Systemy jakości żywności regionalnej i tradycyjnej w Polsce i w Europie

Transkrypt

1 Funded by the European Union s Seventh Framework Programme Systemy jakości żywności regionalnej i tradycyjnej w Polsce i w Europie Dr inż. Maciej Oziembłowski Wydział Nauk o Żywności, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

2 Jakie są główne czynniki wpływające na zdrowie człowieka? Prawdopodobnie: - nasze środowisko - nasze geny - nasze decyzje - stres

3 Jakie czynniki środowiskowe wpływają na nasze zdrowie? Głównie: Środowisko - żywność - woda - powietrze - promieniowanie (również w aspekcie ZANIECZYSZCZEŃ)

4 Środowisko Możemy dokonać pewnych wyborów środowiskowych, ale nasze decyzje zależą głównie od: - naszej wiedzy - naszego doświadczenia - miejsca zamieszkania - posiadanych zasobów finansowych

5 Środowisko a żywność Jaki rodzaj żywności powinniśmy wybrać?

6 Czy produkt regionalny, tradycyjny i lokalny jest wszędzie taki sam?

7 Środowisko a żywność Warto zastanowić się na przykład: Czy rzeczywiście azjatycka żywność jest tak samo dobra dla Europejczyka jak dla Azjaty i odwrotnie????

8 Środowisko a żywność Różnorodność populacji ludzkich jako wynik długotrwałych migracji (teoria wyjścia z Afryki )

9 Dziedziczenie, SNPy, haplogrupy Haplogrupy chromosomu Y

10 Środowisko a żywność Nietolerancja laktozy

11 Środowisko a żywność Nietolerancja laktozy

12 Środowisko a żywność Nietolerancja laktozy Database: dbsnp

13 Środowisko a żywność Spożycie kawy AA szybki metabolizm kofeiny (DOBRZE) AC or CC powolny metabolizm kofeiny (ŹLE) Database: dbsnp

14 Wybrane SNPy a efekt fenotypowy SNP Genotyp Częstość występowania Efekt fenotypowy CEU [%] CC 25 2,76x ryzyko otyłości Rs CT 54 1,67x ryzyko otyłości TT 21 Niskie ryzyko otyłości i cukrzycy typu II AA 18 1,6x ryzyko cukrzycy typu II Rs AT 57 1,3x ryzyko cukrzycy typu II Ryzyko otyłości TT 26 Prawidłowy AA 6 2x ryzyko otyłości dziedzicznej Rs AG 35 GG 58 Prawidłowy GG 0 2x ryzyko zawału serca i mniejsza Rs AG 3 predyspozycja do tycia na diecie wysokotłuszczowej AA 97 Prawidłowy Czernecki, 2013

15 Wybrane SNPy a efekt fenotypowy SNP Genotyp Częstość występowania Efekt fenotypowy CEU [%] CT 35 1,4x ryzyko cukrzycy i raka jelita grubego Rs TT 11 2x ryzyko cukrzycy CC 55 Prawidłowy Rs AA 53 Szybki metabolizm kofeiny, niższe ryzyko zawału serca Rs Rs AC 38 Wolny metabolizm kofeiny, wyższe ryzyko CC 9 zawału serca, zwłaszcza u osób spożywających 2-3 filiżanek kawy i więcej GG 24 1,6x ryzyko zawału serca AG 53 1,3x ryzyko zawału serca AA 24 Prawidłowy CC 10 1,2x ryzyko raka prostaty CT 40 TT 50 Prawidłowy Czernecki, 2013

16 Środowisko a żywność W dawnych czasach posiłki oparte były głównie na żywności lokalnej. Z tego też względu ciała naszych przodków przez wieki programowane były przez regionalną żywność. To zaprogramowanie (adaptację) do regionalnej żywności możemy mieć zapisane w naszym genomie i epigenomie. Dlatego żywność tradycyjna i regionalna może mieć potencjalnie lepsze dopasowanie do naszego metabolizmu, aniżeli żywność z dalekich geograficznie miejsc.

17 Produkt REGIONALNY Produkt regionalny wyprodukowany jest w określonym regionie. Potocznie mówimy: produkt regionalny z Podhala, z Podkarpacia, z Mazowsza, etc. W przepisach produkty regionalne, nazywane inaczej produktami znanego pochodzenia, rozumiane są jako produkty, których jakość i renoma związane są z regionem, w którym są wytwarzane. Region nie musi być dokładnym regionem administracyjnym tylko określonym obszarem geograficznym, w którym wytwarza się produkt.

18 Produkt TRADYCYJNY Produkt tradycyjny wytwarzany jest tradycyjnymi metodami i z tradycyjnie używanych surowców. Polskie i europejskie przepisy mogą się nieco różnić, ale podstawowe założenia są podobne. Produkt tradycyjny może, ale nie musi być związany z regionem. Tradycyjna metoda może być zmodernizowana bez uszczerbku dla jakości produktu, ale dotyczy to mechanizacji procesu, a nie chemizacji.

19 Produkt LOKALNY Produkt lokalny to wyrób lub usługa, z którą utożsamiają się mieszkańcy regionu. Jest produkowany w sposób niemasowy, z surowców lokalnie dostępnych, z użyciem lokalnych metod wytwarzania. Często produkt lokalny jest uważany przez mieszkańców danego terenu za coś oczywistego i pospolitego, zaś przez osoby z zewnątrz za coś specyficznego i niepowtarzalnego. W przepisach obszar lokalny określony jest w Rozporządzeniu MRiRW z nt. działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (MOL).

20 Wybrane systemy żywności regionalnej i tradycyjnej PDO/PGI & TSG : system unijny Jakość Tradycja : system polski Dziedzictwo kulinarne : system międzynarodowy Lista Produktów Tradycyjnych MRiRW Unser Land : system regionalny (Bawaria, Niemcy)

21 System PDO/PGI i TSG Logo (w wersji językowej angielskiej i polskiej) w systemie żywności regionalnej (PDO/PGI) i tradycyjnej (TSG)

22 Podstawy prawne Podstawy prawne dotyczące ochrony oznaczeń geograficznych (PGI), nazw pochodzenia (PDO) oraz gwarantowanych tradycyjnych specjalności (TSG) produktów rolnych i środków spożywczych zawarte są w: ROZPORZĄDZENIU PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych dawniej: w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 510/2006 z dnia 20 marca 2006 roku (znoszącym rozporządzenie EWG nr 2081/92) oraz Rozporządzeniu Komisji nr 1898/2006. zaś zagadnienia związane z gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami (TSG) zawarte są w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 509/2006 z dnia 20 marca 2006 roku (znoszącym rozporządzenie EWG nr 2082/92) oraz Rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1216/2007.

23 Rozporządzenie 1151/2012 W rozporządzeniu 1151/2012 wyróżnione zostały dwie główne kategorie produktów: - produkty regionalne znanego pochodzenia, - produkty tradycyjne. Trzecią dopuszczoną kategorią produktów jako określenie jakościowe stosowane fakultatywnie są: produkty górskie, produkty rolnictwa wyspiarskiego, produkty z mojego gospodarstwa, aczkolwiek nie powstały jeszcze rozporządzenia krajowe, które umożliwiałyby producentom wykorzystanie tych kategorii.

24 System PDO/PGI Produkty regionalne

25 System PDO/PGI W odniesieniu do produktów z nazwą pochodzenia PDO zarówno ich produkcja, przetwarzanie jak i przygotowanie mają miejsce na określonym obszarze geograficznym. Produkty z oznaczeniem geograficznym PGI nie muszą spełniać łącznie tych trzech warunków wystarczy, że produkcja, przetwarzanie lub przygotowanie mają miejsce na określonym obszarze geograficznym.

26 System PDO/PGI Nazwa pochodzenia (PDO) jest pojęciem węższym od oznaczenia geograficznego (PGI). Obydwa dotyczą wprawdzie nazwy regionu, określonego miejsca lub w wyjątkowych przypadkach kraju tym niemniej produkt rolny lub środek spożywczy z oznaczeniem PDO musi posiadać jakość lub cechy charakterystyczne, które są w istotnej lub wyłącznej mierze zasługą środowiska geograficznego, na które składają się czynniki naturalne i ludzkie.

27 System PDO/PGI Produkt z oznaczeniem PGI musi posiadać jakość, renomę lub inną cechę charakterystyczną, która może być przypisana temu pochodzeniu geograficznemu, tak więc wpływ położenia geograficznego na walory produktu nie jest tak wyraźny jak w przypadku produktów z oznaczeniem PDO.

28 System PDO/PGI W odniesieniu do produktów z nazwą pochodzenia PDO zarówno ich produkcja, przetwarzanie jak i przygotowanie mają miejsce na określonym obszarze geograficznym. Produkty z oznaczeniem geograficznym PGI nie muszą spełniać łącznie tych trzech warunków wystarczy, że produkcja, przetwarzanie lub przygotowanie mają miejsce na określonym obszarze geograficznym.

29 Specyfikacja produktu Specyfikacja produktu z oznaczeniem PDO/PGI musi zawierać jego nazwę, opis zawierający w odpowiednich przypadkach skład surowcowy i główne właściwości fizyczne, chemiczne, mikrobiologiczne lub organoleptyczne. Specyfikacja zawierać musi również m.in. - określenie obszaru geograficznego, - dowód, że produkt z oznaczeniem PDO/PGI pochodzi z określonego obszaru geograficznego, - opis miejscowych oryginalnych i niezmiennych metod otrzymywania, - informacje dotyczące pakowania i etykietowania. Specyfikacja produktu musi również podawać szczegółowe informacje potwierdzające związek między jakością i cechami charakterystycznymi produktu a środowiskiem geograficznym (produkt z oznaczeniem PDO) lub między jakością, renomą i cechami charakterystycznymi produktu a pochodzeniem geograficznym (produkt z oznaczeniem PGI).

30 System PDO/PGI Miejsce Państwo Wnioski PDO/PGI złożone opublikowane zarejestrowane razem 1 Włochy Francja Hiszpania Portugalia Grecja Niemcy Wielka Brytania Czechy Polska Słowenia RAZEM zarejestrowanych: PDO (ChNP): PGI (ChOG): 496 = 1025 produktów TOP10: Liczba wniosków złożonych, opublikowanych i zarejestrowanych w odniesieniu do produktów regionalnych PDO/PGI z krajów Unii Europejskiej [obliczenia własne na podstawie: Baza danych DOOR]

31 System PDO/PGI i TSG trzyznakismaku.pl

32 System PDO/PGI 8 polskich produktów (PDO) [ ]

33 System PDO/PGI 19 polskich produktów (PGI) [ ]

34 System TSG Produkty tradycyjne

35 System TSG W przypadku produktów z oznaczeniem TSG wyodrębnione są nie tylko klasycznie rozumiane produkty spożywcze, ale również m.in. dania gotowe, zupy, napoje z ekstraktów roślinnych, czekolada, lody i inne. Pojęcie gwarantowana tradycyjna specjalność TSG rozumiane jest jako tradycyjny produkt rolny lub środek spożywczy uznany ze względu na jego specyficzny charakter. W tym kontekście za produkt tradycyjny uważa się taki produkt, który jest w użyciu na rynku w sposób udokumentowany przez minimum 30 lat, zaś jego specyficzny charakter w sposób wyraźny odróżnia go od innych podobnych produktów należących do tej samej kategorii.

36 System TSG Nie jest dopuszczalna rejestracja (TGS) produktów rolnych lub środków spożywczych, których specyficzny charakter związany jest z ich miejscem pochodzenia lub pochodzeniem geograficznym. Tradycja i specyficzny charakter, a nie pochodzenie geograficzne, mają w głównej mierze decydować o traktowaniu produktu jako tradycyjnej specjalności. Użycie w nazwie TSG określeń geograficznych jest dopuszczalne, niemniej jednak nazwa sama w sobie powinna być specyficzna lub powinna wyrażać specyficzny charakter produktu.

37 System TSG Specyfikacja produktu z oznaczeniem TSG powinna zawierać, nazwę, opis obejmujący główne właściwości fizyczne, chemiczne, mikrobiologiczne lub organoleptyczne produktu, opis metody produkcji, najważniejsze elementy określające specyficzny oraz tradycyjny charakter produktu, jak również minimalne wymogi oraz procedury kontroli specyficznego charakteru. Do złożenia wniosku uprawniona jest wyłącznie grupa lub kilka grup z różnych państw członkowskich albo państw trzecich.

38 System TSG 9 polskich produktów [ ]

39 System TSG Miejsce Państwo Wnioski TSG złożone opublikowane zarejestrowane razem 1 Polska Słowacja Czechy Wielka Brytania Belgia Hiszpania Szwecja Słowenia Finlandia Holandia Włochy Francja RAZEM TOP10: Liczba wniosków złożonych, opublikowanych i zarejestrowanych w odniesieniu do produktów tradycyjnych TSG z krajów Unii Europejskiej wg stanu na [obliczenia własne na podstawie: Baza danych DOOR, 2011]

40 System PDO/PGI i TSG trzyznakismaku.pl

41 Dolnośląskie produkty w europejskim systemie żywności regionalnej (2015): 1 MIÓD WRZOSOWY Z BORÓW DOLNOŚLĄSKICH

42 Dolnośląskie produkty w europejskim systemie żywności regionalnej (2014): 1 trzyznakismaku.pl

43 System Jakość Tradycja Logo systemu Jakość Tradycja

44 System Jakość Tradycja System Jakość Tradycja opracowany przez Polską Izbę Produktów Regionalnych i Lokalnych w Warszawie. Decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 czerwca 2007 system Jakość Tradycja uznano za krajowy system jakości żywności, który ma służyć wyróżnianiu produktów żywnościowych wysokiej jakości z uwzględnieniem produktów tradycyjnych. Produkty wyróżniane znakiem Tradycja Jakość muszą spełniać określone wymogi. Surowce muszą być naturalne, tj. z gospodarstw ekologicznych lub gospodarstw o systemie produkcji stosujących Dobrą Praktyką Rolniczą i Dobrą Praktykę Hodowlaną z wyłączeniem GMO. Surowce użyte do produkcji muszą być w pełni identyfikowalne ( traceability ). Produkty muszą charakteryzować się tradycyjnym składem lub tradycyjnym sposobem wytwarzania, szczególną jakością wynikającą z ich tradycyjnego charakteru (lub wyrażającą ich tradycyjny charakter) oraz szczególną jakością lub reputacją odróżniającą ją od produktów należących do tej samej kategorii. Za tradycyjny skład, tradycyjny sposób wytwarzania czy tradycyjny charakter, uważa się takie, które posiadają co najmniej 50 letni rodowód (dwa pokolenia), zaś za tradycyjne rasy i odmiany uważa się te, które użytkowano przed 1956 rokiem.

45 System Jakość Tradycja Celem przyznawania znaku Tradycja Jakość jest wyróżnianie na rynku produktów wytworzonych z naturalnych surowców i produkowanych tradycyjnymi metodami. Produkty takie posiadają nie tylko specyficzne i charakterystyczne cechy, ale również są produkowane w sposób umożliwiający monitorowanie pochodzenia surowców użytych do produkcji oraz monitorowanie odbiorców pośrednich produktu. Nadzór nad procesem produkcji sprawują jednostki certyfikujące akredytowane zgodnie z normą PN-EN i upoważnione przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

46 System Jakość Tradycja Ponad 100 produktów w systemie Jakość Tradycja Wybrane produkty posiadające prawo do używania znaku Jakość Tradycja : Wielkopolski ser smażony, Wielkopolskie masło, Przysmak wołyński z Niemczy, Szynka wieprzowa Niemczańska, Kiełbasa Galicjanka z Niemczy, Słonina marynowana z Niemczy, Chleb żytni tradycyjny, Kiełbasa wiejska Kruszewska, Salceson wiejski Kruszewski, Wątrobianka wiejska Kruszewska, Masło tradycyjne z Filipowa, Piwo Ciechan Miodowe, Piwo Ciechan Porter, Piwo Ciechan Pszeniczne.

47 Dolnośląskie produkty w polskim systemie żywności regionalnej i tradycyjnej (2015): 7 Przysmak wołyński z Niemczy, Szynka wieprzowa Niemczańska, Kiełbasa Galicjanka z Niemczy, Słonina marynowana z Niemczy, Mięso w kawałkach Niemczańskie domowe (Przedsiębiorstwo Przetwórstwa Mięsno-Garmażeryjnego GALICJA ), Masło Tradycyjne z OSM Międzybórz, Twaróg półtłusty Kamos z Kamiennej Góry

48 System Dziedzictwo Kulinarne Logo Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego w wersji ogólnej i przykładowej regionalnej

49 System Dziedzictwo Kulinarne Celem sieci jest m.in. zwiększanie współpracy pomiędzy lokalnymi producentami żywności a restauracjami jak również wymiana doświadczeń i wiedzy pomiędzy poszczególnymi regionami członkowskimi. Promuje się wykorzystywanie lokalnych surowców rolnych celem uzyskania produktu finalnego. Sklepy i restauracje opatrzone logo Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego oferują lokalne i regionalne produkty i potrawy, podtrzymując tym samym miejscową tradycję kulinarną. Europejska Sieć Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego: pomysł powołania rozwinął się i został wcielony w życie w południowo-wschodniej Skanii w Szwecji i na duńskiej wyspie Bornholm w 1995 r.

50 System Dziedzictwo Kulinarne 31 regionów 1 kandydat

51 Dolnośląskie podmioty w międzynarodowym systemie dziedzictwa kulinarnego: 52

52 System Dziedzictwo Kulinarne

53 System Dziedzictwo Kulinarne Sery Ślubowskie Ślubów (Góra) Przedsiębiorstwo Farmerskie SERY ŚLUBOWSKIE zlokalizowane jest we wsi Ślubów w powiecie Górowskim, na granicy województwa dolnośląskiego i wielkopolskiego. Przedsiębiorstwo jest przetwórnią mleczarską, produkującą różnego rodzaju sery, śmietanę i masło. Surowcem do produktów jest mleko krowie, pasteryzowane i niepasteryzowane.

54 System Dziedzictwo Kulinarne Maciejowy Sad Lutynia (Środa Śląska) "Maciejowy Sad" to rodzinna firma, która zajmuje się produkcją tłoczonych, naturalnie mętnych soków w szerokiej kombinacji smakowej. Jako główny surowiec wykorzystuje się jabłka, pochodzące z własnych upraw, podobnie jak inne składowe np. wiśnia, marchew, brzoskwinia. Zaletą tak produkowanych soków jest ich całkowita naturalność, bowiem żadne dodatkowe składniki nie są dodawane. Nie ma w nich dodatkowego cukru i wody poza tymi, które występują naturalnie w danym owocu lub warzywie. Jedynym sposobem konserwacji soków jest metoda termiczna i dzięki niej ich trwałość jest na zadowalającym poziomie.

55 System Dziedzictwo Kulinarne Winnice Jaworek Miękinia (Środa Śląska) W Miękini, sąsiadującej ze Środą Śląską - miejscem historycznych upraw winorośli, w roku 2001 zostały założone przez Ewę i Lecha Jaworków Winnice Jaworek. Głównym założeniem tego przedsięwzięcia była uprawa winorośli właściwej (Vitis vinifera) z przeznaczeniem na produkcję wina regionalnego, miodów pitnych bazujących na soku winogronowym oraz nalewek i destylatów owocowych na bazie miodu.

56 System Dziedzictwo Kulinarne Masarnia Urbanowski Zawidowice (Oleśnica) Wędliny tradycyjne firmy Urbanowski, to wyjątkowe w smaku i jakości produkty. Powstają z najwyższej jakości polskiego mięsa oraz pieczołowicie dobranych, naturalnych przypraw. Bez konserwantów i sztucznych dodatków. Surowiec mięsny pochodzi z gospodarstw zlokalizowanych w pobliżu zakładu (od rolników z pobliskich wsi). Własna ubojnia pozwala na pozyskanie mięsa pochodzącego z regionu, w którym mieści się zakład, a to dodatkowo wpływa na regionalny charakter produkcji gwarantując jednocześnie dostęp do świeżego mięsa. Pozostałe surowce jak czosnek czy zioła ogrodowe (majeranek) w miarę dostępności pochodzą z gospodarstw ogrodniczych, zlokalizowanych w powiecie oleśnickim.

57 System Dziedzictwo Kulinarne Hotel HP Park Plaza Wrocław Wrocław to kraina różnorodnych kultur kulinarnych, gdzie wzajemnie przenikają się tradycja z nowoczesnością. Restauracja w Hotelu HP Park Plaza daje możliwość zapoznania się z nowoczesną i tradycyjną wrocławską sztuką kulinarną. Szef Kuchni Zbigniew Koźlik zmienia i urozmaica wrocławską kuchnię, oferując prekursorskie menu, dbając przy tym o podniebienie każdego Gościa.

58 Lista Produktów Tradycyjnych MRiRW Jednym z głównych celów powstania tej listy jest promocja i rozpowszechnianie informacji o produktach wytwarzanych tradycyjnymi, historycznie ugruntowanymi metodami na terenie kraju, po to, aby następnie móc je skuteczniej promować także za granicą. Lista ta służy również pośrednio przygotowaniu producentów do rejestracji nazw wpisanych na nią produktów na szczeblu unijnym. Pierwszym produktem umieszczonym na Liście - w lipcu 2005 roku - był pierekaczewnik - pieróg z Podlasia, który jest specjalnością mieszkających na tych ziemiach Tatarów. W 2009 r. Pierekaczewnik został zarejestrowany w UE jako Gwarantowana Tradycyjna Specjalność.

59 Lista Produktów Tradycyjnych MRiRW Krajową Listę Produktów Tradycyjnych utworzono na mocy ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych. Na Listę wpisywany jest produkt, którego jakość lub wyjątkowe cechy i właściwości wynikają ze stosowania tradycyjnych metod produkcji. Za tradycyjne uważa się metody wykorzystywane od co najmniej 25 lat. Produkt ubiegający się o taki wpis powinien ponadto stanowić element tożsamości społeczności lokalnej i należeć do dziedzictwa kulturowego regionu, z którego pochodzi.

60 Lista Produktów Tradycyjnych MRiRW Z wnioskiem o wpis na Listę występuje producent. Na Listę wpisywany jest tylko produkt, a nie producent. Poprzez fakt uzyskania wpisu produktów na LPT, producenci nie nabywają żadnego prawa ani do ochrony, ani do promocji wpisanych produktów jako własnych.

61 Za weryfikację wniosku o wpis produktu na Listę Produktów Tradycyjnych odpowiedzialny jest marszałek województwa. który przed dokonaniem oceny zwraca się do izby gospodarczej, zrzeszającej producentów produktów regionalnych i tradycyjnych z prośba o wyrażenie opinii (najczęściej tą izbą jest Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego). Następnie wniosek przesyłany jest do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Minister jest odpowiedzialny za prowadzenie i uaktualnianie Listy Produktów Tradycyjnych. Lista jest publikowana w Dzienniku Urzędowym Ministra (raz w roku) oraz na stronach internetowych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (na bieżąco). Lista Produktów Tradycyjnych MRiRW

62 Lista Produktów Tradycyjnych MRiRW

63 Lista Produktów Tradycyjnych MRiRW

64 System bawarski Unser Land Logo systemu Unser Land

65 System bawarski Unser Land Przykład sieci regionalnej: UNSER LAND (Bawaria, Niemcy) Podstawowe założenia: -Solidarne społeczeństwo -Praca na rzecz regionu -Zachowanie różnorodności i siły regionu -Ochrona podstaw życia: wody, ziemi, powietrza -Zachowanie małych gospodarstw rolnych, rolniczej bioróżnorodności, lokalnych miejsc pracy -Własne struktury dystrybucji oraz krótki łańcuch -Sprawiedliwy poziom cen -Zachowanie lokalnej kultury i tradycji

66 System bawarski Unser Land Przykład sieci regionalnej: UNSER LAND (Bawaria, Niemcy) Podstawy zrównoważonego rozwoju: EKOLOGIA Nie stosowanie pestycydów, skrócenie łańcucha dostaw = zmniejszenie transportu, etc. EKONOMIA Odpowiednia jakość i sprawiedliwa cena produktów, etc. ASPEKTY SOCJALNE Miejsca pracy dla lokalnej ludności, lepsze relacje społeczne (np. miasto wieś), współpraca z organizacjami sprawiedliwego handlu, atrakcyjne produkty spożywcze oparte na regionalnym dziedzictwie kulinarnym, etc. Pięć filarów solidarnej społeczności: - Rolnictwo - Rzemiosło i Handel - Konsument - Kościół - Ochrona środowiska i przyrody

67 Nutrigenomika Nutrigenomika jest nauką zajmującą się badaniem związków pomiędzy składnikami żywności a ekspresją genów oraz ich wpływem na ludzkie zdrowie. Aplikacyjny charakter nutrigenomiki uzależniony jest głównie od rozwoju narzędzi bioinformatycznych, umożliwiających analizę i prezentację licznych, powiązanych ze sobą danych biologicznych, generowanych w ramach prowadzonych prac badawczych. Constantin, Wahli, 2013 Narzędzia te wykorzystywane są do identyfikacji nowych genów, białek, badania mechanizmu choroby, a także interakcji gen - składnik pożywienia.

68 Nutrigenomika Nutrigenomika może być skutecznym narzędziem spersonalizowanego żywienia człowieka. Oprócz przeprowadzenia wywiadu dietetycznego i oceny parametrów antropologicznych wykonuje się również analizę profili genetycznych (biomarkerów). Nutrigenomika mogłaby być szczególnie użytecznym narzędziem w kreowaniu dobrego zdrowia społeczeństw poprzez profilaktykę dietetyczną, w myśl hasła lepiej zapobiegać niż leczyć, co stwarzałoby możliwość kształtowania żywienia ukierunkowanego na zmniejszenie ryzyka wystąpienia stanów chorobowych już od narodzin dziecka. Constantin, Wahli, 2013

69 Epigenetyka

70 Epigenetyka Nicastro et al., 2012

71 Nutrigenomika - wnioski Nutrigenomika, jako nauka interdyscyplinarna, może być powiązana również z badaniami: - populacyjnymi i migracyjnymi (badania chromosomu Y, tzw. ydna czy mitochondrialnego DNA, tzw. mtdna), - przyrodniczo-środowiskowymi (wpływ położenia geograficznego, promieniowania EM i żywności tradycyjnej i regionalnej na ekspresję genów), - historycznymi (sposób odżywiania się przodków wybranych populacji określony na podstawie źródeł historycznych), - archeologicznymi (na podstawie powiązania wykopalisk związanych z przygotowywaniem żywności i tzw. starego adna ze szkieletów), - antropologicznymi (na współczesnych i dawnych populacjach np. stan uzębienia i kośćca).

72 Nutrigenomika - wnioski Niemniej jednak: -Zindywidualizowane żywienie pozostaje w ambitnych planach naukowych, które mogą (lub nie) być zrealizowane w ciągu następnych lat. -Barierą jest brak dostatecznej wiedzy leżącej u podstaw interakcji pomiędzy składnikiem odżywczym, genem a chorobą. -Należy określić wiarygodne biomarkery ryzyka choroby oraz lepiej zrozumieć mechanizm np. interakcji pomiędzy dodatkami do żywności a ich wpływem na ekspresję genów. -Piramidy żywieniowe muszą w coraz większym stopniu uwzględniać naturalne predyspozycje genetycznośrodowiskowe nie tylko całych regionalnych populacji, ale również indywidualnych konsumentów, z poszanowaniem ich prywatności (ETYKA)

73 Nutrigenomika a żywność - wnioski Jeśli do końca nie rozumiemy, jak żywność z dużą ilością (nie zawsze potrzebnych) dodatków, wpływa na ekspresję naszych genów i na nasze zdrowie, starajmy się wybierać żywność LOKALNĄ, REGIONALNĄ, TRADYCYJNĄ, EKOLOGICZNĄ jak najbardziej zbliżoną do naturalnej.

74 Dziękuję za uwagę