje się na poziomie wyższym niż w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego i na początku tego stulecia. Wynika to z coraz lepszych wyników uzyskiwanych w chowie macior i w tuczu. Nie bez znaczenia może być także rosnący import prosiąt i warchlaków. Analiza poziomu i struktury pogłowia trzody chlewnej wskazuje, że w 2012 roku krajowa produkcja wieprzowiny ulegnie znacznemu zmniejszeniu. IERiGŻ przewiduje, że obniży się ona o 11% do około 2140 tys. ton (w wadze żywej), w tym spadek w pierwszej poło- 10

13 Rynek mięsa kierunki zmian wie roku wyniesie 9%, a w drugiej 13%. W związku z relatywnie długim cyklem produkcyjnym dalszego spadku produkcji wieprzowiny można się spodziewać także w 2013 roku. Jego głębokość i czas trwania będą jednak zależały od poziomu tegorocznych zbiorów zbóż i cen ziarna po żniwach. Ewentualna obniżka cen zbóż wydaje się być warunkiem koniecznym do poprawy opłacalności chowu trzody chlewnej, ponieważ ceny skupu żywca już obecnie są bardzo wysokie. Informacja GUS opublikowana w końcu kwietnia br. o przezimowaniu upraw ozimych nie napawała optymizmem. Wyniki wiosennej oceny stanu upraw rolnych opublikowane w końcu maja wskazują, że straty w areale uprawy zbóż ozimych zostały z nadwyżką zrekompensowane zwiększonym areałem zasiewów zbóż jarych. Plony podstawowych zbóż jarych są jednak niższe niż ozimych. Większy niż przed rokiem może być także areał kukurydzy, która nie jest uwzględniona w wiosennym szacunku GUS. Ostatecznie o poziomie zbiorów zbóż tak jak zwykle zadecydują warunki pogodowe w okresie dalszej wegetacji i żniw. Poza poziomem zbiorów na ceny zbóż w kraju duży wpływ będą miały ceny na rynkach zagranicznych, a zwłaszcza na rynku unijnym. Dotychczas na skutek przewagi popytu światowe ceny ziarna utrzymują się na wysokim poziomie, a właśnie ceny zbóż i pasz będą kluczowym czynnikiem decydującym o tempie zmian w pogłowiu trzody w 2013 roku i ich kierunku w latach następnych. Handel zagraniczny Spadek krajowej produkcji wieprzowiny, przy stabilnym w ostatnich latach spożyciu tego mięsa, skutkował znaczącym wzrostem importu. Pomimo zwiększającego się także eksportu, od 2008 roku Polska stała się importerem netto wieprzowiny. Według wstępnych danych Ministerstwa Finansów w 2011 roku do kraju sprowadzono 574 tys. ton mięsa wieprzowego, o 11% więcej niż w roku poprzednim i 5,6 razy więcej niż w roku akcesji Polski do UE. Import trzody chlewnej przekroczył 2,6 mln szt. i był o 348 tys. szt. większy niż w 2010 roku. W porównaniu z latami 2004 i 2007 import żywca (w ujęciu ilościowym) zwiększył się 11-krotnie. Uzupełnieniem oferty asortymentowej krajowych przetwórców był przywóz 25 tys. ton wędlin i innych wyrobów wieprzowych, który w porównaniu z rokiem poprzednim zwiększył się o 2 tys. ton (licząc w wadze produktu). Przedmiotem importu był jednak tańszy asortyment przetworów. Ceny płacone za importowany żywiec i mięso wieprzowe były wyższe niż w

14 Biuletyn Informacyjny ARR roku (wzrost cen był zróżnicowany w zależności od kraju i asortymentu, ale nie przekroczył 10%). W przeliczeniu na ekwiwalent mięsa łącznie z tłuszczami w 2011 roku do kraju sprowadzono 669 tys. ton wieprzowiny, o 11% więcej niż w 2010 roku. Import prawie w stu procentach był realizowany z krajów UE, w tym głównie z Niemiec, Danii, Holandii i Belgii. Z uwagi na wyższe niż rok wcześniej ceny na rynku unijnym wartość importu wzrosła do ponad 1,2 mld euro, tj. w porównaniu z poprzednimi rokiem o prawie 15%. Zwiększony popyt ze strony krajów pozaunijnych spowodował, że przy nieco większej niż w 2010 roku produkcji wieprzowiny jej eksport w 2011 roku również wzrósł. Według wstępnych danych Ministerstwa Finansów w ekwiwalencie mięsa wyniósł on 503 tys. ton i był o 20% większy niż w roku poprzednim, a także 2,6 razy większy niż w roku akcesji. Przedmiotem wywozu jest głównie mięso, ale warto zwrócić uwagę na systematyczny wzrost eksportu przetworów wieprzowych. W 2011 roku ich eksport osiągnął poziom 125 tys. ton (w wadze produktu), o 11% więcej niż rok wcześniej. Zmniejszył się natomiast wywóz żywca. W 2011 roku przeciętne ceny eksportowanego mięsa i żywca, w porównaniu z uzyskiwanymi w roku poprzednim, były wyższe (odpowiednio o 11% i 33%), a przetworów nie uległy znaczącej zmianie. Łączne przychody z wywozu asortymentu wieprzowego (żywca, mięsa, przetworów i tłuszczów) wyniosły ponad 0,9 mld euro, o 29% więcej niż w 2010 roku. Głównym odbiorcą polskiej wieprzowiny pozostają państwa unijne, a drugim kraje WNP. W 2011 roku zwiększył się udział Białorusi i Rosji (do której eksport mógł być realizowany w ramach preferencyjnego kontyngentu) oraz krajów azjatyckich. Podobne tendencje notowano w całej Unii Europejskiej. Według danych Komisji Europejskiej eksport mięsa wieprzowego z Unii w 2011 roku zwiększył się o 19%, w tym zwłaszcza do Chin, Korei Południowej, Hongkongu i Rosji. W pierwszym kwartale 2012 roku odnotowano dalszy wzrost zarówno w polskim eksporcie (o 11%), jak i w imporcie (o 12%) wieprzowiny, ale deficyt w handlu zagranicznym tym towarem uległ zwiększeniu. Czynnikiem hamującym wzrost eksportu wieprzowiny z Polski w następnych miesiącach będzie malejąca produkcja żywca w kraju i wysokie ceny wieprzowiny uzyskiwane na rynku krajowym oraz rosnąca konkurencja na rynku międzynarodowym, spowodowana przewidywanym wzrostem produkcji światowej. W tej sytuacji przewiduje się, że w całym 2012 roku eksport będzie mniejszy niż w 2011, ale prawdopodobnie znacząco większy niż w roku Przy przewidywanym dalszym wzroście importu ujemne saldo obrotów wieprzowiną (liczone w ekwiwalencie mięsa) może pogłębić się o 135 tys. ton i wynieść 300 tys. ton. Konsumpcja mięsa wieprzowego W 2011 roku, w wyniku nieco większej niż w roku poprzednim podaży wieprzowiny z krajowej produkcji oraz podobnym poziomie salda handlu zagranicznego i nieco wyższych cenach importowanego mięsa, detaliczne ceny surowego mięsa wieprzowego, w porównaniu z rokiem 2010, wzrosły o 4,6%, a wędlin i innych przetworów mięsnych o 2,8%. Wzrost cen tych towarów był mniejszy niż w przypadku pozostałych gatunków mięsa oraz innych jego substytutów (ryb i serów). W tej sytuacji IERiGŻ ocenia, że spożycie mięsa wieprzowego w 2011 roku utrzymało się na poziomie ub.r., kiedy wynosiło 42,6 kg na 1 mieszkańca. W 2012 roku dynamika wzrostu detalicznych cen wieprzowiny uległa zwiększeniu. W okresie styczeń-kwiecień br. mięso wieprzowe było droższe niż przed rokiem o 12,8%, a wędlin i przetworów o 8,6%. W tej sytuacji ocenia się, że w 2012 roku konsumpcja wieprzowiny ulegnie zmniejszeniu w odniesieniu do roku poprzedniego o około 2 kg na osobę. Ceny żywca wieprzowego W 2011 roku wzmożony popyt na rynku światowym, stymulował wzrost unijnego eksportu wieprzowiny i przyczyniał się do wzrostu cen trzody chlewnej w UE. Średnio w 2011 roku na rynku unijnym za żywiec wieprzowy klasy E płacono 153,19 euro za 100 kg masy poubojowej schłodzonej, tj. o 9% więcej niż w roku Rozwinięte kontakty handlowe oraz swobodny przepływ towarów powodują, że zmiany cen wieprzowiny u wiodących unijnych producentów tego mięsa silnie oddziałują na poziom cen w Polsce. W drugiej połowie ubiegłego roku dodatkowym bodźcem powodującym wzrost cen był spadek krajowej produkcji. W ciągu 2011 roku przeciętna cena skupu żywca wieprzowego w Polsce wzrosła z 3,89 zł/kg w grudniu 2010 roku do 5,57 zł/kg w grudniu 2011 roku. Średnia roczna cena trzody chlewnej w roku 2011 ukształtowała się na poziomie 4,52 zł/kg, o 16% wyższym niż w 2010 roku. W przeliczeniu na euro cena skupowanego w Polsce żywca wieprzowego kl. E wynosiła 151,46 euro/100 kg masy poubojowej schłodzonej i była o około 3% niższa od niemieckiej, ale o 9% wyższa od duńskiej. 12

15 Rynek mięsa kierunki zmian W 2012 roku obserwuje się dalszy wzrost eksportu i unijnych cen trzody chlewnej. W kwietniu osiągnęły one poziom 163,48 euro/100 kg. W trzecim kwartale, z uwagi na przewidywany spadek produkcji wieprzowiny w UE, Komisja Europejska prognozuje dalszy wzrost cen trzody do blisko 168 euro/100 kg. W kraju zmniejszająca się produkcja powoduje, że ceny skupu żywca wieprzowego od początku bieżącego roku utrzymują się na wysokim poziomie. W okresie styczeń-kwiecień przeciętnie wyniosły 5,25 zł/kg i były o 28% wyższe niż w tym samym okresie 2011 roku. W tym czasie ceny porównywalnej klasy żywca w Polsce (w kwietniu 167,16 euro/100 kg m.p.s.) były wyższe od średniej w UE, ale nie wpłynęły na ograniczenie eksportu. W związku z przewidywanym głębokim spadkiem produkcji krajowej oraz wysokimi cenami na rynku unijnym, ocenia się, że do końca bieżącego roku również krajowe ceny trzody chlewnej będą kształtowały się na wysokim poziomie. Czynnikiem ograniczającym wzrost cen będzie prawdopodobnie słabnący popyt. Ocenia się, że w trzecim kwartale br. ceny skupu żywca wieprzowego w Polsce mogą być o ponad 10% wyższe niż rok wcześniej, a w czwartym zbliżone do wysokiego poziomu z tego samego okresu 2011 roku. żywca wołowego i cielęcego skokowo wzrosły, gdyż ceny bydła w UE-15 były znacznie wyższe niż w Polsce. Duży popyt na cielęta, bydło i mięso wołowe ze strony państw piętnastki przyczynił się do zahamowała utrzymującej się od lat 70. dwudziestego wieku spadkowej tendencji w krajowym pogłowiu bydła. Od akcesji powolny, ale stały wzrost obserwuje się w pogłowiu bydła młodego (1-2 lat). Natomiast pogłowie krów po stabilizacji w latach ulega dalszej powolnej redukcji. W efekcie pogłowie bydła ogółem od kilku lat jest praktycznie stabilne. Do ograniczenia pogłowia krów przyczyniło się załamanie cen mleka w 2009 roku oraz rosnąca wydajność mleczna, przy limitowanej towarowej produkcji mleka. Spadkowej tendencji w pogłowiu krów nie zahamowały bardzo wysokie ceny uzyskiwane za mleko w 2011 roku, prawdopodobnie dlatego że jednocześnie wzrosły także koszty produkcji, w tym ceny pasz. Rynek wołowiny i cielęciny Pogłowie bydła Opłacalność chowu bydła zależy od cen mleka, żywca wołowego i cielęcego oraz pasz. Uzyskanie swobodnego dostępu do rynku UE-15, po akcesji Polski do Unii, spowodowało, że krajowe ceny 13

16 Biuletyn Informacyjny ARR Do 2008 roku wzrost notowano w pogłowiu cieląt. Przyczyn zahamowania tej tendencji w latach następnych należy upatrywać w redukcji pogłowia krów, skutkującej mniejszą liczbą urodzonych cieląt oraz w ograniczonej opłacalności ich odchowu. W grudniu 2011 roku pogłowie bydła ogółem ukształtowało się na poziomie 5,5 mln szt., o 1,1% niższym niż przed rokiem, w tym pogłowie krów zmniejszyło się o 2,6%, cieląt o 1,8%, a młodego bydła (w wieku od 1 roku do 2 lat) wzrosło o 2,4%. Produkcja żywca wołowego Stagnacja w pogłowiu bydła powoduje, że produkcja żywca wołowego, po wzroście w pierwszych latach po akcesji Polski do UE, w latach również nie wykazywała istotnych zmian. W 2011 roku (według GUS) wyniosła 751 tys. ton i była zbliżona do uzyskanej w 2010 roku. W związku z ograniczeniem stada krów, przy dużym uzależnieniu krajowej produkcji wołowiny od chowu bydła mlecznego oraz długim cyklu produkcyjnym, w 2012 roku należy spodziewać się spadku produkcji żywca wołowego. IERiGŻ przewiduje, że może się ona ukształtować na poziomie 693 tys. ton, tj. o 8% niższym niż w 2011 roku. Byłaby ona jednak o 13% większa niż w roku akcesji Polski do UE. Zmniejszająca się liczba urodzonych cieląt i malejący procent ich uboju powoduje, że od trzech lat spada produkcja cielęciny. W 2011 roku wyniosła ona niecałe 47 tys. ton (wg GUS) i była o ponad 15% mniejsza niż w roku Ocenia się, że spadkowa tendencja w produkcji żywca cielęcego utrzyma się także w 2012 roku. Handel zagraniczny Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej przyczyniło się do szybkiego wzrostu eksportu żywca i mięsa wołowego. Deficyt produkcji wołowiny w UE-15 oraz duże ograniczenia importu bydła i wołowiny spoza Unii, stworzyły silny popyt na mięso wołowe z nowo przyjętych krajów. Jednocześnie dopłaty do produkcji, które uzyskiwali producenci bydła w UE-15, stymulowały popyt na zwierzęta do opasu. Duży popyt ze strony starych krajów Unii oraz możliwość uzyskania znacznie wyższych niż w kraju cen spowodowały, że w 2004 roku z Polski wywieziono 916 tys. sztuk bydła (w tym 669 tys. sztuk cieląt) oraz 67 tys. ton mięsa (w wadze produktu), więcej niż w roku 2003 odpowiednio o 64% (cieląt o 72%) i o 52%. Dynamika wywozu do krajów UE była jeszcze większa, ponieważ eksport tego asortymentu do pozostałych krajów uległ zmniejszeniu. Państwa UE stały się głównym odbiorcą polskiego żywca i mięsa wołowego, pomimo refundacji, które można było uzyskać do eksportu tego asortymentu poza obszar celny UE. W tym czasie znacząco wzrosły także dochody uzyskiwane z eksportu. W latach wdrażanie w krajach UE-15 reformy WPR, polegającej m.in. na oddzieleniu płatności dla producentów bydła od poziomu produkcji, powodowało z jednej strony ograniczenie zainteresowania zakupem zwierząt do chowu, a z drugiej strony sukcesywny spadek produkcji wołowiny. Takie zmiany ograniczyły polskim handlowcom możliwości zbytu bydła, ale sprzyjały rozwojowi wywozu mięsa wołowego. Tak więc eksport wołowiny sukcesywnie rósł, a bydła i cieląt malał. W 2011 roku eksport bydła wyniósł już tylko 347 tys. szt. (w tym cieląt 263 tys. szt.) i był mniejszy niż w 2010 roku o 12% (a cieląt o 16%). Dynamika spadku wywozu żywca do krajów UE była jeszcze większa, gdyż zwiększył się eksport tych zwierząt do krajów trzecich. Spadkowa tendencja w eksporcie żywca wołowego utrzymała się także w pierwszym kwartale 2012 roku. W 2010 roku dodatkowym bodźcem do wzrostu eksportu wołowiny z Polski było obniżenie przez Turcję ceł importowych na mięso i żywiec wołowy oraz zniesienie ograniczeń stosowanych w przywozie tych asortymentów z Unii Europejskiej. Stawki celne na przywóz wołowiny zmniejszono z 225% do 30%, a żywca wołowego ze 135% do 20-30% w zależności od rodzaju. W efekcie w 2011 roku kraj ten 14

17 Rynek mięsa kierunki zmian stał się głównym odbiorcą unijnej, w tym także polskiej, wołowiny. W 2010 roku eksport mięsa wołowego z Polski do Turcji zwiększył się do 23 tys. ton, a 2011 do 62 tys. ton z bliskiego zera poziomu w 2009 roku. W latach większy niż w roku 2009 był także eksport do Rosji. W 2011 roku o ponad 50 tys. ton zmniejszył się natomiast eksport mięsa wołowego do UE. Wysokie ceny wołowiny na rynku unijnym spowodowały, że konsumpcja tego mięsa w krajach UE malała szybciej niż produkcja, a polska oferta była coraz mniej konkurencyjna cenowo. W 2011 roku cena bydła młodego kl. R3 w Polsce w przeliczeniu na euro była już tylko o 12% niższa od średniej unijnej, podczas gdy w 2010 roku różnica wynosiła 20%, a w roku akcesji (rok 2004) prawie 31%. Eksport na rynki poza unijne był realizowany z wykorzystaniem refundacji eksportowych, co zwiększało jego opłacalność. W Polsce w 2010 roku eksporterzy uzyskali pozwolenia na refundowany eksport 36,6 tys. ton, a w 2011 roku na 77,3 tys. ton mięsa wołowego. Ogółem w 2011 roku (według wstępnych danych Ministerstwa Finansów) eksport żywca, mięsa i przetworów wołowych liczony w ekwiwalencie mięsa wyniósł 329 tys. ton i był o 4% mniejszy niż w roku Do ograniczenia wolumenu wywozu bydła i wołowiny przyczynił się spadek krajowej produkcji, który wystąpił w drugim półroczu 2011 roku, a także przywrócenie wysokich stawek celnych przez Turcję w ciągu pierwszego półrocza 2011 roku (od połowy marca do lipca kraj ten podwyższył cło na wołowinę z 30% do 75%). W 2011 roku, na skutek wzrostu cen żywca i mięsa wołowego uzyskiwanych w eksporcie, jego wartość w porównaniu z rokiem 2010 zwiększyła się o 8%, zbliżając się do 1 mld euro. Import bydła i wołowiny do Polski od lat kształtuje się na niskim poziomie i ma niewielkie znaczenie zarówno dla krajowego salda handlu zagranicznego mięsem, jak i dla krajowej konsumpcji. W 2011 roku do Polski (w ekwiwalencie mięsa) sprowadzono 22 tys. ton żywca, mięsa i przetworów wołowych o wartości 63 mln euro. W związku z przywróceniem przez Turcję wysokich ceł na import wołowiny oraz malejącą produkcją krajową przewiduje się, że w 2012 roku nastąpi dalszy spadek eksportu wołowiny z Polski. Czynnikiem zmniejszającym opłacalność eksportu jest także kolejne obniżenie przez Komisję Europejską stawek refundacji do wywozu wołowiny. Potwierdzają to dane Ministerstwa Finansów z pierwszego kwartału 2012 roku, kiedy w ekwiwalencie mięsa z kraju wywieziono niecałe 72 tys. ton produktów wołowych, o 19% mniej w porównaniu ze szczególnie wysokim poziomem w tym samym okresie 2011 roku. Ocenia się, że w całym 2012 roku eksport wołowiny (łącznie z żywcem) może być o około 10% mniejszy niż w 2011 roku. Konsumpcja mięsa wołowego Z uwagi na dużą atrakcyjność eksportu wołowiny i cielęciny, sukcesywnie rósł jego udział w zagospodarowaniu krajowej produkcji tych gatunków mięsa. Szacuje się, że w 2011 roku wyniósł on 80%, podczas gdy w roku 2004 było to 34%. Duży eksport przyczynił się do wzrostu cen detalicznych w kraju i spadku krajowej konsumpcji. W 2011 roku detaliczne ceny kulinarnego mięsa wołowego były o 9,8% wyższe niż w 2010 roku. IERiGŻ ocenia, że w roku 2011 spożycie mięsa wołowego wyniosło zaledwie 2,3 kg na 1 mieszkańca wobec 2,4 kg w 2010 roku i 5,3 kg w roku akcesji Polski do UE. Warto przypomnieć, że w 1990 roku spożycie tego mięsa przekraczało 16 kg na mieszkańca. W 2012 roku notuje się dalszy, bardzo dynamiczny wzrost detalicznych cen wołowiny. W okresie styczeń-kwiecień br. mięso wołowe (według danych GUS) w stosunku do tego samego okresu 2011 roku podrożało o 16,7%, można więc przewidywać, że w 2012 roku spożycie wołowiny ulegnie dalszemu ograniczeniu. Ceny żywca wołowego Po skokowym wzroście cen żywca wołowego w Polsce w pierwszym roku po akcesji, w następnych latach ceny ustabilizowały się na poziomie około 4 zł/kg. Umiarkowany wzrost cen skupu bydła odnotowano w 2009 roku, kiedy przeciętnie wzrosły one do 4,52 zł/kg i na podobnym poziomie utrzymały się w roku W 2011 roku wzmożony popyt na unijną wołowinę ze strony Turcji oraz Rosji i wzrost cen wołowiny w UE przyczyniły się do szybkiego wzrostu cen również w Polsce. W efekcie na rynku krajowym za bydło przeciętnie płacono 5,58 zł/kg, w tym za młode bydło 6,17 zł/kg, tj. odpowiednio o 22% i 24% więcej niż w 2010 roku. W tym czasie średnia cena żywca wołowego kl. R3 w Unii Europejskiej osiągnęła poziom 350,22 euro za 100 kg masy poubojowej schłodzonej, tj. o 10% wyższy niż w roku Od początku 2012 roku, przy zmniejszającym się imporcie z krajów trzecich i jednoczesnym ograniczeniu eksportu, unijna cena bydła była jeszcze wyższa i w poszczególnych miesiącach kształtowały się na poziomie euro za 100 kg. Tak wysokie ceny wskazują, że spadek podaży wołowiny na rynku unijnym jest prawdopodobnie większy niż spadek popytu. Również 15

18 Biuletyn Informacyjny ARR w Polsce, przy pogłębiającym się spadku produkcji, ceny bydła nadal rosną. W okresie pierwszych czterech miesięcy 2012 roku przeciętnie osiągnęły one poziom 6,47 zł/kg w przypadku bydła ogółem i 6,81 zł/ kg w przypadku bydła młodego, tj. odpowiednio o 17% i 15% wyższy niż w tym samym okresie 2011 roku. W 2012 roku w Unii Europejskiej przewidywany spadek produkcji wołowiny będzie wywierał presję na dalszy wzrost cen. Spadek produkcji tego mięsa jest prognozowany również dla Polski. Uwzględniając możliwości nabywcze konsumentów przewiduje się, że krajowe ceny bydła do końca 2012 roku utrzymają się na poziomie zbliżonym do obecnego lub wyższym. Rynek baraniny Pogłowie owiec i produkcja żywca baraniego Po drastycznej redukcji w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia (z 4,4 mln szt. w 1989 roku do 362 tys. szt. w 2000 roku), krajowe pogłowie owiec utrzymuje się na niskim poziomie, nadal wykazując tendencję do spadku. Według danych GUS w grudniu 2011 roku pogłowie owiec ukształtowało się na poziomie 215 tys. sztuk i wprawdzie było o 0,5% większe niż przed rokiem, ale o 4% mniejsze niż dwa lata wcześniej i o 31% mniejsze niż w roku akcesji Polski do Unii. W końcu grudnia 2011 roku o 0,5% większe niż rok wcześniej było także pogłowie maciorek owczych (144 tys. szt.). Ten niewielki wzrost nie zapowiada jednak zahamowania długotrwałego spadku w pogłowiu owiec. IERiGŻ przewiduje, że w czerwcu 2012 roku pogłowie owiec wyniesie 225 tys. szt. i będzie mniejsze niż w połowie 2011 roku o 26 tys. szt. Po stabilizacji produkcji baraniny w latach na poziomie 5,1 tys. ton i jej wzroście w 2008 roku do 5,5 tys. ton, od 2009 roku ponownie notuje się jej spadek. W 2011 roku według danych GUS produkcja żywca baraniego wyniosła 3,6 tys. ton, o 8% mniej niż w 2010 roku. IERiGŻ przewiduje, że w 2012 roku produkcja żywca baraniego ulegnie dalszemu zmniejszeniu i wyniesie 3,2 tys. ton. Również w Unii Europejskiej od wielu lat utrzymuje się powolna tendencja spadkowa w pogłowiu owiec. W 2011 roku szczególnie znaczący był spadek pogłowia w Hiszpanii i we Francji. Duży procentowo (o 7-8%) spadek odnotowano także w Niemczech, na Węgrzech i w Holandii. Maleje też unijna i światowa produkcja baraniny. Według danych IERiGŻ w 2011 roku globalna produkcja baraniny ukształtowała się na poziomie 13,5 mln ton, o 4,7% niższym niż w 2008 roku. W ciągu ostatnich trzech lat spadek produkcji wystąpił u wszystkich liczących się producentów baraniny. Spadek 16

19 Rynek mięsa kierunki zmian przekraczający 20% odnotowano w Unii Europejskiej, Nowej Zelandii i w Chinach. Komisja Europejska przewiduje, że w 2012 roku unijna produkcja żywca baraniego może być o 0,6% mniejsza niż w 2011 roku i ukształtować się na poziomie 784 tys. ton. Zgodnie z informacją IERiGŻ (za FAO) światowa produkcja baraniny w 2012 roku może wzrosnąć o 1% w stosunku do roku poprzedniego i wynieść 13,6 mln ton. Wzrost jest natomiast spodziewany w Australii (o 1,9% w skali roku), w Nowej Zelandii (o 3,6%) i w Indiach (o 0,7%). Ceny owiec i jagniąt W 2011 roku w Unii Europejskiej rynkowe ceny owiec ciężkich i jagniąt były wyższe niż w 2010 roku odpowiednio o 9% i o 4%, przy czym dynamika wzrostu cen jagniąt w drugiej połowie roku była większa niż w pierwszej. Przeciętnie na rynku unijnym za owce ciężkie płacono 481 euro za 100 kg masy poubojowej schłodzonej, a za jagnięta 613 euro/100 kg. Wzrost cen baraniny na rynku unijnym był prawdopodobnie wynikiem malejącej produkcji, wzrostu cen jagniąt w Nowej Zelandii oraz podwyższenia cen innych gatunków mięsa. W pierwszym kwartale 2012 roku ceny jagniąt w UE ukształtowały się na poziomie 590 euro/100 kg i były o 4% wyższe niż rok wcześniej, a owiec ciężkich wyniosły 517 euro/100 kg i były o 11% wyższe. Z uwagi na przewidywany spadek produkcji baraniny, przy jednoczesnym spadku eksportu i importu, o kierunku rozwoju cen w następnych miesiącach zadecydują zmiany w poziomie konsumpcji. Wzrost cen unijnych stymulował wzrost cen w Polsce, zwłaszcza że również produkcja krajowa była mniejsza niż w roku poprzednim. W Polsce średnia cena owiec ciężkich w 2011 roku ukształtowała się na poziomie 390 euro/100 kg i była o 10% wyższa od notowanej w roku Podobną dynamikę wzrostu wykazały ceny wyrażone w złotych, które ukształtowały się na poziomie 7,21 zł/kg wagi żywej. Był to poziom znacznie wyższy od notowanych w latach wcześniejszych. Na początku 2012 roku żywiec barani jeszcze podrożał. W pierwszym kwartale jego ceny osiągnęły poziom 7,49 zł/kg, o 12% wyższy niż w tym samym okresie 2011 roku. Zmiany cen skupu żywca baraniego w Polsce w następnych miesiącach będą prawdopodobnie wypadkową zmian cen na rynku unijnym i kursu złotego, gdyż większość polskiej towarowej produkcji baraniny jest kierowana na eksport. Handel zagraniczny W 2011 roku (według obliczeń IE- RiGŻ) eksport żywca i mięsa baraniego w masie poubojowej zwiększył się do 1037 ton, o blisko 2% w porównaniu ze zrealizowanym w 2010 roku. Wzrost ten wynikał ze zwiększenia wywozu mięsa, gdyż wywóz owiec uległ zmniejszeniu. Głównym odbiorą mięsa były Węgry, a owiec Włochy. W wyniku wyższych niż przed rokiem cen zarówno żywca, jak i mięsa baraniego przychód uzyskany z ich eksportu był o 30% większy i wyniósł 4,3 mln euro. W 2011 roku odnotowano znaczny wzrost importu. W tym czasie łącznie żywca (w przeliczeniu na masę poubojową) i mięsa baraniego sprowadzono do kraju 819 ton, tj. 2,2 razy więcej niż w 2011 roku. Wartość przywozu wyniosła 4,9 mln euro, prawie 3 razy więcej niż w 2010 roku. Mięso sprowadzano głównie z Nowej Zelandii i Niemiec, a owce ze Słowacji i Hiszpanii. IERiGŻ przewiduje, że w 2012 roku import i eksport mogą ulec zmniejszeniu. Rynek drobiu Produkcja żywca drobiowego Mięso drobiowe od lat zyskuje na znaczeniu zarówno w kraju jak i na 17