PROJEKT EDUKACYJNY JAKO METODA NAUCZANIA autor Agata Nehring

Transkrypt

1 PROJEKT EDUKACYJNY JAKO METODA NAUCZANIA autor Agata Nehring Zmiany jakie zaszły w naszym kraju po 1989 roku postawiły przed współczesną szkołą nowe zadania. Jednym z nich jest przygotowanie ucznia do odpowiedzialności za swoją edukację, rozwijanie samodzielności oraz kształcenie umiejętności twórczego rozwiązywania problemów. Aby sprostać temu zadaniu dzisiejszy nauczyciel musi stosować w swojej pracy nowoczesne metody nauczania. Jedną z nich jest metoda projektów. Projekt edukacyjny jest to metoda nauczania kształtująca wiele umiejętności oraz integrująca wiedzę z różnych dyscyplin (przedmiotów). Istotą metody projektów jest samodzielna praca uczniów służąca do realizacji określonego przedsięwzięcia (zadania lub problemu dydaktycznego i wychowawczego), w oparciu o wcześniej przyjęte założenia 1. Projekt to również jednorazowe przedsięwzięcie o dużej złożoności, ograniczone czasowo, mające charakter interdyscyplinarny 2. Projekt bywa rozumiany także jako metoda nauczania, szerzej jeden ze sposobów realizacji określonego zagadnienia (zadania) szkolnego programu nauczania 3. Zadanie takie można uznać za projekt jeśli: ma określone cele i metody pracy; określone są terminy realizacji całości zadania i poszczególnych jego etapów; wyznaczone są osoby odpowiedzialne za jego realizację; uczniowie znają kryteria i sposób oceniania ich pracy; uczniowie pracują indywidualnie, choć często także w grupach; określeni są odbiorcy; uczniowie znają zasady i formy prezentacji efektów swojej pracy; założenia zawierające temat, cele, metody pracy, terminy i kryteria oceny przygotowywane są w formie tzw. instrukcji Rodzaje projektów edukacyjnych. Ze względu na efekty realizowanego przedsięwzięcia oraz możliwość ich publicznej prezentacji, projekty dzielimy na cztery rodzaje: projekt badawczy polegający na zbieraniu i selekcjonowaniu informacji o pewnych zagadnieniach. Rezultatem mogą tu być np. albumy, foldery, zbiory rysunków, zdjęć, drzewa genealogiczne, prezentacje multimedialne lub strony www; projekt działania lokalnego polegający na podjęciu jakiegoś konkretnego działania w swoim własnym środowisku lokalnym. Uczniowie muszą rozpoznać potrzeby i problemy swego środowiska, opracować plan działania i podjąć się próby rozwiązania danego problemu 5. projekt szkolny, w którym uczestniczy większość społeczności uczniowskiej danej szkoły. Realizowane są tu zagadnienia o tematyce ogólnospołecznej związane z ważnymi dla danej szkoły lub kraju wydarzeniami; projekt międzyprzedmiotowy realizuje treści programowe programów nauczania wielu przedmiotów a także ścieżek edukacyjnych; projekt przedmiotowy realizuje treści nauczania należące tylko do jednego przedmiotu 6. 1 B. Potocka, L. Nowak, Projekty edukacyjne. Poradnik dla nauczycieli.,kielce 2002, s.7 2 Ibidem. s.7. 3 Ibidem. s.7. 4 J. Królikowski, E. Tałwińska-Królikowska, Projekt jako metoda edukacyjna. [w:] Europa na co dzień pakiet edukacyjny, R-IV, Warszawa 1997, R-IV/52. 5 Ibidem. R-IV/52 1/5

2 2. Umiejętności kształcone podczas pracy metodą projektów Stosując tę metodę rozwijamy następujące umiejętności u uczniów: umiejętne korzystanie ze źródeł wiedzy (krytyka źródła, jego analiza, dobór danych, selekcja i czytelne ich przetworzenie); posługiwanie się sprzętem różnego rodzaju w tym głównie komputerem; podejmowanie ważnych decyzji; poczucie odpowiedzialności za swoją pracę i pracę grupy; śmiałe wyrażanie własnych opinii i poglądów, słuchania opinii innych osób; dyskutowanie i poszukiwanie kompromisu zadawalającego wszystkie strony; ocenianie i samokontrola; dostrzeganie i formułowanie problemów oraz ich twórcze rozwiązywanie; właściwa organizacja pracy własnej i zespołu, dzielenie się rolami w grupie; prezentowanie efektów pracy także w formie wystąpień publicznych 7. Istotą projektów jest duże zaangażowanie uczniów podczas realizacji wytyczonego zadania. Daje to szansę rozwijania samodzielności uczniów, przygotowuje do przyszłej pracy zawodowej, rozwija kreatywne myślenie oraz wzmacnia motywację poznawczą uczniów. Projekty integrują wiedzę szkolną i pozaszkolną, łączą nauczanie z aktywnym działaniem dając możliwość zdobywania niezbędnych w dalszym życiu doświadczeń. 3. Etapy pracy metodą projektów W metodzie projektów występują następujące fazy działania: A. wybór zagadnienia i wyłonienie tematu głównego; B. określenie celów projektu; C. zawarcie kontraktu; D. opracowanie programu i harmonogramu działań; E. realizacja projektu; F. prezentacja projektu; G. ocena projektu. A. Wybór tematu projektu Na początku zadania nauczyciel przedstawia uczniom istotę nauczania metodą projektów, omawia jakie umiejętności nabędą, wyjaśnia jakie mogą spotkać ich trudności podczas realizacji zadania. Następnie podaje ogólne zagadnienia, spośród których uczniowie wybiorą temat lub tematy główne. Będą one zadaniami realizowanymi przez poszczególne grupy, zespoły uczniów. Ważne jest aby uczniowie sami wybierali sobie zagadnienia do realizacji, gdyż tylko wtedy ich zaangażowanie będzie odpowiednie. B. Określenie celów projektu Gdy nastąpił już wybór zadań, nauczyciel przedstawia cele i założenia całego przedsięwzięcia. Cele te powinny zostać uszczegółowione wspólnie z poszczególnymi zespołami uczniów, dzięki temu poczują się oni bardziej odpowiedzialni za realizację projektu. 6 B. Potocka, L. Nowak, Projekty edukacyjne. Poradnik dla nauczycieli., Kielce 2002, s Ibidem, s.8,9 2/5

3 Cele projektu dotyczą najczęściej różnych sfer działania uczniów: sfery poznawczej rozwijana jest tu umiejętność kreatywnego myślenia, korzystania z wielu, różnorodnych źródeł wiedzy, umiejętność doboru i selekcji zdobytych informacji oraz właściwego wyciągania wniosków; sfery emocjonalno-motywacyjnej rozwijana i ukierunkowywana jest tu naturalna ciekawość ucznia, który podczas realizacji zadania napotyka pewne trudności, z którymi musi sobie poradzić; sfery działaniowej kształcone są tu umiejętności podejmowania właściwych decyzji, właściwych działań w nowych dla ucznia sytuacjach. Cele projektu zarówno ogólne jak i operacyjne powinny być tak sformułowane, aby określały kolejność czynności poszczególnych grup zadaniowych. Cele mogą ulec zmianie w momencie gdy np. zmienią się warunki realizacji projektu ale decyzję o tym należy podjąć wspólnie z uczniami 8. C. Zawarcie kontraktu instrukcji projektu Przydział zadań poszczególnym uczniom lub zespołom zadaniowym powinien nastąpić na piśmie w postaci kontraktu. Stanowi on bowiem zobowiązanie uczniów do wykonania projektu zgodnie z opisem projektu w uzgodnionym terminie, a nauczyciela do konsultacji i oceny zgodnie z zawartymi w kontrakcie kryteriami oceny. Przygotowanie kontraktu jest bardzo ważnym zadaniem, którego realizacja należy do nauczyciela. Kontrakt jest niekiedy nazywany instrukcją, gdyż zawiera wszystkie informacje, które są niezbędne uczniom, aby mogli należycie wykonać zadanie, czyli przygotować i zaprezentować projekt. W praktyce każdy projekt jest inny dlatego też stosuje się różne wzory kontraktów, ale każdy z nich powinien zawierać: opis projektu, czyli temat projektu i jego cele; realizatorów projektu; formę wykonania projektu; zadania dla poszczególnych członków grup i poszczególnych zespołów zadaniowych; źródła informacji, z których uczniowie powinni skorzystać; terminy konsultacji z nauczycielem; zawartość raportu (sprawozdania); termin i sposób prezentacji; kryteria oceny projektu. Spisanie kontraktu jest bardzo ważnym elementem w pracy tą metodą, dzięki niemu uczniowie wiedzą dokładnie jakie zadania mają do spełnienia, znają formy i metody pracy, wiedzą również na jaką pomoc mogą liczyć w trakcie realizacji przedsięwzięcia. W projektach realizowanych w przeciągu długiego okresu czasu np. semestru lub jednego roku szkolnego, uczniowie po określonym w kontrakcie czasie powinni zdać pisemny raport, sprawozdanie będące informacją zwrotną dla nauczyciela o postępach i trudnościach w trakcie realizacji projektu 9. D. Opracowanie programu projektu i harmonogramu działań 8 B. Potocka, L. Nowak, Projekty edukacyjne. Poradnik dla nauczycieli.,kielce 2002, s.23 9 B. Potocka, L. Nowak, Projekty edukacyjne. Poradnik dla nauczycieli.,kielce 2002, s.25 3/5

4 Po ostatecznym wyborze tematu głównego projektu należy poszczególne obszary zadaniowe przydzielić odpowiednim zespołom. Uczniowie w swoich grupach określają szczegółowe zadania, które pomogą im zrealizować ich obszar tematyczny. Każdy zespół zadaniowy sporządza harmonogram, w którym ujmuje: zadanie szczegółowe; konkretną osobę odpowiedzialną za realizację określonego działania; formę realizacji przydzielonego zadania; czas realizacji z podziałem na tygodnie lub miesiące; czas i formę prezentacji efektów pracy grupy. 10 E. Realizacja projektu Czas przeznaczony na realizację poszczególnych zadań tematycznych, to czas realizacji projektu. Uczniowie poszukują informacji, dokonują ich selekcji i analizy pod względem wiarygodności i przydatności do wykonania powierzonego zadania. Dokumentują efekty swych działań, konsultują się z nauczycielem, przygotowują formę prezentacji. Każdy sekretarz zespołu zadaniowego sporządza sprawozdanie, w którym uwzględnia: ogólne informacje dotyczące kto i za co jest odpowiedzialny oraz jakie zadanie realizuje dany zespół; krótki opis z przebiegu realizacji zadania; wykaz źródeł, z których korzystała grupa; przedstawienie własnych pomysłów na rozwiązanie poszczególnych zadań; informacje dotyczące trudności, jakie napotkali w trakcie realizacji zadania i sposoby radzenia sobie z nimi; refleksje na temat tego czego się nauczyli, jakie umiejętności zdobyli, oraz jaka była atmosfera pracy w zespole podczas realizacji projektu; załączniki, mogą to być np. : notatki z wywiadów, zdjęcia, wykresy, rysunki, projekty gotowych produktów (slajdy, strony www itp.) 11. F. Prezentacja projektu Prezentacja jest ostatnim etapem realizacji projektu. Uczniowie znając dokładny termin tej prezentacji mogą dokonać trafnego wyboru formy i sposobu pokazania swoich osiągnięć. Prezentacje mogą mieć różne formy: seminarium, prelekcja, wykład; inscenizacje; gry dydaktyczne; pokazy, np. filmów wideo, nagrań audio, slajdów, stron www; wystawa prac wykonanych przez uczniów opatrzona krótkim komentarzem (wykresy, mapy, albumy itp.); foldery, broszury, ulotki, np. danego miasta, gminy czy regionu; prezentacja modelu wykonanego przez uczniów (np. gród, plan miasta, zamek średniowieczny); 10 B. Potocka, L. Nowak, Projekty edukacyjne. Poradnik dla nauczycieli.,kielce 2002, s Tamże, s.29 4/5

5 twórczość literacka, np. wiersze, montaże słowno-muzyczne, eseje 12. Uczniowie muszą zdawać sobie sprawę, że ich wielotygodniowa praca oceniana będzie na podstawie kilkunastu minut tego, co zaprezentują podczas często publicznej prezentacji. Jest to więc dla nich sytuacja stresująca, dlatego ważne aby nauczyciel zadbał o życzliwą i miłą atmosferę podczas prezentacji. Miejsce prezentacji powinno zostać dobrane do odpowiedniej formy prezentacji, należy przygotować także wszelkie niezbędne pomoce, np. telewizor, magnetowid, komputer, gabloty, w których można zaprezentować przygotowane materiały, itp. Uczestnikami prezentacji mogą być przede wszystkim uczniowie danej klasy, szkoły, dyrekcja, zaproszeni goście w tym rodzice, przedstawiciele samorządu lokalnego, sponsorzy i inni. Należy pamiętać o tym aby stworzyć im właściwy klimat do odbioru prezentacji. Każdy zespół zadaniowy otrzymuje taką samą ilość czasu potrzebną na prezentację swoich efektów pracy, ma także zapewniony równy dostęp do sprzętu 13. G. Ocena projektu Ocenianie projektów powinno opierać się na jasnych, znanych i akceptowanych przez uczniów kryteriach zawartych w instrukcji. Uczniowie muszą wiedzieć, jakie wymogi ma spełniać ich praca, tak by mogli otrzymać jak najwyższa ocenę. Kryteria nie mogą zmieniać się w trakcie realizacji projektu chyba, że zostanie to uzgodnione przez obie strony uczniów i nauczyciela. W zależności od czasu trwania przedsięwzięcia, nauczyciel na wszystkich etapach pracy powinien monitorować i na bieżąco oceniać pracę uczniów. Ocena taka obejmować powinna następujące umiejętności uczniów: precyzyjne sformułowanie tematu; jakość zebranych materiałów i ich przetworzenie; dbałość o podawanie źródeł wykorzystanych informacji; prezentacja wyników czyli sposób wypowiedzi, wykorzystanie czasu prezentacji, zainteresowanie innych uczniów prezentacją; praca w grupie: wzajemne udzielanie sobie pomocy, wspólne podejmowanie decyzji, sposób rozwiązywania konfliktów w grupie, zaangażowanie innych osób w pracę 14. Istotnym problemem jest pogodzenie oceny poszczególnych członków zespołu z oceną dla całej grupy. Dlatego bardzo ważne jest aby nauczyciel w trakcie konsultacji, dokonywał zapisu swoich spostrzeżeń oraz brał pod uwagę sprawozdania składane przez poszczególne zespoły. Opracowała : Agata Nehring 12 Ibidem, s J. Królikowski, E. Tałwińska-Królikowska, Projekt jako metoda edukacyjna. [w:] Europa na co dzień pakiet edukacyjny, R-IV, Warszawa 1997, R-IV/64 14 E. Gurbiel, G. Hardt-Olejniczak, E. Kołczyk, H. Krupicka, M. M. Sysło, Nauka z komputerem. Poradnik dla nauczycieli gimnazjum, Warszawa 2001, s.32. 5/5