INFORMATION MATTERS INFORMACJA JAKO CZYNNIK PRODUKCJI

Transkrypt

1 Wykład: INFORMATION MATTERS INFORMACJA JAKO CZYNNIK PRODUKCJI

2 Asymetria informacji Asymetria informacji fakt, iż różne osoby dysponują różnymi wiadomościami. Asymetria informacji jest nie do uniknięcia, jej rozmiary i konsekwencje zależą od struktury rynku. Niedoskonałość informacji jest w gospodarce zjawiskiem powszechnym. Rynki, na których informacja nie jest doskonała, nie są efektywne. Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.

3 William Vickrey ( ) James Mirrlees (ur. 1936) Nagroda Nobla (1996) "for their fundamental contributions to the economic theory of incentives under asymmetric information"

4 Joseph Stiglitz (ur. 1943) George Akerlof (ur. 1940) Michael Spence (ur. 1943) Nagroda Nobla (2001) "for analyses of markets with asymmetric information"

5 Asymetria informacji - rynek samochodów używanych INFORMACJE KUPUJĄCY SPRZEDAJĄCY CENY TRANSAKCYJNE LICZBA TRANSAKCJI średnie i niskie niezbyt wysoka EFEKTYWNOŚĆ RYNKU ograniczona WIELE OSÓB NIEZADOWOLONYCH; NABYWCÓW ZNAJDUJĄ GORSZE PRODUKTY

6 Asymetria informacji na rynku ubezpieczeń Zakład ubezpieczeniowy nie jest w stanie śledzić stopnia uzależnienia od papierosów, który ma negatywny wpływ na zdrowie. Osoby, które są najmniej narażone na wypadek, mogą się nie zdecydować na wykupienie polisy. Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.

7 Asymetria informacji - rynek ubezpieczeń na życie INFORMACJE UBEZPIECZYCIEL UBEZPIECZONY CENY UBEZPIECZEŃ LICZBA TRANSAKCJI rosną maleje EFEKTYWNOŚĆ RYNKU mała Z UBEZPIECZEŃ REZYGNUJĄ OSOBY NAJZDROWSZE; FIRMY UBEZPIECZENIOWE ZACZYNAJĄ PONOSIĆ STRATY

8 Zdolność interpretacji informacji

9 Max Pożyczka MINI RATA PKOBP

10 Wartość rynku kredytów dla MSP Okres Kredyty dla dużych firm (w mld PLN) Kredyty dla sektora MSP (w mld PLN) VIII ,3 127,4 VIII ,4 125,9 VIII ,0 142,6 VIII ,4 166,1 VIII ,9 166,7 Źródło: NBP.

11 Kredyty z utratą wartości MSP oraz firmy duże Okres Kredyty z utratą wartości dla dużych firm (w mld PLN) % ogółu kredytów Kredyty z utratą wartości dla sektora MSP (w mld PLN) % ogółu kredytów VIII ,9 7,9% 13,9 10,9% VIII ,0 9,4% 17,8 14,1% VIII ,0 7,9% 18,6 13,0% VIII ,1 9,3% 20,3 12,2% VIII ,8 9,4% 22,0 13,2% Źródło: NBP.

12 Wysokość oprocentowania nowych kredytów Okres Kredyty o wartości do 1 mln PLN Kredyty o wartości powyżej 4 mln PLN Kredyty dla przedsiębiorców indywidualnych VIII ,4% 6,3% 8,1% VIII ,7% 6,8% 8,7% VIII ,0% 6,5% 9,3% VIII ,5% 4,6% 7,0% Źródło: NBP.

13 Korzyści osób posiadających dostęp do informacji Posiadanie informacji może mieć skutki redystrybucyjne: zyski tych, którzy dysponują informacją, mogą być osiągane kosztem pozostałych. Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.

14 Lepszy dostęp do informacji dla wybranych

15 Przestępstwa białych kołnierzyków /white-collar crime/ Przestępstwa popełniane przez dobrze sytuowane osoby, piastujące ważne stanowiska, cieszące się zaufaniem społecznym. Mogą polegać na fałszowaniu dokumentów, defraudacji pieniędzy, wykorzystywaniu poufnych informacji. Martha Stewart Podejrzewana o transakcję papierami wartościowymi z wykorzystaniem poufnych informacji. W grudniu 2001 roku sprzedała swoje akcje firmy farmaceutycznej ImClone na dzień przed ich gwałtownym spadkiem. W marcu 2003 roku została uznana winną i skazana na karę 5 miesięcy więzienia.

16 Petrolinvest Ostatni kurs : 0,23 zł Liczba akcji : szt. Kapitalizacja: zł Maksymalny kurs: 481,90 zł (2007)

17 Kary KNF, Petrolinvest - Mamy wszelkie przesłanki, by twierdzić, że trafiliśmy na duże złoże ropy i gazu. Znajdujemy się już na głębokości 5030 m [do docelowej głębokości zostało jeszcze około 100 m]. (...) Wielkość zasobów, które możemy wydobyć, szacujemy na około 100 mln baryłek powiedział wtorkowemu "Pulsowi Biznesu" prezes Petrolinvestu Bertrand Le Guern. Przy obecnych cenach ropy, które sięgają 100 dol. za baryłkę, oznaczałoby to, że spółka ma złoże warte 10 mld dol. - Kurs w górę o 89% w ciągu jednego dnia ( ). - Wynagrodzenie w 2011 r PLN.

18 Porównanie wartości giełdowej i wartości fundamentalnej akcji na rynku w USA w latach Źródło: Shefrin, 2000

19 Zachowania menedżerów w warunkach asymetrii informacji Menedżerowie mogą podejmować działania nastawione na realizację własnych interesów kosztem interesów udziałowców. Właściciele nie tylko nie są w stanie monitorować swoich pracowników i menedżerów, ale z uwagi na asymetrię informacji zazwyczaj nie wiedzą nawet, co ci ludzie, którzy działają w ich imieniu, powinni robić. Skłonność swoich (osób zaangażowanych w przedsiębiorstwie) do sprzedaży papierów wartościowych własnego przedsiębiorstwa po określonych cenach, zawiera informację o ich poglądzie na temat faktycznej wartości tych papierów. Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.

20 Pokusa nadużycia Pokusa nadużycia (moral hazard) w swojej pierwotnej formie wywodzi się z rynku ubezpieczeń. Zakłada, że w warunkach zabezpieczenia, podmiot podejmuje się bardziej ryzykownych działań, aniżeli w przypadku jego braku. Pokusa nadużycia wiąże się nierozerwalnie z występowaniem asymetrii informacji. Na poziomie korporacji pokusa nadużycia może prowadzić do ryzykownych działań, mających na celu wzrost wartości akcji w krótkim okresie. W relacjach pomiędzy pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą zjawisko to definiowane jest jako prawdopodobieństwo podjęcia działań przez pożyczkobiorcę, które będą komplikowały możliwość spłaty zadłużenia.

21 Problem pryncypała i agenta Właściciele majątków przedsiębiorstw i zarządzający nimi to zupełnie inne osoby. Interesy obu grup zazwyczaj pozostają rozbieżne. W przypadku własności majątkowej, charakterystyczne jest jej rozproszenie wśród wielu akcjonariuszy, którzy preferują delegowanie codziennego zarządzania wyspecjalizowanemu zespołowi. Menedżerowie, którzy są wówczas zatrudniani, wynagradzani są za maksymalizację zysku akcjonariuszy. Relacja pomiędzy tymi dwoma podmiotami nie jest wolna od napięć, pochodzących z niedoskonałej korelacji pomiędzy zyskami generowanymi przez menedżera i jego wynagrodzeniem. W niektórych przypadkach konstrukcja płac skłania menedżera do przeprowadzania ukrytych działań, które zwiększają jego własne zyski, a zmniejszają zyski akcjonariuszy. Grupa ta nie posiada potrzebnych informacji i mocy do kontrolowania działań delegata.

22 Wynagrodzenie dyrektorów generalnych Citigroup, Rok Wynagrodzenie Premia Nagrody w postaci akcji Nagrody w postaci opcji Inne bonusy Suma ,671,370 5,331, ,839,581 14,700 14,857, , , , , ,830,000 8,432,911 16,193 38,237, , ,914, ,164, ,000,000 13,200,000 10,633, , ,338 25,975, ,000,000 12,000,000 b/d b/d 328,062 13,328,062 Vickram Pandit pracował w 2010 jako CEO za symbolicznego dolara, ale wcześniej (w 2008 r.) otrzymał łącznie 38,2 mln USD. Źródło: U.S. Securities And Exchange Commission Washington D.C. Citigroup Inc. Proxy Statement

23 Citigroup - wskaźniki na koniec 2008 r. Straty sięgające 8,29 mld USD Aktywa zagrożone 306 mld USD Aktywa pozabilansowe 1,23 bln USD (z czego 667 mld w mortgage-related securities) Wartość giełdowa: 20,5 mld USD

24

25 Ryzyko w warunkach asymetrii informacji Brak ostrożności ze strony jakiegoś podmiotu, rodzi negatywne efekty zewnętrzne dla pozostałych; tego rodzaju efekty zewnętrzne stają się silne wówczas, gdy informacja nie jest doskonała. Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.

26 Richard Fuld CEO Lehman Brothers, W okresie zarobił w Lehman Brothers prawie 500 mln USD (w 2007 r. 22 mln USD).

27 Bonusy otrzymywane przez kierownictwo wyższego szczebla w Lehman Brothers (w USD) Rok Całkowita ilość części premiowej wynagrodzenia Premie gotówkowe Wpływy ze sprzedaży akcji Richard Fuld Pozostali dyrektorzy wysokiego szczebla Richard Fuld Pozostali dyrektorzy wysokiego szczebla ,728,811 9,870,506 57,136,184 16,137, ,768,899 5,186,178 38,444,262 43,949, ,232,352 3,695,883 31,088,600 34,432, ,630,983 11,647,290 52,770,933 39,981, ,456,939 18,275,215 20,329,964 62,903, ,865,419 26,109,081 98,565,177 71,694, ,545,852 15,657, ,651,865 57,873, ,327,911 11,965,401 53,544,175 62,332, ,454 10,630 Suma 61,557, ,407, ,173, ,315,896 Całkowita wartość bonusów 1,014,453,908 Źródło: Bebczuk, Cohen i Spamann 2010.

28 Zmiana wartości akcji Lehman Brothers w latach W lutym 2007 r. wartość rynkowa Lehman Brothers wynosiła ok. 60 mld USD; wartość aktywów wynosiła 691 mld USD r. ogłoszono upadłość Lehman Brothers. W wyniku kryzysu z 2008 r. kapitalizacja rynkowa firm notowanych na światowych giełdach zmniejszyła się o 10 bln USD.

29 Ograniczanie dostępu do informacji przez polityków Z punktu widzenia polityków istnieje jeszcze inny powód zabiegania o brak jawności: ograniczenie jawności jest równoznaczne ze sztucznie wykreowaną rzadkością informacji i pozwala, jak większość sztucznie stworzonych sytuacji, w których jakieś dobro staje się rzadkie, osiągać rentę, która w niektórych krajach jest zdobywana na drodze nieskrywanej korupcji (poprzez sprzedaż informacji). W innych sytuacjach renta może stać się częścią wymiany podarunków, jak w przypadku dziennikarzy, którzy oferują laurki i zniekształcone relacje w zamian za uprzywilejowany dostęp do informacji. Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.

30 Program naprawczy H. Paulsona Plan Paulsona program ratunkowy dla amerykańskiego sektora finansowego; głównym celem tego planu jest wykup z rynku złych długów udzielonych przez banki klientom, którzy nie mają możliwości ich spłaty. Kwota przeznaczona przez rząd USA na ten cel sięga 700 mld dolarów. Jako CEO Goldman Sachs zarobił w 2005 r. 37 mln USD, a w 2006 r. 16 mln USD; wartość netto majątku ponad 700 mln USD. Sekretarz Skarbu w rządzie G. Busha, W ramach programu ratowania AIG Goldman Sachs otrzymał 12,9 mld USD.

31 Gospodarka informacyjna i społeczeństwo informacyjne "...OECD uznała, iż gospodarka jutra będzie, w dużym stopniu, "gospodarką informacyjną" a społeczeństwo będzie w rosnącym stopniu "społeczeństwem informacyjnym". Oznacza to, że informacja będzie stanowiła dużą część wartości dodanej większości dóbr i usług a działalności informacyjnie intensywne będą, w rosnącym stopniu, charakteryzować gospodarstwa domowe i obywateli." (ICCP 1998)

32 Społeczeństwo informacyjne definicje Społeczeństwo informacyjne - [ang. information society] - nowy system społeczeństwa kształtujący się w krajach o wysokim stopniu rozwoju technologicznego, gdzie zarządzanie informacją, jej jakość, szybkość przepływu są zasadniczymi czynnikami konkurencyjności zarówno w przemyśle, jak i w usługach, a stopień rozwoju wymaga stosowania nowych technik gromadzenia, przetwarzania, przekazywania i użytkowania informacji." e-polska - Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata , Ministerstwo Łączności, 2001 "Termin społeczeństwo informacyjne jest używany do określenia społeczeństwa, w którym jednostki - jako konsumenci, czy też pracownicy - intensywnie wykorzystują informację." Kubicek 1999

33 Społeczeństwo informacyjne - podstawy U podstaw społeczeństwa informacyjnego leżą dwa kolejne przełomowe wynalazki techniczne: komputery i telekomunikacja. Ich rola jest podobna do tej, jaką odegrały: maszyna parowa i elektryczność w rewolucji przemysłowej. Źródło: W. Cellary, w opracowaniu: Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego, 2002

34 Przedsiębiorstwa wykorzystujące komputery w niektórych krajach europejskich w 2012 r. Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat

35 Gospodarstwa domowe wyposażone w komputery w krajach europejskich 74,7% w Polsce w 2013 r. Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat

36 millions Per 100 inhabitants Liczba i odsetek użytkowników internetu na świecie Individuals using the Internet (in millions) Individuals using the Internet per 100 inhabitants W 2013 r. ponad 2,7 miliarda ludzi korzystało z internetu (co stanowi 39% światowej populacji). Źródło: ITU

37 Przedsiębiorstwa posiadające dostęp do internetu w krajach europejskich w 2012 r. Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat

38 Firmy składające zamówienia przez sieci komputerowe w 2011 r. Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat

39 Gospodarstwa domowe z dostępem do internetu w domu w krajach europejskich 71,9% w Polsce w 2013 r. Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat

40 Zamawiający przez internet produkty do użytku prywatnego w krajach europejskich 30,3% w 2012 r. Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat

41 ICT sector - definicja WPIIS 1.Produkcja komputery, urządzenia biurowe światłowody, okablowanie urządzenia do przekazu telefonicznego, telewizyjnego i radiowego odbiorniki telewizyjne i radiowe urządzenia pomiarowe, testujące, nawigacyjne urządzenia kontrolne stosowane w procesach produkcyjnych 2.Usługi usługi telekomunikacyjne usługi komputerowe leasing / wynajem urządzeń (w tym komputerów) handel hurtowy urządzeniami komputerowymi i telekomunikacyjnymi Working Party on Indicators for the Information Society

42 Firmy z sektora ICT, Firma Wartość rynkowa (w mld USD) Obroty (w mld USD) Dochód netto (w mld USD) Apple 415,7 (1 m.) 156,5 41,7 Microsoft 239,6 (7 m.) 73,7 17,0 IBM 237,7 (8 m.) 104,5 16,6 Samsung 217,7 (13 m.) 189,0 21,8 Google 212,4 (15 m.) 50,2 10,7 AT&T 201,5 (25 m.) 127,4 7,3 Oracle 152,3 (30 m.) 37,1 10,0 Źródło: FT 500.

43 Rentowność 250 największych firmach ICT Relacja dochodu netto do przychodów Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012

44 Średni wzrost wydajności w USA, Źródło: Digital Economy, 2003, U.S. Department of Commerce.

45 Wkład sektora ICT w procesy wzrostu gospodarczego, Źródło: The Digital Economy 2008, Statistics Netherlands, 2009

46 Światowe wydatki na produkty i usługi sektora ICT (w mln USD, ceny bieżące) Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012

47 Wydatki na produkty i usługi sektora ICT w krajach OECD (w mln USD, ceny bieżące) Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012

48 Eksport dóbr sektora ICT (w mld USD) Eksport ICT Kraje OECD mld USD mld USD Polska ,5 mld USD ,5 mld USD Źródło: OECD

49 Udział sektora ICT w inwestycjach (poza mieszkaniowymi) Źródło: OECD

50 Udział sektora ICT w zatrudnieniu w sektorze przedsiębiorstw Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012

51 Zatrudnienie w 250 największych firmach ICT 2000=100 Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012

52 Średni przychód na 1 zatrudnionego w 250 największych firmach sektora ICT (w tys. USD) Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012

53 250 największych firmach ICT Obroty i zatrudnienie Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012

54 Wpływ branży IT na zmiany cen w USA,

55 Postrzeganie informacji jako kluczowego czynnika produkcji Opinie dotyczące informacji rynkowych Informacja może być traktowana jako czynnik produkcji (podobnie jak praca, kapitał i ziemia) Informacja rynkowa jest jednym z głównych czynników sukcesu firmy Dzięki informacjom rynkowym można znacznie zmniejszyć ryzyko podjęcia nietrafnych decyzji zdec. tak raczej tak ani tak ani nie raczej nie zdec. nie 52% 38% 7% 3% 0% 56% 32% 8% 3% 1% 62% 28% 3% 5% 2% Źródło: Szczepaniec, 1998.

56 Najważniejsze atrybuty jakości informacji Atrybuty jakości informacji % wskazań (n=120) wiarygodność / rzetelność 34 użyteczność / przydatność decyzyjna 21 aktualność 18 kompletność / pełen zakres 17 szczegółowość 5 dokładność 3 porównywalność 3 inne atrybuty 0 Źródło: Szczepaniec, 1998.