PROGNOZA CEN RYNKOWYCH PODSTAWOWYCH PRODUKTÓW ROLNICZYCH

Transkrypt

1 PROGNOZA CEN RYNKOWYCH PODSTAWOWYCH PRODUKTÓW ROLNICZYCH W dniu 19 marca 2008 r. odbyło się kolejne posiedzenie zespołu ekspertów, powołanego przez Prezesa Agencji Rynku Rolnego, którego celem było zaktualizowanie prognozy cen rynkowych podstawowych produktów rolniczych do września 2008 r. Poniżej prezentujemy prognozy cen: zbóż, żywca wieprzowego i wołowego, mleka i jego przetworów na tle przewidywanych czynników popytowo-podażowych wpływających na ich poziom. Warszawa,

2 1. RYNEK ZBÓŻ aktualna sytuacja cenowa Niska podaż zbóż na rynku unijnym spowodowana słabymi zbiorami w większości krajów UE oraz zmniejszenie światowych zapasów ziarna stymuluje wzrost cen. Oddziaływuje to również na rynek krajowy. W Polsce, pomimo dobrych ostatnich zbiorów, od początku sezonu 2007/2008 ceny zbóż dynamicznie rosną, z wyjątkiem okresu jesiennego, kiedy wystąpił ich niewielki spadek. Według danych GUS w lutym br. przeciętna cena skupu pszenicy ogółem ukształtowała się na poziomie 880 zł/t (bez VAT). Była ona wyższa o blisko 30% niż zł/t IX 2006 IX 2006 zł/t 1 XII 2006 III 2007 CENY PSZENICY VI 2007 pszenica ogółem w skupie wg GUS XII 2006 GUS III 2007 IX 2007 GUS CENY SKUPU ŻYTA VI 2007 IX 2007 XII 2007 XII 2007 III 2008 prognoza VI 2008 zł/t IX 2008 pszenica konsumpcyjna na giełdach w okresie najwyższej jej podaży (w sierpniu) i o 36% wyższa niż przed rokiem. Żyto w tym czasie zdrożało odpowiednio o 30,5% oraz o 17,5% i w lutym 2008 r. średnio w kraju skupowano je po 737 zł/t. Poziom cen zbóż paszowych był o 20-26% wyższy niż w sierpniu i o 30-38% wyższy niż przed rokiem. W lutym br. za jęczmień w skupie płacono średnio 820 zł/t, a za kukurydzę 812 zł/t. Wzrostowa tendencja cen utrzymuje się również na targowiskach, gdzie oferowane ziarno jest droższe niż w skupie. W marcu br. zakłady przetwórcze uzupełniały zapasy ziarna potrzebne do utrzymania bieżącej produkcji, co przy umiarkowanej podaży zbóż na rynek wpływało na dalszy wzrost cen skupu zbóż. Według danych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w dniach br. za pszenicę konsumpcyjną dostawcy otrzymywali przeciętnie w kraju 932 zł/t, a za żyto konsumpcyjne średnio 766 zł/t. prognoza III 2008 VI 2008 zł/t 800 Na krajowych giełdach towarowych kupujący zawierają transakcje na niewielkie partie dobrej jakości ziarna, wybierając oferty o najniższym poziomie cen. Na IX

3 WGT w marcu br. łączna sprzedaż zbóż wyniosła prawie 21 tys. t, w tym 12,6 tys. t pszenicy konsumpcyjnej. Przeciętna cena sprzedaży pszenicy konsumpcyjnej ukształtowała się na poziomie 948 zł/t, a żyta konsumpcyjnego 766 zł/t. Popyt na zboża w UE spowodował, że średni unijny poziom cen zbóż w okresie marca br. (ostatnie dostępne dane) był o 48-74% wyższy niż przed rokiem. Według danych Komisji Europejskiej przeciętna cena pszenicy konsumpcyjnej w UE wynosiła 263 /t (927 zł/t), jęczmienia paszowego 227 /t (800 zł/t) i kukurydzy 225 /t (794 zł/t). Ceny skupu zbóż na rynkach wewnętrznych państw Unii Europejskiej są zróżnicowane w zależności od sytuacji popytowo-podażowej i kształtowały się w granicach: pszenica /t, jęczmień paszowy /t, kukurydza /t. W tym czasie ceny skupu zbóż w Polsce były o 1-4% wyższe od poziomu średniej ceny dla UE-27. czynniki wpływające na poziom cen: - zapasy początkowe Stan krajowych zapasów zbóż na początku sezonu 2007/2008 wynosił ok. 0,7 mln t, wobec 3,7 mln t w poprzednim sezonie. Tak niskiego poziomu nie notowano od wielu lat. W kraju nie było już ziarna na zapasach interwencyjnych, natomiast w całej UE wynosiły one 2,5 mln t wobec 14 mln t na początku poprzedniego sezonu. - poziom produkcji W 2007 r. zbiory zbóż w Polsce ukształtowały się na poziomie 27,1 mln t i były o 24,6% (o blisko 5,4 mln t) większe od bardzo niskich zbiorów w 2006 r. oraz o 5,5% większe od średniej z lat (25,7 mln t). Wzrost produkcji dotyczył wszystkich gatunków zbóż. Pszenicy ogółem zebrano 8,3 mln t, a żyta 3,1 mln t, tj. o 18-19% więcej niż rok wcześniej. W wyniku wyższej produkcji w okresie 8 miesięcy bieżącego sezonu (lipiec 2007 r. luty 2008 r.) skupiono prawie 4,8 mln t zbóż podstawowych z mieszankami (w tym 3,3 mln t pszenicy i 0,5 mln t żyta), tj. o ok. 12% więcej niż w porównywalnym okresie poprzedniego sezonu (dane meldunkowe GUS). Według pierwszej oceny dokonanej przez Międzynarodową Radę Zbożową (IGC) w 2008 r. nastąpi wzrost globalnej produkcji zbóż, w tym również w UE. Dotyczyć to będzie zwłaszcza pszenicy, której światowy areał uprawy wzrośnie o 2,6%, przy czym w UE-27 powierzchnia zasiewów wzrośnie do 26,3 mln ha, tj o 4,8%. Także w Polsce należy spodziewać się większej niż przed rokiem produkcji zbóż. Według GUS areał uprawy zbóż ozimych, z którego zbiory dokonane będą w 2008 r., podobnie jak przed rokiem wyniósł 4,4 mln ha. Stan zasiewów zbóż przed wejściem w stan zimowego spoczynku oceniony został nieco lepiej niż w roku po- 2

4 przednim, tj. na 3,5-3,7 stopnia kwalifikacyjnego (wobec 3,4-3,7 stopnia przed rokiem). Przyjazne warunki agrometeorologiczne dla rozwoju roślin, zarówno jesienią jak i zimą, skłaniają do optymistycznej oceny poziomu tegorocznych zbiorów zbóż. Wysokie ceny ziarna i perspektywa wyższych przychodów, mogą zachęcić producentów zbóż do zwiększenia powierzchni upraw jarych, jak również szerszego stosowania nawożenia i zużycia środków ochrony roślin. Dzięki dopłatom ARR do nasion, coraz powszechniej stosowany jest w uprawach polowych kwalifikowany materiał siewny, co korzystnie wpływa na poziom plonów zbóż, a tym samym na wzrost ich produkcji. Jednocześnie rozwój rynku biopaliw, a także reforma WPR na rynku cukru, która ogranicza jego produkcję, a w efekcie powoduje zmniejszenie powierzchni uprawy buraka cukrowego, może skłonić rolników do zwiększenia zainteresowania uprawą pozostałych roślin, w tym również zbóż. Dlatego też, zakładając przeciętne warunki pogodowe w dalszym okresie wegetacji i dojrzewania roślin wstępnie ocenia się, że zbiory zbóż w 2008 roku mogą być o 3-5% większe niż w 2007 r. i ukształtować się na poziomie 28,0-28,5 mln t, tj. o 9-11% wyższym od średniej z ostatnich 5 lat. - zużycie krajowe W sezonie 2007/2008, pomimo wzrostowej tendencji w produkcji drobiu, krajowe zużycie zbóż na cele paszowe ulegnie zmniejszeniu na skutek spadku pogłowia trzody chlewnej. Ocenia się, że wykorzystanie zbóż na ten cel może zmniejszyć się o 5% w porównaniu do poprzedniego sezonu i ukształtować się na poziomie 16,7 mln t. Zakłada się również zmniejszenie do 5,3 mln t (o ok. 4%) zużycia zbóż na cele konsumpcyjne. Z uwagi na rozwój rynku biopaliw przewiduje się wzrost wykorzystania ziarna w przemyśle do 1,4 mln t, a także zwiększenie ilości ziarna potrzebnego do siewu. Łączne krajowe zużycie zbóż w bieżącym sezonie może być mniejsze o 3% niż w sezonie 2006/2007 i wynieść 26,3 ml t. Pomimo mniejszego od zasobów zużycia ziarna, w krajowym bilansie zbóż występuje strukturalny niedobór wysokojakościowego ziarna, które wykorzystywane jest w celu polepszenia jakości przetworów zbożowych. W efekcie zapoczątkowania fazy odbudowy pogłowia trzody chlewnej i dalszego rozwoju produkcji drobiu w sezonie 2008/2009 wystąpi niewielki wzrost (o 1,2%) zapotrzebowania na paszę w porównaniu z poprzednim sezonem. Przewiduje się kolejny sezon wzrostu zużycia ziarna w przemyśle do prawie 1,5 mln t, przy dalszym spadku spożycia ziarna do 5,2 mln t. Ocenia się, że w całym sezonie krajo- 3

5 we zużycie zbóż ukształtuje się prawdopodobnie na poziomie 26,5 mln t, tj. o blisko 1% wyższym niż w sezonie 2007/ handel zagraniczny W sezonie 2007/2008 eksport zbóż stał się mniej opłacalny z uwagi na wysokie ceny zbóż, koszty frachtu, jak również umacnianie się złotego. Według danych Ministerstwa Finansów łącznie w okresie 7 miesięcy bieżącego sezonu (lipiec 2007 r. -styczeń 2008 r.) wywieziono z kraju 738 tys. t ziarna zbóż, tj. o 13% mniej niż w tym samym okresie poprzedniego sezonu. W strukturze eksportu dominowała pszenica (48%) jęczmień (19%) i kukurydza (16%). Najwięcej ziarna wywieziono do krajów Wspólnoty, zwłaszcza do Niemiec. Słabe zbiory zbóż w UE oraz kończące się zapasy interwencyjne stwarzają możliwości zwiększania eksportu zbóż krajowych, pomimo wysokich cen. Ocenia się, że w całym sezonie eksport zbóż może być nieco większy niż w sezonie 2006/2007, kiedy wyniósł 1,2 mln t. Jednocześnie w bieżącym sezonie gospodarczym (lipiec 2007 r. - styczeń 2008 r.) przywieziono do kraju prawie 357 tys. t ziarna zbóż. Dobre zbiory zbóż w Polsce wpłynęły na znaczne zmniejszenie importu, którego dotychczasowy poziom jest o 69% niższy niż w tym samym okresie sezonu 2006/2007. Przywóz ziarna do Polski odbywa się z najbliżej położonych krajów UE, głównie z Niemiec i Czech. Konieczność zaspokojenia krajowego popytu na zboża oraz odbudowania niezbędnych zapasów końcowych wskazuje na prawdopodobieństwo zwiększenia importu ziarna w kolejnych miesiącach. Przy zakładanym wyższym od średniego poziomie tegorocznych zbiorów zbóż, w następnym sezonie 2008/2009 obroty handlu zagranicznego będą w miarę zrównoważone i polegały będą głównie na wymianie asortymentowej. -działania ARR Wysoki poziom cen od początku sezonu zarówno w Polsce, jak i w innych krajach członkowskich UE powoduje, że rolnicy nie oferują zbóż na zapasy interwencyjne Wspólnoty. Na skutek małych zapasów interwencyjnych Komisja Europejska w bieżącym sezonie miała ograniczone możliwości skutecznego oddziaływania na podaż zbóż na rynku wspólnotowym. Od 1 lipca 2007 r. do 9 marca 2008 r. na przetargach na rynek wewnętrzny UE łącznie sprzedano prawie 2 mln t zbóż, w tym: tys. t kukurydzy, 123 tys. t pszenicy, 17 tys. t jęczmienia, 38 tys. t żyta oraz blisko 1 tys. t sorga. Według stanu na r. w magazynach UE zapasy interwencyjne zbóż wynosiły 310 tys. t, w tym prawie 304 tys. t kukurydzy i 6,5 tys. t pszenicy. 4

6 W celu ułatwienia przywozu zbóż z krajów trzecich i zwiększenia ich podaży na rynku wewnętrznym UE, Komisja Europejska zawiesiła cła przywozowe na zboża (oprócz owsa, prosa i gryki) do końca sezonu 2007/2008, zarówno w ramach kontyngentu ze zredukowaną stawką celną, jak i przywozów ze zwykłą stawką. Zgodnie z zasadami obowiązującymi w Unii Europejskiej Agencja Rynku Rolnego administruje obrotem zbożami w handlu zagranicznym, wydając pozwolenia na przywóz i wywóz ziarna zbóż oraz jego przetworów poza obszar celny UE. W bieżącym sezonie (1 lipca 2007 r. 18 marca 2008 r.) ARR wydała pozwolenia na przywóz prawie 79 tys. t zbóż, w tym 29,4 tys. t pszenicy durum, 6,2 tys. t żyta, 17,8 tys. t kukurydzy oraz 22,0 tys. t sorga, a także na eksport 28 tys. t zbóż, głównie orkiszu. W sezonie 2008/2009 prognozowany jest znaczący wzrost zbiorów zbóż w UE. Przewiduje się zwiększenie zarówno plonów zbóż, jak również powierzchni ich zasiewów, gdyż Komisja Europejska zniosła obowiązkowe odłogowanie gleb dla zasiewów jesiennych 2007 r. i wiosennych 2008 r. W efekcie zwiększy się podaż ziarna na rynku wewnętrznym UE, a tym samym osłabi się popyt na krajowe zboże. W związku z tym ceny ustabilizują się na niższym poziomie niż w poprzednim sezonie, ale znacząco wyższym od ceny interwencyjnej, która aktualnie (łącznie z dopłatami wg kursu EBC z 27 marca br.) wynosi 365 zł/t. prognoza cen skupu do września 2008 r. w zł/t Do końca sezonu, kiedy prognozy zbiorów w 2008 r. obarczone są relatywnie dużym stopniem niepewności, ceny zbóż będą wynikową sytuacji podażowopopytowej determinowanej ubiegłorocznymi zbiorami. Przy założeniu uzyskania dobrych zbiorów w roku bieżącym, w nowym sezonie 2008/2009 nastąpi spadek cen poniżej poziomu z roku 2007/2008, ale przy niskim stanie zapasów będą one wyższe niż w latach wcześniejszych. Uwzględniając aktualną i przewidywaną sytuację podażowo-popytową zespół ekspertów ocenił, że przeciętne ceny skupu zbóż w końcu bieżącego sezonu oraz po nowych zbiorach mogą ukształtować się na następującym poziomie : Wyszczególnienie czerwiec 2008 r. wrzesień Pszenica ogółem Pszenica konsumpcyjna* Żyto *dotyczy przewidywanych cen w transakcjach giełdowych 5

7 2. RYNEK WIEPRZOWINY aktualna sytuacja cenowa W wyniku trwającego od początku 2007 r. ograniczania pogłowia trzody chlewnej i spadku krajowej podaży, w styczniu 2008 r. ceny skupu żywca wieprzowego były o 4% wyższe niż w grudniu i o 10% wyższe niż rok wcześniej. Według danych GUS średnio w kraju ukształtowały się one na poziomie 3,49 zł/kg (bez VAT). Jednocześnie referencyjna cena trzody w Polsce w pierwszym miesiącu br. osiągnęła poziom zbliżony do notowanego w Niemczech (odpowiednio 134,44 /100 kg wobec 135,29 /100 kg) i znacznie przekraczała ceny u pozostałych głównych producentów tego żywca w UE CENY SKUPU ŻYWCA WIEPRZOWEGO (107,10 /100 kg w Danii, 120,44 /100 kg w Holandii zł/kg 5,00 prognoza zł/kg 5,00 i 122,00 /100 kg we Fran- 4,50 GUS 4,50 cji) oraz średnią unijną (131,92 /100 kg). 4,00 4,00 W lutym br. poziom 3,50 3,50 cen krajowych został skorygowany do 3,27 zł/kg przez import wieprzowiny z krajów, 3,00 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX ,00 gdzie ceny utrzymywały się na niższym poziomie. W związku ze Świętami Wielkanocnymi i zwiększonym popytem na mięso ze strony zakładów przetwórczych, w marcu ceny skupu żywca wieprzowego ponownie wzrosły. Według cotygodniowych notowań MRiRW w trzech pierwszych tygodniach marca br. wyniosły one średnio 3,68 zł/kg wobec 3,25 zł/kg w porównywalnym okresie lutego. Wzrostowe tendencje notowano również w innych krajach UE. W drugim tygodniu marca br. średnia cena referencyjna we Wspólnocie osiągnęła poziom 144,59 /100 kg, w Danii 121,24 /100 kg, w Holandii 134,92 /100 kg, we Francji 137,00 /100 kg, w Niemczech 150,88 /100 kg, a w Polsce 144,63 /100 kg. czynniki wpływające na poziom cen skupu: - pogłowie trzody chlewnej i produkcja mięsa wieprzowego Od początku ub.r. pogłowie trzody chlewnej znajduje się w spadkowej fazie cyklu. Według danych GUS w listopadzie 2007 r. liczebność trzody kształtowała się na poziomie 17,6 mln szt., tj. o ponad 6% niższym niż rok wcześniej. Zmniejszenie 6

8 pogłowia odnotowano we wszystkich grupach, przy czym największe w grupie loch prośnych o ok. 13%, prosiąt i warchlaków po ok. 7%, a tuczników o 5,5%. Przy nadal rosnących cenach zbóż, pomimo wyższych niż przed rokiem cen wieprzowiny, ekonomiczne warunki chowu trzody są jeszcze gorsze niż w I kwartale ub.r. Przewidywane utrzymanie się bardzo niekorzystnych relacji cen do nowych zbiorów nasili prawdopodobnie redukcyjne tendencje w pogłowiu trzody chlewnej. W efekcie do połowy 2008 r. może zmniejszyć się ono do ok. 17 mln szt. W tym czasie możliwy jest spadek pogłowia również u innych producentów wieprzowiny w UE. W II połowie 2008 r., w związku ze spodziewanym wzrostem cen trzody chlewnej, relacje cen żywiec : pasze ulegną poprawie, ale przy prognozowanym wysokim (pomimo spadku w stosunku do sezonu 2007/2008) poziomie cen zbóż, nadal mogą być niekorzystne dla producentów żywca. Na skutek spadku pogłowia trzody w Polsce od połowy 2007 r. maleje produkcja wieprzowiny. Szacuje się, że w wyniku wzrostu utrzymującego się jeszcze w I połowie roku, w całym 2007 r. produkcja wieprzowiny ukształtowała się na poziomie zbliżonym do notowanego w 2006 r., tj tys. t (w w.b.c.). Natomiast w 2008 r. wg oceny IERiGŻ można spodziewać się jej obniżenia do tys. t, tj. o ok. 8% w porównaniu do 2007 r. Pomimo wzrostu towarowości produkcji żywca wieprzowego, od grudnia ub.r. notowany jest znaczący spadek jego skupu. W styczniu br. skup żywca wieprzowego podobnie jak w grudniu był o 12% mniejszy niż rok wcześniej, a w lutym o 5,5% mniejszy. - handel zagraniczny Spadek produkcji spowodował zmiany tendencji także w handlu zagranicznym. W I połowie 2007 r. eksport żywca, mięsa, przetworów i podrobów wieprzowych w ekwiwalencie mięsa był o 14% większy niż rok wcześniej. W II połowie ub.r., w wyniku pogorszenia relacji cen krajowych do wspólnotowych, był on już o 14% niższy niż przed rokiem i w efekcie w całym 2007 r. sprzedano za granicę 359 tys. t produktów wieprzowych, tj. o 1,8% mniej niż w roku poprzednim. W 2007 r. znacząco zmniejszył się eksport żywca (o 18%) oraz mięsa wieprzowego (o prawie 10%), a zwiększył się wywóz przetworów (o 16%). W strukturze asortymentowej nadal dominuje mięso nieprzetworzone, które stanowi ok. 60% całości wywozu produktów wieprzowych. Głównym odbiorcą polskiej wieprzowiny są tradycyjnie kraje UE, do których wywieziono w tym czasie 81% mięsa, 77% żywca oraz 71% przetworów i tłuszczy. 7

9 W pierwszym miesiącu 2008 r. asortymentowa struktura sprzedaży produktów za granicę nie uległa istotnej zmianie. Z Polski wywieziono łącznie o 4% więcej wieprzowiny niż to miało miejsce przed rokiem, jednakże w związku z dalszym spadkiem krajowej podaży i niską konkurencyjnością cenową, eksport tego mięsa w całym 2008 r. może ulec obniżeniu do 305 tys. t. Import wieprzowiny jest w ostatnich latach prawie w 100% realizowany w ramach wspólnego rynku, a zwłaszcza z Danii, Niemiec i Holandii. Do Polski sprowadza się przede wszystkim mięso surowe. Relatywnie niskie ceny płacone za wieprzowinę w imporcie przyczyniły się do zwiększenia jej przywozu, zwłaszcza w II połowie 2007 r. W całym ub.r. import wieprzowiny w ekwiwalencie mięsa osiągnął poziom prawie 262 tys. t, tj. o 40% wyższy niż w roku poprzednim. W 2007 r. zwiększył się przede wszystkim import surowego mięsa (o 67,6 tys. t). W rezultacie, choć saldo obrotów wieprzowiną ogółem (żywiec, mięso i przetwory) w całym 2007 r. było dodatnie i wyniosło 97,8 tys. t, to jednak mięsa wywieziono o 25,5 tys. t mniej niż sprowadzono. W styczniu br. import wieprzowiny był ponad dwukrotnie wyższy niż w tym samym miesiącu 2007 r. Także struktura asortymentowa sprowadzanego towaru była podobna jak w ub.r. Szacuje się, że tendencje wzrostowe utrzymają się także w całym 2008 r. i import wieprzowiny wyniesie łącznie 290 tys. t. W efekcie saldo handlu zagranicznego wieprzowiną zmniejszy się do ok. 15 tys. t, a saldo obrotów mięsem wieprzowym może być ujemne. - spożycie W 2007 r. relatywnie mniejszy wzrost cen detalicznych wieprzowiny (o 0,9% w porównaniu do 2006 r.) niż cen żywności ogółem (o 5,0%) oraz mięsa ogółem (o 4,7%), a w szczególności mięsa drobiowego (o 19,4%), sprzyjał zwiększeniu poziomu konsumpcji mięsa wieprzowego. Według badania budżetów domowych w okresie styczeń - wrzesień 2007 r. była ona wyższa niż przed rokiem o ok. 3%, przy spadku spożycia mięsa drobiowego o 3,9%, a wołowego o 6%. Ze wstępnych danych bilansowych wynika, że w całym 2007 r. spożycie wieprzowiny mogło przekroczyć 43 kg na mieszkańca i być o ok. 2 kg większe niż w 2006 r. W związku z przewidywanym spadkiem podaży i wzrostem cen, konsumpcja wieprzowiny w 2008 r. może obniżyć się do ok. 41 kg na osobę. - działania ARR Z powodu niskiej opłacalności produkcji wieprzowiny nie tylko w Polsce, ale i w innych krajach UE, Komisja Europejska w końcu października ub.r. uruchomiła 8

10 mechanizm dopłat do prywatnego przechowywania tego mięsa, a miesiąc później rozszerzyła asortyment subsydiowanego eksportu wieprzowiny o surowe mięso. W całej Wspólnocie mechanizmem dopłat do prywatnego przechowywania objęto ok. 100 tys. t mięsa, z tego 6,1 tys. t w Polsce. Od uruchomienia dopłat do wywozu nieprzetworzonego mięsa wieprzowego ( r.) do połowy marca br. ARR wydała pozwolenia na wywóz 16,8 tys. t tego mięsa, z tego w 2008 r. ok. 13,9 tys. t. Ponadto kontynuowane są dopłaty do eksportu przetworów wieprzowych. W 2007 r. ARR wydała pozwolenia na wywóz 8,8 tys. t tych produktów, a w br. do połowy marca 2,3 tys. t. Agencja Rynku Rolnego realizuje wypłaty subsydiów w miarę uzyskiwania od eksporterów wymaganych dokumentów. W 2007 r. ARR wypłaciła 6,3 mln zł refundacji do wywozu 6,2 tys. t przetworów wieprzowych. W ciągu dwóch i pół miesięcy br. przedsiębiorcy otrzymali ok. 3,3 mln zł refundacji do wywozu 3,3 tys. t przetworów wieprzowych oraz 383 tys. zł do wywozu 345 t mięsa surowego. prognoza cen skupu do września 2008 r. zł/kg W wyniku przewidywanego spadku podaży wieprzowiny na rynku krajowym i unijnym, ceny skupu będą wykazywały tendencje wzrostowe. Uwzględniając wahania sezonowe zespół ekspertów prognozuje, że przeciętne ceny skupu trzody chlewnej do września 2008 r. mogą kształtować się następująco: Wyszczególnienie czerwiec 2008 r. wrzesień Żywiec wieprzowy 3,80-4,10 4,40-4,80 3. RYNEK WOŁOWINY aktualna sytuacja cenowa Relatywnie wysoka krajowa podaż żywca wołowego w 2007 r. spowodowała 5,00 4,80 4,60 4,40 4,20 zł/kg CENY SKUPU ŻYWCA WOŁOWEGO prognoza GUS zł/kg 5,00 4,80 4,60 4,40 4,20 spadek jego cen w skupie. Za 4,00 4,00 bydło ogółem w minionym 3,80 3,80 roku płacono średnio 3,98 zł/kg, tj. o 2,6% mniej niż 3,60 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX ,60 w 2006 r., zaś za młode bydło żywiec wołowy ogółem młode bydło rzeźne 9

11 rzeźne 4,28 zł/kg, tj. o 3,8% mniej. W styczniu i lutym br. ceny skupu bydła sezonowo wzrosły, ale utrzymały się poniżej poziomu z tego samego okresu 2007 r. Za bydło ogółem w lutym płacono 4,03 zł/kg, tj. o 3% więcej niż w grudniu ub.r., ale o 4% mniej niż w lutym 2007 r. Bydło młode skupowano po 4,32 zł/kg wobec 4,18 zł/kg w grudniu 2007 r. W porównaniu do notowań sprzed roku ceny te były o ok. 3% niższe. W marcu 2008 r. ceny skupu żywca wołowego nie uległy istotnym zmianom. W zakładach monitorowanych przez MRiRW w trzech pierwszych tygodniach tego miesiąca za bydło płacono przeciętnie 4,20 zł/kg wobec 4,19 zł/kg w analogicznym okresie lutego br. Referencyjna cena młodego bydła (kl. R3) w Polsce pomimo wzrostu po akcesji jest jedną z najniższych na wspólnym rynku. W 2007 r. ukształtowała się ona na poziomie 236,63 /100 kg, tj. o 22% niższym od średniej unijnej (304,08 /100 kg). W br. choć ceny referencyjne w Polsce wzrosły do ok. 255 /100 kg w połowie marca, ich dystans do przeciętnej we Wspólnocie nie uległ istotnej zmianie. czynniki wpływające na poziom cen skupu: - pogłowie bydła i produkcja wołowiny Pod koniec 2007 r. pogłowie bydła w Polsce wyniosło 5,4 mln szt., tj. o 5,1% mniej niż w połowie roku, ale o 2,4% więcej niż w końcu 2006 r. W skali roku liczebność cieląt zwiększyła się o ok. 7%, a młodego bydła (w wieku od roku do dwóch lat) o 2%. Odnotowano natomiast spadek pogłowia bydła powyżej 2 lat o 12%. Szacuje się, że w wyniku trwającej w 2007 r. redukcji stada krów mlecznych produkcja wołowiny była nieco większa niż w 2006 r. i wyniosła ok. 365 tys. t (w w.b.c.). Wzrost pogłowia cieląt i bydła młodego przyczynić się może do utrzymania wielkości produkcji wołowiny w 2008 r. na poziomie zbliżonym do ubiegłorocznego. - handel zagraniczny Utrzymujące się relatywnie niższe ceny polskiej wołowiny na rynku unijnym w dalszym ciągu stymulują wzrost jej eksportu. W 2007 r. w ekwiwalencie mięsa wywieziono łącznie 214 tys. t żywca, mięsa, przetworów i podrobów wołowych, tj. o 3,4% więcej niż w 2006 r. Eksport samego mięsa wołowego (świeżego, chłodzonego i mrożonego) zwiększył się o 5% do 171 tys. t. Jednocześnie ze względu na mniejsze zainteresowanie odchowem bydła w krajach UE zmalał eksport żywca. Według danych GUS w 2007 r. z kraju wywieziono ok. 552 tys. szt. bydła wobec 740 tys. szt. w roku poprzednim, a łączna masa wywiezionych zwierząt uległa obniżeniu o 16%. 10

12 Podstawowym kierunkiem zbytu żywca i mięsa wołowego są tradycyjnie kraje Piętnastki. W 2007 r. ich udział w polskim eksporcie mięsa wołowego wyniósł 96%, a w wywozie bydła 86%. W styczniu br. eksport wołowiny w ekwiwalencie mięsa wzrósł o 10% w odniesieniu do notowanego przed rokiem. Ocenia się, że w całym 2008 roku eksport może być o 3% większy niż w 2007 r. i wynieść ok. 220 tys. t. Konkurencyjne rasy bydła, bliskość rynku a także ochrona celna powodują, że polski import żywca i mięsa wołowego praktycznie w całości jest realizowany z krajów UE. Sprowadzamy głównie jałówki hodowlane i mięso mrożone do przetwórstwa. Jedynie przetwory z wołowiny sprowadzane są w głównej mierze spoza Wspólnoty. Różnice cen powodują, że wolumen przywozu wołowiny utrzymuje się na stosunkowo niskim poziomie, chociaż wykazuje tendencje wzrostowe. W 2007 r. w ekwiwalencie mięsa do Polski sprowadzono 23,2 tys. t żywca, mięsa i przetworów wołowych wobec 11 tys. t w 2006 roku. W roku 2008 import może jeszcze wzrosnąć. - spożycie Według dostępnych danych GUS (z badania budżetów domowych) konsumpcja kulinarnego mięsa wołowego w ciągu dziewięciu miesięcy 2007 r. zmniejszyła się o ok. 6%, a cielęcego o 9% w porównaniu z tym samym okresem poprzedniego roku. Wzrost notowano natomiast w spożyciu przetworów zawierających mięso wołowe. Biorąc pod uwagę nie duży w relacji do całej żywności (5,0%), w tym zwłaszcza do drobiu (19,4%) i nabiału (5,0%), wzrost cen detalicznych wołowiny w 2007 r. (o 2,8% w porównaniu do 2006 r.) ocenia się, że bilansowe spożycie wołowiny w 2007 r. podobnie jak w 2006 r. wyniesie ok. 4,5 kg. Przewiduje się, że na zbliżonym poziomie utrzyma się również w roku bieżącym. - działania ARR Od akcesji Polski do UE rynek wołowiny jest wspierany dopłatami do eksportu wybranych asortymentów żywca, mięsa i przetworów. Z uwagi na deficyt tego mięsa na wspólnym rynku aktualnie stawki dopłat są o ok. 50% niższe niż zaraz po akcesji i obejmują węższy asortyment. W efekcie zainteresowanie eksportem z dopłatą uległo ograniczeniu. W 2007 r. ARR wypłaciła 14,4 mln zł refundacji do wywozu 6,8 tys. t wołowiny, podczas gdy w 2006 r. dopłatami na łączną kwotę 21 mln zł objęto 8 tys. t. 11

13 prognoza cen skupu do września 2008 r. zł/kg Spadek podaży wieprzowiny na rynku krajowym i unijnym, przy utrzymującym się deficycie wołowiny w krajach UE-15, może stymulować wzrost popytu na wołowinę i niewielki wzrost cen bydła. W tej sytuacji zespół ekspertów przewiduje, że ceny skupu żywca wołowego do września 2008 r. będą względnie ustabilizowane, kształtując się na następującym poziomie: Wyszczególnienie czerwiec 2008 r. wrzesień Bydło ogółem 4,00-4,20 4,10-4,30 Młode bydło rzeźne 4,30-4,50 4,40-4,60 4. RYNEK MLEKA aktualna sytuacja cenowa - mleko surowe Utrzymująca się w 2007 r. korzystna koniunktura na światowym rynku mleczarskim spowodowała, że krajowe ceny skupu mleka wzrosły do nienotowanego dotychczas poziomu. Średnioroczna cena surowca wyniosła 107,05 zł/hl i była o 15,5% wyższa niż w 2006 r. Od początku 2008 r. CENY SKUPU MLEKA (bez VAT) zł/hl GUS prognoza IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 pod wpływem stopniowo obniżających się cen światowych oraz rosnących dostaw mleka jego ceny ulegają redukcji. Według danych GUS w lutym br. średnia cena surowca płacona producentom ukształtowała się na poziomie 120,59 zł/hl i była o ponad 3% niższa niż w styczniu, ale nadal o 24% wyższa niż w porównywalnym okresie poprzedniego roku. Pomimo znaczących podwyżek cen mleka polski surowiec jest jednak nadal jednym z tańszych w UE. Wg dostępnych danych Komisji Europejskiej w grudniu 2007 r. cena mleka w Polsce wynosiła 36,70 /100 kg i była o 5% niższa od średniej unijnej oraz o ponad 10% niższa niż w UE

14 - masło w blokach Pod wpływem rekordowo wysokich cen na rynku międzynarodowym i przy dużym popycie eksportowym, rosły również CENY ZBYTU MASŁA I MLEKA ODTŁUSZCZONEGO W PROSZKU zł/kg - z podatkiem VAT 17,0 16,0 GUS 15,0 14,0 prognoza zł/kg 17,0 16,0 15,0 14,0 krajowe ceny zbytu masła. 13,0 12,0 13,0 12,0 Średnioroczna cena sprzedaży 11,0 11,0 masła w blokach w 2007 r. była 10,0 9,0 10,0 9,0 o 21,8% wyższa niż w 2006 r. 8,0 7,0 8,0 7,0 i osiągnęła poziom 12,58 zł/kg z IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 VAT. Notowany od listopada masło w blokach mleko odtłuszczone w proszku 2007 r. stopniowy spadek cen światowych spowodował, że również w Polsce ceny masła ulegają obniżeniu. W styczniu 2008 r. ceny zbytu masła w blokach płacone producentom wyniosły 11,44 zł/kg z VAT i były o blisko 16% niższe niż w grudniu, ale nadal o prawie 9% wyższe niż przed rokiem. Tendencje spadkowe wykazują również ceny masła w blokach monitorowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W dniach br. średnia cena zbytu tego produktu wyniosła 9,32 zł/kg netto, tj. o blisko 6% mniej niż miesiąc wcześniej, a także o 1,6% mniej niż przed rokiem. W tym czasie w Holandii i we Francji za produkt ten płacono ok. 2,80 /kg (9,90 zł/kg), tj. o ok. 6% więcej niż w Polsce. Na rynku międzynarodowym (baza FOB - porty Europy Zachodniej) w połowie marca 2008 r. odnotowano ponowny spadek cen masła. W tym czasie wyniosły one średnio USD/t (8,07 zł/kg) i były o 5,3% niższe niż w I dekadzie lutego, ale nadal o ponad 61% wyższe niż rok wcześniej. - odtłuszczone mleko w proszku (OMP) Korzystna w ub.r. koniunktura na rynku światowym wpłynęła również na wzrost cen polskiego OMP. W 2007 r. średnioroczna cena zbytu tego produktu wyniosła 11,97 zł/kg z VAT i była o 43% wyższa niż w roku Zapoczątkowany w połowie września 2007 r. spadek światowych cen odtłuszczonego mleka w proszku przyczynił się do odwrócenia tendencji zmian cen także na rynku krajowym. Według danych GUS w styczniu 2008 r. odtłuszczone mleko w proszku zbywano średnio w kraju po 9,82 zł/kg z VAT, tj. o ponad 10% taniej niż w grudniu, ale nadal o blisko 7% drożej niż przed rokiem. Spadek cen OMP utrzymywał się również w następnych tygodniach. Według Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w trzecim tygodniu marca br. cena tego produktu obniżyła się do 8,12 zł/kg netto i była niższa niż miesiąc wcześniej i przed rokiem odpowiednio o blisko 7% i o 10%. Na rynku niemieckim 13

15 i francuskim za OMP płacono w granicach 2,40-2,45 /kg (8,49-8,67 zł/kg), tj. o 5-7% więcej niż w kraju. Natomiast cena tego mleka w Holandii ukształtowała się na poziomie 2,20 /kg (7,78 zł/kg) i była o 4% niższa niż w Polsce. W portach Europy Zachodniej - baza FOB na początku marca zahamowany został spadek cen OMP. Średnia cena tego produktu, tak jak w końcu lutego, ukształtowała się na poziomie USD/t (7,16 zł/kg), ale była o ponad 3% niższa niż w I dekadzie lutego, a także o ponad 11% niższa niż w porównywalnym okresie 2007 r. czynniki wpływające na poziom cen: - pogłowie krów i produkcja mleka Według danych GUS w grudniu 2007 r. liczba krów w porównaniu do wyjątkowo niskiego poziomu w grudniu 2006 r. wzrosła o blisko 55 tys. szt. (o 2%) do 2.738,6 tys. szt. Natomiast w odniesieniu do stanu z czerwca 2007 r. obniżyła się ona o ok. 48 tys. szt. (o 1,7%). Szacuje się, że w połowie 2008 r. liczba krów zwiększy się do tys. szt. (tj. o 1,6%). Jednocześnie przewiduje się, że w wyniku postępującego procesu doskonalenia pogłowia, wydajność mleczna w br. może wynieść ok l/szt. wobec l/szt. w 2007 r. Ocenia się, że w 2007 r. produkcja mleka surowego była nieco większa (o ok. 1%) niż w 2006 r. i wyniosła 11,7 mld l. W związku z przewidywanym zwiększeniem pogłowia krów przy rosnącej mleczności w 2008 r. można spodziewać się wzrostu produkcji do 12 mld l. -podaż mleka surowego, masła i odtłuszczonego mleka w proszku Producenci mleka dostosowując sprzedaż do posiadanych limitów zmniejszyli dostawy surowca i w roku kwotowym 2006/2007 kwota hurtowa została wykorzystana w 97,6%. W całym 2007 r. skupiono (dane meldunkowe GUS) ok. 8,3 mld l mleka, tj. o 1,2% mniej niż w 2006 r. Stopień wykorzystania krajowej ilości referencyjnej dla dostawców hurtowych po dziesięciu miesiącach roku kwotowego 2007/2008 wynosi ok. 82% (wobec 83% w tym samym okresie poprzedniego roku kwotowego). Wraz z rosnącą pewnością o nie wykorzystaniu limitów oraz z obawy przed ewentualną redukcją indywidualnych ilości referencyjnych za niewywiązanie się z dostaw w ramach przyznanych limitów, od początku 2008 r. notowany jest znaczący wzrost skupu mleka. W miesiącach styczeń luty skupiono blisko 1,3 mld l, tj. o 4,6% więcej niż rok wcześniej. W związku z przewidywaną większą produkcją mleka wydaje się możliwe, że w 2008 r. skup ukształtuje się na poziomie 8,6 mld l i będzie o blisko 4% większy niż w 2007 r. 14

16 Zwiększony popyt eksportowy oraz znaczący wzrost cen masła w 2007 r. wpływały stymulująco na wzrost jego produkcji. Według danych meldunkowych GUS roczna produkcja masła była o ponad 3% większa niż w 2006 r., co oznacza, że łącznie (po uwzględnieniu korekt ze sprawozdań) mogła wynieść ok. 179 tys. t. Niedobory tłuszczu mlecznego na terenie Wspólnoty oraz utrzymująca się konkurencyjność cenowa, skłaniają do oceny, że w 2008 r. produkcja masła może ukształtować się na poziomie o ok. 2% wyższym niż w 2007 r. i wynieść 182 tys. t. Intensywny rozwój produkcji artykułów o wysokim stopniu przetworzenia oraz mniejsza podaż surowca do skupu wpływały ograniczająco na produkcję odtłuszczonego mleka w proszku. Według meldunkowych danych GUS w 2007 r. produkcja OMP (łącznie z mlekiem w granulkach) wyniosła blisko 125 tys. t i była o 2% mniejsza niż w 2006 r. Przewidywane zwiększenie produkcji mleka surowego oraz rosnące zużycie OMP we wtórnym przetwórstwie pozwala szacować, że w całym 2008 r. produkcja OMP może być nieco wyższa niż w 2007 r. i wynieść ok. 127 tys. t. - handel zagraniczny Pod wpływem blisko 48% wzrostu cen eksportowych masła w 2007 r. notowany był dynamiczny wzrost jego wywozu. Według informacji Ministerstwa Finansów w 2007 r. eksport tego artykułu ukształtował się na poziomie 31,6 tys. t i był o 33% większy niż w 2006 r. Największymi odbiorcami polskiego masła były Niemcy, Rosja, Holandia oraz Francja. W 2007 r. na wyższym niż rok wcześniej poziomie utrzymywał się również import tego produktu. W całym roku zaimportowano 3,4 tys. t masła wobec 2,1 tys. t w 2006 r. Masło importowane było m.in. z Finlandii, Niemiec, Irlandii oraz Belgii. Saldo handlu zagranicznego w 2007 r. było dodatnie i wyniosło nieco ponad 28 tys. t wobec 22 tys. t w roku poprzednim. W styczniu 2008 r. eksport masła wyniósł 2,7 tys. t i był o 21% większy niż w tym samym okresie 2007 r. Jednocześnie do kraju sprowadzono 348 ton tego artykułu wobec 184 ton przed rokiem. Przewiduje się, że w 2008 r. możliwy jest dalszy wzrost wolumenu jego eksportu do 34 tys. t w związku z konkurencyjnymi cenami polskiego masła wobec cen notowanych w UE-15. Tendencje wzrostowe prawdopodobnie utrzymają się również w przywozie masła. Brak cenowej konkurencyjności polskiego odtłuszczonego mleka w proszku spowodował, że w 2007 r. wywóz tego produktu utrzymywał się na względnie niskim poziomie. W całym roku (wg danych Ministerstwa Finansów) wolumen sprzedaży na eksport wyniósł nieco ponad 75 tys. t i był o 11% mniejszy niż w 2006 r. Największymi odbiorcami polskiego OMP była Algieria, Niemcy oraz Holandia. W tym sa- 15

17 mym czasie import odtłuszczonego mleka w proszku zwiększył się ponad 2-krotnie i ukształtował się na poziomie 7,4 tys. t. Handlowcy sprowadzali OMP przede wszystkim z Białorusi i Niemiec. W pierwszym miesiącu br. eksport OMP ukształtował się na poziomie 7,3 tys. t i był 2-krtonie większy niż przed rokiem. W tym samym czasie import tego artykułu wzrósł o 38% do ponad 1 tys. t. Przewiduje się, że w 2008 r. pod wpływem rosnącego zużycia OMP we wtórnym przetwórstwie oraz dalszej aprecjacji złotego wywóz zmniejszy się do 70 tys. t, natomiast tendencje wzrostowe będą obserwowane w przywozie tego produktu. - spożycie masła Według dostępnych danych GUS (na podstawie badań budżetów domowych) w okresie trzech kwartałów 2007 r., pomimo znacznego wzrostu cen detalicznych, spożycie masła utrzymało się na poziomie z analogicznego okresu 2006 r. Jeszcze wyższe ceny tego artykułu w czwartym kwartale mogły wpłynąć na ograniczenie jego spożycia. Jednak systematyczna poprawa sytuacji dochodowej ludności oraz rosnące zapotrzebowanie na tłuszcz mleczny bez dodatku olejów roślinnych skłania do oceny, że spadek konsumpcji nie będzie zbyt głęboki i w całym 2007 r. bilansowe spożycie masła prawdopodobnie ukształtuje się na poziomie zbliżonym do notowanego w roku poprzednim, tj. 4,3 kg/osobę, bądź tylko nieznacznie niższym. W kolejnych latach poprawiająca się sytuacja dochodowa może wpłynąć stymulująco na wzrost konsumpcji masła. - działania ARR Na coraz większą skalę kontynuowany jest mechanizm Dopłaty do spożycia mleka i przetworów mlecznych w placówkach oświatowych, mający na celu wspieranie i upowszechnianie spożywania mleka i jego przetworów wśród dzieci i młodzieży. Program ten finansowany jest przez Unię Europejską, a także ze środków krajowych. Do 20 marca 2008 r. zatwierdzenie do udziału w tym mechanizmie (wpis do rejestru podmiotów ubiegających się o dopłaty) uzyskało 416 wnioskodawców. W roku szkolnym 2007/2008 (dane z 20 marca 2008 r.) z programu dopłat korzysta ponad 1,7 mln uczniów uczęszczających do ok. 9,6 tys. placówek oświatowych. Od początku realizacji mechanizmu (2004 r.) do 16 marca 2008 r. ARR do blisko 53 tys. t mleka i przetworów mlecznych dostarczonych do placówek oświatowych wydatkowała z budżetu UE 34,1 mln zł oraz 29,1 mln zł ze środków krajowych. Ponadto mechanizm ten jest dofinansowywany z programu dopłat ze środków Funduszu Promocji 16

18 Mleczarstwa (FPM). Dotychczas FPM udzielił dofinansowania do spożycia mleka i przetworów mlecznych w placówkach oświatowych w wysokości ok. 6,6 mln zł. Agencja Rynku Rolnego udziela również dopłat do zakupu masła przez instytucje i organizacje niedochodowe. Obecnie w programie zatwierdzonych jest 154 beneficjentów i 19 dostawców masła. Według stanu na koniec lutego 2008 r. masło do 107 beneficjentów dostarczało 7 dostawców. Od początku realizacji tego mechanizmu do końca lutego 2008 r. łącznie wypłacono 861,3 tys. zł. W 2008 r. nastąpiła zmiana w zasadach obowiązujących przy realizacji mechanizmu Interwencyjny zakup i sprzedaż masła. Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji nr 105/2008 zakupy masła na zapasy interwencyjne ARR mogą być prowadzone (niezależnie od wysokości ceny rynkowej) w okresie od 1 marca do 31 sierpnia po cenie równej 90% ceny interwencyjnej (246,39 /100 kg) w ramach limitu obowiązującego dla UE, który w 2008 r. wynosi 30 tys. t. W dniu 17 marca 2008 r. Rada UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa zatwierdziła zwiększenie kwot mlecznych o 2% od 1 kwietnia 2008 r. we wszystkich krajach członkowskich UE. W związku z tym w roku kwotowym 2008/2009 narodowa kwota mleczna dla Polski wyniesie tys. t. prognoza cen do września 2008 r. Zespół ekspertów, uwzględniając koniunkturalne i sezonowe zmiany w układzie czynników podażowo - popytowych na rynku mleka, przewiduje do września 2008 r. następujący poziom cen skupu mleka oraz cen zbytu przetworów mleczarskich: Wyszczególnienie j.m. czerwiec 2008 r. wrzesień Mleko surowe zł/hl Masło w blokach* zł/kg 9,80-10,30 9,80-10,40 Mleko odtłuszczone w proszku* *- ceny zbytu z podatkiem VAT zł/kg 8,10-8,60 8,30-8,80 Opracowano w Biurze Analiz i Programowania 17

19 Prognoza cen skupu (bez VAT) określona przez zespół ekspertów na posiedzeniu w dniu 19 marca 2008 r. Wyszczególnienie j.m Ceny w lutym* 2008 r. (wg GUS) Prognozowane ceny na: VI 2008 IX 2008 Roczny wskaźnik zmian w % analogiczny okres poprzedniego roku = 100 VI 2008 IX 2008 pszenica ogółem zł/t pszenica konsumpcyjna 1) zł/t żyto zł/t żywiec wieprzowy zł/kg 3,27 3,8-4,1 4,4-4, bydło ogółem zł/kg 4,03 4,0-4,2 4,1-4, młode bydło rzeźne zł/kg 4,32 4,3-4,5 4,4-4, mleko surowe zł/hl 120, masło w blokach 2) zł/kg 11,44 9,8-10,3 9,8-10, mleko odtłuszczone w proszku (OMP) 2) zł/kg 9,82 8,1-8,6 8,3-8, ) dotyczy przewidywanych cen w transakcjach giełdowych 2) ceny zbytu z podatkiem VAT * ceny masła i OMP ze stycznia